KHOTSI anga na mme anga vho ṱangana nga 1919 buthanoni ḽa Tshaka Dzoṱhe ḽa Vhagudi vha Bivhili ngei Cedar Point, Ohio, kha ḽa U.S.A. Vho vhingana nga murahu ha wonoyo ṅwaha. Ndo bebwa nga 1922, nahone murathu wanga Paul o bebwa nga murahu ha miṅwaha mivhili. Mufumakadzi wanga Grace, o bebwa nga 1930. Vhabebi vhawe Roy na Ruth Howell vho alutshela muṱani wa Vhagudi vha Bivhili, nahone vhomakhulu wawe na vhone vho vha vhe Vhagudi vha Bivhili nahone vhe khonani dza Wahashu Charles Taze Russell.

Ndo ṱangana na Grace nga 1947, nahone ra vhingana nga ḽa 16 July, 1949. Musi ri sa athu vhingana, ro haseledza vhukuma nga ha vhumatshelo hashu. Ro dzhia phetho ya uri ri ḓo vha ri vhuḓinḓani ha tshifhinga tsho ḓalaho nahone ri nga si vhe na vhana. Nga ḽa 1 October, 1950, ro thoma u vula nḓila roṱhe. Nga zwenezwo, nga 1952, ro humbelwa u ita mushumo wa ḽiisela.

Vhuvhili hashu ro vha ri tshi ḓipfa uri ri ṱoḓa thuso khulwane u itela u khunyeledza mushumo washu muswa. Samusi ndo vha ndi tshi khou thuswa nga vhahashu vha re na tshenzhelo, ndo humbetshela na Grace thuso. Ndo amba na Marvin Holien, khonani ya kale ya tsini ye ya vha i na tshenzhelo ya u shuma sa mulavhelesi a dalelaho, nahone nda mu vhudzisa uri: “Grace u tshee muswa nahone ha na tshenzhelo. Naa ni ḓivha muthu ane a nga shuma nae lwa tshifhinganyana u itela uri a mu gudise?” O fhindula a ri: “Ee, Edna Winkle ndi muvulanḓila a re na tshenzhelo ane a nga mu thusa vhukuma.” Nga murahu, Grace o amba zwi tevhelaho nga ha Edna: “O vha a tshi nnyita uri ndi ḓipfe ndo vhofholowa musi ndi tshi amba na vhathu, o vha a tshi kona u fhindula zwavhuḓi vhane vha thivhela nyambedzano, nahone o mpfunza u thetshelesa ṋemuḓi u itela uri ndi kone u mu fhindula nga nḓila yo teaho. O nthusa vhukuma!”

Nṋe na Grace ro shuma kha maisela mavhili ngei Iowa, u katela na zwipiḓa zwa Minnesota na South Dakota. Nga murahu ha zwenezwo, ro rumelwa kha Ḽiisela 1 ḽine ḽa vha ngei New York, ḽe ḽa vha ḽi tshi katela Brooklyn na Queens. Ri nga si vhuye ra hangwa nḓila ye ra vha ri tshi ḓipfa ri si na tshenzhelo ngayo  ya wonoyo mushumo. Ḽeneḽo ḽiisela ḽo vha ḽi tshi katela na Tshivhidzo tsha Brooklyn Heights, tshe tsha vha tshi tshi ṱanganela Holoni ya Muvhuso ya Bethele nahone tshi na miraḓo minzhi ya muṱa wa Bethele i re na tshenzhelo. Musi ndo no ṋekedza nyambo yanga ya tshumelo ya u thoma tshivhidzoni tshenetsho, Wahashu Nathan Knorr o ḓa kha nṋe a ri: “Malcolm, no ri ṋea nyeletshedzo ine ra fanela u i shumisa, nahone yo vha yo tea. Ni songo hangwa, arali ni sa ri thusi nga u ri eletshedza nga vhulenda, ni vha ni sa khou thusa ndangulo. Bvelani phanḓa na mushumo wavhuḓi.” Nga murahu ha wonoyo muṱangano, ndo anetshela Grace. Nga murahu, ro mbo ḓi ya rumuni yashu Bethele. Nge ra vha ro netiswa nga u vhilaela, ro mbo ḓi lila.

Nga murahu ha miṅwedzi i si gathi, ro wana vhurifhi he ha vha vhu tshi khou ri ramba u ya kilasini ya vhu-24 ya Tshikolo tsha Gilead, ye ya vha i tshi ḓo ṱhaphudza nga February 1955. Musi ri sa athu ya tshikoloni, ro vhudzwa uri zwine ra khou gudiswa zwone a si zwa u ri lugiselela u vha vharumiwa. Nṱhani hazwo, zwo vha zwi tshi ḓo ri shomedzela uri ri vhe vha bvelelaho mushumoni wa u dalela zwivhidzo. U ya kha tshenetsho tshikolo yo vha tshenzhelo yavhuḓi vhukuma, i khwaṱhisaho lutendo.

Musi ro no ṱhaphudza yeneyo khoso, ro rumelwa mushumoni wa tshiṱiriki. Tshiṱiriki tshashu tsho vha tshi tshi katela mashango a Indiana, Michigan, na Ohio. Fhedzi zwe zwa ri mangadza ndi uri nga December 1955 ro wana vhurifhi vhu bvaho kha Wahashu Knorr vhune ha ri: “Ni songo ofha u bula maḓipfele a vhoiwe, ni ambe no vhofholowa. Arali na ri no ḓiimisela u ḓa Bethele na u dzula hone . . . kana arali no ḓiimisela u shuma shangoni ḽisili musi no no shuma Bethele lwa tshifhinganyana, ni mmbudze. Arali ni tshi takalela mushumo wa tshiṱiriki kana wa ḽiisela, ni mmbudze.” Ro fhindula nga uri ri ḓo takalela u ita mushumo naho u ufhio une ra u ṋewa. Nga u ṱavhanya, ro mbo ḓi vhidzwa Bethele!

Miṅwaha yanga i takadzaho tshumeloni ya Bethele yo vha i tshi katela u ṋekedza dzinyambo zwivhidzoni, mabuthanoni na maguvhanganoni kha ḽoṱhe ḽa United States. Ndo gudisa na u thusa vhaṱhannga vhanzhi vhe nga murahu vha hwala vhuḓifhinduleli vhuhulwane ndanguloni ya Yehova. Mafheleloni, ndo shuma sa muṅwaleli wa Wahashu Knorr ofisini ye ya vha i tshi dzudzanya mushumo wa u huwelela wa shango ḽoṱhe.

Miṅwaha ye nda i fhedza Muhashoni wa Tshumelo yo vha i takadzaho vhukuma. Henefho ndo kona u shuma na T. J. (Bud) Sullivan. O vha e mulavhelesi wa wonoyo muhasho lwa miṅwaha minzhi. Fhedzi hu na vhaṅwe vhe nda guda khavho. Muṅwe wavho ndi Fred Rusk, we a vhewa uri a nngudise. Ndi humbula ndi tshi mu vhudzisa uri: “Fred, ndi ngani ni tshi ita tshanduko nnzhi kha maṅwe marifhi anga?”  O sea, fhedzi a engedza nga heyi mbuno ya ndeme, “Malcolm, musi ni tshi amba tshithu nga mulomo, ni nga kona u tshi ṱalushedza, fhedzi musi ni tshi tshi ṅwala fhasi, zwihuluhulu musi tshi tshi bva fhano, tshi fanela u vha tshi tshi pfala vhukuma.” Nga zwenezwo, a amba nga vhulenda a ri: “Ivhani na tshivhindi—ni khou ita zwone, nahone nga u ya ha tshifhinga, ni ḓo vha makone.”

Miṅwaha ye ra i shuma Bethele, Grace o shuma fhethu ho fhamba-fhambanaho, u katela na u vha mukunakisi. O vha a tshi u takalela wonoyu mushumo. U swika na ṋamusi, nga zwiṅwe zwifhinga musi ri tshi ṱangana na vhaṅwe vhahashu vhe vha vha vha tshee vhaṱhannga Bethele nga tshenetsho tshifhinga, vha vhudza Grace vha tshi khou ṅwethuwa uri: “No mpfunza u adzela mbete, na mme anga vho takalela zwe na ita.” Grace o dovha a takalela u shuma muhashoni wa Dzimagazini, wa Marifhi, na wa u Kopa Dzikhasethe. U ita yeneyo mishumo yo fhamba-fhambanaho zwo mu thusa u dzhiela nṱha uri zwiṅwe na zwiṅwe zwine ra zwi ita kana huṅwe na huṅwe hune ra shuma hone ndanguloni ya Yehova ndi ndugelo na phaṱutshedzo. U kha ḓi ḓipfa nga yeneyo nḓila na ṋamusi.

Vhukati ha vho-1970, ro thoma u zwi ṱhogomela uri vhabebi vhashu vhe vha vha vha tshi khou vha vhalala vho vha vha tshi ṱoḓa ṱhogomelo yo engedzeaho. Mafheleloni, ro mbo ḓi fanela u dzhia phetho i konḓaho. Ro vha ri sa ṱoḓi u ṱuwa Bethele na u sia vhashumeli vha Yehova nga riṋe vhe ra vha ri tshi vha funa vhukuma. Naho zwo ralo, ndo vha ndi tshi ḓipfa uri ndi vhuḓifhinduleli hanga u ṱhogomela vhabebi vhashu. Nga zwenezwo, nga u ya ha tshifhinga ro ṱuwa Bethele, fhedzi ro vha ri na fulufhelo ḽa uri musi vhuimo hashu vhu tshi shanduka ri nga kha ḓi vhuya.

U itela u ḓiṱhogomela nga zwa dzitshelede, ndo thoma u rengisa ndindakhombo. Ndi nga si vhuye nda hangwa zwe muṅwe mulangi a mmbudza zwone musi ndi tshi khou gudiswa mushumo: “Heḽi bindu ḽo thewa kha u rwela vhathu luṱingo nga madekwana. Vhathu vhanzhi vha wanala nga tshenetsho tshifhinga. A hu na tshiṅwe tshithu tsha ndeme u fhira u vha hone nga madekwana, u tshi khou rwela vhathu ṱhingo.” Ndo fhindula nda ri: “Ndi a fulufhela uri ni amba nga u ralo nga nṱhani ha tshenzhelo ine na vha nayo, nahone zwenezwo ndi a zwi ṱhonifha. Fhedzi na nṋe ndi na vhuḓifhinduleli ha lwa muya vhune a thi athu vhuya nda vhu litshelela, nahone a tho ngo ḓiimisela u vhu litshelela zwino. Ndi ḓo rwela vhathu ṱhingo nga maṅwe madekwana, fhedzi madekwana a Ḽavhuvhili na Ḽavhuṋa, ndi fanela u ya miṱanganoni ya ndeme vhukuma.” Yehova o mphaṱutshedza vhukuma nge ndi si litshe u ya miṱanganoni nga nṱhani ha mushumo wa u ḓitshidza.

Ro vha ri tsini na vhulalo ha mme anga musi vha tshi lovha hayani ha vhalala nga July 1987. Muhulwane wa vhaongi o ḓa kha Grace a ri: “Vho-Allen, kha vha ye hayani vha awele. Vhathu vhoṱhe vha a zwi ḓivha uri vho ita zwoṱhe zwi re maanḓani avho u itela u thusa mazwale wavho. Kha vha ṱuwe vho vhofholowa.”

 Nga December 1987, ro dovha ra ḓadza fomo u itela u shumela Bethele, fhethu he ra vha ri tshi hu funa. Fhedzi nga murahu ha maḓuvha a si gathi, zwo wanala uri Grace u na khentsara ya ḽila. Nga murahu ha muaro nahone o no fhola, zwo wanala uri khentsara a i tsheeho. Naho zwo ralo, nga tshenetsho tshifhinga ro wana vhurifhi vhu bvaho Bethele he ha amba uri ri bvele phanḓa na vhuḓinḓa hashu tshivhidzoni tshashu. Ro vha ro ḓiimisela u bvela phanḓa na mushumo washu wa Muvhuso.

Nga u ya ha tshifhinga, ndo mbo ḓi wana mushumo ngei Texas. Ro phetha nga ḽa uri mutsho u dudelaho wa henefho u ḓo ri fara zwavhuḓi, nahone zwa ralo. Ri na miṅwaha ya 25 ri fhano Texas, nahone ro tangwa nga vhahashu vha tshinnani na vha tshisadzini vha re na lufuno vhane ra vha na vhushaka ha tsini-tsini navho.

Nga zwiṅwe zwifhinga khentsara ya Grace ya ḽila na ya gulokulo i a vuwa, nahone zwino u na khentsara ya maḓamu. Fhedzi ha athu vhuya a gungula nga ha thaidzo dzawe kana u vutshela vhuṱoho, fhedzi o vha a tshi ntikedza tshifhinga tshoṱhe. Kanzhi u vhudziswa uri: “Tshiphiri tsha vhoiwe sa vhavhingani ndi tshifhio nahone ndi mini zwine zwa ita uri vhuvhili ha vhoiwe ni vhonale no takala?” U mbo ḓi bula zwiitisi zwiṋa zwi tevhelaho: “Ri tou vha marema na mukhoro. Ri a davhidzana ḓuvha ḽiṅwe na ḽiṅwe. Ri takalela u ṱwa roṱhe. Nahone a ri vhuyi ra eḓela ro sinyutshelana.” Ndi ngoho uri nga zwiṅwe zwifhinga ri a khakhelana, fhedzi ri a hangwelana nahone ra zwi hangwa—nahone eneo maitele a a shuma vhukuma.

Kha thaidzo dzoṱhe dze ra ṱangana nadzo, hu na ngudo dzavhuḓi dzo vhalaho dze ra dzi guda:

1.  Misi yoṱhe ḓitikeni nga Yehova nahone ni ṱanganedze zwine a zwi tendela. Ni songo ḓitika nga u ṱalukanya haṋu.—Mir. 3:5, 6; Yer. 17:7.

2.  Fulufhelani Ipfi ḽa Yehova u itela vhulivhisi kha zwithu zwoṱhe. Ndi zwa ndeme u thetshelesa Yehova na milayo yawe. A hu na u ima vhukati—u tou thetshelesa kana wa si thetshelese.—Vharoma 6:16; Vhaheb. 4:12.

3.  Vhutshiloni hu na tshithu tshithihi tsha ndeme—u vha na dzina ḽavhuḓi na Yehova. Vheani zwithu zwine zwa tshimbidzana nae u thoma, hu si u ṱoḓa zwithu zwi vhonalaho.—Mir. 28:20; Muh. 7:1; Mat. 6:33, 34.

4.  Rabelelani uri ni dzule ni tshumeloni ya Yehova nga hune zwa nga konadzea ngaho. Livhisani ṱhogomelo kha zwine na kona u zwi ita, hu si kha zwine na si zwi kone.—Mat. 22:37; 2 Tim. 4:2.

5.  Ḓivhani uri a hu na iṅwe ndangulo ine ya vha na phaṱhutshedzo ya Yehova na ine a i takalela.—Yoh. 6:68.

Nṋe na Grace, muṅwe na muṅwe washu o shumela Yehova miṅwaha i fhiraho 75, nahone sa vhavhingani, ro mu shumela miṅwaha i ṱoḓaho u vha 65. Ro ḓiphina vhukuma musi ri tshi khou shumela Yehova roṱhe nga eneo mahumi a miṅwaha. Ri fulufhela na u rabela uri u nga ri vhahashu vhoṱhe vha tshinnani na vha tshisadzini vha nga tshenzhela nḓila ine vhutshilo ha vhuyedza ngayo musi u tshi ḓitika nga Yehova.