KON karuyag mo hibaroan an oras, ano an imo ginhihimo? Posible nga nakita ka ha relo. Kon pakianhan ka han imo sangkay kon ano na an oras, ano an imo ibabaton? May iba-iba nga paagi nga maisusumat mo an oras.

Pananglitan, sidngon naton nga usa ka oras ngan 30 minutos na an naglabay ha udto. Depende ha lugar nga imo gin-uukyan o ha iyo kultura, bangin sidngon mo nga 1:30 o 13:30 ito nga oras. Ha pipira nga lugar, ito nga oras gin-uunabi sugad nga 30 minutos antes mag-alas dos.

Sugad nga parabasa han Biblia, bangin makagpakiana ka kon paonan-o iginsusumat han mga tawo ha panahon han Biblia an oras. Damu an ira paagi basi maisumat an oras. An Hebreo nga bahin han Biblia nag-uunabi hin “agaaga,” “aga,” “udto,” ngan “kulop.” (Gen. 8:11; 19:27; 1 Hadi 18:26) Pero usahay, may mas espisipiko hira nga paagi basi maisumat an oras.

Ha panahon han Biblia, kasagaran na nga may igintutoka nga magbarantay. Labi nga ginkikinahanglan hira ha gab-i. Ha mga siglo antes matawo hi Jesus, ginbahin-bahin han mga Israelita an gab-i ha tulo ka bahin nga gintatawag nga “pag-agma” o, pagbantay. (Sal. 63:6) An Hukom 7:19 nag-uunabi hin “butnga nga oras ha pagbantay.” Ha panahon ni Jesus, ginbahin-bahin han mga Judio an gab-i ha upat ka bahin, pariho han ginhimo han mga Griego ngan mga Romano.

Damu ka beses nga gin-unabi han mga Ebanghelyo ini nga mga oras o bahin han pagbantay. Pananglitan, gin-unabi hito nga naglakat hi Jesus ha dagat tipakadto ha baluto nga ginsasakyan han iya mga disipulo ha “ikaupat nga bahin han pagbantay ha gab-i.” (Mat. 14:25) Ha usa nga ilustrasyon, hi Jesus nagsiring: “Malipayon hira kon pag-abot niya ha ikaduha nga bahin han pagbantay, o bisan ha ikatulo, nagbabantay hira!”​—Luc. 12:38.

Gin-unabi ni Jesus an upat nga bahin han pagbantay han ginsidngan niya an iya mga disipulo: “Padayon nga magbantay, kay diri kamo maaram kon san-o maabot an Agaron han balay, kon temprano ba ha gab-i o ha katutnga o ha kaagahon o temprano ha aga.” (Mar. 13:35; ftn.) An siyahan nga bahin hini nga pagbantay nga amo an ‘temprano ha gab-i,’ nagtitikang ha katunod han adlaw tubtob ha alas noybe han gab-i. An ikaduha, nga amo an “katutnga” nga pagbantay, nagtitikang ha mga alas noybe han gab-i tubtob ha katutnga. An ikatulo nga bahin han pagbantay nga amo an “kaagahon,” o “pagtugaok han manok,” nagtitikang ha katutnga tubtob ha mga alas tres han aga. Posible nga durante hini nga bahin han pagbantay tinugaok an manok han gab-i nga gindakop hi Jesus. (Mar. 14:72) An ikaupat nga bahin han pagbantay nga amo an “temprano ha aga,” nagtitikang ha mga alas tres han aga tubtob ha pagsirang han adlaw.

Salit, bisan kon an mga tawo ha panahon han Biblia waray mga relo o orasan nga pariho han aton ginagamit yana, may-ada hira paagi basi maisumat an oras.