“Ini nga henerasyon may-ada daku gud nga pag-uswag ha teknolohiya, syensya, ngan ekonomiya . . . Kondi bisan pa hito, bangin ini an siyahan nga henerasyon nga magdadara hin kabungkagan ha mga sistema [ha politika, ekonomiya, ngan palibot] han kalibotan.”—The Global Risks Report 2018, World Economic Forum.

KAY ANO NGA DAMU NGA MAARAMON NGA TAWO AN NABABARAKA HAN TIDARAON NATON NGAN HAN TUNA? HISGOTAN NATON AN PIPIRA HAN MGA PROBLEMA NGA GIN-AATUBANG NATON.

• CYBERCRIME: “An Internet nagtitikapeligroso nga dapit. Lugar ito han mga pedopilya, bully, troll [magsamok nga tawo] ngan mga hacker,” siring han newspaper nga The Australian. “An pagkawat han pangirilal-an han usa amo an pinakamadagmit magdamu nga krimen ha kalibotan. . . . Ha Internet, may higayon an usa nga ipakita an iya pinakamaraot nga kinaiya—an kapasidad nga magin brutal ngan madarahog.”

• DIRI PATAS NGA KAHIMTANG HA PINANSYAL: Sumala han bag-o nga report han Oxfam International, an total nga kita han walo nga pinakariko nga tawo katugbang han total nga kita han katunga han tanan nga pobre ha kalibotan. “An aton diri patas nga ekonomiya,” siring han Oxfam, “mas nagpapariko pa ha mga riko ngan mas nagpapapobre ha mga pobre, ngan kababayin-an an kadam-an hini.” An iba nahahadlok nga an pagtikagrabe han diri patas nga kahimtang ha ekonomiya mahimo magresulta hin samok.

• KASAMOK NGAN PAGTIMARAOT: An usa nga report han United Nations Refugee Agency han 2018 nagsiring: “Yana an may pinakahitaas nga rekord han mga tawo nga napiritan pagbalhin ha iba nga lugar.” Sobra 68 ka milyon an kinahanglan bumaya ha ira balay, nga an kadam-an hito tungod han kasamok o pagtimaraot. “Haros usa ka tawo an pwersado nga ginpapabalhin ha kada duha ka segundo,” siring han report.

• TARHOG HA PALIBOT: “Damu nga klase hin tanom ngan hayop an malaksi nga napupoo na,” siring han The Global Risks Report 2018, ngan “an polusyon ha hangin ngan kadagatan nagtitikadaku nga tarhog ha kahimsog han tawo.” Dugang pa, nagtitikaguti na an mga insekto ha pipira nga lugar. Tungod kay an mga insekto nakakabulig nga magdamu an mga tanom, an mga syentista nagpapahamangno nga posible madaot gud an aton palibot. Namimeligro liwat an mga coral reef. Ginbabanabana han mga syentista nga haros katunga han mga coral reef ha kalibotan an namatay ha naglabay nga 30 ka tuig.

May mahihimo ba kita basi magin mas talwas ngan magkaada seguridad an kalibotan? Naghuhunahuna an iba nga makakabulig an edukasyon. Kon tinuod ito, ano nga klase hin edukasyon? Babatunon ini han masunod nga mga artikulo.