Tshimbilani Nga Lwa Muya Uri Ni Wane Vhutshilo Na Mulalo
Tshimbilani Nga Lwa Muya Uri Ni Wane Vhutshilo Na Mulalo
‘Ni songo tshimbila lwa ṋama, fhedzi tshimbilani lwa muya.’—VHA-ROMA 8:4.
1, 2. (a) Ndi mini zwine zwa nga itea arali muthu a thithisea musi a tshi khou reila? (b) Hu nga itea mini arali muthu a thithisea nga lwa muya?
MUṄWALELI wa zwa vhuendi wa United States o ri: “U thithisea musi u tshi khou reila ndi zwithu zwo ḓoweleaho nahone zwi vhonala zwi tshi khou ṋaṋa ṅwaha muṅwe na muṅwe.” Luṱingothendeleki ndi tshiṅwe tsha zwishumiswa zwine zwa khakhisa vhareili kha zwine vha fanela u vha vha tshi khou zwi ita—u reila. Muthu muthihi kha vhararu vhe vha vhuya vha vhudziswa o amba uri o no thulwa kana o no vhuya a ṱoḓa u thulwa nga goloi ine ya khou reilwa nga muthu a tshi khou shumisa luṱingothendeleki. U ita zwithu zwinzhi ni tshi khou reila zwi nga vhonala zwi tshi vhuyedza, fhedzi zwi nga vha na mvelelo mmbi.
2 Nga hu fanaho, vhushaka hashu na Mudzimu vhu nga vha khomboni. Samusi mureili o thithiseaho a tshi nga kha ḓi kundelwa u ṱhogomela tswayo dzi sumbedzaho uri hu na khombo, na muthu o thithiseaho nga lwa muya a nga kha ḓi wela khomboni nga hu leluwaho. Arali ra tendela u kheluswa nḓilani yashu ya Vhukriste kana kha mishumo ya lwa ṱaḓulu, ri nga kha ḓi pwashetshelwa nga gungwa ḽa lutendo. (1 Tim. 1:18, 19) Muapostola Paulo o sevha nga ha yeneyi khombo musi a tshi humbudza Vhakriste ngae vha ngei Roma uri: “Ngauri ṋama i ḓi-ṱoḓela lufu, muya u ṱoḓa vhutshilo na mulalo.” (Vha-Roma 8:6) Musi Paulo a tshi ralo o vha a tshi khou amba mini? Ri nga iledza hani ‘u ḓiṱoḓela zwa ṋama’ nahone ra ‘ṱoḓa zwa muya’?
“A Hu Tshee Na U Laṱwa” Khavho
3, 4. (a) Paulo o ṅwala nga ha nndwa ifhio? (b) Ndi ngani ri tshi fanela u vha na dzangalelo kha vhuimo ha Paulo?
3 Kha vhurifhi he a vhu ṅwalela Vharoma, Paulo o ṅwala nga ha nndwa ye a vha a tshi khou i lwa—khuḓano vhukati ha ṋama yawe na muhumbulo wawe. (Vhalani Vha-Roma 7:21-23.) Paulo o vha a sa khou ḓivhuyafhedza kana u ḓipfela vhuṱungu, zwa tou nga o vha o tsikeledzwa nga tshivhi lwe a vha a sa koni u ita tshithu ngazwo. Zwi re zwone ndi uri o vha e Mukriste o vhibvaho o ḓodzwaho nga muya we a khethiwa uri a vhe “muapostola wa Vha-nnḓa.” (Vha-Roma 1:1; 11:13) Nga zwenezwo, ndi ngani Paulo o ṅwala nga ha yeneyi nndwa?
4 Paulo o zwi ṱanganedza uri a nga si kone u ita zwine Mudzimu a funa zwi tshi itwa nga nḓila ine ene muṋe a funa ngayo. Ndi ngani? O ri: “Vho tshinya vhoṱhe, vhoṱhe vho ṱáhela vhurena ha Mudzimu.” (Vha-Roma 3:23) Sa muḓuhulu wa Adamu, Paulo o vha e na tshivhi ṋamani yawe i songo fhelelaho. Ri nga kona u zwi pfesesa nga nṱhani ha uri roṱhe a ro ngo fhelela nahone ri sedzana na nndwa i fanaho ḓuvha na ḓuvha. Zwiṅwe hafhu, hu na zwithithisi zwinzhi zwine zwa nga ri ita uri ri si tsha livhisa ṱhogomelo ‘kha nḓila tsekene i yaho vhutshiloni.’ (Mat. 7:14) Naho zwo ralo, Paulo o vha a tshi nga vha na fulufhelo, na riṋe ri nga vha naḽo.
5. Paulo o wana ngafhi thuso?
5 Paulo o ṅwala uri: “Ndi lamulelwa nga nnyi . . . ? Ndi livhuha Mudzimu nga Yesu Kristo Murena washu.” (Vha-Roma 7:24, 25) Nga murahu o amba na “vha re kha Kristo Yesu”—Vhakriste vho ḓodzwaho. (Vhalani Vha-Roma 8:1, 2.) A tshi shumisa muya wawe mukhethwa, Yehova o vha khetha uri vha vhe vharwa vhawe nahone o vha vhidza uri vha vhe ‘maḽaifa na Kristo.’ (Vha-Roma 8:14-17) Muya wa Mudzimu na lutendo kha tshiṱhavhelo tsha Kristo tshi rengululaho zwo ita uri vha kunde nndwani ye Paulo a i ṱalusa nahone nga nṱhani ha zwenezwo “a hu tshee na u laṱwa” khavho. Vho vhofhololwa “kha mulayo wa zwivhi na lufu.”
6. Ndi ngani vhashumeli vhoṱhe vha Mudzimu vha tshi fanela u ṱhogomela maipfi a Paulo?
6 Naho Paulo o vha a tshi khou amba na Vhakriste vho ḓodzwaho, zwe a zwi amba nga ha muya wa Mudzimu na tshiṱhavhelo tsha Kristo tshi rengululaho zwi nga vhuyedza vhashumeli vhoṱhe vha Yehova hu sa londwi fulufhelo ḽine vha vha naḽo. Naho Paulo o vha o tou hevhedzwa uri a eletshedze Vhakriste vho ḓodzwaho, ndi zwa ndeme uri vhashumeli vhoṱhe vha Mudzimu vha pfesese zwe a zwi ṅwala na uri vha lwele u vhuyelwa ngazwo.
Nḓila Ye Mudzimu A ‘Sola Ngayo Zwivhi Ṋamani’
7, 8. (a) Mulayo wo vha u tshi “shaiswa nungo nga ṋama” nga muhumbulo ufhio? (b) Ndi mini zwe Mudzimu a zwi khunyeledza nga muya wawe na nga tshirengululi?
7 Kha ndima ya vhusumbe ya bugu ya Vha-Roma, Paulo o ṱhogomela maanḓa ane tshivhi tsha vha nao ṋamani i songo fhelelaho. Kha ndima ya vhumalo, o amba nga ha maanḓa a muya mukhethwa. Onoyo muapostola o ṱalusa nḓila ine muya wa Mudzimu wa nga thusa ngayo Vhakriste nndwani yavho na tshivhi u itela uri vha kone u tshila u tendelana na zwine Yehova a funa zwi tshi itwa na uri a vha takalele. Paulo o sumbedza uri nga muya wa Mudzimu na tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Murwa wawe, Mudzimu o khunyeledza zwithu zwe Mulayo wa Mushe wa si kone u zwi khunyeledza.
8 Mulayo na ndaela dzawo nnzhi-nnzhi wo vha u tshi sola vhaitazwivhi. Zwiṅwe hafhu, vhotshifhe vhahulwane vha Isiraele vha re fhasi ha Mulayo vho vha vha songo fhelela nahone vha sa nga kone u ṋekedza tshiṱhavhelo tsho teaho tsha zwivhi. Ndi ngazwo Mulayo wo vha u tshi “shaiswa nungo nga ṋama.” Fhedzi “nga u ruma Murwa wawe vhukuma a tshi nga ṋama ya zwivhi” na u mu ṋekedza sa tshiṱhavhelo, Mudzimu o ‘sola zwivhi ṋamani’ nahone zwenezwo zwa ita uri ‘Mulayo u kundwe.’ Nga zwenezwo, Vhakriste vho ḓodzwaho vha vhidzwa vho lugaho nga nṱhani ha lutendo lune vha vha nalwo kha tshiṱhavhelo tsha Yesu tshi rengululaho. Vha ṱuṱuwedzwa uri vha ‘si tshimbile lwa ṋama, fhedzi vha tshimbile lwa muya.’ (Vhalani Vha-Roma 8:3, 4.) Vha fanela u ita zwenezwo nga u fulufhedzea u swika vha tshi ṱhaphudza buḓo ḽavho ḽa kha ḽifhasi u itela uri vha kone u wana “dzánga ḽa vhutshilo!”—Ndzumb. 2:10.
9. Ipfi ḽine ḽa ri “mulayo” ḽo shumiswaho kha Vha-Roma 8:2 ḽi amba mini?
9 Nga nnḓa ha ‘Mulayo,’ Paulo o amba nga “mulayo wa muya” na “mulayo wa zwivhi na lufu.” (Vha-Roma 8:2) Yeneyi milayo i amba mini? Ipfi ḽine ḽa ri “mulayo” henefha a ḽi ambeli kha dziṅwe ndaela dzi fanaho na dzi re kha Mulayo wa Mushe. Iṅwe ndaedzi yo sumbedza uri: “Ipfi ḽa Lugerika ḽine ḽa ri mulayo henefha ḽi amba nyito—hu sa londwi uri ndi yavhuḓi kana a si yavhuḓi—ine ya itwa nga nṱhani ha mulayo wonoyo. Ḽeneḽo ipfi ḽi dovha ḽa amba zwilinganyo zwine muthu a fanela u tshila ngazwo.”
10. Ri nga fhasi ha mulayo wa zwivhi na wa lufu nga nḓila-ḓe?
10 Muapostola Paulo o ṅwala uri: “Vhunga zwivhi zwó dzhena shangoni nga muthu muthihi, zwivhi zwa ḓisa lufu, lufu lwo vhuya lwa ṱanganya vhathu vhoṱhe nge vhoṱhe vha tshinya.” (Vha-Roma 5:12) Samusi ri vhaḓuhulu vha Adamu, roṱhe ri nga fhasi ha mulayo wa zwivhi na wa lufu. Ṋama yashu i re na tshivhi i dzula i tshi ri ṱuṱuwedza u ita zwithu zwine zwa si takadze Mudzimu, nahone mulifho wa zwenezwo ndi lufu. Kha vhurifhi he a vhu ṅwalela Vhagalata, Paulo o amba uri zwiito zwenezwo ndi “mishumo ya ṋama.” Nahone o dovha a engedza nga uri: “Vha ita zwauralo a vha nga ḽi vhufa ha vhuhosini ha Mudzimu.” (Vha-Gal. 5:19-21) Vhathu vho raloho vha fana na vhane vha tshimbila lwa ṋama. (Vha-Roma 8:4) “Nyito” dzavho na “zwilinganyo” zwavho ndi zwa ṋama fhedzi. Fhedzi naa vhathu vhane vha ita vhupombwe, u gwadamela midzimu i sili, vhungome kana vhane vha ita zwiṅwe zwivhi zwihulwane ndi vhone fhedzi vhane vha tshimbila lwa ṋama? Hai, mishumo ya ṋama i dovha ya katela zwithu zwine vhaṅwe vha nga zwi dzhia zwi vhushayanungo, u fana na vivho, mbiti, dziphambano na vhutshivha. Ndi nnyi ane a nga amba uri ha tsha tshimbila tshoṱhe nga lwa ṋama?
11, 12. Ndi ndugiselelo ifhio ye Yehova a i ita u itela u ri thusa u kunda mulayo wa zwivhi na wa lufu, nahone ndi mini zwine ra fanela u zwi ita u itela uri Mudzimu a ri takalele?
11 Zwi a takadza vhukuma uri Yehova a nga ita uri zwi konadzee uri ri kunde mulayo wa zwivhi na wa lufu! Yesu o ri: “Mudzimu o funa shango zwingafha-ngafha, a vhuya a ṋekedza Murwa wawe mu-bebwa-eṱhe, uri vhoṱhe vha mu tendaho, vha si lovhe, tshavho hu vhe u tshila tshoṱhe.” Musi ri tshi ṱanganedza lufuno lwa Mudzimu na u vha na lutendo kha tshiṱhavhelo tshi rengululaho tsha Yesu Kristo, ri nga vhofhololwa kha mvelelo dza tshivhi tshe ra tshi mamela. (Yoh. 3:16-18) Nga zwenezwo, ri nga amba u fana na Paulo we a ri: “Ndi livhuha Mudzimu nga Yesu Kristo Murena washu.”
12 Vhuimo hashu vhu fana na ha muthu we a alafhiwa vhulwadze vhuhulwane. Arali ri tshi ṱoḓa u fhola, ri fanela u ita zwine dokotela a ri vhudza zwone. Naho u vha na lutendo kha tshirengululi zwi tshi nga ri vhofholola kha mulayo wa zwivhi na wa lufu, a ro ngo fhelela nahone ri kha ḓi vha na tshivhi. Hu na zwiṅwe zwine zwa ṱoḓea u itela uri ri vhe na vhushaka ha tsini na Mudzimu na uri a ri takalele na u ri fhaṱutshedza. Malugana na “u luga hu ambwaho nga mulayo,” Paulo u dovha a amba mafhungo a u tshimbila lwa muya.
Ri Nga Tshimbila Hani Lwa Muya?
13. Zwi amba mini u tshimbila lwa muya?
13 Musi ri tshi tshimbila, ri vha ri tshi khou ya hune ra ṱoḓa u swika hone. Nga zwenezwo, u tshimbila nga lwa muya zwi ṱoḓa uri ri bvele phanḓa ri tshi sendela tsini na Yehova—hu si uri ri vhe vhathu vho fhelelaho. (1 Tim. 4:15) Ri fanela u lwela u tshimbila kana u tshila u tendelana na vhulivhisi ha muya ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe u ya nga hune zwa nga konadzea ngaho. U ‘tshimbila lwa Muya’ zwi ita uri ri takalelwe nga Mudzimu.—Vha-Gal. 5:16.
14. Ndi mini zwine zwa ṱoḓiwa nga vhathu “vha ṋama”?
14 Kha vhurifhi he a vhu ṅwalela Vharoma, Paulo o dovha a amba nga ha vhathu vhavhili vha re na mahumbulele a sa fani. (Vhalani Vha-Roma 8:5.) Hafha ṋama a i ambeli kha muvhili. Bivhilini, ipfi ḽine ḽa ri “ṋama” nga zwiṅwe zwifhinga ḽi shumiswa u itela u sumbedza tshivhi na u sa fhelela zwi re ṋamani. Zwenezwi ndi zwone zwine zwa ita uri hu vhe na khuḓano vhukati ha ṋama na muhumbulo samusi Paulo o zwi amba mathomoni. Naho zwo ralo, u fhambana nae, vhathu “vha ṋama” a vha ṱoḓi na u ita vhuḓidini. Nṱhani ha uri vha ite zwine Mudzimu a zwi ṱoḓa khavho na u ṱanganedza thuso yawe, “vha ṱoḓa zwa ṋama.” Vha anzela u livhisa ṱhogomelo kha u fusha ṋama yavho na zwine ya zwi tama. Zwo fhambanaho na zwenezwo, vhathu “vha muya” vha humbula nga ha zwithu “zwa muya”—ndugiselelo na mishumo ya lwa muya.
15, 16. (a) U ḓiimisela kana u ṱoḓa u ita tshiṅwe tshithu zwi kwama hani mavhonele ashu? (b) Ṋamusi vhathu vhanzhi vha na mavhonele afhio?
15 Vhalani Vha-Roma 8:6. Uri muthu a kone u ita tshithu naho tshi tshini—hu sa londwi uri ndi tshavhuḓi kana ndi tshivhi—u fanela u ḓiimisela kana u ṱoḓa u tshi ita. Vhathu vhane vha dzulela u ṱoḓa zwithu zwa ṋama a vha lengi u vha na mavhonele a ṋama kana u sendamela kha zwithu zwa ṋama. Kanzhi zwithu zwine vha zwi amba, madzangalelo avho na zwine vha zwi funa ndi zwa ṋama.
16 Ṋamusi vhathu vhanzhi vho farakanea nga mini? Muapostola Yohane o ṅwala uri: “Zwoṱhe zwa shangoni: ndi amba nyemulo dza ṋama na nyemulo dza maṱo na u tshila nga u ḓi-kukumusa, a zwi bvi ha Khotsi, ndi zwa shango.” (1 Yoh. 2:16) Dzenedzi nyemulo dzi katela u ḓifara luvhi nga zwa vhudzekani, maimo na thundu. Dzibugu, dzimagazini, dzigurannda, dzimuvi, mbekanyamushumo dza thelevishini na Inthanethe zwo ḓala nga zwithu zwo raloho, zwihuluhulu nga nṱhani ha uri ndi zwine vhathu vhanzhi vha zwi ṱoḓa. Naho zwo ralo, “ṋama i ḓi-ṱoḓela lufu”—zwenezwo zwi amba u tshinya vhushaka hashu na Mudzimu zwino nahone zwi ḓo ita uri ri fe. Ndi ngani zwo ralo? “Ngauri zwiné ṋama ya ṱoḓa zwi lwa na Mudzimu. Vha u ralo a vha pfi mulayo wa Mudzimu. Ngauri na u zwi kona a vha zwi koni. Vha u dzula nga lwa ṋama Mudzimu a nga si vha takalele.”—Vha-Roma 8:7, 8.
17, 18. Ri nga ṱoḓa hani zwithu zwa muya, nahone u ita nga u ralo zwi ḓo vha na mvelelo dzifhio?
17 Kha ḽiṅwe sia, “muya u ṱoḓa vhutshilo na mulalo”—zwenezwo zwi amba vhutshilo vhu sa fheli tshifhingani tshi ḓaho, u dzika muhumbuloni na u vha na mulalo na Mudzimu zwino. Ri nga tovhola hani zwithu zwa “muya”? Nga u dzula ri tshi ṱoḓa zwithu zwa muya na u vha na mavhonele kana u sendamela kha zwithu zwa muya. Musi ri tshi ita nga u ralo, ri vha ri tshi khou ‘pfa mulayo wa Mudzimu’ nahone ri “dzula” ri na mahumbulele awe. Musi ro sedzana na mulingo, ri ḓo kona u ḓivha buḓo ḽine ra fanela u ḽi tevhela. Ri ḓo ṱuṱuwedzea u ita phetho dzo teaho—dza lwa muya.
18 Nga zwenezwo, ndi zwa ndeme uri ri ṱoḓe zwithu zwa lwa muya. Zwenezwi ri zwi ita nga u ‘ḓishamula,’ u ita zwithu zwa muya tshifhinga tshoṱhe zwine zwa katela u rabela, u vhala na u guda Bivhili, u ya miṱanganoni na u ya vhuḓinḓani ha Vhukriste. (1 Pet. 1:13) Nṱhani ha u tendela zwithu zwa ṋama zwi tshi ri thithisa, kha ri ṱoḓe zwithu zwa muya. Nga zwenezwo, ri ḓo tshimbila nga lwa muya. U ita nga u ralo zwi ḓo ri ḓisela phaṱhutshedzo, ngauri u ṱoḓa zwithu zwa muya zwi ḓo ri ḓisela vhutshilo na mulalo.—Vha-Gal. 6:7, 8.
Naa Ni Nga Ṱalutshedza?
• Mulayo wo vha u tshi “shaiswa nungo nga ṋama” nga nḓila-ḓe, nahone Mudzimu o u kunda hani?
• “Mulayo wa zwivhi na lufu” ndi mini nahone ri nga vhofhololwa hani khawo?
• Ndi mini zwine ra fanela u zwi ṱahulela u itela u ‘ṱoḓa zwa muya’?
[Mbudziso Dza Pfunzo]
[Zwifanyiso kha masiaṱari 12, 13]
Naa ni tshimbila nga lwa ṋama kana nga lwa muya?
