1, 2. Ndi ngani vhaṅwe vhathu vha tshi takalela mahuyu?

NAA ni a funa mahuyu ane a kha ḓi bva u fuliwa, kana o omiswaho? Vhathu vhanzhi vha a a funa, ndi ngazwo a tshi ṱavhiwa fhethu hunzhi u mona na ḽifhasi. Vhayuda vha kale vho vha vha tshi dzhiela nṱha mitshelo ya mahuyu. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Mahuyu a na pfushi, ndi ngazwo vhaṅwe vha tshi ri o lugela mbilu dzashu.

² Yehova o vhuya a vhambedza mahuyu na mbilu. Mudzimu o vha a sa khou amba nga ha mbuyelo dza mutakalo dzine ra dzi wana nga u ḽa mahuyu. O vha a tshi khou amba nga lwa pfanyisedzo.Zwe a zwi amba nga muporofita Yeremia zwi kwama mbilu yaṋu na dza vhane na vha funa. Musi ri tshi khou haseledza zwe a zwi amba, humbulani uri riṋe sa Vhakriste ri nga guda mini kha eneo mafhungo.

3. Mahuyu e ha ambiwa nga hao kha Yeremia ndima ya 24 o vha a tshi imela mini?

³ Kha ri thome nga u haseledza maṅwe mafhungo e a ambiwa nga Mudzimu misini ya Yeremia a malugana na mahuyu. Nga 617 B.C.E., lushaka lwa Yuda lwo vha lu si na vhushaka havhuḓi na Mudzimu. Mudzimu o ṋea bono ḽa vhumatshelo havho, a vhambedza na mifuda mivhili ya mahuyu—mahuyu “avhuḓi-vhuḓi” na “a nengisaho.” (Vhalani Yeremia 24:1-3.) Mahuyu a nengisaho o vha a tshi fanyisela nḓila ya tshiṱuhu ine Khosi Tsedekia na vhaṅwe vha ngaho ene vha ḓo farwa ngayo nga Khosi Nebukadanetsara na mmbi yawe. Fhedzi ho vha hu na vhathu vhane vha fana na mahuyu avhuḓi-vhuḓi. Ndi Hesekiele, Daniele na khonani dzawe tharu ngei Babele, na vhaṅwe Vhayuda vhe vha iswa vhuthubwani. Maṅwe masalela a Vhayuda o vha a tshi ḓo vhuyelela Yerusalema u itela u fhaṱulula thembele. Nga tshenetsho tshifhinga, zwenezwo zwo itea.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Ndi ifhio khuthadzo ine ra i wana kha zwe Mudzimu a zwi amba nga ha mahuyu avhuḓi-vhuḓi?

⁴ Musi a tshi amba nga ha vhane vha imelwa nga mahuyu avhuḓi-vhuḓi, Yehova o ri: “Ndi ḓovha ṋea mbilu ya u  nḓivha, ya u ḓivha zwauri ndi Nṋe Yehova; vha ḓo vha vhathu vhanga.” (Yer. 24:7) Ndi yone ndimana ya thero yeneyi, nahone i a ri ṱuṱuwedza vhukuma. Mudzimu o ḓiimisela u ṋea vhathu ‘mbilu ya u mu ḓivha.’ Kha enea mafhungo “mbilu” i ambela kha zwe muthu a sendamela u zwi ita. Vhukuma, roṱhe ri ṱoḓa u vha na mbilu ine ya ḓivha Mudzimu na u vha muṅwe wa vhathu vhawe. U itela u swikelela zwenezwo, ri fanela u guda na u shumisa Ipfi ḽawe, u rembuluwa na u shanduka, u ṋekedza vhutshilo hashu kha Mudzimu, na u lovhedzwa dzinani ḽa Khotsi, na ḽa Murwa, na ḽa muya mukhethwa. (Mat. 28:19, 20; Mish. 3:19) Khamusi no no dzhia vhukando ho raloho, kana ni ṱanganela tshifhinga tshoṱhe na Ṱhanzi dza Yehova ni tshi khou ḓilugiselela u dzhia honoho vhukando.

5. Yeremia o ṅwala nga ha mbilu dza vhafhio nga ho livhaho?

⁵ Hu sa londwi uri ro no dzhia vhuṅwe ha honoho vhukando kana hoṱhe, ri fanela u bvela phanḓa ri na mavhonele avhuḓi ri tshi ṱhogomela na vhuḓifari hashu. Ni ḓo vhona uri ndi ngani zwi zwa ndeme musi ri tshi guda zwe Yeremia a zwi amba nga ha mbilu. Dziṅwe ndima dza bugu ya Yeremia dzo amba nga ha tshaka dzi re tsini, fhedzi dzo vha dzo livhisa ṱhogomelo nga maanḓa kha lushaka lwa Yuda na khosi ṱhanu dze dza vhusa hone. (Yer. 1:15, 16) Yeremia o ṅwala nga ha vhanna, vhafumakadzi, na vhana vhe vha vha vho ḓiṋekedza kha Yehova. Vhomakhulukuku wavho vho nanga nga u ḓifunela uri vha ḓo vha lushaka lu re na vhushaka ho raloho na Mudzimu. (Ek. 19:3-8) Misini ya Yeremia, vhathu vho khwaṱhisedza uri vho vha vho ḓiṋekedza kha Mudzimu. Vho ri: “Ri khou ḓa ha Iwe, ngauri Mudzimu washu ndi Iwe Yehova.” (Yer. 3:22) Naho zwo ralo, ni vhona u nga mbilu dzavho dzo vha dzi vhuimoni vhufhio?

6. Ndi ngani ri tshi fanela u vha na dzangalelo ḽihulwane kha zwe Mudzimu a zwi amba malugana na mbilu?

⁶ Madokotela a musalauno a nga shumisa thekinolodzhi ya maṱhakheni u itela u vhona vhuimo ha mbilu ya muthu na nḓila ine ya khou divhitha ngayo. Naho zwo ralo, Yehova u kona u vhona zwo engedzeaho, samusi zwo vha zwo ralo na misini ya Yeremia. Mudzimu u na vhukoni vhu swayeaho samusi ri tshi zwi vhona kha maipfi awe ane a ri: “Mbilu ndi yone mudzia-tshimbevha vhukuma, ndi mmbi; i nga ḓihwa nga nnyi? Mu-fhenḓa-mbilu, . . . ndi Nṋe Yehova, wa u ṋea muthu zwo fanelaho dzinḓila dzawe na zwo eḓanaho zwe a bveledza nga mishumo yawe.” (Yer. 17:9, 10) U ‘fhenḓa mbilu’ a zwi kateli ngalafho ya mbilu ya vhukuma, ine nga murahu ha miṅwaha ya 70 kana 80 ya vha yo no divhitha zwifhinga zwi no swika bilioni tharu. Nṱhani hazwo, Yehova o vha a tshi khou amba nga ha mbilu ya lwa pfanyisedzo. Yeneyo “mbilu” ndi zwine muthu a vha zwone nga vhuḓalo, zwine zwa katela zwine a zwi tama, zwine a zwi humbula, nḓila ine a ḓipfa ngayo, mavhonele awe, na zwipikwa zwawe. Na inwi ni na mbilu yo raloho. Mudzimu a nga kona u i fhenḓa na u i ṱolisisa, na inwi ni nga ṱolisisa zwi re mbiluni yaṋu.

7. Yeremia o ṱalusa hani vhuimo ha mbilu dza Vhayuda vhanzhi vha misini yawe?

⁷ U itela u ḓiṱolisisa, ri fanela u ḓivhudzisa uri, ‘Mudzimu o vha a tshi humbula mini nga ha mbilu ya lwa pfanyisedzo ya Vhayuda vhanzhi vha misini ya Yeremia?’ U itela u fhindula yeneyi mbudziso, ṱhogomelani mubulo u songo ḓoweleaho we wa shumiswa nga Yeremia une wa ri: “Lushaka lwa Isiraele lwone lwoṱhe a lu rubisi dzimbilu.” O vha a sa khou ambela kha u rubiswa ha vhanna vha Vhayuda ho ḓoweleaho. Ndimana yeneyo i ri: “Yehova u ri: Ni ḓivhe zwauri hu ḓa maḓuvha ane nda ḓo sengisa vhoṱhe ngao’, vha rubiswaho na vha sa rubiswi.” Nga zwenezwo, vhanna vha Vhayuda vho rubaho vho vha vha songo ‘rubisa dzimbilu.’ (Yer. 9:24, 25) Zwenezwo zwi amba mini?

8, 9. Malugana na mbilu dzavho, Vhayuda vhanzhi vho vha vha tshi fanela u ita mini?

⁸ Ri nga pfesesa zwine mubulo une wa ri vho vha vha songo ‘rubisa dzimbilu’ wa amba zwone kha zwe Mudzimu a ṱuṱuwedza  Vhayuda uri vha zwi ite musi a tshi ri: “Ni bvise vhushuvhuru ha dzimbilu dzaṋu, inwi vhanna vha Yuda na vha Yerusalema, uri mbiti dzanga dzi sa ḓo ni ḓela vhunga mulilo, . . . nga mulandu wa vhuvhi ha zwiito zwaṋu.” Fhedzi vhuvhi ha zwiito zwavho ho thoma ngafhi? Ho thoma ngomu mbiluni dzavho. (Vhalani Marko 7:20-23.) Mudzimu o shumisa Yeremia u itela u vha ḓivhadza uri zwiito zwa Vhayuda zwivhi zwo vha zwi tshi bva ngafhi. Mbilu dzavho dzo vha dzo rindila dzi dza mashandukwa. O vha a sa takadzwi nga zwiṱuṱuwedzi zwavho na mahumbulele avho. (Vhalani Yeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Mudzimu o vha vhudza a ri: “Ni rubiselwe Yehova, ni bvise vhushuvhuru ha dzimbilu dzaṋu.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Nga zwenezwo, Vhayuda vha misini ya Yeremia vho vha vha tshi fanela u itwa muaro wa mbilu dzavho dza lwa pfanyisedzo—‘u rubiswa ha mbilu dzavho’—samusi na Vhayuda vha misini ya Mushe vho vha vhe na vhuleme vhu fanaho. (Doit. 10:16; 30:6) U ‘bvisa vhushuvhuru ha dzimbilu dzavho’ zwo vha zwi tshi amba uri vha fanela u shandula mahumbulele avho, maḓipfele avho, kana zwiṱuṱuwedzi zwavho zwi sa tendelani na ndaela dza Mudzimu.—Mish. 7:51.

10. Samusi Davida o ri vhetshela tsumbo, ndi mini zwine ra fanela u zwi ita?

¹⁰ Zwi takadza lungafhani u ḓivha uri Mudzimu o ri ṋea nḓivho yo teaho malugana na mbilu ya pfanyisedzo! Fhedzi vhaṅwe vha nga kha ḓi ḓivhudzisa uri, ‘Ndi ngani riṋe sa Ṱhanzi dza Yehova ri tshi fanela u vhilaela nga ha mafhungo enea ṋamusi?’ Vhakriste vhanzhi zwivhidzoni vha khou shumela Yehova nga u fulufhedzea nahone vha na vhuḓifari havhuḓi. A vha ngi “mahuyu a nengisaho” u fana na Vhayuda vha misini ya kale. Naho zwo ralo, humbulani uri na Davida o humbela Yehova a ri: ‘Itou mphenḓa, Iwe Mudzimu, U ḓivhe mbilu yanga; U ndinge, U ḓivhe zwiné nda elekanya. U vhone arali ndi kha nḓila mmbi.’—Ps. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Ndi ngani muṅwe na muṅwe washu a tshi fanela u ṱolisisa mbilu yawe? (b) Ndi mini zwine Mudzimu a sa ḓo zwi ita?

¹¹ Yehova u ṱoḓa muṅwe na muṅwe washu a tshi vha na vhushaka nae, na uri a dzule a tshi ṱanganedzea khae. Musi a tshi amba nga o lugaho, Yeremia o ri: “Yehova wa Mavhuthu, Iwe Mulinga-vhavhuya, Mu-vhona-mvalo-na mbilu, kha ndi vhone U tshi vha lifhedza; ngauri mafhungo anga ndo a kumedzela Iwe.” (Yer. 20:12) Arali Ramaanḓaothe a tshi ṱolisisa mbilu dza vho lugaho, naa a zwo ngo tea uri na riṋe ri ḓiṱolisise nga u fulufhedzea? (Vhalani Psalme ya 11:5.) Musi ri tshi ita nga u ralo, ri nga kha ḓi wana uri mbiluni dzashu hu na mavhonele o khakheaho, zwipikwa zwi si zwavhuḓi, kana maḓipfele a songo teaho. Ri nga ṱhogomela zwithu zwine zwa ita uri mbilu dzashu dzi si aravhe zwavhuḓi ndaela dza Yehova, zwine zwa nga ita uri hu vhe na ṱhoḓea ya u ita muaro wa mbilu dzashu dza lwa pfanyisedzo, u itela u bvisa vhuvhi ho raloho mbiluni dzashu. Arali ni tshi tenda uri ndi zwavhuḓi u ṱolisisa mbilu dzashu dza lwa pfanyisedzo, ndi mini zwine ra nga zwi bvukulula khadzo? Ri nga ita hani tshanduko dzi ṱoḓeaho?—Yer. 4:4.

¹² Yehova a nga si ri kombetshedze uri ri shanduke. Musi a tshi amba nga ha “mahuyu avhuḓi-vhuḓi” o ri u ḓo a ‘ṋea mbilu ya u mu ḓivha.’ Ho ngo amba uri u ḓo vha kombetshedza uri vha shandule mbilu dzavho. Vho vha  vha tshi fanela u vha na lutamo lwa u ṱoḓa u ḓivha Mudzimu. Na riṋe ri fanela u ita nga u ralo.

13, 14. Mbilu ya Mukriste i nga vha khombo khae nga nḓila-ḓe?

¹³ Yesu o ri: “Mbiluni ndi hone hune ha bva mihumbulo mivhi, u vhulaha, vhuṱonḓolo, vhupombwe, vhuvhava, vhuṱanzi ha mazwifhi na maṱamba.” (Mat. 15:19) Zwi tou vha khagala uri arali mbilu ya wahashu ya nga vha mmbi lune ya mu ṱuṱuwedza u ita vhuṱonḓolo kana vhupombwe, nahone a sa rembuluwe, a nga si ṱanganedzee phanḓa ha Mudzimu. Naho zwo ralo, zwi nga kha ḓi itea uri muthu a si ite tshivhi tsho raloho, fhedzi a thoma u ṱahulela dzangalelo ḽi songo kunaho mbiluni yawe. (Vhalani Mateo 5:27, 28.) Ndi zwa ndeme u ita vhungoho ha uri a ri vhi na lutamo lwa zwithu zwo khakheaho mbiluni dzashu. Naa ni a elekanya tshiphirini nga ha muthu wa mbeu i sa fani na yaṋu nga nḓila i sa ṱanganedzei phanḓa ha Mudzimu? Naa ni fanela u shandula zwi re mbiluni yaṋu?

¹⁴ Zwi nga kha ḓi itea uri Mukriste a tendele tsinyuwo i tshi hulela mbiluni yawe, lune a nga fheleledza a tshi vho vhenga muṅwe Mukriste. (Lev. 19:17) Naa u ḓo ita vhuḓidini u itela u shandula eneo maḓipfele a vengo ane a nga ita uri mbilu yawe i si aravhe zwavhuḓi?—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Ṋeani tsumbo ine ya nga sumbedza uri Mukriste u na ‘vhushuvhuru mbiluni’ yawe. (b) Ndi ngani ni tshi vhona u nga u vha na ‘vhushuvhuru mbiluni’ a zwi takadzi Yehova?

¹⁵ Zwi takadzaho ndi uri Vhakriste a vha na thaidzo dza u vha na mbilu dzo raloho. Naho zwo ralo, Yesu o amba uri mbiluni ndi hone hune ha bva “mihumbulo mivhi.” Ndi mavhonele ane a nga tshinya masia manzhi a vhutshilo ha muthu. Sa tsumbo, ri nga kha ḓi humbula uri u fulufhedzea kha mashaka ashu ndi zwone zwa ndeme u fhira zwithu zwoṱhe. Vhukuma, Vhakriste vha fanela u ‘funa’ mashaka avho, a vho ngo fanela u edzisa vhathu vhanzhi vha ano ‘maḓuvha a vhufhelo’ vha sa funi vhahavho. (2 Tim. 3:1, 3) Naho zwo ralo, muthu a nga kha ḓi fulufhedzea nga ho kalulaho kha mashaka awe. Vhathu vhanzhi vha amba uri “shaka tsini, mutsinda kule.” Nga nṱhani ha zwenezwo, vha nga kha ḓi tikedza shaka kana vha ima naḽo, nahone musi ho khakhelwa shaka ḽavho na vhone vha pfa uri vho khakhelwa. Humbulani uri maḓipfele o raloho o ṱuṱuwedza khaladzi dza Dina u ita zwifhio. (Gen. 34:13, 25-30) Dovhani ni humbule zwe zwa vha zwi mbiluni ya Abesalomo, zwe zwa ita uri a vhulahe Aminoni. (2 Sam. 13:1-30) Naa mbiluni dzavho ho vha hu si na “mihumbulo mivhi”?

¹⁶ Ndi ngoho uri Vhakriste vha ngoho a si dziphondi. Naho zwo ralo, naa vha fanela u  vha na luvhengelambiluni nga ha muṅwe Mukriste we a khakhela shaka ḽavho, kana ane vha humbula uri o ita nga u ralo? Vha nga kha ḓi hana musi vha tshi rambiwa nga Mukriste ane vha dzhia u nga ndi ene we a khakhela shaka ḽavho, kana vha hana tshoṱhe u mu ramba muḓini wavho. (Vha-Heb. 13:1, 2) Luvhengelambiluni lwo raloho na u sa ṱanganedza onoyo muthu muḓini wau, zwi sumbedza u sa vha na lufuno nahone a zwi ṱanganedzei. Muṱolisisi wa dzimbilu a nga zwi dzhia sa ‘vhushuvhuru ha dzimbilu.’ (Yer. 9:25, 26) Humbulani nga ha vhathu vhe Yehova a vha ṱuṱuwedza a ri: “Ni bvise vhushuvhuru ha dzimbilu dzaṋu.”—Yer. 4:4.

17. U ofha Yehova zwi nga ri thusa hani u ita zwine a zwi funa?

¹⁷ Musi ni tshi ṱolisisa mbilu yaṋu ya lwa pfanyisedzo, ni nga kha ḓi wana uri a ni thetshelesi ndaela dza Yehova nga u ṱavhanya, zwine zwa nga sumbedza uri ni na ‘vhushuvhuru mbiluni’ yaṋu. Khamusi ni nga kha ḓi vha ni tshi ofha mavhonele a vhaṅwe vhathu nga ha inwi, ni tshi ṱoḓa bvumo, kana u vha na tshelede nnzhi, kana na wana uri ni muthu a re na tshipimbi ane a ṱoḓa u ḓilanga. Hu na vhaṅwe vhathu vhe vha vhuya vha ḓipfa nga yeneyo nḓila. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremia o ṅwala uri Vhayuda vha sa fulufhedzei vha misini yawe vho vha vhe “na mbilu ya swili na tshikhuna.” O dovha a ri: “Dzimbiluni dzavho a vha tsha ri: Nga ri ofhe Yehova Mudzimu washu wa u ri fha mvula ya tseula.” (Yer. 5:23, 24) Arali ri tshi ofha Yehova, zwine zwa amba u mu ṱhonifha, ri ḓo bvisa vhuvhi mbiluni dzashu. Zwi ḓo ri lelutshela u ita tshanduko mbiluni dzashu na u ita zwiṅwe na zwiṅwe zwine Yehova a ri humbela zwone.

18. Yehova o fulufhedzisa mini vhe a vhofha navho mulanga muswa?

¹⁸ Musi ri tshi bvela phanḓa na u ita vhuḓidini ho raloho, Yehova u ḓo ri fha ‘mbilu ya u mu ḓivha.’ O fulufhedzisa vhaḓodzwa vhe a vhofha navho mulanga muswa a ri: “Nḓi ḓo vhea mulayo wanga mvaloni dzavho, nda u ṅwala dzimbiluni dzavho; ndi ḓo vha Mudzimu wavho; vhone vha ḓo vha vhathu vhanga.” Hu pfi mini nga ha u mu ḓivha zwa vhukuma? O dovha a ri: “Muthu ha tsha ḓo funza wa hawe; munna ha tsha ḓo funza murathu wawe, a ri: Ḓivhani Yehova! Ngauri vhoṱhe vha ḓo nḓivha, vhaṱuku na vhahulwane, . .  ngauri ndi ḓo vha hangwela mulandu wavho, na zwivhi zwavho a thi tsha ḓo zwi elelwa.”—Yer. 31:31-34. *

19. Vhakriste vha ngoho vha na tshilavhelelwa tshifhio tshavhuḓi?

¹⁹ Ro lavhelela zwe Mudzimu a ri fulufhedzisa zwone. Roṱhe ri fanela u ṱoḓa u ḓivha Yehova na u vha vhathu vhawe. Ri nga ḓivha Yehova u ya nga hu sa fheli arali zwivhi zwashu zwa hangwelwa kha mutheo wa tshiṱhavhelo tsha Kristo tshi rengululaho. Samusi Yehova a tshi nga kona u ri hangwela, na riṋe ri fanela u ḓiimisela u hangwela vhaṅwe naho zwi tshi nga ri konḓela u ita nga u ralo. U ita vhuḓidini ha u bvisa mavhonele o raloho mbiluni yaṋu zwi ḓo ni vhuyedza. Ni ḓo vha ni tshi khou sumbedza uri ni ṱoḓa u shumela Yehova na u mu ḓivha khwine. Ni ḓo fana na vhathu vhe Yehova a amba nga havho a tshi shumisa Yeremia a ri: “Ni ḓo nṱoḓa, na ngwana; ngauri ni ḓo vha nó nṱoḓa nga mbilu dzaṋu dzoṱhe. A thi nga hani u waniwa nga inwi.”—Yer. 29:13, 14.