Kon Paonan-o Naton Mapapatubo an Pagkamaopay

AN MODERNO nga mga diksyonaryo naghahatag kahulogan han “pagkamaopay” sugad nga “pagkahitaas ha moral; pagkabuotan.” Amo ito an “husto nga paggios ngan panhunahuna; maopay nga pamatasan.” An awtor han usa nga diksyonaryo nga hi Marvin R. Vincent nasiring nga an orihinal kadaan nga kahulogan han Griego nga pulong nga iginhubad nga “pagkamaopay” nagpapasabot hin “pagkahitaas ha bisan ano nga klase.” Salit, diri urusahon nga an mga kalidad sugad han pagkamaaramon, kaisog, disiplina-ha-kalugaringon, pagkamakatadunganon, pagkamapinairon, pagkamapailubon, pagkatangkod, pagkamapainubsanon, ngan pagkamaunungon gindadayaw sugad nga mga bahin han pagkamaopay ha magkalainlain nga panahon. An pagkamaopay ginhatagan liwat kahulogan sugad nga “pagpahiuyon ha husto nga suruklan.”

Kan kanay suruklan han labaw nga kaopayan, pagkabuotan, ngan pagkahusto an sadang naton subaron? “Sumala ha bantogan nga mga tawo nga mayada pariho nga pilosopiya ha moral,” siring han Newsweek nga magasin, “an pagruhaduha nga gin-aghat han Organisado nga mga Pilosopo nagtarampo han ngatanan nga mga ideya han husto ngan sayop ha personal nga hilig, karuyag ha emosyon o kultural nga pagpili.” Kondi an karuyag la ba o hilig amo an maopay nga paagi ha pagkilala han husto ngan sayop? Diri. Basi makultibar naton an pagkamaopay, ginkikinahanglan naton an masasarigan nga suruklan han maopay ngan maraot—usa nga suruklan nga magagamit ha paghukom kon husto ba o sayop an espisipiko nga buhat, pamatasan, o kalidad.

An Amo La Totoo nga Surok han Moral nga mga Suruklan

Mayada usa la nga totoo nga Surok han mga suruklan han moralidad—an Maglalarang han katawohan, hi Jehova nga Dios. Waray pag-iha katapos larangon an siyahan nga tawo, hi Adan, hi Jehova nga Dios nagsugo ha lalaki: “Ha tagsa nga kahoy han tanaman makakahimo ikaw pagkaon hin waray makauulang, kondi han kahoy han  kinaadman han kaopayan ngan han karaotan, diri ka makakakaon: kay ha adlaw nga ikaw kumaon hito, ikaw gud mamamatay.” (Genesis 2:16, 17) Gintagan ni Jehova nga Dios an kahoy hiton naiiba nga ngaran nga nagpapasabot han iya esklusibo nga katungod ha pagdesisyon kon ano an maopay ngan kon ano an maraot para ha iya mga linarang. Salit an mga suruklan han Dios han maopay ngan han maraot amo an nagin basihanan para ha paghukom, o pag-usisa, han mga buhat, panlantaw, ngan personal nga mga kalidad han tawo. Kon waray han sugad nga mga suruklan diri naton makikilala an husto ngan an sayop.

An sugo may kalabotan ha kahoy han kahibaro han maopay ngan han maraot nagbutang ha atubangan ni Adan ngan ni Eva hin pagpili—ha pagsunod o diri pagsunod. Para ha ira, an pagkamaopay nangahulogan hin pagsunod hito nga sugo. Inabot an panahon, dugang nga iginpahayag ni Jehova kon ano an nakakapalipay ha iya ngan kon ano an nakakapasubo ha iya, ngan iya iginpasurat ini ha Biblia para ha aton. An pagpatubo han pagkamaopay, kon sugad, nagkikinahanglan han aton pagsunod ha matadong nga mga suruklan ni Jehova nga aada ha Kasuratan.

Hibaroi Gud an mga Suruklan han Dios

Tungod kay ginsiguro na ni Jehova nga Dios an mga suruklan para han maopay ngan han maraot ngan iginpahayag ito ha Biblia, diri ba kita sadang mahibaro gud hito? Hi apostol Pablo nagsurat: “An ngatanan nga mga Baraan nga Surat nga ginpakaaghat han Dios may kapulsanan man ha [pagtutdo], ha pagbadlong, ha pagsaway, ha panutdoan nga ha katadongan: Basi nga an tawo han Dios mahingpit, ngan maandam tungod ha ngatanan nga maopay nga buhat.”—2 Timoteo 3:16, 17.

Pananglitan, tagda an diri-pagsinabtanay nga inatubang ni Kunihito, an gin-unabi ha una nga artikulo, han magpakita hin pagkamapainubsanon sugad han gintatagad nga husto han iya kultura. An duok nga pag-usisa han mga suruklan han Kasuratan nakabulig ha iya nga magkaada mas timbang nga panhunahuna ha urhi. An Biblia sigurado nga nagdadasig han pagkamapainubsanon, ngan nagsasagdon ito kontra han sobra nga pagsarig ha kalugaringon ngan ha pagin paragbuot. (Proberbios 11:2; Mika 6:8) Kondi, han unabihon an mga kuwalipikasyon para han ‘katungdanan han paramangno,’ ginhisgotan ni apostol Pablo nga ‘mangalimbasog’ para hito nga pribilehiyo. (1 Timoteo 3:1) Ini nga ‘pangalimbasog’ hihimoon la ha paagi nga diri naghahambog o nagpaparagbuot kondi diri liwat ginmiminos an kalugaringon.

Ano an ginsisiring han Biblia mahitungod han pagkahitaas ha moral ha komersyo? An paghimo hin malimbungon nga mga paagi o pagpasayon han mga regulasyon han gobyerno ngan mga balaud ha buhis komon nga ginbubuhat ha komersyo yana nga panahon. Kondi, anoman an buhaton han iba, ginkikinahanglan han Biblia nga kita “[manggawi] hin maopay ha ngatanan nga mga butang.” (Hebreo 13:18) Salit, mapapatubo naton an pagkamaopay pinaagi han pagin tangkod ngan waray-ginpapasulabi ha mga agaron, empleyado, mga suki, ngan ha sekular nga mga gobyerno. (Deuteronomio 25:13-16; Roma 13:1; Tito 2:9, 10) An pagkatangkod sigurado nga nag-aaghat hin pagsarig ngan maopay nga relasyon. Ngan an pagkaada kasuratan han mga ginkauyonan agsob nga nagpupugong han mga diri-pagsinabtanay ngan mga samok nga bangin bumangon tungod han ‘diri-ginlalaoman nga hitabo.’—Eklesiastes 9:11; Jakobo 4:13, 14.

An mahitungod han pamado ngan pag-ayos usa pa liwat nga bahin diin ginkikinahanglan naton patuboon an pagkamaopay. An pamado nagkakaiba sumala ha kultura, ngan bangin makusog an pag-ipit ha pagsunod han gibabag-ohi nga mga estilo ngan uso. Kondi kay ano nga sadang kita sumunod ha kada uso o estilo nga naabot? An Biblia nagsasagdon ha aton nga “diri . . . angay umuyon hini nga panahon.” (Roma 12:2) Imbes nga maghimo hin mga balaud, hi apostol Pablo nagsurat ilarom han giya han Dios: “An mga babaye magpakaopay ha ira ha mga kaangayan nga panapton, mahadong ngan maligdong; diri nga may tinalonay nga buhok, ngan bulawan, o mutya, o mahal nga panapton; Kondi, pinaagi ha mga maopay nga buhat (sugad ha nahaaangay ha mga babaye nga nagsusunod ngan nagtatahod ha Dios).” (1 Timoteo 2:9, 10) Inin importante nga suruklan naaplikar ha kalalakin-an ngan kababayin-an. Siyempre, mayada kagawasan para han makalilipay nga pagkaibaiba han estilo sugad nga resulta han kultura o personal nga hilig.

Gin-uunabi liwat han Biblia an imoral nga mga binuhatan nga matin-aw nga ginkukondenar han Dios. Ha 1 Korinto 6:9, 10, aton mababasa an pahamangno: “O waray ba niyo hibaroi nga an diri  mga matadong diri makakapanunod ha ginhadian han Dios? Diri kamo kalimbongan; bisan an mga makihihilawason, masingbahon ha mga diosdios, bisan an mga manlilibog, bisan an mga babayin-on, bisan an mga Sodomanhon, bisan an mga kawatan, bisan an mga aawaon, bisan an mga parahubog, mga mapakarauton, bisan an mga maagawan, diri makakapanunod ha ginhadian han Dios.” Ini nga kasuratan nakabulig kan Maria, an gin-unabi kanina, nga hisabtan nga sumala ha suruklan han hitaas nga moral nga iginpahayag han Maglalarang, sayop an iya relasyon kan Juan ngan kinahanglan niya utdon ito kon karuyag niya an pag-uyon han Dios. Matin-aw, basi mapatubo an pagkamaopay, ginkikinahanglan naton nga magin pamilyar gud ha mga suruklan ni Jehova.

Mahibaro Pinaagi han Kasingkasing

An pagkamaopay diri la paglikay han maraot. Mayada ito karig-on ha pagbuhat han maopay. Maopay an tawo nga may hitaas nga moral. “An pagkamaopay,” siring han usa nga propesor, “kinahanglan hibaroan han kasingkasing sugad man han ulo.” Salit, ha pagpatubo han pagkamaopay, sobra pa an ginkikinahanglan kay ha pagin maaram gud ha Pulong han Dios. Nagkikinahanglan ito hin pamalandong ha nahisurat didto basi an aton kasingkasing mapuno hin pagpasalamat para kan Jehova ngan napapagios kita ha pag-aplikar han Kasuratanhon nga mga prinsipyo ha aton mga kinabuhi.

“O nahigugma gud ako ha imo balaud!” nagsinggit an salmista. “Amo ito an akon pamalandong ha bug-os nga adlaw.” (Salmo 119:97) Ngan hi Hadi David nagsurat: “Hinunumduman ko an mga adlaw nga daan; Pinamamalandong ko an ngatanan nimo [kanan Dios] nga mga buhat; Pinanginginop ko an kabuhatan han imo mga kamot.” (Salmo 143:5) Sadang liwat naton himoon an mainampoon nga pamalandong nga importante nga bahin ha aton pag-aram ha Biblia ngan ha mga publikasyon nga basado ha Biblia.

Oo, usa nga ayat an pagkaada panahon para han maduruto nga pag-aram ngan pamalandong. Kondi an pangalimbasog nga magin maopay nagkikinahanglan han aton pagsalingabot han panahon tikang ha iba nga mga buruhaton. (Efeso 5:15, 16) Hi Aaron, nga 24 an pangidaron, nagsasalingabot han panahon kada adlaw pinaagi han pagmata hin 30 minutos nga abanse kay han iya ginbuhat hadto. Hiya nagsumat: “Ha tinikangan, ginbabasa ko la an Biblia ha sulod hin tunga ka oras. Bag-o pa la nga hinbaroan ko an bili han pamalandong. Salit yana ginagamit ko an tunga hito nga panahon ha pamalandong han akon nabasa pa la. Mapulsanon gud ini.” An pamalandong mahihimo ha iba nga mga panahon. Ha usa nga kanta ngadto kan Jehova, hi David nagkanta: “Namamalandong [ako] ha imo ha akon pag-agma ha kagab-ihon.” (Salmo 63:6) Ngan an Biblia nagsaysay: “Hi Isaak nagkadto ha uma ha pagpamalandong ha takna han kakulopay.”—Genesis 24:63.

An pamalandong importante ha pagpatubo han pagkamaopay, tungod kay nabulig ito ha aton nga umabat sugad han pag-abat ni Jehova ngan an aton panhunahuna magin sugad han iya panhunahuna. Hi Maria, pananglitan, maaram nga igindidiri han Dios an pakighilawas. Kondi basi ‘mangalas ha maraot ngan tipigan an maopay,’ kinahanglan mamalandong hiya han importante nga mga teksto ha Biblia. (Roma 12:9) Nabuligan hiya nga makita an panginahanglan nga magbag-o han mabasa an Kolosas 3:5, nga nagsasagda ha aton nga ‘pakamatyon an mga bahin han aton lawas may kalabotan ha pakighilawas, pagkamahugaw, seksuwal nga hingyap, nakakadaot nga tinguha, ngan kaipa.’ Hi Maria nagpakiana ha iya kalugaringon: ‘Ano nga klase hin seksuwal nga hingyap an kinahanglan ko pakamatyon? Ano an sadang ko likyan nga bangin  makaaghat hin mahugaw nga mga hingyap? Mayada ba mga pagbag-o nga kinahanglan ko himoon ha akon pagtagad ha diri kasekso?’

An pamalandong nag-uupod han paghunahuna han resulta han usa nga buhat. Hi Pablo nagsasagda ha mga Kristiano nga likyan an pakighilawas ngan pugngan an kalugaringon “basi nga waray tawo nga magpasipara, ngan maglimbong ha iya bugto hini nga bagay.” (1 Tesalonika 4:3-7) An maopay nga mga pakiana nga angay pamalandungon amo an: ‘Ano nga kadaot an akon mahihimo ha akon kalugaringon, ha akon pamilya, o ha iba ha pagbuhat hini? Paonan-o ako maaapektohan ha espirituwal, emosyonal, ngan pisikal? Ano an nahitabo ha iba nga nagtalapas ha balaud han Dios ha naglabay?’ An sugad nga pamalandong nagparig-on han kasingkasing ni Maria, ngan magpaparig-on liwat ito ha aton.

Mahibaro Tikang ha mga Susbaranan

Maitututdo ba an pagkamaopay ha klase? Ini nga pakiana usa han nagpapawurok han mga mahunahunaon ha sulod hin mga milenyo na. An Griego nga pilosopo nga hi Plato naghunahuna nga posible ito. Hi Aristotle, ha luyo nga bahin, nangatadongan nga an pagkamaopay mahihimo pinaagi han pagbuhat. Usa nga parasurat an nagsumaryo han debate ha isyu hini nga paagi: “Ha halipot, an mga prinsipyo han pagkamaopay diri mahibabaroan nga nag-uusahan. Diri man ito mahibabaroan tikang ha mga libro nga aradman. Magriresulta hin maopay nga pamatasan an pag-ukoy ha mga komunidad . . . diin an pagkamaopay igin-aaghat ngan ginbabalosan.” Kondi diin kita makakabiling hin mga indibiduwal nga may maopay gud nga moral? Samtang an kadam-an han mga kultura mayada pipira nga mga ehemplo han pagkamaopay, bisan na la ha ira mga bayani ha susmatanon ngan mga istorya, an Biblia nagsusulod hin damu totoo nga mga susbaranan.

An gilalabawi nga ehemplo han pagkamaopay amo hi Jehova. Pirme hiya nagios ha maopay nga paagi ngan nagbubuhat han matadong ngan maopay. Aton mapapatubo an pagkamaopay pinaagi han pagin ‘mga magsurubad ha Dios.’ (Efeso 5:1) Ngan an Anak han Dios, hi Jesu-Kristo, ‘naghatag hin susbaranan ha aton basi sundon hin maopay an iya mga pitad.’ (1 Pedro 2:21) Dugang pa, an Biblia nagsusulod hin mga asoy han damu matinumanon nga mga indibiduwal, sugad kan Abraham, Sara, Jose, Rut, Job, ngan Daniel ngan han iya tulo Hebreohanon nga kaupod. Diri maibabalewaray an mga susbaranan han pagkamaopay han moderno nga mga surugoon ni Jehova.

Maglalampos Kita

Maglalampos gud ba kita ha pagbuhat han maopay ha atubangan han Dios? Tungod kay nakapanunod han pagkadiri-hingpit, usahay mayada diri pagkauruyon han aton hunahuna ngan han unod—ha pagbuhat han maopay ngan han pagsunod ha aton makasasala nga mga hilig. (Roma 5:12; 7:13-23) Kondi madadaog an pakig-away pinaagi han bulig han Dios. (Roma 7:24, 25) Hi Jehova nagtatagana han iya Pulong ngan basado-ha-Biblia nga mga publikasyon. Pinaagi han maduruto nga pag-aram ha Kasuratan ngan mainampoon nga pamalandong hito, magigin putli an aton kasingkasing. Tikang ha putli nga kasingkasing magowa an maopay nga panhunahuna, mga pulong, ngan mga buhat. (Lukas 6:45) Mahimo naton mapatubo an diosnon nga personalidad, basado ha mga susbaranan ni Jehova nga Dios ngan ni Jesu-Kristo. Ngan sigurado nga daku an aton mahibabaroan tikang ha mga indibiduwal nga matinumanon nga nag-aalagad ha Dios yana nga mga adlaw.

Hi apostol Pablo nagsagda ha iya mga magbarasa nga ‘padayon nga hunahunaon’ an pagkamaopay ngan an iba darayawon nga mga butang. An pagbuhat hini magriresulta han bendisyon han Dios. (Filipos 4:8, 9) Pinaagi han bulig ni Jehova, maglalampos kita ha pagpatubo han pagkamaopay.

[Retrato ha pahina 6]

Himoa an pamalandong nga bahin han imo pag-aram ha Biblia

[Retrato ha pahina 7]

Patuboa an diosnon nga personalidad pinaagi han pagsubad kan Kristo Jesus