Vhathu vha nga Tshila Tshifhinga Tshingafhani?

NGA ḽa 3 March, 1513, muendela mashango ane a pfi Juan Ponce de León o fara fulo ḽa ndeme vhukuma. O alavha u bva Puerto Rico e na fulufhelo ḽa u ya tshiṱangadzimeni tsha Bimini. U ya nga lungano, hu ambiwa uri o vha a tshi khou ṱoḓa tshisima tsha vhuṱolo—Tshisima tsha Vhuswa. Fhedzi o fheleledza o swika fhethu hune zwino ha vha muvhusoni wa Florida, U.S.A. Vhukuma ho ngo vhuya a wana tshisima nga uri tsho vha tshi siho.

Vhathu ṋamusi nga u tou angaredza vha tshila miṅwaha i linganaho 70 kana 80. Naho Bivhili i tshi amba nga ha vhathu vhe vha tshila tshifhinga tshilapfu, u ya nga 2002 Guinness Book of World Records, muthu we a vhuya a tshilesa ndi we a vha e na miṅwaha ya 122 na maḓuvha a 164. (Genesi 5:3-32) Naho zwo ralo muṅwe muḓivhi wa mishonga ane a pfi John Harris o ri: “Ṱhoḓisiso ntswa dzo itwaho dzi sumbedza uri zwi nga konadzea u vha na lushaka lune ha sa tsha ḓo vha na vhulala na lufu.” Vhunzhi ha vhaṱoḓisisi vha ḓana ḽa vhu-21 ḽa miṅwaha vho amba nga ha “u sa fa,” “u tshila tshoṱhe ha vhathu nga 2099,” “vhukoni ha u engedza tsiki dzi sa fi,” na zwine zwa nga zwenezwo.

Kha bugu yawe ine ya pfi The Dream of Eternal Life, Mark Benecke o ri: “Hu ṱoḓaho u vha tsiki dzoṱhe dza muvhili dzi a vusuluswa lunzhi-lunzhi vhutshiloni ha muthu. . . . Nga murahu ha tshifhinga tshi ṱoḓaho u vha miṅwaha, mivhili yashu i a dovha ya vha miswa.” Naho zwo ralo zwenezwi a zwi vhi nga u tou ralo u swika nga hu sa fheli ngauri tsiki dzi a litsha u engedzea nga murahu ha u fhandekana ha tshifhinga tshilapfu. Naho zwo ralo, arali zwo vha zwi songo ralo, Benecke uri “muvhili wa muthu wo vha u tshi nga vusuluswa u itela uri u kone u tshila tshifhinga tshilapfu—khamusi u swika nga hu sa fheli.”

Hafhu, ṱhogomelani vhukoni vhune maluvhi a vhathu a vha naho, vhune ha fhira nḓila naho i ifhio ine ra nga vhu shumisa ngayo tshifhingani tsha vhutshilo hashu vhupfufhi. U ya nga Encyclopædia Britannica, vhuluvhi ha muthu, “ho pfuma vhukuma nga vhuṱali u fhirisa nḓila ine  ha nga shumiswa ngayo tshifhingani tsha vhutshilo ha muthu.” (Nzudzanyo ya 1976, Volumu 12, siaṱari 998) Bugu ine ya pfi How the Brain Learns, yo ṅwalwaho nga David A. Sousa, i ri: “Maluvhi a a kona u vhea zwithu muhumbuloni u swika nga hu sa fheli kha masia oṱhe.”—siaṱari 78, Nzudzanyo ya Vhuvhili, Copyright ya 2001.

Ndi ngani vhaṱoḓisisi vha sa koni u wana tshiitisi tsha uri ndi ngani ri tshi vha vhalala nahone ra fa? Nahone ndi ngani vhuluvhi ha muthu vhu na vhukoni vhuhulwane nga u ralo? Naa ndi nga ṅwambo wa uri ho vha ho itelwa uri vhu kone u vhea zwithu ngeleloni u swika nga hu sa fheli? Ndi ngani ri tshi kona u humbula nga ha vhutshilo vhu sa fheli?

Bivhili i ri: “Na maḓuvha a ḓaho o [Mudzimu] a vhea mbiluni dzavho; muthu u ro sa ṱalukanya mishumo ye Mudzimu a i shuma, u ranga hayo na u vulea hayo.” (Muhuweleli 3:11) Enea maipfi a sumbedza uri Mudzimu o ri ṋea muhumbulo wa u tshila tshoṱhe. Nga tshenetsho tshiitisi, ri ḓo dzula ri na tshiṅwe tshithu tshine ra fanela u tshi guda nga ha Mudzimu na mishumo yawe. Arali ra kona u tshila miṅwaha ya zwigidi zwa dzimilioni—vhukuma, u swika nga hu sa fheli—ri ḓo dzula ri tshi kona u guda zwo engedzeaho nga ha mishumo ya Mudzimu i mangadzaho.

Maipfi a Yesu Kristo na one a sumbedza uri vhutshilo vhu sa fheli vhu a konadzea. O ri: “Vhutshilo vhu sá fheli ndi uri vha ḓivhe iwe, U re Mudzimu nga ngoho Ú woṱhe; vha ḓivhe na Yesu Kristo, we wa mu ruma.” (Yohane 17:3) Hu pfi mini nga inwi? Naa ni a ṱoḓa u tshila tshoṱhe?

[Zwifanyiso kha siaṱari 3]

Juan Ponce de León o vha a tshi khou ṱoḓa tshisima tsha u vha vhuswa

[Ṱhaluso ya Vhubvo ha Tshifanyiso]

Ponce de León: Harper’s Encyclopædia of United States History