An Kapadian han Iglesia Nasuporta ba ha Kamatuoran han Biblia?

Nag-aangkon ka man nga Kristiano o diri, an imo paghunahuna mahitungod han Dios han Biblia, kan Jesus, ngan han Kristianidad posible nga naimpluwensyahan nira. Usa ha ira an gintawag nga Bulawanon-an-Im-im; an usa pa, Bantogan. Hira ngatanan, gintawag nga “an supremo nga mga representasyon han kinabuhi ni Kristo.” Hin-o hira? Hira an kadaan relihiyoso nga mga maaramon, mga parasurat, mga teologo, ngan mga pilosopo nga nakaimpluwensya han damu han mga panhunahuna han “Kristiano” yana nga panahon—an Kapadian han Iglesia.

“AN Biblia diri amo an kabug-osan han pulong han Dios,” siring ni Demetrios J. Constantelos nga propesor han mga pag-aram ha relihiyon han Griego nga Ortodokso. “An Baraan nga Espiritu nga nagpapahayag han pulong han Dios diri maisusulod ha mga pahina han libro.” Ano kon sugad an posible iba nga masasarigan nga surok han kapahayagan han Dios? Hi Constantelos nasiring ha iya libro nga Understanding the Greek Orthodox Church: “An Baraan nga Tradisyon ngan an Baraan nga Kasuratan [amo] an ginhuhunahuna sugad nga duha nga bahin han kapahayagan han Dios.”

An basihanan hiton “Baraan nga Tradisyon” nag-uupod han mga katutdoan ngan mga sinurat han Kapadian han Iglesia. Bantogan hira nga mga teologo ngan “Kristiano” nga mga pilosopo nga nabuhi ha kabutngaan han ikaduha ngan ikalima nga siglo K.P. Mationan-o gud hira nakaimpluwensya han moderno “Kristiano” nga panhunahuna? Iginbasar ba nira an ira katutdoan ha Biblia? Ano an sadang magin marig-on nga basihanan han Kristiano nga kamatuoran para ha usa nga sumurunod ni Jesu-Kristo?

An Kasaysayan

Ha kabutngaan han ikaduha ka siglo K.P., gindepensahan han nag-angkon nga mga Kristiano an ira relihiyon kontra ha Romano nga mga nagtitimaraot ngan ha mga irehes. Kondi, ini an panahon nga mayada damu hinduro teolohikal nga mga opinyon. An relihiyoso nga mga debate mahitungod han “pagkadios” ni Jesus ngan han kahimtang ngan mga buruhaton han baraan nga espiritu nagresulta labaw pa han pagkabahinbahin. An duro nga mga diri-pagsinabtanay ngan an diri-mahiuuli nga mga pagkabahinbahin ha “Kristiano” nga doktrina nagsarang gud ha politika ngan ha kultura, nga usahay nagriresulta hin mga kasamok, pagrebelde, araway ha sosiedad, girra pa ngani. An historyador nga hi Paul Johnson nagsurat: “An [apostata nga] Kristianidad nagtikang ha kawurok, paglantugi ngan kasamok ngan salit nagpadayon ito. . . . An sentro ngan este nga bahin han Mediteranyo ha siyahan ngan ikaduha nga siglo AD nagkaylap nga mayada damu hinduro relihiyoso nga mga ideya, nga nangangalimbasog ha pagpasarang hito. . . . Salit, tikang ha  tinikangan, mayada damu magkalainlain nga klase han Kristianidad nga gutiay la an ginkaparihoan.”

Durante hito nga panahon, nagtikang magsarang an mga parasurat ngan mga maaramon nga inabat nga kinahanglan an pag-interpretar han “Kristiano” nga mga katutdoan nga ginagamit an mga termino han pilosopiya. Basi matagbaw an edukado nga mga pagano nga bag-o nga mga kombirte ha “Kristianidad,” iton relihiyoso nga mga parasurat nagbasar gud ha siyahan Griego ngan Judio nga literatura. Tikang kan Justin Martyr (c. 100-165 K.P.), nga nagsurat ha Griego, an nag-aangkon nga mga Kristiano nagin mas maaramon ha ira pagsabot ha pilosopiko nga panurundon han Griego nga kultura.

Ini nga paagi nagkaada makatirigamnan nga resulta ha mga sinurat ni Origen (c. 185-254 K.P.), an Griego nga parasurat tikang ha Alexandria. An asoy ni Origen nga On First Principles amo an siyahan sistematiko nga pangalimbasog ha pagsaysay han importante nga mga doktrina han teolohiya han “Kristianidad” pinaagi han Griego nga pilosopiya. An Konseho han Nicaea (325 K.P.), nga nagsari ha pagsaysay ngan pagparig-on han “pagkadios” ni Kristo, amo an makatirigamnan nga hitabo nga naghatag hin bag-o nga hinungdan ha pag-interpretar han “Kristiano” nga doktrina. Ito nga konseho nagtigaman han tinikangan han panahon durante han pangalimbasog han kabug-osan han mga konseho han iglesia ha pagkilala han mas husto nga doktrina.

Mga Parasurat Nganmga Mamumulong

Hi Eusebius han Cesarea, nga nagsurat ha panahon han siyahan nga Konseho han Nicaea, nakig-upod kan Emperador Constantino. Haros sobra 100 ka tuig katapos ha Nicaea, an mga teologo, nga an kadam-an ha ira nagsusurat ha Griego, naghimo pinaagi han maiha ngan mapaso nga debate han bantogan nga doktrina han Kakristianohan, an Trinidad. An nanguna ha ira amo hi Athanasius, an agresibo nga obispo han Alexandria, ngan an tulo nga lider han iglesia tikang ha Kapadosia, Asia Minor—hi Basil nga Bantogan, an iya bugto nga hi Gregory han Nyssa, ngan an ira sangkay nga hi Gregory han Nazianzus.

An mga parasurat ngan mga parawali durante hito nga panahon nakadangat han hitaas nga mga suruklan han kaabtik. Hi Gregory han Nazianzus ngan hi John Chrysostom (nangangahulogan “Bulawanon-an-Im-im”) ha Griego sugad man hi Ambrose han Milan ngan hi Augustine han Hippo ha Latin magopay gud nga mga mamumulong, mga pinakamaabtik han pinakarespetado ngan popular nga arte ha ira panahon. An pinakamaimpluwensya nga parasurat hito nga panahon amo hi Augustine. An iya teolohikal nga mga asoy nakaapekto gud han “Kristiano” nga panhunahuna yana nga panahon. Hi Jerome, an pinakabantogan nga eskolar hito nga panahon, amo gud an responsable ha Latin Vulgate nga hubad han Biblia tikang ha orihinal nga mga yinaknan.

Kondi, an importante nga mga pakiana amo ini: Ginsunod gud ba hiton nga Kapadian han Iglesia an Biblia? Ha ira katutdoan, gintipigan ba nira an giniyahan nga Kasuratan? An ira ba mga sinurat masasarigan nga giya ha husto nga kahibaro han Dios?

Mga Katutdoan ba han Dios o mga Katutdoan han mga Tawo?

Diri pa la maiha, an Griego Ortodokso nga Obispo nga hi Methodius han Pisidia nagsurat han libro nga Hellenic Pedestal of Christianity basi maipakita nga an Griego nga kultura ngan pilosopiya nagtagana han basihanan han moderno “Kristiano” nga ideya. Hito nga libro, waray  pag-alang nga ginkarawat niya: “Haros ngatanan han bantogan nga Kapadian han Iglesia naghunahuna nga mapulsanon gud an mga prinsipyo nga Griego, ngan ginhuram nira ito tikang ha klasikal nga Griego han kadaan, ginagamit ito sugad nga mga paagi ha pagsabot ngan husto nga pagpahayag han Kristiano nga mga kamatuoran.”

Tagda, pananglitan, an ideya nga an Amay, an Anak, ngan an baraan nga espiritu nagkukompuwesto han Trinidad. Katapos han Konseho han Nicaea damu han Kapadian han Iglesia an nagin panatiko nga mga tumuroo ha Trinidad. An ira mga sinurat ngan mga pagsaysay nakahimo gud han Trinidad nga importante nga doktrina han Kakristianohan. Kondi, mabibilngan ba an Trinidad ha Biblia? Diri. Salit diin kuhaa ito han Kapadian han Iglesia? An A Dictionary of Religious Knowledge nagsaysay nga damu an nasiring nga an Trinidad “amo an sayop nga ginsubad tikang ha pagano nga mga relihiyon, ngan igintampo ha Kristiano nga pagtoo.” Ngan an The Paganism in Our Christianity nagpaparig-on: “An tinikangan han [Trinidad] bug-os nga pagano.” a—Juan 3:16; 14:28.

O tagda an katutdoan han pagkadiri-mamaratyon han kalag, an pagtoo nga mayada iba nga bahin han tawo nga padayon nga nabubuhi katapos mamatay an lawas. An Kapadian han Iglesia instrumento liwat ha pagpakilala hini nga ideya ha relihiyon nga diri nagtututdo mahitungod han kalag nga naluluwas ha kamatayon. Matin-aw nga iginpapakita han Biblia nga an kalag mahimo mamatay: “An kalag nga makakasala, ini mapatay.” (Esekiel 18:4) Ano an basihanan ha pagtoo han Kapadian han Iglesia ha diri-mamaratyon nga kalag? “An Kristiano nga ideya han espirituwal nga kalag nga ginlarang han Dios ngan iginbutang ha lawas durante han pagburod basi an tawo bug-os nga mabuhi amo an resulta han maiha nga pag-uswag ha Kristiano nga pilosopiya. Pinaagi la kan Origen ha Este ngan kan San. Augustine ha Weste  nga naparig-on an doktrina han pagin espirituwal han kalag ngan naporma an pilosopiko nga ideya mahitungod hito. . . . [An doktrina ni Augustine] . . . kadam-an iginbasar (upod han pipira nga mga sayop) ha Neoplatonismo,” siring han New Catholic Encyclopedia. Ngan an magasin nga Presbyterian Life nasiring: “An pagkadiri-mamaratyon han kalag amo an Griego nga ideya nga naporma ha kadaan nga misteryo nga mga kulto ngan ginpauswag han pilosopo nga hi Plato.” b

An Marig-on nga Basihanan han Kristiano nga Kamatuoran

Bisan katapos hinin halipot nga pag-usisa han gintikangan nga kasaysayan han Kapadian han Iglesia, sugad man han tinikangan han ira mga katutdoan, husto nga magpakiana, Sadang ba igbasar han sinsero nga Kristiano an iya mga gintotoohan ha mga katutdoan han Kapadian han Iglesia? Tuguti an Biblia nga bumaton.

Ha usa ka bahin, hi Jesu-Kristo mismo nagpugong han paggamit han relihiyoso nga titulo nga “Amay [Padre ha Espanyol]” han hiya magsiring: “Waray bisan hin-o nga iyo tawagon nga amay niyo dinhi ha tuna, kay usa la an iyo Amay nga aadto ha langit.” (Mateo 23:9) An paggamit han termino nga “Amay” ha pagtawag ha bisan hin-o relihiyoso nga tawo diri para ha Kristiano ngan diri-kasuratanhon. An sinurat nga Pulong han Dios natapos han mga 98 K.P. pinaagi han mga sinurat ni apostol Juan. Salit, an totoo nga mga Kristiano diri kinahanglan maglaom ha bisan hin-o nga tawo sugad nga surok han inspirado nga kapahayagan. Mabinantayon hira nga diri ‘himoon an pulong han Dios nga waray pulos’ tungod han tradisyon han tawo. An pagtugot han tradisyon han tawo nga sumaliwan ha Pulong han Dios peligroso ha espirituwal. Hi Jesus nagpahamangno: “Kon buta an nagtutugway han buta, hira nga duha magkakahulog ha buho.”—Mateo 15:6, 14.

Nagkikinahanglan ba an usa nga Kristiano hin bisan ano nga kapahayagan gawas han pulong han Dios nga aada ha Biblia? Diri. An libro han Pahayag nagpapahamangno kontra ha pagdugang hin bisan ano ha giniyahan nga rekord: “Kon may tawo nga magdudugang hini nga mga butang, pagdudugangan han Dios ha iya an mga peste nga nanhisurat na dinhi hini nga basahon.”—Pahayag 22:18.

An Kristiano nga kamatuoran aada ha sinurat nga Pulong han Dios, an Biblia. (Juan 17:17; 2 Timoteo 3:16; 2 Juan 1-4) An husto nga pagsabot hito diri nadepende ha sekular nga pilosopiya. May kalabotan ha katawohan nga nangalimbasog ha paggamit han tawhanon nga kaaram ha pagsaysay han kapahayagan han Dios, angayan an pag-utro han pakiana ni apostol Pablo: “Hain ba an makinaadmananon? Hain ba an eskriba? Hain ba an maglalantugi hini nga panahon? Waray ba paghimoa han Dios nga an kaaram hini nga kalibotan nahimo nga katapangan?”—1 Korinto 1:20.

Dugang pa, an totoo Kristiano nga kongregasyon amo “an harigi ngan turumbanan han kamatuoran.” (1 Timoteo 3:15) An mga paramangno hito nagbabantay han kaputli han ira katutdoan ha sulod han kongregasyon, ginpupugngan nga makasulod an bisan ano sayop nga doktrina. (2 Timoteo 2:15-18, 25) Diri nira ginpapasulod ha kongregasyon an ‘palso nga mga propeta, palso nga mga magturutdo, ngan nakakadaot nga mga sekta.’ (2 Pedro 2:1) Han magkamatay an mga apostol, gintugotan han Kapadian han Iglesia an “maglimbong nga mga espiritu, ngan [an] mga pagturon-an han mga yawa” nga makasulod ha Kristiano nga kongregasyon.—1 Timoteo 4:1.

An mga resulta hini nga apostasya nakikita ha Kakristianohan yana nga panahon. An mga katutdoan ngan mga binuhatan hito naiiba gud tikang ha kamatuoran han Biblia.

[Mga footnote]

 [Kahon/Retrato ha pahina 18]

KAPADOSIANO NGA KAPADIAN

“An Ortodokso nga Iglesia . . . mayada daku nga pagtahod ha mga parasurat han ikaupat ka siglo, ngan labi na hadton gintatawag hito nga ‘an tulo Bantogan nga mga Hirarko,’ hi Gregory han Nazianzus, hi Basil nga Bantogan, ngan hi John Chrysostom,” siring han parasurat nga hi Kallistos, nga usa ka mongha. Iginbasar ba hini nga Kapadian han Iglesia an ira mga katutdoan ha giniyahan nga Kasuratan? May kalabotan kan Basil nga Bantogan, an libro nga The Fathers of the Greek Church nasiring: “An iya mga sinurat nagpapakita nga gintipigan niya an duok nga relasyon kan Plato, Homer, ngan ha mga historyador ngan ha mga maabtik magyakan ngan magsurat ha iya bug-os nga kinabuhi, ngan nakaimpluwensya gud hira ha iya estilo. . . . Hi Basil nagpabilin nga ‘Griego.’ ” Pariho liwat hi Gregory han Nazianzus. “Ha iya panlantaw an kadaogan ngan an pagkalabaw han Iglesia maipapakita gud ha bug-os nga pagsubad hito ha mga tradisyon han klasikal nga kultura.”

May kalabotan ha ira nga tulo, hi Propesor Panagiotis K. Christou nagsurat: “Bisan kon usahay nagpapahamangno hira kontra ha ‘pilosopiya ngan paglimbong nga waray pulos’ [Kolosas 2:8]—basi magin uyon ha sugo han Bag-o nga Testamento—hira, ha pariho nga panahon, naiikag ha pag-aram han pilosopiya ngan han nakakaw-ing nga mga balaud ngan iginrirekomenda pa ngani an pag-aram hito ha iba.” Matin-aw, an sugad nga mga magturutdo ha iglesia naghunahuna nga an Biblia diri igo ha pagsuporta han ira mga ideya. An ira ba pamiling hin iba nga mga pundasyon han awtoridad nangangahulogan nga an ira mga katutdoan naiiba ha Biblia? Hi apostol Pablo nagpahamangno ha Hebreohanon nga mga Kristiano: “Diri kamo magpadara han mga magkadirodilain ngan mga bag-o nga pagturun-an.”—Hebreo 13:9.

[Ginkuhaan han Retrato]

© Archivo Iconografico, S.A./CORBIS

[Kahon/Retrato ha pahina 20]

HI CYRIL HAN ALEXANDRIA—AN GINLALANTUGIAN NGA PADI HAN IGLESIA

Usa han ginlalantugian gud ha mga Kapadian han Iglesia amo hi Cyril han Alexandria (c. 375-444 K.P.). Iginsasaysay hiya han historyador han iglesia nga hi Hans von Campenhausen sugad nga “diktador, madarahog, ngan malimbong, apektado han kabantogan han iya propesyon ngan han dignidad han iya katungdanan,” ngan nagdugang nga “diri gud niya gintatagad an bisan ano nga husto kon diri ito mapulsanon ha iya ha pagpahaluag han iya gahum ngan awtoridad . . . Waray gud makapasubo ha iya an pagkamadarahog ngan pagkamaraot han iya mga paagi.” Samtang hiya an obispo ha Alexandria, ginamit ni Cyril an panhukip, pagpakaraot, ngan pagdaot-han-dungog basi mapaiwas an obispo han Constantinople. Hiya an gintatahapan nga responsable ha mabangis nga pagpatay han 415 K.P han kilala nga pilosopo nga hi Hypatia. May kalabotan han teolohikal nga mga sinurat ni Cyril, hi Campenhausen nasiring: “Iya gintikangan an pagbaton ha mga pakiana may kalabotan han gintotoohan nga diri kay iginbasar la ha Biblia kondi pinaagi han bulig han naangay nga mga kotasyon ngan mga koleksyon han mga kotasyon tikang ha kilala nga mga eksperto.”

[Retrato ha pahina 19]

Jerome

[Ginkuhaan han Retrato]

Garo Nalbandian