U Shumela Yehova Zwo Ntakadza Vhukuma

Muanetsheli ndi Fred Rusk

Ndo tshenzhela ndi tshee muṱuku vhungoho ha maipfi a Davida a re kha Psalme ya 27:10 ane a ri: “Ngauri khotsi-anga na mme-anga vho nṱutshela, Yehova a nṱanganedza.” Litshani ndi ni anetshele nḓila ye enea maipfi a vha a vhukuma ngayo kha nṋe.

NDO alutshela bulasini ya makhulu wanga ya luguli ngei Georgia, U.S.A. nga tshifhinga tsha U Wa Huhulwane Ha Ekonomi nga vho-1930. Khotsi anga vhe vha vha vho pfiswa vhuṱungu vhukuma nga lufu lwa mme anga na murathu wanga we a vha a tshi kha ḓi tou bva u bebwa, vho ntsia na makhulu wanga vha muṱolowadzi nahone vha pfulutshela ḓoroboni i re kule u itela u wana mushumo. Nga murahu, khotsi anga vho lingedza u ita uri ndi dzule navho, fhedzi a zwo ngo konadzea.

Vhomakhadzi wanga ndi vhone vhe vha vha vha tshi ṱhogomela muṱa. Naho makhulu wanga vho vha vhe si muthu wa vhurereli, vhomakhadzi wanga vho vha vha tshi fhisetshela vhurereli nahone vho nkombetshedza u tevhela pfunzo dzavho. Vho ntshuwisa nga uri vha ḓo nthwa arali nda sa ya kerekeni Swondaha iṅwe na iṅwe. Ngauralo, u bva ndi tshee muṱuku ndo vha ndi si na dzangalelo kha vhurereli. Fhedzi ndo vha ndi tshi takalela u ya tshikoloni na mitambo.

U Dalelwa He Ha Shandula Vhutshilo Hanga

Ḽiṅwe ḓuvha nga masiari nga 1941 musi ndi na miṅwaha ya 15, ha hashu ho ḓa muṅwe munna na mufumakadzi wawe. Ndo vhudzwa uri havha ndi “makhulu waṋu Vho-Talmadge Rusk.” Ndo vha ndi sa athu vhuya nda pfa vha tshi ambiwa, fhedzi zwe nda vha ndi tshi zwi ḓivha ndi uri vhone na mufumakadzi wavho vho vha vhe Ṱhanzi dza Yehova. Zwe vha zwi ṱalutshedza nga ha ndivho ya Mudzimu ya uri vhathu vha ḓo dzula kha ḽifhasi nga hu sa fheli, zwo vha zwo fhambana vhukuma na zwe nda zwi pfa kerekeni. Vhunzhi ha miraḓo ya muṱa wa hashu yo hanedza zwe vha zwi amba. A vho ngo tsha dovha vha tendelwa u ḓa ha hashu. Naho zwo ralo, makhadzi wanga Mary, we a vha a tshi mphira nga miṅwaha miraru, o ṱanganedza Bivhili na khandiso dzine dza thusa u i ṱalutshedza.

Mary o ṱavhanya u zwi vhona uri o vha o wana ngoho ya Bivhili nahone a lovhedzwa nga 1942 sa muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova. O dovha a ṱangana na zwe Yesu a dzula o zwi amba zwa uri: “Vha muṱani wa muthu vha ḓo vha maswina awe.” (Mat. 10:34-36) U pikiswa muṱani ho mbo ḓi ṋaṋa. Mukomana wa Mary o vha a tshi fhisetshela vhukuma mafhungo a politiki, o ita tshimbevha na ṋeḓorobo nahone a farisa Makhulu Vho-Talmadge. Vho vhonwa mulandu wa u rengisa vha si na thendelo. Vho fhedza vho valelwa dzhele.

Gurannda ya henefho yo vhiga uri ṋeḓorobo  we a vha e muhaṱuli o vhudza khothe uri: “Bugu dzine hoyu munna a khou dzi phaḓaladza . . . dzi na khombo u fana na mulimo.” Musi makhulu wanga vha tshi ita khumbelo ya uri mulandu u senguluswe vho mbo ḓi kunda, fhedzi vha dzula maḓuvha a fumi dzhele.

Nḓila Ye Mary A Nthusa Ngayo

Mary ho ngo amba na nṋe nga ha pfunzo ntswa ine a i tenda fhedzi, fhedzi o dovha a huwelela henefho muvhunduni wahashu. Ndo ya nae pfunzoni yawe ya Bivhili kha munna we a vha o dzhia bugu ine ya pfi The New World. * Mufumakadzi wawe o amba uri munna wawe o i vhala vhusiku hoṱhe. Naho ndo vha ndi sa ṱoḓi u ḓidzhenisa kha mafhungo a vhurereli nga u ṱavhanya, zwe nda vha ndi tshi khou zwi guda zwo ntakadza vhukuma. Fhedzi ho vha hu si pfunzo dza Bivhili dze dza ita uri ndi vhe na vhungoho ha uri Ṱhanzi dzo vha dzi vhathu vha Mudzimu. Ho vha hu nḓila ye vhathu vha vha fara ngayo.

Sa tsumbo, ḽiṅwe ḓuvha musi ndi tshi khou bva u ṱahula tsimuni ya maṱamaṱisi, nṋe na Mary ro vhona ḓaleḓaleni ho fhiswa bugu dzashu, giramafoni khathihi na rekhodo dzi re na mulaedza wa Bivhili. Ndo vha ndo sinyuwa zwihulu, fhedzi vhaṅwe makhadzi wanga vha tshi tou goḓa vho mbo ḓi ri, “Ni ḓo ri livhuha ḽiṅwe ḓuvha.”

Mary o kombetshedzea u ṱuwa hayani nga 1943 ngauri o hana u litsha vhurereli hawe nahone ho ngo tenda u litsha u huwelela. Nga tshenetsho tshifhinga ndo vha ndi tshee ndo nyanyulwa nga u ḓivha uri Mudzimu ha sokou vha na dzina ḽine ḽa ri Yehova fhedzi, fhedzi ndi Mudzimu wa lufuno na tshilidzi, hu si ane a fhisa vhathu heleni. Ndo dovha nda guda uri Yehova u na ndangulo i re na lufuno naho ndo vha ndi sa athu ya miṱanganoni.

Nga murahu, musi ndi tshi khou gera mahatsi, ho mbo ḓi fhira goloi ye ya vha i tshi khou tshimbila nga zwiṱuku nahone muṅwe wa vhanna vhavhili vhe vha vha vhe nga ngomu a mmbudzisa arali ndi tshi pfi Fred. Musi ndi tshi wanulusa uri vho vha vhe Dziṱhanzi ndo ri, “Kha vha ri ndi dzhene ri ye huṅwe fhethu hune ra nga kona u amba zwavhuḓi.” Mary o vha o vha ruma kha nṋe. Muṅwe wavho o vha a tshi pfi Shield Toutjian, mulavhelesi a dalelaho we a nṱuṱuwedza na u nndivhisa muyani nga tshifhinga tsho fanelaho. Hayani vho mbo ḓi thoma u mpikisa samusi ndo vha ndi tshi imelela zwine zwa tendiwa nga Ṱhanzi dza Yehova.

Mary o nṅwalela vhurifhi e ngei Virginia he a vha o pfulutshela hone, nahone a mmbudza uri arali ndo ḓiimisela u shumela Yehova, ndi nga ḓa nda dzula nae. Ndo mbo ḓi humbula u ya na zwenezwo. Nga madekwana a Ḽavhuṱanu ḽa October 1943, ndo dzhia zwiambaro zwanga zwoṱhe nda zwi dzhenisa bogisini nda ḽi vhofha na muṅwe  muri u re kule na hayani. Nga Mugivhela ndo ya nda dzhia ḽeneḽo bogisi nda ṋenga nga muhurani wanga he nda kona u wana goloi ye ya vha i tshi khou ya ḓoroboni. Musi ndi tshi swika ḓoroboni ya Roanoke ndo wana Mary a tshi khou dzula muḓini wa Edna Fowlkes.

U Aluwa Muyani, U Lovhedzwa, Na U Ya Bethele

Edna o vha e Ṱhanzi yo ḓodzwaho i re na tshilidzi—i fanaho na Lidia wa Bivhilini—ye ya vha yo hira nnḓu khulwane nahone ri tshi dzula henefho, na Mary, muhalivho wa Edna na vhananyana vhawe vhavhili. Vhenevha vhananyana vhavhili ho vha hu Gladys na Grace Gregory—vhe nga murahu vha vha vharumiwa. Zwa zwino Gladys u miṅwahani yawe ya vhu-90 nahone u kha ḓi shuma nga u fulufhedzea davhini ḽa Dzhapani.

Musi ri tshi kha ḓi dzula muḓini wa Edna, ndo vha ndi tshi ya miṱanganoni tshifhinga tshoṱhe nahone ndo guda na u ya tsimuni. U vha na mbofholowo ya u guda Ipfi ḽa Mudzimu na u ya miṱanganoni ya Vhukriste zwo fusha lutamo lwanga lwa zwiḽiwa zwa muya. Nga ḽa 14 June, 1944 ndo mbo ḓi lovhedzwa. Mary na vhananyana vha ha Gregory vho thoma u vula nḓila nahone vha rumelwa Virginia devhula. Henefho vho thusa vhukuma u thoma tshivhidzo tsha Leesburg. Mathomoni a 1946 ndo thoma u vula nḓila muvhunduni u re nga tsini. Tshilimo tshenetsho ro mbo ḓi ya buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe ḽe ḽa farelwa Cleveland, Ohio, nga ḽa 4-11 August.

Kha ḽeneḽo buthano, Nathan Knorr, we a vha a tshi ranga phanḓa ndangulo o amba nga ha nyengedzeo ye ya vha i tshi ḓo vha hone Bethele ya Brooklyn. Yo vha i tshi katela u fhaṱiwa ha tshifhaṱo tshiswa tsha vhudzulo na u engedza fhethu ha u gandisa. Ho vha hu tshi ṱoḓea vhahashu vhaswa vha tshinnani vhanzhi. Ndo zwi vhona uri ndi henefha hune nda ṱoḓa u shumela Yehova. Ndo ḓadzisa fomo yanga nahone nga murahu ha miṅwedzi i si gathi nga ḽa 1 December, 1946, nda thoma u shuma Bethele.

Nga murahu ha ṅwaha, mulavhelesi wa muhasho wa u gandisa Max Larson o ḓa Muhashoni wa U Rumela Dzibugu he nda vha ndi tshi shuma hone. O mmbudza uri ndo vha ndi tshi ḓo thoma u shuma Muhashoni wa Tshumelo. Kha wonoyo muhasho ndo guda zwithu zwinzhi nga ha maitele a Bivhili na nḓila ine ndangulo ya Mudzimu ya langulwa ngayo, zwihuluhulu musi ndi tshi khou shuma na T. J. (Bud) Sullivan, we a vha e mulavhelesi wa muhasho.

Khotsi anga vho vha vha tshi nndalela zwifhinga zwinzhi musi ndi Bethele, nahone vho vha vha tshi vho takalela mafhungo a vhurereli. Musi vha tshi ḓa lwa u fhedzisa nga 1965 vho mmbudza uri, “Ni nga ḓa na nndalela, fhedzi nṋe a thi tsha ḓo dovha nda ḓa nda ni dalela.” Ndo ya nda vha dalela lwo vhalaho musi vha sa athu lovha.  Vho vha vha tshi humbula uri vha ḓo tshila ṱaḓulu. Zwine nda fulufhela zwone ndi uri vha ḓo vha vhe muhumbuloni wa Yehova nahone arali zwo ralo vha ḓo vha vhe kha ḽifhasi, hu si he vha humbula uri vha ḓo vha vhe hone, fhedzi vha ḓo vha na fulufhelo ḽa u tshila nga hu sa fheli Paradisoni yo vusuluswaho i re kha ḽifhasi.

Maṅwe Mabuthano na Mishumo Ya U Fhaṱa I Humbuleaho

Mabuthano o vha a tshi ita uri ndi aluwe muyani. Buthano ḽa tshaka dzoṱhe ḽe ḽa farelwa Tshitediamu tsha Yankee ngei New York nga vho-1950 ḽo mphaṱa vhukuma muyani. Kha ḽiṅwe dzulo nga 1958 ngei Tshitediamu tsha Yankee na Mudavhini wa Polo ho vha hu si na na vhupfelo ha mare, hu na vhathu vha 253 922 vha bvaho mashangoni a 123. Ho vha na tshiṅwe tshiitea tshine ndi nga si vhuye nda vuwa ndo tshi hangwa. Musi ndi tshi khou thusa henefho buthanoni ofisini ya mulanguli, Wahashu Knorr o ḓa kha nṋe a tshi tou vhilula. O mbo ḓi ri: “Fred, ndo hangwa u wana muthu ane a ḓo ṋea vhavulanḓila nyambo kha iṅwe holo i re nga tsini. Ni nga kona u gidimela henengei ni ṋee nyambo yavhuḓi nga ha zwiṅwe na zwiṅwe zwine na ḓo zwi humbula ni nḓilani?” Ndo rabela nga maanḓa musi ndi tshi khou ya henengei.

Musi zwivhidzo zwi tshi anda vhukuma ngei Ḓoroboni ya New York nga vho-1950 na vho-1960, ho mbo ḓi vha na ṱhahelelo ya zwifhaṱo zwo hiriwaho zwe zwa vha zwi tshi shumiswa sa Holo dza Muvhuso. Ngauralo, u bva nga 1970 u swika nga 1990 ho rengwa zwifhaṱo zwiraru ngei Manhattan nahone zwa fhaṱululwa uri zwi vhe fhethu havhuḓi ha u farela miṱangano. Ho vha hu nṋe mudzulatshidulo wa komiti dza u fhaṱa nahone ndi kha ḓi humbula nḓila ye Yehova a fhaṱutshedza zwivhidzo zwe zwa shumisana kha u tikedza nga zwa dzitshelede na u fhaṱa zwenezwi zwifhaṱo uri zwi shumiswe sa fhethu ha vhurabeli.

Tshanduko Dze Nda Tea U Dzi Ita Vhutshiloni

Ḽiṅwe ḓuvha nga 1957 musi ndi tshi khou tshimbila phakhani i re vhukati ha hune vhashumi vha Bethele vha dzula hone na hune ha gandiswa hone, mvula yo mbo ḓi thoma u na. Ho fhira iṅwe khomba yavhuḓi ye ya vha i tshi kha ḓi tou bva u swika Bethele i si na tshiambureni, nga zwenezwo ndo mbo ḓi fuka nayo. Ndi yeneyo nḓila ye nda ṱangana na Marjorie ngayo, nahone u bva tshee ra vhingana nga 1960 ri shuma roṱhe tshumeloni ya Yehova zwi tshi ḓifha na musi zwi tshi vhavha. Ro pembelela miṅwaha yashu ya 50 ya mbingano nga September 2010.

Musi ri tshi kha ḓi tou bva madaloni a mbingano, Wahashu Knorr o mmbudza uri ndi ḓo vha mugudisi Tshikoloni tsha Gilead. Yeneyo yo vha i ndugelo yo khetheaho vhukuma! U bva nga 1961 u swika nga 1965, ho vha na kilasi ṱhanu ndapfu  dze dza vha dzi tshi gudisela vhathu mushumo wa u langula madavhi. Nga tshifhefho tsha 1965, kilasi dzo vha dzi tshi vho fhedza miṅwedzi miṱanu nahone zwino ho vha hu tshi vho gudiswa vharumiwa.

Nga 1972, ndo pfuluswa Tshikoloni tsha Gilead nahone nda iswa kha Muhasho wa U Fhindula Marifhi, he nda vha ndi mulavhelesi. U ita ṱhoḓisiso u itela uri ndi kone u fhindula mbudziso na thaidzo nnzhi zwo ita uri ndi kone u pfesesa khwine Ipfi ḽa Mudzimu na u shumisa nyeletshedzo dza Mudzimu washu u itela u thusa vhaṅwe.

Nga 1987 ndo mbo ḓi rumelwa muhashoni muswa une wa vhidzwa Muhasho wa Mafhungo a Vhuongelo. Ho vha hu tshi vha na miṱangano ine ya funza vhahulwane nga Komiti dza Vhulamukanyi na Vhuongelo na nḓila ine vha fanela u ambedzana ngayo na madokotela, vhahaṱuli khathihi na vhaeletshedzi uri vha kone u pfesesa pfunzo yashu ya Maṅwalo nga ha malofha. Ho vha hu na thaidzo khulwane ya uri madokotela o vha a tshi kombetshedzwa nga khothe uri a shele vhana vha Ṱhanzi dza Yehova malofha.

Musi madokotela a tshi vhudzwa uri hu na dziṅwe ngalafho dzi sa ṱoḓi uri hu shumiswe malofha o vha a tshi amba uri yeneyo ngalafho a i wanali kana i a ḓura. Ndo vha ndi tshi anzela u vhudza dokotela ane a amba zwenezwo uri, “Ndi humbela uri ni ntsumbedze tshanḓa tshaṋu.” Musi a tshi ntsumbedza ndo vha ndi tshi mu vhudza uri, “Nga tshenetsho tshanḓa ni nga alafha nga nḓila ya nṱhesa ni songo shumisa malofha.” Zwenezwi zwo ita uri a humbule zwithu zwe a vha a tshi nga zwi ita—u shumisa tshigero u itela uri hu sa fhaladzwe malofha manzhi.

Miṅwahani ya fumbili yo fhiraho, Yehova o fhaṱutshedza honovhu vhuḓidini ha u gudisa madokotela na vhahaṱuli. Mavhonele avho o shanduka vhukuma nahone vha vho pfesesa pfunzo dzashu khwine. Vho guda uri dziṅwe ngalafho dzine dzi si shumise malofha dzi a shuma nahone hu na madokotela manzhi na vhuongelo vhune muthu a nga iswa khaho arali a sa ṱoḓi u shelwa malofha.

U bva nga 1996, nṋe na Marjorie ro shuma Tshisimani tsha Pfunzo tsha Watchtower ngei Patterson, New York hu re khilomithara dzi ṱoḓaho u vha 110 devhula ha Brooklyn. Henefha ndo shumanyana Muhashoni wa Tshumelo nahone nda thoma u gudisa vhashumi vha henefho davhini na vhalavhelesi vha dalelaho. Miṅwahani ya 12 yo fhiraho ndo dovha nda shuma Muhashoni wa U Fhindula Marifhi, we wa vha wo pfuluswa Brooklyn wa iswa Patterson.

Khaedu Dza Vhulala

U ita mushumo wanga Bethele zwi vho konḓa samusi zwino ndo no vha miṅwahani ya vhu-80. Ndo no fhedza miṅwaha ya fumi ndi na khentsara. Ndi ḓipfa ndi tshi fana na Hiskia we Yehova a mu engedzela maḓuvha a vhutshilo. (Yes. 38:5) Na mufumakadzi wanga ha na mutakalo wavhuḓi, nahone ri shumisana roṱhe u itela u lwisana na vhulwadze hawe ha Alzheimer. Marjorie o vha mushumeli wa Yehova wavhuḓi, mugudisi wa vhaswa, ane a vha mufarisi na khonani yanga i fulufhedzeaho. O vha mugudiswa wavhuḓi wa Bivhili na mufunzi wayo nahone vhana vhashu vhanzhi vha muya vha dzula vha tshi ri kwama.

Makhadzi wanga Mary o lovha nga March 2010 e na miṅwaha ya 87. O vha e mufunzi wa biko wa Ipfi ḽa Mudzimu nahone o thusa vhathu vhanzhi uri vha kone u imelela ngoho. O fhedza miṅwaha minzhi e tshumeloni ya tshifhinga tsho ḓalaho. Ndi a mu livhuha vhukuma nge a nthusa u guda ngoho ya Ipfi ḽa Mudzimu u fana nae, mushumeli wa Mudzimu washu a re na lufuno, Yehova. Mary o vhulungwa tsini na munna wawe we a vha a tshi shuma sa murumiwa ngei Isiraele. Ndi na vhungoho ha uri vha muhumbuloni wa Yehova nahone vho lindela mvuwo.

Musi ndi tshi vhona miṅwaha ya 67 ye ra i fhedza ri tshi khou shumela Yehova, ndi livhuha vhukuma Yehova nga nṱhani ha phaṱhutshedzo dze nda dzi wana. Zwo ntakadza vhukuma u ita zwine Yehova a zwi funa! Ndi fulufhela vhukuma tshilidzi tsha Yehova nahone ndo lindela vhukuma mafulufhedziso a Murwa wawe ane a ri: “Huno vhoṱhe vho ṱutshelaho nnḓu dzavho, na vharathu, na khaladzi, na khotsi, na mme, na vhana, na masimu vha tshi itela dzina ḽanga, vhenevho vha ḓo wana zwi fhirisaho kule-kule, vha ḓo ḽa ifa ḽa vhutshilo vhu sá fheli.”—Mat. 19:29.

[Ṱhaluso i re magumoni a siaṱari]

[Tshifanyiso kha siaṱari 19]

Musi ndi bulasini ya luguli ya makhulu wanga ngei Georgia, U.S.A., nga 1928

[Tshifanyiso kha siaṱari 19]

Makhadzi Mary na Makhulu Vho-Talmadge

[Tshifanyiso kha siaṱari 20]

Mary, Gladys, na Grace

[Tshifanyiso kha siaṱari 20]

Musi ndi tshi lovhedzwa nga ḽa 14 June, 1944

[Tshifanyiso kha siaṱari 20]

Musi ndi Muhashoni wa Tshumelo ngei Bethele

[Tshifanyiso kha siaṱari 21]

Ndi na Mary buthanoni ḽa tshaka dzoṱhe ḽa 1958 ngei Tshitediamu tsha Yankee

[Tshifanyiso kha siaṱari 21]

Ndi na Marjorie nga ḓuvha ḽashu ḽa mbingano

[Tshifanyiso kha siaṱari 21]

Ri roṱhe nga 2008