KAPITULO 2
“Gin-uyonan han Dios” an Ira mga Regalo
POKUS: Kasaysayan han kahikayan ni Jehova ha putli nga pagsingba
1-3. (a) Ano nga mga pakiana an aton babatunon? (b) Ano an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba nga aton hihisgotan? (Kitaa an retrato hini nga pahina.)
GIN-USISA hin maopay ni Abel an iya panon. Gin-ataman gud niya ito nga mga hayop tikang han igin-anak ito. Yana, nagpili hiya hin pipira, gin-ihaw ito, ngan iginhalad ha Dios sugad nga regalo. Kakarawaton ba ni Jehova ini nga buhat han pagsingba han usa nga diri perpekto nga tawo?
2 Hi apostol Pablo gin-giyahan ha pagsurat mahitungod kan Abel: “Gin-uyonan han Dios an iya mga regalo.” Pero waray karawata ni Jehova an halad ni Cain. (Basaha an Hebreo 11:4.) Salit may mga pakiana nga kinahanglan hunahunaon. Kay ano nga ginkarawat han Dios an pagsingba ni Abel pero an kan Cain waray? Ano an aton hibabaroan ha mga ehemplo nira Cain ngan Abel ngan han iba pa nga gin-unabi ha Hebreo kapitulo 11? An mga baton mabulig ha aton nga mas masabtan kon ano an nahiuupod ha putli nga pagsingba.
3 Samtang ginhihisgotan naton inin halipot nga sumaryo han mga panhitabo tikang ha panahon ni Abel tubtob ha panahon ni Ezekiel, tigamni an upat nga ginkikinahanglan ha pagsingba nga kinakarawat han Dios: Kinahanglan hi Jehova an makarawat, pinakamaopay an kalidad, gin-uuyonan han Dios an paagi, ngan putli an motibo han magsiringba.
Kay Ano nga Waray Karawata an Pagsingba ni Cain?
4, 5. Ano an nakabulig kan Cain nga masantop nga hi Jehova an angay kumarawat han iya regalo?
4 Basaha an Genesis 4:2-5. Maaram hi Cain nga hi Jehova an makarawat han iya regalo. Damu an iya higayon nga mahibaro mahitungod kan Jehova. Posible nga hira ni Abel nga iya bugto hirani na mag-100 anyos han iginhalad nira an ira mga regalo. * Nagdaku hira nga maaram parte han garden ha Eden; bangin nakikita pa ngani nira ha hirayo iton mabungahon nga parke. Sigurado nga nakita nira an mga kerubin nga nagbabantay basi waray makasulod hito. (Gen. 3:24) Waray ruhaduha nga ginsumatan hira han ira mga kag-anak nga hi Jehova an naglarang han ngatanan nga may kinabuhi ngan an iya orihinal nga katuyoan para ha katawohan iba ha ira naieksperyensyahan—an pagtikalagas tubtob nga mamatay. (Gen. 1:24-28) An paghibaro hini bangin nakabulig kan Cain nga masantop nga ha Dios niya angay ihalad an iya regalo.
5 Ano pa an posible nga nagpagios kan Cain nga maghalad? Igintagna ni Jehova nga magkakaada “tulin” nga magdudugmok han ulo han “halas” nga nag-aghat kan Eva nga maghimo hin sayop gud nga desisyon. (Gen. 3:4-6, 14, 15) Sugad nga suhag, bangin nahunahuna ni Cain nga hiya iton iginsaad nga “tulin.” (Gen. 4:1) Waray liwat utda ni Jehova an iya pakigkomunikar ha makasasala nga mga tawo; bisan han nakasala na hi Adan, nakiistorya ha iya an Dios, matin-aw nga pinaagi hin anghel. (Gen. 3:8-10) Ngan ginkaistorya ni Jehova hi Cain katapos niya maghalad. (Gen. 4:6) Sigurado nga maaram hiya nga hi Jehova an angay singbahon.
6, 7. May problema ba ha kalidad han halad o ha paagi han paghalad ni Cain? Isaysay.
6 Kon sugad, kay ano nga waray malipay hi Jehova ha halad ni Cain? May problema ba ha kalidad hito? Waray ginsisiring an Biblia. Nasiring la ito nga nagdara hiya hin “mga produkto tikang ha uma.” Ha urhi, gin-unabi ni Jehova ha Balaud nga iya iginhatag kan Moises nga kinakarawat ini nga klase hin halad. (Num. 15:8, 9) Hunahunaa liwat nga hito nga panahon, mga tanom la an ginkakaon han mga tawo. (Gen. 1:29) Ngan tungod kay an tuna ha gawas han Eden iginsumpa han Dios, naniguro hi Cain para may maihalad. (Gen. 3:17-19) Naghalad hiya hin pagkaon nga nakakasustinir ha kinabuhi ngan iya ginkapoyan! Bisan pa hito, waray uyuni ni Jehova an iya halad.
7 Kon sugad, may problema ba ha paagi han pagregalo? Sayop ba an paagi han paghalad ni Cain? Baga hin diri man. Kay ano? Kay han waray karawata ni Jehova an halad ni Cain, waray Niya kondenara an paagi han paghalad. Ngani, waray unabiha kon paonan-o naghalad hi Cain o hi Abel. Kon sugad, ano an problema?
8, 9. (a) Kay ano nga waray malipay hi Jehova kan Cain o ha iya halad? (b) Para ha imo, ano an makatirigamnan ha impormasyon nga iginrekord ha Biblia mahitungod kanda Cain ngan Abel?
8 Iginpapakita han giniyahan nga mga pulong ni Pablo ha mga Hebreo nga diri putli an motibo ni Cain ha paghalad. Waray hiya pagtoo. (Heb. 11:4; 1 Juan 3:11, 12) Salit waray malipay hi Jehova kan Cain mismo, diri la ha iya halad. (Gen. 4:5-8) Hi Jehova mahigugmaon nga Amay, salit naningkamot hiya pagtadong ha iya anak ha buotan nga paagi. Kondi waray karawata ni Cain an bulig ni Jehova. An simboliko nga kasingkasing ni Cain puno hin mga buhat han diri perpekto nga unod—“pagkontrahay, araway, pangabugho.” (Gal. 5:19, 20) Tungod han iya maraot nga kasingkasing, nagin waray pulos an mag-opay nga bahin han iya pagsingba. An iya ehemplo nagtututdo ha aton nga ha putli nga pagsingba, diri igo an pagpakita la hin debosyon kan Jehova.
9 Damu an iginsusumat han Biblia mahitungod kan Cain—nababatian naton hi Jehova nga nakikiistorya ha iya, nababasa naton an iya mga baton, ngan nahibabaroan pa ngani naton an mga ngaran han iya katulinan ngan an pipira han ira ginbuhat. (Gen. 4:17-24) May kalabotan kan Abel, waray mababasa nga nagkaanak hiya ngan waray igrekord ha Biblia an bisan ano nga iya ginsiring. Pero an iya mga ginbuhat nagyayakan pa gihapon ha aton yana. Ha ano nga paagi?
Hi Abel Nagpakita han Susbaranan ha Putli nga Pagsingba
10. Paonan-o hi Abel nagpakita han susbaranan ha putli nga pagsingba?
10 Naghalad hi Abel kan Jehova kay maaram hiya nga Hiya gud la an angay kumarawat hito. Pinakamaopay an kalidad han iya regalo—nagpili hiya hin “pipira nga suhag han iya panon.” Bisan kon waray unabiha kon iginhalad niya ito ha halaran o waray, klaro nga tama an paagi han iya paghalad. Pero an pinakaimportante ha regalo ni Abel—an susbaranan nga nagtututdo pa gihapon ha aton bisan kon 6,000 ka tuig na an naglabay—amo an iya motibo ha paghatag hito. Napagios hiya han pagtoo kan Jehova ngan han gugma ha Iya magtadong nga suruklan. Kay ano nga nakasiring kita hito?
11. Kay ano nga gintawag ni Jesus hi Abel nga matadong?
11 Siyahan, tagda an ginsiring ni Jesus mahitungod kan Abel, nga kilala gud niya. Buhi na hi Jesus ha langit han nabuhi hi Abel. Interesado gud hiya hini nga anak ni Adan. (Prob. 8:22, 30, 31; Juan 8:58; Col. 1:15, 16) Salit basado ha aktuwal nga nakita ni Jesus, gintawag niya hi Abel nga matadong. (Mat. 23:35) Ginkikilala han matadong nga tawo nga hi Jehova an angay maghimo han suruklan han husto ngan sayop. Pero diri la ito—ginpapamatud-an liwat niya ha pulong ngan buhat nga nauyon hiya hito nga mga suruklan. (Ikompara an Lucas 1:5, 6.) Nagkikinahanglan hin panahon basi magkaada reputasyon sugad nga matadong nga tawo. Salit antes pa hi Abel maghalad ha Dios, sigurado nga kilala na hiya nga nagkikinabuhi uyon ha mga suruklan ni Jehova. Diri ito masayon. An iya magurang diri maopay nga impluwensya—nagin maraot na an kasingkasing ni Cain. (1 Juan 3:12) An iya nanay nagtalapas han sugo mismo han Dios, ngan an iya tatay nagrebelde kan Jehova kay karuyag niya nga hiya an magdesisyon kon ano an maopay ngan maraot. (Gen. 2:16, 17; 3:6) Daku gud nga kaisog an iginpakita ni Abel kay ginpili niya nga diri subdon an pagkinabuhi han iya pamilya!
12. Ano an daku nga kaibahan nira Cain ngan Abel?
12 Sunod, tagda kon paonan-o iginpakita ni apostol Pablo an koneksyon han pagtoo ngan katadongan. Hiya nagsurat: “Pinaagi han pagtoo, hi Abel naghalad ha Dios hin halad nga mas birilhon kay han kan Cain, ngan pinaagi hito nga pagtoo nakarawat niya an pamatuod nga matadong hiya.” (Heb. 11:4) Iginpapakita hini nga diri pariho kan Cain, hi Abel napagios han iya kinasingkasing nga pagtoo kan Jehova ngan ha Iya mga paagi ha bug-os niya nga kinabuhi.
13. Ano an igintututdo ha aton han susbaranan ni Abel?
13 Igintututdo han susbaranan ni Abel nga an putli nga pagsingba nagtitikang la ha kasingkasing nga putli an motibo—kasingkasing nga puno hin pagtoo kan Jehova ngan bug-os nga nauyon ha iya magtadong nga suruklan. Igintututdo liwat hito nga an putli nga pagsingba diri kay usa la ka beses nga pagpakita hin debosyon. Nag-uupod ito han aton bug-os nga kinabuhi, han ngatanan naton nga panggawi.
Ginsunod han mga Patriarka an Susbaranan
14. Kay ano nga ginkarawat ni Jehova an mga regalo nga iginhalad nira Noe, Abraham, ngan Jacob?
14 Hi Abel an siyahan nga diri perpekto nga tawo nga naghatag kan Jehova hin putli nga pagsingba, pero diri hiya an ultimo. Gin-unabi ni apostol Pablo an iba pa nga nagsingba kan Jehova ha paagi nga Iya kinakarawat—sugad kanda Noe, Abraham, ngan Jacob. (Basaha an Hebreo 11:7, 8, 17-21.) May panahon ha kinabuhi hini nga mga patriarka nga naghalad hira kan Jehova, ngan ginkarawat han Dios an ira mga regalo. Kay ano? Kay labot la ha paghalad basi ipakita an ira debosyon, gintuman liwat nira an ngatanan nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba. Tagda an ira mga ehemplo.
15, 16. Paonan-o gintuman ni Noe an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba?
15 Hi Noe natawo 126 ka tuig pa la tikang ha kamatay ni Adan; pero nagdaku hiya ha kalibotan nga puno hin buwa nga pagsingba. * (Gen. 6:11) Ha ngatanan nga pamilya nga buhi ha tuna antes gud han Baha, hi Noe la ngan an iya pamilya an nag-aalagad kan Jehova ha paagi nga Iya kinakarawat. (2 Ped. 2:5) Katapos matalwas ha Baha, napagios hi Noe nga maghimo hin halaran—an siyahan nga espisipiko nga gin-uunabi ha Biblia—ngan maghalad kan Jehova. An iya kinasingkasing nga buhat naghatag hin klaro nga mensahe ha iya pamilya ngan ha ngatanan nga magigin tulin niya—hi Jehova gud la an angay kumarawat han pagsingba. Ha ngatanan nga hayop nga maihahalad ni Noe, nagpili hiya hin “pipira han ngatanan nga limpyo nga hayop ngan han ngatanan nga limpyo nga linarang nga nalupad.” (Gen. 8:20) Pinakamaopay an kalidad hito nga mga halad kay hi Jehova mismo an nagsiring nga limpyo ito.—Gen. 7:2.
16 Iginhalad ni Noe ito nga mga halad nga sinunog ha halaran nga iya ginhimo. Ginkarawat ba ini nga paagi han pagsingba? Oo. An asoy nasiring nga nalipay hi Jehova ha hamot han halad, ngan katapos Iya ginbendisyonan hi Noe ngan an iya mga anak. (Gen. 8:21; 9:1) Pero an nangunguna nga rason nga ginkarawat ni Jehova an halad amo an motibo ni Noe ha paghatag hito. Dugang ito nga kapahayagan han iya marig-on nga pagtoo kan Jehova ngan ha Iya mga paagi. Tungod kay hi Noe pirme gud nasugot kan Jehova ngan nasunod ha Iya mga suruklan, an Biblia nasiring nga hiya “naglakat kaupod han tinuod nga Dios.” Salit nagpadayon an reputasyon ni Noe sugad nga matadong nga tawo.—Gen. 6:9; Ezek. 14:14; Heb. 11:7.
17, 18. Paonan-o gintuman ni Abraham an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba?
17 Hi Abraham napalibotan hin buwa nga pagsingba. An syudad han Ur diin hiya naukoy may daku gud nga templo nga nagpapasidungog kan Nanna, an dios nga nagrirepresentar han bulan. * Bisan an iya tatay nagsingba hadto ha buwa nga mga dios. (Jos. 24:2) Pero ginpili ni Abraham nga singbahon hi Jehova. Posible nga nahibaro hiya mahitungod han tinuod nga Dios ha iya kaapoy-apoyan nga hi Sem, usa han mga anak ni Noe. An ira kinabuhi nag-ábot hin 150 ka tuig.
18 Ha hilawig nga kinabuhi ni Abraham, nakadamu hiya paghalad. Pero ini nga mga buhat han pagsingba pirme iginhahatag kan Jehova, nga amo gud la an angay kumarawat hito. (Gen. 12:8; 13:18; 15:8-10) Andam ba hi Abraham nga ihatag kan Jehova an halad nga pinakamaopay an kalidad? Nabaton ini nga pakiana han iginpakita ni Abraham nga andam hiya ihalad an iya hinigugma nga anak nga hi Isaac. Hito nga higayon, gindetalye ni Jehova an paagi han paghalad nga angay buhaton ni Abraham. (Gen. 22:1, 2) Ngan andam hi Abraham nga sundon gud ito. Hi Jehova an nagpugong ha iya ha pagpatay han iya anak. (Gen. 22:9-12) Ginkarawat ni Jehova an iya mga buhat han pagsingba kay putli an iya motibo. “Hi Abraham tinoo kan Jehova,” hi Pablo nagsurat, “ngan ito nga iya ginbuhat gintagad nga matadong.”—Roma 4:3.
19, 20. Paonan-o gintuman ni Jacob an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba?
19 Ha kadak-an han kinabuhi ni Jacob, nakadto hiya ha Canaan—an tuna nga iginsaad ni Jehova kan Abraham ngan ha iya katulinan. (Gen. 17:1, 8) Mahugaw gud an paagi han pagsingba han mga tawo didto salit hi Jehova nagsiring nga “isusuka hira han tuna.” (Lev. 18:24, 25) Han 77 anyos hi Jacob, binaya hiya ha Canaan, nag-asawa, ngan ha urhi binalik nga may daku na nga panimalay. (Gen. 28:1, 2; 33:18) Pero an iba niya nga kapamilya naimpluwensyahan han buwa nga pagsingba. Bisan pa hito, han ginpakadto hiya ni Jehova ha Bethel ngan ginpahimo hin halaran, ginios dayon hiya. Siyahan, ginsidngan niya an iya pamilya: “Panguhaa an mga dios han iba nga mga nasud nga aada ha iyo, ngan limpyuhi an iyo kalugaringon.” Katapos, ginsunod gud niya an mga instruksyon nga iya nakarawat.—Gen. 35:1-7.
20 Naghimo hi Jacob hin pipira nga halaran ha Tuna nga Iginsaad, pero hi Jehova pirme an nakarawat han iya pagsingba. (Gen. 35:14; 46:1) An kalidad han iya mga halad, an paagi han iya pagsingba ha Dios, ngan an iya motibo ha pagbuhat hito maopay gud salit gintawag hiya han Biblia nga “waray ikasaway,” mga pulong nga naghuhulagway ha mga gin-uuyonan han Dios. (Gen. 25:27) Ha bug-os nga kinabuhi ni Jacob, nagpakita hiya hin maopay gud nga ehemplo ha iya magigin katulinan, an nasud han Israel.—Gen. 35:9-12.
21. Ano an aton hibabaroan mahitungod ha putli nga pagsingba ha susbaranan han mga patriarka?
21 Ano an aton hibabaroan mahitungod ha putli nga pagsingba ha susbaranan han mga patriarka? Pariho ha ira, napapalibotan kita hin mga tawo, bangin mga kapamilya pa ngani, nga mahimo makaulang ha aton ha paghatag kan Jehova hin eksklusibo nga debosyon. Basi diri maimpluwensyahan, kinahanglan parig-unon naton an aton pagtoo kan Jehova ngan magin kombinsido nga an iya magtadong nga suruklan amo an pinakamaopay. Iginpapakita naton ito nga pagtoo pinaagi ha pagsugot kan Jehova ngan paggamit han aton panahon, kusog, ngan panag-iya ha pag-alagad ha iya. (Mat. 22:37-40; 1 Cor. 10:31) Makapadasig hibaroan nga kon ginsisingba naton hi Jehova ha pinakamaopay nga aton mahihimo, ha paagi nga iya gin-uuyonan, ngan may putli nga motibo, gintatagad kita niya nga matadong!—Basaha an Santiago 2:18-24.
Nasud nga Debotado ha Putli nga Pagsingba
22-24. Paonan-o ginpabug-atan han Balaud nga importante kon hin-o an nakarawat han halad han Israel, kon ano an kalidad hito, ngan kon ano an paagi han ira paghalad?
22 Iginhatag ni Jehova ha katulinan ni Jacob an Balaud basi mahibaro gud hira kon ano an iya igin-oobligar ha ira. Kon susugton nira hi Jehova, hira magigin iya “espesyal nga propyedad” ngan “usa nga baraan nga nasud.” (Ex. 19:5, 6) Tigamni kon paonan-o ginpabug-atan han Balaud an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba.
23 Ginklaro ni Jehova kon hin-o an angay kumarawat han pagsingba han mga Israelita. Hiya nagsiring: “Ayaw pagkaada hin iba nga mga dios labot ha akon.” (Ex. 20:3-5) An ira mga halad kinahanglan pinakamaopay an kalidad. Pananglitan, an mga halad nga hayop kinahanglan mahimsog ngan waray depekto. (Lev. 1:3; Deut. 15:21; ikompara an Malakias 1:6-8.) An mga Levita nakapahimulos ha mga regalo nga iginhatag kan Jehova, pero hira liwat naghatag hin mga halad. An ira ighahatag kinahanglan tikang ha “pinakamaopay gud han ngatanan nga regalo nga iginhatag” ha ira. (Num. 18:29) Mahitungod ha paagi han pagsingba han mga Israelita, gintagan hira hin espisipiko nga instruksyon kon ano an ighahalad kan Jehova, kon diin maghahalad, ngan kon paonan-o maghahalad. Ha kabug-osan, gintagan hira hin sobra 600 nga balaud nga maggigiya han ira panggawi, ngan ginsidngan hira: “Sadang [kamo] sumugot hin maopay han iginsugo ha iyo ni Jehova nga iyo Dios. Ayaw kamo pagliko ha too o ha wala.”—Deut. 5:32.
24 Importante gud ba kon diin maghahalad an mga Israelita? Oo. Ginsugo ni Jehova an iya katawohan nga magtukod hin tabernakulo, nga nagin sentro han putli nga pagsingba. (Ex. 40:1-3, 29, 34) Hito nga panahon, kon karuyag nira nga karawaton han Dios an ira mga halad, kinahanglan dad-on nira ito ha tabernakulo. *—Deut. 12:17, 18.
25. May kalabotan ha mga halad, ano an pinakaimportante? Isaysay.
25 Kondi an mas importante amo an motibo han Israelita ha paghalad! Kinahanglan napagios hiya han tim-os nga gugma kan Jehova ngan ha iya mga suruklan. (Basaha an Deuteronomio 6:4-6.) Han an mga Israelita nagsingba kan Jehova tungod la kay obligado hira, waray niya karawata an ira mga halad. (Isa. 1:10-13) Pinaagi kan propeta Isaias, iginpakita ni Jehova nga diri hiya nalilimbongan han diri sinsero nga pagpakita hin debosyon. Hiya nagsiring: ‘Ini nga mga tawo nagpapasidungog ha akon pinaagi han ira mga im-im, pero an ira kasingkasing hirayo gud ha akon.’—Isa. 29:13.
Pagsingba ha Templo
26. Ha tinikangan, ano an papel han templo nga gintukod ni Solomon ha putli nga pagsingba?
26 Ginatos ka tuig tikang han nag-ukoy an Israel ha Tuna nga Iginsaad, hi Hadi Solomon nagtukod hin templo, an sentro han putli nga pagsingba nga mas magarbo kay ha tabernakulo. (1 Hadi 7:51; 2 Cron. 3:1, 6, 7) Ha tinikangan, hi Jehova gud la an nakarawat han mga iginhahalad dida hito. Hi Solomon ngan an iya mga sakop naghalad hin damu gud nga halad nga maopay an kalidad ha paagi nga iginsugo han Balaud han Dios. (1 Hadi 8:63) Pero diri an kantidad han templo ngan an kadamu han halad an rason nga ginkarawat ni Jehova an pagsingba dida hito. An importante amo an motibo han mga naghahalad. Ginpabug-atan ito ni Solomon han igindedikar an templo. Hiya nagsiring: “An iyo kasingkasing magin bug-os unta ngadto kan Jehova nga aton Dios pinaagi ha pagsunod han iya mga regulasyon ngan pinaagi ha pagsugot han iya mga sugo sugad han yana nga adlaw.”—1 Hadi 8:57-61.
27. Ano an ginbuhat han mga hadi han Israel ngan han ira mga sakop, ngan ano an ginhimo ni Jehova?
27 Makasurubo, an mga Israelita waray magpadayon pagsunod han maaramon nga sagdon han hadi. Waray nira tumana an usa o an iba pa nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba. Nagin maraot an kasingkasing han mga hadi han Israel ngan han ira mga sakop, nawad-an hira hin pagtoo kan Jehova, ngan ira ginbayaan an iya magtadong nga suruklan. Tungod han gugma, pauroutro nga nagsugo hi Jehova hin mga propeta basi tadungon hira ngan pahamangnoan han magigin resulta han ira mga buhat. (Jer. 7:13-15, 23-26) Usa hito nga mga propeta amo an matinumanon nga hi Ezekiel. Nabuhi hiya ha kritikal nga panahon ha kasaysayan han putli nga pagsingba.
Nakita ni Ezekiel nga Nahugawan an Putli nga Pagsingba
28, 29. Ano an aton hinbabaroan mahitungod kan Ezekiel? (Kitaa an kahon nga “Ezekiel—An Iya Kinabuhi Ngan Panahon.”)
28 Maaram gud hi Ezekiel han pagsingba nga ginbubuhat ha templo nga gintukod ni Solomon. Saserdote an iya tatay ngan may turno ha pag-alagad ha templo. (Ezek. 1:3) Posible nga malipayon an kinabuhi ni Ezekiel han bata pa hiya. Sigurado nga gintutdoan hiya han iya tatay mahitungod kan Jehova ngan han Balaud. Ngani, bangin mga usa ka tuig an iya edad han “an libro han Balaud” nabilngan ha templo. * An nagmamando hito nga panahon, an maopay nga hadi nga hi Josias, nabantad gud han iya hinbatian salit mas naningkamot hiya ha pagpauswag han putli nga pagsingba.—2 Hadi 22:8-13.
29 Pariho han matinumanon nga mga tawo antes ha iya, gintuman ni Ezekiel an upat nga ginkikinahanglan ha putli nga pagsingba. Hibabaroan naton ha libro han Ezekiel nga hi Jehova gud la an iya gin-alagaran, pirme niya ginbubuhat an iya gimaopayi, ngan ginsugot niya an iginsugo ha iya ni Jehova ha paagi nga Iya karuyag. Ginbuhat ito ni Ezekiel kay kinasingkasing an iya pagtoo. Diri sugad hito an kadam-an han iya kadungan-dungan. Nagdaku hi Ezekiel nga namamati ha mga tagna ni Jeremias, nga nagin propeta han 647 B.C.E. ngan madasigon nga nagpahamangno mahitungod han tiarabot nga paghukom ni Jehova.
30. (a) Ano an iginpapakita han mga tagna nga iginrekord ni Ezekiel? (b) Ano an tagna, ngan paonan-o angay sabton an mga tagna ni Ezekiel? (Kitaa an kahon nga “Pagsabot ha mga Tagna ni Ezekiel.”)
30 Iginpapakita han giniyahan nga mga sinurat ni Ezekiel nga an katawohan han Dios hirayo na gud ha pag-alagad ha Iya. (Basaha an Ezekiel 8:6.) Han nagtikang hi Jehova pagdisiplina han Juda, usa hi Ezekiel han mga gindara nga bihag ha Babilonya. (2 Hadi 24:11-17) Pero diri karuyag sidngon nga ginsisirotan hiya. May iginpapabuhat ha iya hi Jehova dida ha Iya nadistyero nga katawohan. An urusahon nga mga bisyon ngan mga tagna nga iginrekord ni Ezekiel nagsusumat kon paonan-o ipapahiuli ha Jerusalem an putli nga pagsingba. Iginpapakita liwat hito kon paonan-o an putli nga pagsingba bug-os nga ipapahiuli ha urhi para ha ngatanan nga nahigugma kan Jehova.
31. Bubuligan kita hini nga publikasyon nga buhaton an ano?
31 Ha sunod nga mga seksyon hini nga publikasyon, makikita naton an kalangitan diin naukoy hi Jehova, masasabtan kon mationan-o kagrabe nga nahugawan an putli nga pagsingba, mahibabaroan kon paonan-o iginpapahiuli ngan gindidepensahan ni Jehova an iya katawohan, ngan makikita an panahon nga an ngatanan nga tawo magsisingba na kan Jehova. Ha sunod nga kapitulo, hihisgotan naton an siyahan nga bisyon nga iginrekord ni Ezekiel. Pinaagi hito, maiimadyin naton hi Jehova ngan an langitnon nga bahin han iya organisasyon, nga nagpapabug-at kon kay ano nga hiya gud la an angay han eksklusibo ngan putli nga pagsingba.
^ Posible nga iginburod hi Abel waray pag-iha katapos pagawson hira Adan ngan Eva ha Eden. (Gen. 4:1, 2) An Genesis 4:25 nasiring nga iginhatag han Dios hi Set sugad nga “kasaliwan ni Abel.” Hi Adan 130 anyos han igin-anak hi Set, katapos han madarahog nga pagpatay kan Abel. (Gen. 5:3) Salit bangin mga 100 anyos hi Abel han ginpatay hiya ni Cain.
^ An Genesis 4:26 nasiring nga ha panahon ni Enos nga apo ni Adan, “an mga tawo nagtikang pagtawag ha ngaran ni Jehova.” Pero klaro nga ginbubuhat nira ito ha paagi nga waray respeto, posible nga ginagamit an ngaran ni Jehova para ha mga idolo.
^ An lalaki nga dios nga hi Nanna kilala liwat ha ngaran nga Sin. Bisan kon an mga umurukoy han Ur nagsisingba ha damu nga dios, an kadam-an han mga templo ngan halaran dida hito iginpahinungod ha iya.
^ Katapos kuhaon ha tabernakulo an sagrado nga Arka, baga hin gin-uyonan ni Jehova diri la an mga halad dida hito kondi pati an ha iba nga mga lugar.—1 Sam. 4:3, 11; 7:7-9; 10:8; 11:14, 15; 16:4, 5; 1 Cron. 21:26-30.
^ Baga hin 30 anyos hi Ezekiel han nagtikang hiya managna han tuig 613 B.C.E. Salit posible nga natawo hiya han mga 643 B.C.E. (Ezek. 1:1) Hi Josias nagtikang paghadi han 659 B.C.E., ngan an libro han Balaud, posible an orihinal, nabilngan hirani han ika-18 ka tuig han iya paghadi, o han mga 642-641 B.C.E.