Kairo han mga Rebelde!
Kapitulo Onse
Kairo han mga Rebelde!
1. Ano nga mangil-ad nga sala an ginbuhat ni Jeroboam?
HAN nabahin ha duha nga ginhadian an may kauyonan nga katawohan ni Jehova, an norte nga napulo-ka-tribo nga ginhadian ginmandoan ni Jeroboam. An bag-o nga hadi may-kapas, madasigon nga magmarando. Kondi waray hiya totoo nga pagtoo kan Jehova. Tungod hini nakahimo hiya hin mangil-ad gud nga sala nga nakaapekto hin maraot ha bug-os nga kasaysayan han norte nga ginhadian. Ilarom han Mosaiko nga Balaud, ginsugo an mga Israelita nga magbiyahe hin tulo ka beses ha usa ka tuig ngadto ha templo ha Jerusalem, nga nahimutang na yana ha sur nga ginhadian han Juda. (Deuteronomio 16:16) Tungod kay nahadlok nga an sugad regular nga mga pagbiyahe makakahimo han iya mga sakop nga maghunahuna ha pakig-urosa utro ha ira kabugtoan ha sur nga ginhadian, hi Jeroboam “naghimo hin duha nga nati nga baka nga bulawan; ngan hiya nagsiring ha ira: Igo na para ha iyo an pagkinadto ha Jerusalem: kitaa an imo mga dios, O Israel, nga nagdara ha imo tikang ha tuna ha Ehipto. Ngan iya iginpahamutang an usa didto ha Betel, ngan an ikaduha iya ibinutang didto ha Dan.”—1 Hadi 12:28, 29.
2, 3. Ano an mga epekto ha Israel han sala ni Jeroboam?
2 Ha tinikangan, an plano ni Jeroboam baga in epektibo. An katawohan hinayhinay nga inundang ha pagkadto ha Jerusalem ngan nagtikang ha pagsingba ha atubangan han duha nga baka. (1 Hadi 12:30) Kondi, inin apostata nga relihiyoso nga buhat nakahugaw ha napulo-ka-tribo nga ginhadian. Ha sumunod nga mga tuig, bisan hi Jehu, nga nagpakita hin darayawon gud nga kadasig ha pagkuha han pagsingba kan Baal ha Israel, nagpadayon ha pagyukbo ha mga baka nga bulawan. (2 Hadi 10:28, 29) Ano pa an resulta han makabungkag nga sayop nga desisyon ni Jeroboam? Kawaray karig-on ha politika ngan pag-antos han katawohan.
3 Tungod kay hi Jeroboam nagin apostata, hi Jehova nagsiring nga an iya binhi diri magmamando ha tuna, ngan ha kataposan an norte nga ginhadian mag-aantos hin makaharadlok nga kalamidad. (1 Hadi 14:14, 15) Napamatud-an nga totoo an pulong ni Jehova. Pito han mga hadi han Israel an nagmando ha sulod hin duha ka tuig o kulang pa—an iba ha pipira la ka adlaw. An usa nga hadi nag-unay, ngan unom an ginpatay han ambisyoso nga kalalakin-an nga nag-agaw han trono. Labi na katapos han pagmando ni Jeroboam II, nga natapos han mga 804 A.K.P. samtang nagmamando hi Usiya ha Juda, an Israel nag-antos han kasamok, kamadarahog, ngan mga pagpatay. Hini nga kahimtang iginpadara ni Jehova pinaagi kan Isaias an direkta nga pahamangno, o “pulong,” ha norte nga ginhadian. “An Ginoo nagpadara hin pulong ngadto kan Jakob, ngan ini nahulog ngada ha Israel.”—Isaias 9:8. a
Nagriresulta hin Kasina han Dios an Pagpahitaas Ngan Kawaray-pagtahod
4. Ano nga “pulong” an iginpadara ni Jehova kontra han Israel, ngan kay ano?
4 An “pulong” ni Jehova diri igbabalewaray. “An bug-os nga katawohan mahibabaro, bisan an Epraim ngan an umurukoy ha Samaria nga nasiring ha palabilabi ngan ha [kawaray-pagtahod han ira] kasingkasing.” (Isaias 9:9) An “Jakob,” “Israel,” “Epraim,” ngan “Samaria” ngatanan nagtutudlok ha norte nga ginhadian han Israel, nga an Epraim amo an nangunguna nga tribo ngan an Samaria amo an sentro. An pulong ni Jehova kontra hiton nga ginhadian usa nga makusog nga paghukom, tungod kay an Epraim nagtig-a na ha apostasya ngan mapahitas-on nga nagpakita hin kawaray-pagtahod kan Jehova. An Dios diri magpapanalipod ha katawohan tikang ha mga resulta han ira magraot nga mga paagi. Mapipiritan hira nga mamati, o magtagad, ha pulong han Dios.—Galasia 6:7.
5. Paonan-o ipinakita han mga Israelita nga ginbabalewaray nira an mga paghukom ni Jehova?
5 Samtang nagtitikaraot an kahimtang, an katawohan nakaeksperyensya hin duro nga kawad-i, upod na an ira mga balay—nga kasagaran hinimo ha lapok nga mga baldosa ngan baratuhon nga klase hin kahoy. Naghumok ba an ira mga kasingkasing sugad nga resulta? Mamamati ba hira ha mga propeta ni Jehova ngan mabalik ha matuod nga Dios? b Iginrirekord ni Isaias an waray-pagtahod nga baton han katawohan: “An mga baldosa nagkakahulog, kondi kita magtitindog pinaagi han mga sinaksakan nga bato; an mga sikomoro pangungutdon, kondi magbubutang kita hin mga sedro ha ira lugar.” (Isaias 9:10) Gin-ayat han mga Israelita hi Jehova ngan iginsalikway an iya mga propeta, nga nagsusumat ha ira kon kay ano nga nag-aantos hira han sugad nga mga kakurian. Ha tinuod, an katawohan nasiring: ‘Mahimo kami mawad-an hin mga balay nga hinimo ha nadadaot nga lapok nga mga baldosa ngan baratuhon nga kahoy, kondi maghihimo kami hin mas maopay gud hini nga nawara pinaagi han pagtukod utro pinaagi han hitaas nga klase nga materyales—tinabas nga bato ngan sedro!’ (Itanding an Job 4:19.) Waray iba nga mahihimo hi Jehova kondi dugang nga disiplinahon hira.—Itanding an Isaias 48:22.
6. Paonan-o ginpakyas ni Jehova an Siryo-Israelita nga plano kontra han Juda?
6 Hi Isaias nagpapadayon: “Hi Jehova magbubutang han mga [kaaway] ni Resin ha igbaw patok ha iya.” (Isaias 9:11a) Magkaalyado hi Hadi Peka han Israel ngan hi Hadi Resin han Sirya. Nagpaplano hira nga sakupon an duha-ka-tribo nga ginhadian han Juda ngan ibutang ha trono ni Jehova ha Jerusalem an usa nga kontrolado nira nga hadi—usa nga “anak nga lalaki ni Tabeel.” (Isaias 7:6) Kondi mapapakyas an pagsarabot. Hi Resin may-ada gamhanan nga mga kaaway, ngan hi Jehova ‘magbubutang ha igbaw’ hini nga mga kaaway kontra ha “iya,” an Israel. An termino nga ‘pagbutang ha igbaw’ nangangahulogan hin pagtugot ha ira nga makig-away hin madaugon nga magbubungkag han pagsarabot ngan han mga katuyoan hito.
7, 8. Para ha Israel, ano an resulta han pagsakop han Asirya ha Sirya?
7 An kabungkag hini nga alyansa nagtikang han gin-atake han Asirya an Sirya. “An hadi han Asirya nakadto patok ha Damasko [an sentro han Sirya], ngan nakuha ini, ngan gindara an katawohan nga mga bihag ngadto ha Kir, ngan pinatay hi Resin.” (2 Hadi 16:9) Ha kawara han iya gamhanan nga kaalyado, nakita ni Peka nga napakyas an iya mga plano kontra han Juda. Ha pagkamatuod, waray pag-iha katapos mamatay hi Resin, hi Peka mismo ginpatay ni Hoshea, nga katapos gud hito nag-agaw han trono han Samaria.—2 Hadi 15:23-25, 30.
8 An Sirya, nga kaalyado hadto han Israel, sakop na yana han Asirya, an nangunguna nga gahum ha rehiyon. Hi Isaias nagtatagna kon paonan-o gagamiton ni Jehova inin bag-o nga politikal nga alyansa: “[Hi Jehova] magbabaghot han iya [Israel ] mga kaaway. An mga Siryahanon ha atubangan, ngan an mga Pilisteohanon ha talikoran; ngan ira lalamuyon an Israel nga nanganga an baba. Tungod hini ngatanan an iya kasina waray ipasimang, kondi an iya kamot inuunat gihapon.” (Isaias 9:11b, 12) Oo, an Sirya kaaway na yana han Israel, ngan kinahanglan mag-andam an Israel para ha pag-atake han Asirya ngan Sirya. Naglampos an pag-atake. Ginhimo han Asirya an nag-agaw nga hi Hoshea nga iya surugoon, gin-aroan hin daku hinduro nga buhis. (Pipira ka dekada antes hito, nakakarawat an Asirya hin daku nga kantidad tikang kan Hadi Menahem han Israel.) Totoo gud an mga pulong ni propeta Hosea: “An mga dumuruong nagsibad han iya [kan Epraim] kusog”!—Hosea 7:9; 2 Hadi 15:19, 20; 17:1-3.
9. Kay ano nga makakasiring kita nga an mga Pilisteohanon naatake “ha talikoran”?
9 Diri ba hi Isaias nasiring liwat nga an mga Pilisteohanon maatake “ha talikoran”? Oo. Antes maimbento an magnetiko nga mga kompas, iginsaysay han mga Hebreohanon an direksyon sumala ha panhunahuna han tawo nga naatubang ha sinisirangan han adlaw. Salit, an sinirangan amo “an atubangan,” samtang an weste, an urukyan ha baybayon han mga Pilisteohanon, amo an “talikoran.” An “Israel” nga gin-unabi ha Isaias 9:12 posible nga nag-uupod han Juda hini nga panahon tungod kay gin-atake han mga Pilisteohanon an Juda durante han pagmando han kadungandungan ni Peka, hi Ahas, ginsakop ngan inukyan an damu nga mga siyudad ngan mga balwarte han Judea. Pariho han Epraim ha norte, an Juda takos hini nga sirot tikang kan Jehova, kay hiya liwat nahilubong na ha apostasya.—2 Kronikas 28:1-4, 18, 19.
Tikang ha ‘Ulo Tubtob ha Ikog’—Usa nga Nasud han mga Rebelde
10, 11. Ano nga sirot an dadad-on ni Jehova kontra han Israel tungod han ira padayon nga pagrebelde?
10 Bisan pa han ngatanan nga pag-antos hito—ngan bisan pa han marig-on nga mga kapahayagan han mga propeta ni Jehova—an norte nga ginhadian padayon nga nagrirebelde kontra kan Jehova. “An katawohan waray magkadto ha iya nga hinampak ha ira, waray man hira mangita kan Jehova han mga kasundalohan.” (Isaias 9:13) Tungod hito, an propeta nasiring: “Uutdon ni Jehova tikang ha Israel an ulo ngan an ikog, an sanga nga palwa ngan an tikog, ha usa ka adlaw. An tigurang nga tawo nga dungganan, hiya an ulo; ngan an manaragna nga nagtututdo hin mga buwa, hiya an ikog. Kay hira nga nagmamando hini nga katawohan nag-undong ha ira ha pagpakasala; ngan hira nga ira ginmandoan nagunaw.”—Isaias 9:14-16.
11 An “ulo” ngan an “sanga” nagrirepresentar han “tigurang nga tawo nga dungganan”—an mga lider han nasud. An “ikog” ngan an “tikog” nagtutudlok ha palso nga mga propeta nga nagyayakan hin mga pulong nga nakakalipay ha ira mga lider. Usa nga eskolar ha Biblia an nagsurat: “An palso nga mga Propeta tinatawag nga ikog, tungod kay hira an giuubusi an moral ha katawohan, ngan tungod kay hira an salingkapaw nga mga sumurunod ngan mga nasuporta ha magraot nga mga magmarando.” Hi Propesor Edward J. Young nasiring mahitungod hinin palso nga mga propeta: “Hira diri mga lider kondi, nasunod diin man hira tugwayan han mga lider, hira nag-uulog-ulog ngan sobra nga nagdadayaw la, pariho hira hin nagkikiwa nga ikog han ayam.”—Itanding an 2 Timoteo 4:3.
Bisan an ‘mga Balo nga Babaye Ngan an mga Bata nga Waray Amay’ mga Rebelde
12. Mationan-o kahilarom nakasulod ha sosiedad han mga Israelita an karaotan?
12 Hi Jehova an Parabulig ha mga balo nga babaye ngan ha mga bata nga waray amay. (Eksodo 22:22, 23) Kondi, pamatii an ginsisiring yana ni Isaias: “[Hi Jehova] diri malilipay ha ira mga tawo nga batan-on mawawaray man hiya pagbati han ira waray mga amay ngan mga balo nga kababayin-an; kay an tagsatagsa mapasipad-on ngan parabuhat hin maraot, ngan an tagsa nga baba nagyayakan hin linurong. Tungod hini ngatanan an iya kasina waray pasimanga, kondi an iya kamot inuunat gihapon.” (Isaias 9:17) An apostasya nakadaot ha ngatanan nga bahin han sosiedad, upod na an mga balo nga babaye ngan an mga bata nga waray amay! Mapailubon nga sinugo ni Jehova an iya mga propeta, naglalaom nga an katawohan magbabag-o han ira mga paagi. Pananglitan, “O Israel, balik ngadto kan Jehova nga imo Dios; kay ikaw nahulog pinaagi han imo karat-an,” nanginginyupo hi Hosea. (Hosea 14:1) Makasurubo gud para ha Parabulig han mga balo nga babaye ngan ha mga bata nga waray amay nga ipadapat an paghukom bisan ha ira!
13. Ano an mahibabaroan naton tikang ha kahimtang ha panahon ni Isaias?
13 Pariho kan Isaias, nagkikinabuhi kita ha magpakalilisang nga mga panahon antes umabot an adlaw han paghukom ni Jehova kontra han magraot. (2 Timoteo 3:1-5) Salit, importante gud nga an totoo nga mga Kristiano, anoman an ira kahimtang ha kinabuhi, magpabilin nga limpyo ha espirituwal, moral, ngan hunahuna basi magpabilin an pag-uyon han Dios. Hinaot bantayan gud han kada usa an iya relasyon kan Jehova. Hinaot an nakapalagiw na ha ‘Babilonya nga Daku’ diri na gud “makaangbit ha iya mga sala.”—Pahayag 18:2, 4.
An Palso nga Pagsingba Nagbubunga hin Kamadarahog
14, 15. (a) Ano an nagigin resulta han pagsingba ha mga demonyo? (b) Hi Isaias nagtatagna nga an Israel makakaeksperyensya han ano nga padayon nga pag-antos?
14 An palso nga pagsingba, ha tinuod, amo an pagsingba ha mga demonyo. (1 Korinto 10:20) Sugad han ipinakita antes han Baha, an impluwensya han mga demonyo nagtutugway ha kamadarahog. (Genesis 6:11, 12) Salit, diri urusahon nga han an Israel nagin apostata ngan nagtikang magsingba ha mga demonyo, an tuna napuno hin kamadarahog ngan karaotan.—Deuteronomio 32:17; Salmo 106:35-38.
15 Pinaagi han matin-aw nga mga pulong, iginhuhulagway ni Isaias an pagsarang han karaotan ngan kamadarahog ha Israel: “An kamaraot nasunog sugad hin kalayo; ini naglalamoy han mga baknit ngan han mga tunok; oo, ini naglalaga dida ha kakayawan han kagurangan, ngan hira nalikid tipaigbaw ha usa nga harigi nga aso. Pinaagi han kapungot ni Jehova han mga kasundalohan an tuna ginsunog; ngan an katawohan sugad-sugad han sungo han kalayo: waray tawo nga naghungay han iya bugto nga lalaki. Ngan an usa marabot ha too nga kamot, ngan gugutumon; ngan hiya makaon ha wala nga kamot, ngan hira diri mabubusog: an tagsa nga tawo ha ira makaon han unod han iya kalugaringon nga butkon: An Manases, kan Epraim; ngan an Epraim, kan Manases; ngan hira ha tingob mapatok kan Juda. Tungod hini ngatanan an iya kasina waray ipasimang, kondi an iya kamot inuunat gihapon.”—Isaias 9:18-21.
16. Paonan-o natuman an mga pulong han Isaias 9:18-21?
16 Pariho han kalayo nga naglalarab ha kada kahoy-kahoy, an kamadarahog diri na mapugngan ngan madagmit nga naabot ha “mga kakayawan han kagurangan,” nga nakakahimo hin daku nga sunog han kamadarahog ha kagurangan. Iginsasaysay han mga komentarista ha Biblia nga hi Keil ngan Delitzsch an kahimtang han kamadarahog sugad nga “an pinakamabangis nga pagbungkag ha kalugaringon ha panahon han masamok nga girra sibil. Tungod kay waray han mapinairon nga mga pagbati, ira ginlamoy an usa kag usa nga waray katagbaw.” Posible nga an mga tribo han Epraim ngan Manases an labi na nga gin-uunabi dinhi tungod kay hira an nangunguna nga mga representante han norte nga ginhadian ngan, sugad nga katulinan han duha nga anak ni Jose, hira an may-ada pinakaduok nga relasyon ha usa kag usa tikang ha napulo nga tribo. Kondi, bisan pa hini, inundang la an ira pagin madarahog ha ira kabugtoan han nakig-away hira patok ha Juda ha sur.—2 Kronikas 28:1-8.
An Maraot nga mga Hukom Inatubang ha Ira Hukom
17, 18. Ano nga karaotan an naeksister ha legal ngan administratibo nga sistema han Israel?
17 Sunod nga iginsentro ni Jehova an iya mata han paghukom ha maraot nga mga hukom han Israel ngan ha iba nga mga opisyal. Ira gin-abuso an ira gahum pinaagi han panikas ha mga kablas ngan ha mga nag-aantos nga nadaop ha ira nga namimiling hin hustisya. Hi Isaias nasiring: “Kairo nira nga nagsusugo han mga sugo nga diri matadong, ngan an mga magsusurat nga nagsusurat han matinalapason; Ha pagpasimang han mga runos tikang ha kasubayan, ngan ha pagtikas han mga kablas han akon katawohan han ira katadongan, nga an mga balo nga kababayin-an maira dinag-an, ngan nga ira mahimo nga ira dinakpan an mga waray amay!”—Isaias 10:1, 2.
18 Igindidiri han Balaud ni Jehova an ngatanan nga klase han kawaray-hustisya: “Diri ka magbuhat hin diri matadong ha paghukom; diri mo pagpalabilabihan an pagkatawo han kablasanon, bisan pagpasidungog han pagkatawo han makagarahum.” (Lebitiko 19:15) Ha pagbalewaray hito nga balaud, ini nga mga opisyal naglugaring paghimo hin ‘nakakadaot nga mga surundon’ basi magin legal an pinakamabangis nga klase han dayag nga pangawat—an pagkuha han gigutiayi nga mga panag-iya han mga balo nga babaye ngan waray amay nga mga bata nga lalaki. Siyempre, buta an palso nga mga dios han Israel hini nga kawaray-hustisya, kondi diri hi Jehova. Pinaagi kan Isaias, iginsisentro yana ni Jehova an iya atensyon ngada hinin magraot nga mga hukom.
19, 20. Paonan-o mababag-o an kahimtang han maraot nga Israelita nga mga hukom, ngan ano an mahitatabo ha ira “himaya”?
19 “Ano an iyo bubuhaton ha adlaw han paghusay, ngan ha kalaglagan nga maabot tikang ha hirayo? Hin-o an iyo kakadtoan ha pakitabang? Ngan hain niyo ibibilin an iyo himaya? Hira maduko la ha ilarom han mga binilanggo, ngan mapupukan ha ilarom han pinamatay.” (Isaias 10:3, 4a) An mga balo nga babaye ngan waray amay nga mga bata waray tangkod nga mga hukom nga madadaop para han bulig. Angayan, kon sugad, nga ginpapakianhan yana ni Jehova adton magraot nga Israelita nga mga hukom kon hin-o an ira kakadtoan yana nga hi Jehova makikighusay ha ira. Oo, hirani na hira mahibaro nga “makalilisang nga bagay, an kahulog ngadto ha mga kamot han buhi nga Dios.”—Hebreo 10:31.
20 An “himaya” hinin magraot nga mga hukom—an kalibotanon nga kabantogan, dungog, ngan gahum nga nagtitikang ha ira bahandi ngan katungdanan—magigin temporaryo la. An iba magigin mga priso ha girra, ‘naduko,’ o nayukbo kaupod han iba nga mga priso, samtang an iba pamamatayon, an ira mga lawas nga patay tatabonan han mga namatay ha girra. An ira “himaya” nag-uupod liwat han mga bahandi nga natirok tungod han panlimbong, nga titikason han mga kaaway.
21. Tungod han mga sirot nga nakarawat han Israel, nawara ba an kasina ni Jehova patok ha ira?
21 Gintatapos ni Isaias inin kataposan nga estansa pinaagi han makaharadlok nga pahamangno: “Bisan pa para hini ngatanan [ngatanan nga kairo nga gin-antos na han nasud] an iya kasina waray ipasimang, kondi an iya kamot inuunat gihapon.” (Isaias 10:4b) Oo, damu pa an sisidngon ni Jehova ha Israel. An naunat nga kamot ni Jehova diri ig-uubos tubtob nga maipadapat niya an ultimo, makabungkag nga hampak ha rebelyoso nga norte nga ginhadian.
Ayaw Gud Pabiktima ha Kabuwaan Ngan Kalugaringon nga Kaopayan han Iba
22. Ano nga leksyon an mahibabaroan naton tikang ha nahitabo ha Israel?
22 An pulong ni Jehova pinaagi kan Isaias mabug-at gud para ha Israel ngan ‘waray bumalik ha iya nga waray mga resulta.’ (Isaias 55:10, 11) An kasaysayan nagrirekord han makangingirhat nga kataposan han norte nga ginhadian han Israel, ngan mahahanduraw la naton an pag-antos nga kinahanglan ilubon han mga umurukoy hito. Ha pariho nga paagi, sigurado liwat nga an pulong han Dios matutuman ha presente nga sistema han mga butang, labi na ha apostata nga Kakristianohan. Salit, importante gud nga an mga Kristiano diri mamati ha buwa, kontra-ha-Dios nga propaganda! Pinaagi han Pulong han Dios, an tuso nga mga plano ni Satanas maiha na nga iginbuhayhag, salit diri kinahanglan mabiktima kita hito sugad han katawohan han kadaan nga Israel. (2 Korinto 2:11) Hinaot kita ngatanan diri gud umundang ha pagsingba kan Jehova “ha espiritu ngan ha kamatuoran.” (Juan 4:24) Dida hito, an iya naunat nga kamot diri mahampak ha iya mga magsiringba sugad han ginbuhat hito ha rebelyoso nga Epraim; an iya mga butkon mahigugmaon nga mahangkop ha ira, ngan bubuligan niya hira dida ha dalan nga nagtutugway ngadto ha kinabuhi nga waray kataposan ha paraiso nga tuna.—Jakobo 4:8.
[Mga footnote]
a An Isaias 9:8–10:4 ginkukompuwesto hin upat nga estansa (mga bahin han ritmiko nga bersikulo), nga an kada usa natatapos ha koro nga nagpapasabot hin maraot nga hitabo: “Tungod hini ngatanan an iya kasina waray ipasimang, kondi an iya kamot inuunat gihapon.” (Isaias 9:12, 17, 21; 10:4) Gintarampo hini nga siday an Isaias 9:8–10:4 ngadto ha usa ka “pulong.” (Isaias 9:8) Tigamni liwat, nga an kan Jehova “kamot inuunat gihapon,” diri ha pagpahiuli, kondi ha paghukom.—Isaias 9:13.
b An mga propeta ni Jehova ha norte nga ginhadian han Israel amo hi Jehu (diri an hadi), Elias, Mikaya, Eliseo, Jonas, Oded, Hosea, Amos, ngan Mika.
[Mga Pakiana]