Viêm gan B—Kẻ giết người thầm lặng

“Lúc ấy tôi 27 tuổi, kết hôn chưa lâu. Tôi trông khỏe mạnh và tôi cũng cảm thấy thế. Công việc của tôi có nhiều áp lực và tôi cũng gánh vác nhiều trách nhiệm trong hội thánh Nhân Chứng Giê-hô-va. Tôi không biết bệnh viêm gan B đã bắt đầu hủy phá gan của tôi”.—Dukk Yun.

Gan lọc chất độc trong máu và thực hiện ít nhất 500 chức năng quan trọng khác. Đó là lý do tại sao bệnh viêm gan có thể hủy hoại sức khỏe của một người. Viêm gan có thể là do uống rượu quá độ hay do tiếp xúc với độc tố. Nhưng thường thì thủ phạm là vi-rút. Các nhà khoa học đã nhận dạng năm loại vi-rút gây bệnh và họ tin rằng còn có ít nhất ba loại khác nữa—Xin xem  khung bên dưới.

Chỉ một trong năm loại—vi-rút gây bệnh viêm gan B (HBV)—giết chết ít nhất 600.000 người mỗi năm, tương đương với số người  chết do bệnh sốt rét. Hơn hai tỉ người—gần một phần ba dân số thế giới—bị nhiễm HBV và đa số đã phục hồi trong vòng nhiều tháng. Tuy nhiên, đối với khoảng 350 triệu người, bệnh này trở nên mãn tính. Kể từ đó trở đi, dù có triệu chứng hay không, họ có thể truyền bệnh cho người khác. *

Điều trị sớm có thể giúp một số người bị viêm gan mãn tính ngăn ngừa gan bị hủy hoại nghiêm trọng. Nhưng đa số người ta không biết mình đã nhiễm vi-rút, vì chỉ có việc xét nghiệm máu cách cụ thể mới phát hiện được HBV. Ngay cả việc xét nghiệm gan định kỳ cũng có thể cho thấy gan bình thường. Vì vậy, HBV có thể là kẻ giết người thầm lặng, tấn công mà không báo trước. Có thể nhiều thập niên sau khi bị nhiễm vi-rút, những triệu chứng rõ rệt mới xuất hiện. Lúc đó, bệnh xơ gan hay ung thư gan có thể đã phát triển. Những bệnh này gây tử vong cho một trong bốn người nhiễm HBV.

“Tôi bị nhiễm HBV như thế nào?”

“Những triệu chứng đầu tiên xuất hiện khi tôi 30 tuổi. Tôi bị tiêu chảy. Tôi đến bác sĩ tây y nhưng ông chỉ chữa triệu chứng. Sau đó, tôi đến một thầy thuốc đông y, ông cho tôi thuốc trị bệnh đường ruột và bao tử. Không có bác sĩ nào kiểm tra bệnh viêm gan. Vì bệnh tiêu chảy không khỏi, tôi trở lại gặp bác sĩ tây y. * Ông vỗ nhẹ bên phải bụng của tôi, tôi cảm thấy đau. Một cuộc xét nghiệm máu đã xác nhận mối nghi ngờ của ông—tôi có vi-rút gây bệnh viêm gan B. Tôi bị sốc! Tôi chưa bao giờ tiếp máu, cũng không quan hệ tình dục bừa bãi”, anh Dukk Yun nói.

Sau khi anh Dukk Yun biết mình có HBV, thì vợ, cha mẹ và anh chị em ruột của anh đi xét nghiệm máu, và tất cả đều có kháng thể với HBV. Tuy nhiên, trong trường hợp của họ, hệ miễn dịch đã loại vi-rút ra khỏi cơ thể. Có phải anh Dukk Yun nhiễm HBV từ một trong số những người ấy không? Phải chăng họ đều tiếp cận cùng với một nguồn bệnh?  Không ai chắc chắn. Thật vậy, trong khoảng 35% những trường hợp nhiễm bệnh, nguyên nhân gây bệnh vẫn chưa được tìm ra. Nhưng điều mà người ta biết là viêm gan B không di truyền, và hầu như không lây qua việc tiếp xúc thông thường hoặc ăn uống chung. Thay vì thế, HBV lan truyền khi máu hay những chất dịch của cơ thể như tinh dịch, dịch âm vật hoặc nước miếng của người bệnh đi vào máu của người khác qua vết thương trên da hoặc qua màng nhầy.

Việc truyền máu bị nhiễm trùng tiếp tục làm lây nhiễm cho nhiều người, nhất là ở những nước ít hoặc không xét nghiệm về HBV. Vi-rút này dễ gây nhiễm hơn HIV, vi-rút gây bệnh AIDS, gấp 100 lần. Thậm chí một ít máu của người bị nhiễm, như trên dao cạo râu, cũng có thể truyền HBV, và vết máu khô trong một tuần hoặc hơn cũng có thể gây nhiễm. *

Cần có sự hiểu biết

“Khi công ty biết tôi bị nhiễm HBV, họ chuyển tôi tới một văn phòng nhỏ, tách khỏi các đồng nghiệp”, anh Dukk Yun nhớ lại. Cách đối xử như vậy không phải hiếm thấy và có thể là do hiểu sai về cách vi-rút này lan truyền. Ngay cả những người có hiểu biết cũng nhầm lẫn viêm gan B với viêm gan A, là loại rất dễ lây nhưng ít gây tử vong. Vì HBV có thể bị lây nhiễm qua đường sinh dục, nên ngay cả những người có đạo đức nếu bị nhiễm bệnh đôi khi cũng bị nghi ngờ.

Việc hiểu sai và nghi ngờ có thể gây nhiều vấn đề nghiêm trọng. Chẳng hạn, ở nhiều nơi người ta làm điều không cần thiết là tẩy chay những người nhiễm HBV, cả già lẫn trẻ. Hàng xóm không cho con cái chơi với người đó, trường học không nhận những đứa trẻ bị lây nhiễm, người ta không thuê người nhiễm HBV làm việc. Sợ bị phân biệt đối xử, người ta không đi xét nghiệm hoặc không tiết lộ bệnh. Một số thà để sức khỏe của mình và người nhà bị nguy hại còn hơn là tiết lộ sự thật. Vì thế, chu trình của bệnh nguy hiểm này có thể tiếp diễn qua các thế hệ.

Cần nghỉ ngơi

“Dù bác sĩ bảo tôi phải nghỉ ngơi hoàn toàn, nhưng sau hai tháng tôi làm việc trở lại. Những lần xét nghiệm máu và chụp cắt lớp cho thấy không có dấu hiệu bệnh xơ gan, nên tôi nghĩ mình đã khỏe”, anh Dukk Yun thuật lại. Ba năm sau, công ty chuyển anh đến làm việc tại một thành phố lớn. Cuộc sống của anh căng thẳng hơn. Để chu cấp cho gia đình, thanh toán các khoản chi tiêu, anh tiếp tục làm việc.

Trong vòng vài tháng, số lượng vi-rút tăng cao trong máu và anh Dukk Yun bắt đầu cảm  thấy kiệt sức. Anh nói: “Tôi phải nghỉ việc. Giờ đây, tôi cảm thấy hối tiếc vì đã làm việc quá nhiều. Nếu tôi làm ít đi sớm hơn, thì có lẽ không bị nặng như thế, khiến gan bị hủy hoại thêm”. Anh Dukk Yun đã rút ra bài học quan trọng. Kể từ đó, anh giảm bớt công việc và giảm chi tiêu. Ngoài ra, cả gia đình anh đều hợp tác, vợ anh nhận một công việc nhỏ để giúp thanh toán các hóa đơn.

Sống với bệnh viêm gan B

Sức khỏe của anh Dukk Yun đã ổn định, nhưng gan của anh ngày càng không nhận máu đi qua, gây huyết áp cao. Sau 11 năm, một tĩnh mạch trong thực quản bị vỡ và máu tràn ra cổ họng, anh phải nằm viện một tuần. Bốn năm sau, tâm thần của anh có biểu hiện rối loạn. Ammonia đã tích tụ trong não vì gan của anh không lọc được hết. Tuy nhiên, trong vài ngày tình trạng này đã được chữa trị.

Hiện nay anh Dukk Yun 54 tuổi. Nếu tình trạng của anh tệ hại hơn, anh không có nhiều lựa chọn. Những liệu pháp chống vi-rút không loại được hết vi-rút và có thể gây ra các phản ứng phụ nghiêm trọng. Lựa chọn cuối cùng là ghép gan. Nhưng danh sách chờ đợi dài hơn danh sách người hiến. Anh Dukk Yun nói: “Tôi như quả bom sắp nổ. Nhưng nếu quá lo lắng về điều đó cũng không có ích. Tôi vẫn có cuộc sống, một căn nhà và một mái ấm gia đình. Thật ra, tình trạng của tôi chứng tỏ trong cái rủi có cái may. Tôi có nhiều thời giờ hơn với gia đình và thời gian để học hỏi Kinh Thánh. Nhờ đó, tôi không quá lo sợ về cái chết, và mong chờ một đời sống không có bệnh tật”. *

Một phần nhờ anh Dukk Yun có quan điểm tích cực, gia đình anh có đời sống hạnh phúc; anh, vợ và ba người con đều tham gia thánh chức trọn thời gian.

[Chú thích]

[Câu nổi bật nơi trang 13]

Điều trị sớm có thể gi úp ngăn ngừa tổn hại

[Câu nổi bật nơi trang 14]

Sợ bị phân biệt đối xử, nhiều người không đi xét nghiệm hoặc không tiết lộ bị nhiễm HBV

[Khung nơi trang 12, 13]

 ĐÂY LÀ LOẠI VIÊM GAN NÀO?

Người ta biết về năm loại vi-rút gây viêm gan, trong đó ba loại phổ biến nhất được gọi là A, B và C. Ngoài ra, có thể còn có những loại ­vi-rút khác nữa. Tất cả những loại viêm gan đều có các triệu chứng giống như cúm, có thể vàng da hoặc không. Nhiều người, đặc biệt là trẻ em, không có triệu chứng nào. Với loại viêm gan B và C, khi xuất hiện triệu chứng thì thận có thể đã bị tổn hại nghiêm trọng.

VI-RÚT GÂY VIÊM GAN A (HAV)

HAV có trong phân của người bị nhiễm. Vi-rút này có thể tồn tại trong nước biển hoặc nước sông hồ và nước đá. Một người có thể bị nhiễm HAV qua:

● Ăn hải sản tươi sống từ nguồn nước bị ô nhiễm bởi phân người hoặc ăn phải nguồn nước ô nhiễm.

● Tiếp xúc gần gũi với người bị nhiễm hoặc dùng chung thức ăn, nước uống hay các vật dụng ăn uống.

● Không rửa tay kỹ trước khi nấu ăn, sau khi đi vệ sinh, hoặc thay quần áo cho em bé bị nhiễm.

HAV gây bệnh cấp tính nhưng thường không diễn tiến mãn tính. Trong hầu hết mọi trường hợp, cơ thể tự đào thải hết vi-rút đó trong vòng nhiều tuần hoặc nhiều tháng. Không có cách trị liệu nào là chuẩn ngoài việc nghỉ ngơi và ăn uống bổ dưỡng. Nên tránh rượu và những loại thuốc khiến gan hoạt động nhiều như thuốc giảm đau (acetaminophen) cho đến khi bác sĩ xác định là gan đã hoàn toàn hồi phục. Một người từng bị nhiễm HAV có lẽ sẽ không bị lại nhưng có thể bị nhiễm loại viêm gan khác. Tiêm chủng có thể phòng ngừa bệnh viêm gan A.

VI-RÚT GÂY VIÊM GAN B (HBV)

HBV có trong máu, tinh dịch và dịch âm vật của người bị nhiễm. Vi-rút này lây sang người khác khi những dịch tiết đó đi vào cơ thể của một người chưa được miễn dịch. HBV có thể lây qua:

● Việc sinh sản (từ người mẹ bị nhiễm sang con).

● Dụng cụ y tế, nha khoa, xăm người hoặc dụng cụ xỏ tai, mũi, rốn, lưỡi... không được tẩy trùng tốt.

● Việc dùng chung kim tiêm, dao cạo râu, dũa móng tay, bấm móng tay, bàn chải đánh răng hay bất cứ vật dụng nào có thể khiến một vết máu nhỏ truyền qua vết trầy trên da.

● Quan hệ tình dục.

Giới thẩm quyền y tế tin rằng HBV không lây qua côn trùng, ho, nắm tay, ôm, hôn má, cho con bú hoặc dùng chung đồ ăn, thức uống, đũa hay các vật dụng ăn uống khác. Phần lớn những người trưởng thành đã bị nhiễm HBV cấp tính và phục hồi thì họ được miễn dịch. Trẻ nhỏ có nguy cơ cao mang bệnh mãn tính. Nếu không được điều trị thì viêm gan B mãn tính có thể làm gan bị hư và gây tử vong. Tiêm chủng có thể phòng ngừa bệnh viêm gan B.

VI-RÚT GÂY VIÊM GAN C (HCV)

HCV lan truyền giống như HBV, nhưng cách phổ biến nhất là dùng kim tiêm đã bị nhiễm trùng. Không có vắc-xin để chủng ngừa viêm gan C. *

[Chú thích]

[Khung nơi trang 14]

PHÁ VỠ CHU TRÌNH HBV

Tuy HBV ảnh hưởng trên khắp thế giới, nhưng khoảng 78% người bị viêm gan B mãn tính sống ở Châu Á và các đảo Thái Bình Dương. Trong phần lớn các vùng này, cứ 10 người thì có 1 người mang mầm bệnh. Đa số những người này nhiễm vi-rút từ mẹ khi mới sinh, hoặc khi còn bé tiếp xúc với máu bị nhiễm của những trẻ khác. Vắc-xin đặc hiệu dành cho trẻ sơ sinh và những người có nguy cơ bị bệnh viêm gan B, đang giúp phá vỡ chu trình HBV. * Ở những nơi thực hiện việc tiêm phòng vắc-xin thì số người nhiễm bệnh giảm xuống cách rõ rệt.

[Chú thích]

[Hình nơi trang 15]

Anh Dukk Yun cùng với vợ và ba người con

[Nguồn hình ảnh nơi trang 12]

© Sebastian Kaulitzki/Alamy