GEORGE NAISH o sumba madanda e a vha o ṱhophiwa a vha mithara dza 18, e a vha o vhewa fhethu hune ha vhulungwa thundu dza nndwa fekhithiri i re ngei Saskatoon, Saskatchewan, Canada. O mbo ḓi vhudzisa a ri: “Ndi madanda a mini enea?”. O vhudzwa uri eneo madanda o shumiswa u itela u fhaṱa zwiingamo zwa u tsivhudza maswole tshifhingani tsha Nndwa ya Shango ya U Thoma. Nga murahu, wahashu Naish o ri: “Ro mbo ḓi vha na muhumbulo wa uri ri nga shumisa eneo madanda u itela u fhaṱa zwiingamo zwine zwa ḓo tikedza tshiṱitshi tsha radio tsha lwa ṱaḓulu.” Nga 1924, nga murahu ha ṅwaha muthihi fhedzi, tshiṱitshi tsha radio CHUC, tsho mbo ḓi thoma u hasha. Ho vha hu tshiṱitshi tsha u thoma u hasha thero dzi ambaho nga zwa vhurereli ngei Canada.

Samusi shango ḽa Canada ḽo ṱoḓou eḓana na Yuropa, zwo vha zwo tea uri hu nga shumiswa radio u itela u ṋea vhuṱanzi. Florence Johnson we a vha tshi shuma tshiṱitshini tsha radio ngei Saskatoon o ri: “Ri livhuha u shumisa radio ngauri mafhungo-ngoho o swikelela vhathu vhanzhi vhe ra vha ri sa ḓo kona u vha swikelela. Nahone samusi radio yo vha i tshi kha ḓi vha tshithu tshiswa, vhathu vho vha tshi fhisetshela u pfa tshiṅwe na tshiṅwe tshe tsha vha tshi tshi hashiwa.” Nga ṅwaha wa 1926, Vhagudi vha Bivhili (samusi Ṱhanzi dza Yehova dzo vha dzi tshi vhidziwa nga u ralo) vho vha na zwiṱitshi zwavho zwa radio zwine zwa hasha ḓoroboni nṋa dza Canada. *

Musi ni tshi vulela tshenetsho tshiṱitshi no vha ni tshi ḓo pfa mini? No vha ni tshi ḓo pfa vhaimbi vha zwivhidzo zwa henefho vhe vha vha vha tshi anzela u imba nyimbo hu tshi khou lidzwa na zwilidzo. Vhahashu vho vha vha tshi ita na u vhea dzinyambo na u fara pfunzo dza Bivhili. Amy Jones we a vha a tshi ṱanganela kha dzinyambedzano o ri: “Musi ndi tshi ḓiḓivhadza vhuḓinḓani ha tsimu, nga zwiṅwe zwifhinga vhoṋemuḓi vho vha tshi nga ri, ‘Ndo ni pfa ni tshi khou amba kha radio.’”

Pfunzo dza Bivhili dza Halifax ngei Nova Scotia, vho shumisa nḓila ya u hasha i fanaho na ye ya vha i tshi shumiswa mathomoni kha radio—ya u vha na nyambedzano na vhathetshelesi vhe vha vha vha tshi tou rwela luṱingo u itela u vhudzisa mbudziso dza Bivhili. Muṅwe wahashu o ṅwala uri: “Vhathu vho aravha nga vhunzhi  kha yeneyi mbekanyamushumo. Ho vha hu tshi dzhena ṱhingo nnzhi dze vha vha vha sa koni u dzi fhindula dzoṱhe.”

U fana na vhathu vha misini ya muapostola Paulo, vhaṅwe vho aravha zwavhuḓi mulaedza wa Vhagudisi vha Bivhili, fhedzi vhaṅwe a vho ngo u ṱanganedza. (Mish. 17:1-5) Sa tsumbo, musi Hector Marshall a tshi pfa Vhagudisi vha Bivhili vha tshi amba nga ha bugu ine ya pfi Studies in the Scriptures kha radio, o mbo ḓi oda volumu dza rathi. Nga murahu o ri: “Ndo vha ndi tshi humbula u ri dzenedzi bugu dzi ḓo nthusa u funza kha tshikolo tsha Swondaha ngei kerekeni.” Naho zwo ralo, musi Hector a tshi fhedza u vhala Volumu ya u Thoma, o mbo ḓi dzhia phetho ya u litsha kereke yawe. O mbo ḓi vha muhuweleli a fhiseaho u swikela musi a tshi lovha nga 1998, nahone o shumela Yehova nga u fulufhedzea. Ngei vhubvaḓuvha ha Nova Scotia, nga murahu ha nyambo ye ya hashiwa i re na tshiṱoho tshine tsha ri “Muvhuso, Fulufhelo ḽa Shango,” Colonel J.  A. MacDonald o vhudza wahashu wa henefho a ri: “Mulovha, vhathu vha ngei Tshiṱangadzimeni tsha Cape Breton vho pfa mulaedza wa khwine u sa athu vhuya wa pfiwa kha ḽeneḽi shango.”

Vhafunzi vha dzikereke vho vha vho sinyuwa nga maanḓa. Vhaṅwe vha Vhakatolika vha ngei Halifax vho mbo ḓi vha shushedza nga uri vha ḓo pwasha zwiṱitshi zwa radio zwine zwa hasha mbekanyamushumo dza Vhagudi vha Bivhili. Nga 1928, muvhuso wo ḓivhadza uri a u tsha ḓo dovha wa ṋea Vhagudi vha Bivhili ndugelo ya u hasha kha zwiṱitshi zwawo zwa radio, nga nṱhani ha u ṱuṱuwedzwa nga vharangaphanḓa vha zwa vhurereli. Vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vho phaḓaladza mulaedza une wa ri Who Owns the Air?—u itela u sumbedza uri yeneyo phetho a i na khaṱulokwayo. Hu sa londwi zwenezwo, vhavhusi vho hana u vusulusa ndugelo ya Vhagudi vha Bivhili ya u hasha.

Naa zwenezwo zwo kula nungo vhashumeli vha Yehova ngei Canada? Isabel Wainwright o ri: “Zwo vha tshi vhonala u nga maswina o kunda. Fhedzi ndo zwi ḓivha uri Yehova o vha a tshi nga kona u zwi thivhela u tendelana na ndivho yawe. Zwenezwo zwo vha zwi tshi nga amba uri ri fanela u dzudzanya maṅwe maitele a ne a nga shuma nga tshenetsho tshifhinga u itela u phaḓaladza mafhungo maḓifha a Muvhuso.” Nṱhani ha u shumisa radio fhedzi u itela u ṱanziela, Vhagudi vha Bivhili vha ngei Canada vho mbo ḓi thoma u dalela vhathu miḓini yavho. Naho zwo ralo, nga tshifhinga tshe vha i shumisa, radio yo vha thusa vhukuma u itela u hasha ‘mulaedza wa khwine we wa vha u sa athu vhuya wa pfiwa.’—Zwe ra zwi vhulunga ngei Canada.