Gintutugotan ka ba han imo mga kag-anak nga gumamit hin social media? Kon oo, ini nga artikulo makakabulig ha imo ha tulo nga importante nga bahin han imo kinabuhi.

Hini nga artikulo

•  Paonan-o naaapektohan han social media an akon panahon?

•  Paonan-o naaapektohan han social media an akon pagkaturog?

•  Paonan-o naaapektohan han social media an akon emosyon?

•  An ginsisiring han imo mga igkasi-batan-on

 An paggamit hin social media puropariho ha pagsakay ha matibaksi nga kabayo—kontrola ito, kay kon diri, ito an magkukontrol ha imo.

 “Nagamit ako hin social media—hin ‘pipira ka minuto la’ unta—pero waray la sabta pira ka oras na ngay-an an naglabay! An social media nakakaadik ngan nakakaubos han panahon.”—Joanna.

 Maaram ka ba? An social media nakakaadik, kay ito an pagkadisenyo hito. An mga nagdisenyo hito maaram nga kon mas kilala ito ngan mas damu nga oras an gin-gagamit han mga tawo dida hito, mas damu nga kwarta an ibabayad han mga advertiser.

 Pakianhi an imo kalugaringon: ‘Kasagaran ba nga diri ko napapansin an oras kon nagkikinita ako ha social media? Ito ba nga panahon puydi magamit ha mas mapulsanon nga mga buruhaton?’

 An puydi mo buhaton. Paghimo hin limitasyon kon ano ka kaiha magamit hin social media, ngan sunda ito.

 “Naghihimo ako hin timer ha akon celfon nga pag-abot hin espisipiko nga panahon diri ko na magagamit an pipira nga app. Han ginbuhat ko ini hin pipira ka panahon, na-train ako nga magin makatadunganon ha panahon nga akon gin-gagahin ha social media, salit diri ko nakakarag an daku nga panahon.”—Tina.

 Prinsipyo ha Biblia: “[Gamita] ha pinakamaopay nga paagi an iyo panahon.”—Efeso 5:16.

 Kadam-an han mga eksperto nasiring nga an mga batan-on nagkikinahanglan hin mga walo ka oras nga katurog kada gab-i, pero damu an kulang hin katurog. Usa nga hinungdan hini nga problema an paggamit han social media.

 “Ginkikita ko an akon celfon antes ako kumaturog, katapos di’ ko la napapansin, damu ka oras na ako nga nagkikinita hin mga post. Usa ito han diri maopay nga batasan nga karuyag ko iundang.”—Maria.

 Maaram ka ba? An kakulang hin katurog mahimo magresulta hin kabaraka ngan depresyon. Sumala ha psychology professor nga hi Jean Twenge, an kakulang hin katurog amo an nangunguna nga rason nga diri maopay an pag-abat han usa. Nagsiring liwat hiya nga kon “agsob nga kulang ka hin katurog,” mahimo ka magkaada “seryoso nga mga problema ha mental nga kahimsog.” a

 Pakianhi an imo kalugaringon: ‘Pira ka oras an akon katurog kada gab-i?’ ‘Naggiginamit ba ako hin social media imbes nga magrelaks ngan kumaturog?’

 An puydi mo buhaton. Ihirayo ha imo an imo mga gadyet kon tikaturog ka na. Kon posible, ayaw na pagkita ha gadyet duha ka oras antes kumaturog. Kon kinahanglan mo hin alarm nga magpapamata ha imo ha aga, gamit hin alarm nga diri ha imo celfon o tablet.

 “Danay, nagagab-ihan ako pagginamit hin gadyet, pero ginpapangalimbasogan ko ito nga bag-uhon. Kinahanglan ko magin mas hamtong, ngan nangangahulogan ito nga kinahanglan ko magin mas responsable. Kinahanglan ko kumaturog hin temprano basi makapahuway ngan mabuhat an ngatanan nga buruhaton ha sunod nga adlaw.”—Jeremy.

 Prinsipyo ha Biblia: “[Siguroha] an mas importante nga mga butang.”—Filipos 1:10.

 Ha usa nga pag-aram, haros katunga han mga hayskul nga babaye nga ginpakianhan an nagsiring nga naabat hira hin “pabalik-balik nga kasubo o kawaray paglaom.” An social media bangin usa han mga hinungdan hini. “Kon daku nga panahon an imo gin-gagamit ha social media, iginkukompara an imo kalugaringon ha iba, mas daku an posibilidad nga madepres ka,” siring ni Dr. Leonard Sax. b

 “Natural la para ha mga batan-on nga ikompara an ira kalugaringon ha iba, ngan ito nga tendensya ginpagrabe pa han social media. Ha sulod hin damu ka oras mahimo mo makita an mga piktyur nga igin-post han iba-iba nga tawo ngan ikompara an imo kinabuhi ha ira, o makita an makalilipay nga ginbubuhat han imo kasangkayan ngan umabat nga boring an imo kinabuhi.”—Phoebe.

 Maaram ka ba? An social media makakabulig ha imo nga makontak an imo kasangkayan, pero diri ito kabalyo ha personal nga pag-istorya. Hi Dr. Nicholas Kardaras nagsurat “Kon nakikig-istorya kita ha iba gamit an aton mga gadyet, diri ito nakakahatag hin kalipay nga pariho han pakig-istorya hin personal”. “Diri hito naihahatag an aton natural nga hingyap nga personal nga makig-upod ha iba.” c

 Pakianhi an imo kalugaringon: ‘Naabat ba ako hin kasubo katapos ko makita an ginbubuhat han akon kasangkayan?’ ‘Inaabat ko ba nga boring an akon kinabuhi kompara ha baga hin malipayon nga kinabuhi han akon kasangkayan nga akon nakikita ha social media?’ ‘Nasusubo ba ako kon gutiay la o waray nag “like” ha akon gin-post?’

 An puydi mo buhaton. Testingi an “social media detox”—an diri paggamit hin social media hin pira ka adlaw, semana, o bulan pa ngani. Dugangi an panahon han personal nga pakig-upod ha kasangkayan o ha tawag. Obserbari kon naabat mo nga naibanan an imo istres ngan mas nagin malipayon ka han panahon nga waray ka gumamit han social media.

 “Kon nagamit hin social media, napapansin ko nga sobra ako nga nagpupokus ha ginbubuhat han iba nga tawo. Han gin-delete ko an akon mga account, naggaan an akon pag-abat, ngan nagkaada na ako panahon ha pagbuhat han mas mapulsanon nga mga butang.”—Briana.

 Prinsipyo ha Biblia: “Usisahon han kada tagsa an iya mga buhat, ngan magkakaada hiya hinungdan nga malipay gud ha iya la kalugaringon, ngan diri igintatanding an iya kalugaringon ha iba nga tawo.”—Galacia 6:4.