An Iglesia Ngan an Estado ha Byzantium

IGINPATIN-AW gud han nagpatikang han Kristianidad an mahitungod han daku nga kaibahan nga sadang umiksister butnga han iya mga sumurunod ngan han kalibotan han katawohan nga bulag ha Dios. Hi Jesus nagsiring ha iya mga sumurunod: “Kon kamo kanan kalibotan, an kalibotan maghigugma unta han iya kalugaringon; kondi kay diri kamo kanan kalibotan, kondi ginpili ko kamo tikang ha kalibotan, tungod hini an kalibotan nagdudumot ha iyo.” (Juan 15:19) Kan Pilato, nga representante han politikal nga gahum ha iya panahon, hi Jesus nagpahayag: “An akon ginhadian diri kanan hini nga kalibotan.”—Juan 18:36.

Basi matuman an ira responsabilidad ha pagsangyaw “ngadto ha sidsid gud han kalibotan,” kinahanglan likyan han mga Kristiano nga maapektohan han mga buruhaton han kalibotan. (Buhat 1:8) Pariho kan Jesus, an siyahan nga mga Kristiano diri sadang mahidabi ha politika. (Juan 6:15) Maoobser-

 bahan nga an matinumanon nga mga Kristiano waray mga katungdanan ha publiko o ha administrasyon. Inabot an panahon nga nagbag-o ini.

“Kanan Kalibotan”

Paglabay hin panahon katapos mamatay an ultimo han mga apostol, an relihiyoso nga mga lider disidido nga nagtikang ha pagbag-o han ira mga panhunahuna mahitungod han ira relasyon ha kalibotan. Nagtikang hira paghunahuna hin usa nga “ginhadian” nga diri la aada ha kalibotan kondi bahin liwat hito. An pag-usisa kon paonan-o an relihiyon ngan politika nagkaurosa ha Imperyo han Byzantium—an Romano nga Imperyo ha Este, nga an sentro hito nakada ha Byzantium (Istanbul yana)—mapapamatud-an nga makakagtutdo.

Ha usa nga sosiedad diin naandan na nga an relihiyon may-ada daku nga bahin, an Iglesia han Byzantium, nga an sentro aada ha Byzantium, may-ada daku nga gahum. An historyador han iglesia nga hi Panayotis Christou makausa nga nakaobserba: “Nagtoo an mga Byzantine nga an ira imperyo ha tuna usa nga hulagway han Ginhadian han Dios.” Kondi, an awtoridad han imperyo diri pirme nauyon hito nga panhunahuna. Sugad nga resulta, an relasyon han Iglesia ngan han Estado masamok usahay. An The Oxford Dictionary of Byzantium nasiring: “An mga obispo han Constantinople [o Byzantium] nagpakita hin damu nga klase hin batasan, upod na an matalaw nga pagsunod ha makagarahum nga magmarando . . . , an malampuson nga pakighiusa ha emperador . . . , ngan an maisugon nga pagkontra ha kaburut-on han emperador.”

An arsobispo han Constantinople, an pangulo han Relihiyon ha Este, nagin maimpluwensya gud nga tawo. Hiya an nagkorona han emperador, salit naglalaom ha iya nga magin debotado nga paradepensa ha Ortodoksiya. An arsobispo riko hinduro liwat, tungod kay kontrolado niya an damu nga mga bahandi han iglesia. An iya gahum nagtikang ha iya awtoridad ha diri-maihap nga mga  monghe sugad man ha iya impluwensya ha mga sakop.

An arsobispo agsob nga nakada ha katungdanan nga makakahimo pagkontra ha emperador. Mahimo hiya manarhog hin pagpaiwas tikang ha pagin membro han iglesia—iginpapadapat an iya kaburut-on ha ngaran han Dios—o gamiton an iba nga mga paagi basi paiwason an mga emperador ha katungdanan.

Tungod han hinay-hinay nga pagluya han sibil nga administrasyon ha gawas han sentro nga siyudad, an mga obispo agsob nga nagin pinakagamhanan nga kalalakin-an ha ira mga siyudad, sugad kagamhanan ha mga gobernador ha probinsya, nga binulig hira ha pagpili. Nanginginlabot an mga obispo ha mga kaso ha korte ngan sekular nga mga buruhaton kon nahidadabi an relihiyon—ngan usahay bisan kon diri ito nahidadabi. An usa nga hinungdan amo nga an mga padi ngan an mga monghe, nga an ngatanan ilarom ha ira lokal nga mga obispo, may-ada kadamu nga napuplo ka yukot.

Politika Ngan Simoniya

Sugad han iginpapakita ha igbaw, an katungdanan han mga klero nagin bahin gud ha politika. Dugang pa, an damu nga mga klero  ngan an ira relihiyoso nga mga buruhaton nagkinahanglan hin dagku nga kantidad hin kwarta. Kadam-an han hitaas-an-katungdanan nga mga klero nagkikinabuhi ha magarbo nga paagi. Samtang an iglesia nagkaada gahum ngan bahandi, nawara an apostoliko nga kakablas ngan pagin baraan. Ginpalit han iba nga mga padi ngan mga obispo an ira katungdanan. An simoniya nagin komon tubtob ha gihitaasi nga mga ranggo han nagmamando nga mga klero. An mga klero nga ginsuportahan han bahandianon nga mga nag-iimpluwensya nagkompetensyahay para han eklesiastikal nga mga katungdanan ha pagdumara han emperador.

An mga hukip mga paagi liwat ha pag-impluwensya ha mag-iha na nga mga lider han relihiyon. Han iginpapatay ni Imperatris Zoe (c. 978-1050 K.P.) an iya bana nga hi Romanus III ngan karuyag magpakasal ha iya kerida ngan magigin Emperador nga hi Michael IV, kadagmitan nga ginpakadto niya hi Arsobispo Alexius ha palasyo. Didto hinbaroan han arsobispo an kamatay ni Romanus ngan an ginlaoman nga serbisyo han arsobispo ha pagkasal. Tungod kay an iglesia nagsasaurog han Biernes Santo hito nga gab-i, kinurian hi Alexius ha pagtuman han hangyo. Kondi, ginkarawat niya an damu hinduro nga mga regalo han imperatris ngan gintuman an iya hangyo.

Pagsunod ha Emperador

May mga panahon durante han kasaysayan han Imperyo han Byzantium nga gingamit han emperador an iya legal nga katungod ha pagpili hin arsobispo han Constantinople. Durante hito nga mga panahon, waray usa nga magigin arsobispo nga diri inuuyonan han emperador o magpapabilin dida hito hin maiha.

Nanginahanglan hi Emperador Andronicus II (1260-1332) nga magbag-o hin mga arsobispo hin siyam ka beses. Ha kadam-an han sugad nga mga kahimtang, an tumong amo an pagbutang hin pinakamasinugtanon nga kandidato ha katungdanan han arsobispo. Sumala ha libro nga The Byzantines, usa nga arsobispo an naghimo pa ngani hin sinurat nga saad ha emperador “ha pagbuhat han bisan ano nga iya igsugo, bisan kon nakontra ito ha balaud, ngan ha diri pagbuhat hin bisan ano nga iya ikasisina.” Makaduha ka beses nga an mga emperador nangalimbasog ha pagpadapat han ira kaburut-on ha iglesia pinaagi han pag-ordina sugad nga arsobispo hin usa nga prinsipe han hadianon nga pamilya. Ginpahitaas ni Emperador Romanus I an iya anak nga lalaki nga hi Theophylact, nga 16 anyos la an edad, ngadto ha katungdanan han arsobispo.

Kon mapakyas an arsobispo ha pagpalipay ha iya, mahimo hiya piriton han emperador ha pagbaya o bangin sugoon niya an grupo nga nagmamando han iglesia nga kuhaon hiya ha katungdanan. An libro nga Byzantium nakaobserba: “Ha kasaysayan han Byzantium an mas hitaas nga mga awtoridad ngan bisan an direkta nga impluwensya han Emperador nagkaada daku nga bahin ha pagpili hin mga obispo.”

Samtang sapit niya an arsobispo, nagdumara liwat an emperador ha katirok han mga konseho han iglesia. Iya giniyahan an mga debate, naghimo hin mga artikulo mahitungod han relihiyon, ngan nangatadongan ha mga obispo ngan ha mga irehes, nga hiya an may-ada ultimo nga argumento—kamatayon ha poste. An emperador liwat an nag-aaproba ngan nagpapatuman han mga regulasyon nga ginkauyonan han konseho. Iya gin-akusahan adton nakontra ha iya diri la hin krimen kontra ha emperador kondi ha pagin mga kaaway liwat han iglesia ngan han Dios. “Waray gud sadang himoon ha Iglesia nga kontra ha kaburut-on ngan mga sugo han Emperador,” siring han usa nga ika-unom-ka-siglo nga arsobispo. An mga obispo ha bug-os nga katig-uban—pormal ha dagway, masunuron nga kalalakin-an, nga masayon maimpluwensyahan han maaramon nga mga paggios nga nagpapasabot hin pabor ngan maabtik nga pakigsabot—ha kabug-osan waray kumontra sugad han labaw ha ira.

Pananglitan, han hi Arsobispo Ignatius (c. 799-878 K.P.) nagdumiri ha pagpakumulgar ha Punoan nga Ministro nga hi Bardas, binulos an ministro. Igindabi ni Bardas hi Ignatius ha usa nga maraot nga plano ngan paglingo kuno. Gindakop an arsobispo  ngan ginpaiwas ha nasud. Sugad nga iya kasaliwan, ginpahinabo han ministro nga mapili hi Photius, usa ka tawo nga diri membro han klero nga ha sulod hin unom ka adlaw inabot ha gihitaasi han ngatanan nga katungdanan ha iglesia, nga ha kataposan inabot ha ranggo han pagin arsobispo. May-ada ba hi Photius mga kuwalipikasyon para hito nga espirituwal nga katungdanan? Iginhulagway hiya sugad nga tawo nga “may-ada gihitaasi nga ambisyon, naiiba nga garbo, ngan diri-matupngan nga kaabtik ha politika.”

Doktrina Uyon ha Politika

An ortodoksiya ngan erehiya agsob nga nagtabon han politikal nga pagkontra, ngan an politika imbes nga an hingyap ha pagpakilala hin bag-o nga mga doktrina nakaimpluwensya ha damu nga mga emperador. Ha kabug-osan, an emperador may-ada katungod ha pagtutdo han doktrina ngan ha pagkinahanglan han pagsunod han iglesia ha iya kaburut-on.

Pananglitan, nangalimbasog gud hi Emperador Heraclius (575-641 K.P.) nga masulbad an kabahin may kalabotan han kahimtang han Kristo nga nagtarhog han pagkabahin han iya naguguol ngan maluya nga imperyo. Ha pangalimbasog nga mawara an kabahin, gintikangan niya an bag-o nga doktrina nga gintawag nga Monotelitismo. a Katapos, basi masiguro an pagsunod han mga probinsya ha sur han iya imperyo, nagpili hi Heraclius hin bag-o nga arsobispo han Alexandria, hi Cyrus han Phasis, nga nag-aproba han doktrina nga ginsuportahan han emperador. Ginhimo han emperador hi Cyrus diri la sugad nga arsobispo kondi mahistrado liwat ha Ehipto, nga may-ada awtoridad ha lokal nga mga magmarando hito. Pinaagi han gutiay nga pag-ipit, nakuha ni Cyrus an pag-uyon han kadam-an ha iglesia ha Ehipto.

Mapait nga Pag-ani

Paonan-o ini nga mga panhitabo nagpapakita han pulong ngan kahulogan han pag-ampo ni Jesus diin hiya nagsiring nga an iya mga sumurunod magigin ‘diri bahin han kalibotan’?—Juan 17:14-16.

An nag-angkon nga Kristiano nga mga lider ha mga panahon han Byzantium ngan ha urhi nag-ani han mapait nga mga resulta han ira kahidabi ha politika ngan ha mga buruhaton ha militar ha kalibotan. Ano an iginsusumat ha imo hinin halipot nga pag-usisa ha kasaysayan? Nakarawat ba han mga lider ha Iglesia han Byzantium an pag-uyon han Dios ngan ni Jesu-Kristo?—Jakobo 4:4.

Waray magin mapulsanon ha totoo nga Kristianidad an sugad ambisyoso nga mga lider han relihiyon ngan an ira mga kaalyansa ha politika. Inin diri-baraan nga pag-urosa han relihiyon ngan politika sayop nga nagrepresentar han putli nga relihiyon nga igintutdo ni Jesus. Hinaot mahibaro kita tikang ha kasaysayan ngan magpabilin nga ‘diri bahin han kalibotan.’

[Footnote]

[Kahon/Retrato ha pahina 10]

“PARIHO HAN USA NGA DIOS NGA NAGLALAKATLAKAT HA KALANGITAN”

An mga panhitabo may kalabotan kan Arsobispo Michael Cerularius (c. 1000-1059) kasagaran nga amo an hinihimo han ulo han iglesia ha mga buruhaton han Estado ngan ha mga ambisyon nga nahiuupod. Katapos makab-ot an pagin arsobispo, mas hitaas pa an gintinguha ni Cerularius. Iginhulagway hiya sugad nga mapahitas-on, paragbuot, ngan diri mapauyon-uyon—“makikita ha iya paggios an pariho han usa nga dios nga naglalakatlakat ha kalangitan.”

Tungod han iya hingyap para han pagpahitaas han kalugaringon nga katungdanan, igin-aghat ni Cerularius an pagbulag ha papa ha Roma han 1054, ngan ginpirit an emperador nga karawaton an pagkabahin. Tungod kay nalipay hini nga kadaogan, ginhikay ni Cerularius nga ibutang hi Michael VI ha trono ngan ginbuligan hiya nga maparig-on an iya gahum. Paglabay hin usa ka tuig, ginpirit ni Cerularius ito nga emperador nga umundang ngan iginbutang hi Isaac Comnenus (c. 1005-1061) ha trono.

Nagdaku an away butnga han arsobispo ngan han imperyo. Hi Cerularius—nga nasarig ha suporta han publiko—nagtarhog, nagpirit, ngan naggamit han kamadarahog. An usa nga historyador hito nga panahon nakaobserba: “Iya igintagna an kapukan han Emperador pinaagi han ubos, bulgar nga mga pulong, nga nasiring, ‘Iginbangon ko ikaw, ikaw nga lurong; kondi bubungkagon ko ikaw.’ ” Kondi, iginpadakop hiya ni Isaac Comnenus, iginpapriso ngan ginpabaya ngadto ha Imbros.

Ipinapakita han sugad nga mga ehemplo nga daku hinduro nga problema an mahihimo han arsobispo han Constantinople ngan maisugon gud nga mahimo niya kontrahon an emperador. An emperador agsob nga kinahanglan makig-upod ha sugad nga kalalakin-an, nga maabtik nga mga politiko, nga may kapas ha pagkontra ha emperador ngan ha militar.

[Mapa/Retrato ha pahina 9]

(Para ha aktuwal nga format, kitaa an publikasyon)

Tubtoban han Imperyo han Byzantium

Ravenna

Roma

MASEDONIA

Constantinople

Itom nga Dagat

Nicaea

Efeso

Antiokia

Jerusalem

Alexandria

Dagat Mediteranyo

[Ginkuhaan han retrato]

Mapa: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Mga Retrato ha pahina 10, 11]

Comnenus

Romanus III (ha wala)

Michael IV

Imperatris Zoe

Romanus I (ha wala)

[Ginkuhaan han mga Retrato]

Comnenus, Romanus III, ngan Michael IV: Ha pagtugot han Classical Numismatic Group, Inc.; Imperatris Zoe: Hagia Sophia; Romanus I: Retrato ha pagtugot han Harlan J. Berk, Ltd.

[Retrato ha pahina 12]

Photius

[Retrato ha pahina 12]

Heraclius ngan an iya anak nga lalaki

[Ginkuhaan han mga Retrato]

Heraclius ngan an iya anak nga lalaki: Retrato ha pagtugot han Harlan J. Berk, Ltd.; ngatanan nga mga disenyo, pahina 8-12: Tikang ha libro nga L’Art Byzantin III Ravenne Et Pompose