“Akon Kamo Tinagan hin Susbaranan”
“Akon Kamo Tinagan hin Susbaranan”
“Angay na unta kamo magin mga magturutdo tungod han panahon.”—HEBREO 5:12, NW.
1. Kay ano nga an mga pulong han Hebreo 5:12 angayan nga sadang makapabaraka ha usa nga Kristiano?
SAMTANG binabasa mo an inspirado nga mga pulong han aton teksto ha tema, nababaraka ka ba mahitungod ha imo kalugaringon? Kon amo, diri ka nag-uusahan. Sugad nga mga sumurunod ni Kristo, maaram kita nga kita kinahanglan magin mga magturutdo. (Mateo 28:19, 20) Maaram kita nga tungod han mga panahon diin kita nabubuhi kinahanglan may pagkaapurado nga magtutdo kita hin may kaabtik tubtob ha mahihimo naton. Ngan maaram kita nga an aton pagtutdo mahimo magresulta pa ngani hin kinabuhi o kamatayon hadton aton gintututdoan! (1 Timoteo 4:16) Angayan, kon sugad, nga pakianhan naton an aton kalugaringon: ‘Kinahanglan gud ba nga magin magturutdo ako? Paonan-o ako mag-uuswag?’
2, 3. (a) Paonan-o iginsaysay han usa nga magturutdo an pundasyon han maopay nga pagtutdo? (b) Ano nga susbaranan an ipinakita ni Jesus ha aton ha pagtutdo?
2 An sugad nga kabaraka diri sadang magpaluya ha aton. Kon ginhuhunahuna la naton nga an pagtutdo nagkikinahanglan hin pipira nga espesyal nga mga kaabtik, bangin umabat kita nga makuri gud naton mahimo ito. Kondi, an pundasyon han maopay nga pagtutdo, diri kaabtik kondi usa nga butang nga mas importante pa gud. Tigamni an iginsurat han usa ka eksperyensyado nga magturutdo ha libro may kalabotan hito: “An maopay nga pagtutdo diri nadepende ha espisipiko nga mga kaabtik o mga estilo, mga plano o mga buhat. . . . An pagtutdo siyahan nga may kalabotan ha gugma.” Siyempre, an iya ginhuhunahuna amo an sekular nga magturutdo. Kondi, an iya punto bangin mas naaplikar pa gud ha pagtutdo nga ginbubuhat naton sugad nga mga Kristiano. Paonan-o?
3 An aton Susbaranan nga magturutdo waray iba kondi hi Jesu-Kristo, nga nagsiring ha iya mga sumurunod: “Akon kamo tinagan hin susbaranan.” (Juan 13:15) Gin-uunabi niya an iya susbaranan ha pagpakita hin pagpaubos, kondi an susbaranan nga iginhatag ha aton ni Jesus sigurado nga nag-uupod han iya pinakaimportante nga buruhaton sugad nga tawo dinhi ha tuna—an pagtutdo ha mga tawo han maopay nga sumat han Ginhadian han Dios. (Lukas 4:43) Yana, kon pipilion mo an usa nga pulong ha paghanduraw han ministeryo ni Jesus, bangin pilion mo an pulong nga “gugma,” diri ba? (Kolosas 1:15; 1 Juan 4:8) Pinakaimportante an gugma ni Jesus ha iya langitnon nga Amay, hi Jehova. (Juan 14:31) Kondi, sugad nga magturutdo, ipinakita ni Jesus an gugma ha duha pa nga dugang nga paagi. Hinigugma niya an mga kamatuoran nga iya igintutdo, ngan hinigugma niya an mga tawo nga iya gintutdoan. Aton isentro hin mas duok an paghisgot ha duha hini nga bahin han susbaranan nga iya iginhatag ha aton.
Maiha Na nga Gugma ha mga Kamatuoran han Dios
4. Paonan-o napatubo ni Jesus an gugma ha mga katutdoan ni Jehova?
4 An disposisyon han magturutdo ha iya igintututdo may-ada daku nga epekto ha kalidad han iya pagtutdo. Anoman nga kawaray-interes posible nga makita ngan makaimpluwensya ha iya mga estudyante. Interesado gud hi Jesus ha presyoso nga mga kamatuoran nga iya igintutdo mahitungod kan Jehova ngan ha Iya Ginhadian. Hilarom gud an gugma ni Jesus hini nga iya igintututdo. Napatubo niya iton nga gugma sugad nga estudyante. Ha bug-os nga panahon han iya pag-eksister antes magin tawo, an bugtong nga Anak usa ka madasigon nga estudyante. An Isaias 50:4, 5 nagrekord hinin angayan nga mga pulong: “An Ginoo hi Jehova naghatag ha akon han dila nira nga gintutdoan, nga ako mahibaro kon inoonan-o an pag-alang-agang pinaagi hin mga pulong ha iya nga ginugol-an: hiya namata ha ikinaaga, hiya nagpupukaw han akon talinga ha pamati sugad ha ira nga gintututdoan. An Ginoo nga hi Jehova nag-abri han akon talinga, ngan ako waray magmasukihon, waray man ako umisol.”
5, 6. (a) Ano an naeksperyensyahan ni Jesus ha iya bawtismo, ngan ano an epekto hini ha iya? (b) Ano nga kaibahan an makikita naton kan Jesus ngan kan Satanas ha paggamit han Pulong han Dios?
5 Samtang nagtutubo sugad nga tawo dinhi ha tuna, nagpadayon hi Jesus ha paghigugma ha kinaadman han Dios. (Lukas 2:52) Katapos, ha panahon han iya bawtismo, nagkaada hiya makatirigamnan nga eksperyensya. “An langit nabuksan,” siring han Lukas 3:21. Matin-aw, hito nga takna nahinumdoman ni Jesus an iya pag-eksister antes magin tawo. Katapos hito nagpuasa hiya ha sulod hin 40 ka adlaw ha kamingawan. Sigurado nga nalipay gud hiya ha pamalandong han damu nga mga okasyon han pagtutdo ha langit nga nakarawat niya tikang kan Jehova. Kondi, waray pag-iha, ginsarihan an iya gugma ha mga kamatuoran han Dios.
6 Han nakapoy ngan nagutom hi Jesus, hi Satanas nagsari ha pagsulay ha iya. Daku gud an kaibahan hinin duha nga anak han Dios! Pariho hira nagkotar tikang ha Hebreo nga Kasuratan—kondi magkaiba gud an disposisyon. Ginbaliko ni Satanas an Pulong han Dios, waray pagtahod nga ginamit ito para han iya kalugaringon nga hakugnon nga mga katuyoan. Oo, an rebelde nagpasipara gud han mga kamatuoran han Dios. Ha luyo nga bahin, hi Jesus nagkotar han Kasuratan nga may-ada matin-aw nga gugma, ginagamit hin maopay an Pulong han Dios ha tagsa nga baton. Hi Jesus maiha na nga naeksister antes pa igsurat iton inspirado nga mga pulong, kondi gintahod na niya ito. Presyoso nga mga kamatuoran ito tikang ha iya langitnon nga Amay! Hiya nagsiring kan Satanas nga an sugad nga mga pulong tikang kan Jehova mas importante kay ha pagkaon. (Mateo 4:1-11) Oo, hinigugma ni Jesus an ngatanan nga kamatuoran nga igintutdo ni Jehova ha iya. Kondi, paonan-o niya ipinakita ito nga gugma sugad nga magturutdo?
Gugma ha mga Kamatuoran nga Iya Igintutdo
7. Kay ano nga naglikay hi Jesus ha paghimo han iya kalugaringon nga mga katutdoan?
7 Nakikita pirme an gugma ni Jesus ha mga kamatuoran nga iya igintutdo. Aw, bangin masayon hiya makahimo han iya kalugaringon nga mga ideya. May-ada hiya daku nga kahibaro ngan kinaadman. (Kolosas 2:3) Kondi, pauroutro nga iya ginpahinumdom an iya mga mamarati nga an ngatanan nga iya igintutdo nagtikang, diri ha iya kalugaringon, kondi ha iya langitnon nga Amay. (Juan 7:16; 8:28; 12:49; 14:10) Hinigugma niya hinduro an mga kamatuoran han Dios salit diri niya masasaliwnan ito han iya kalugaringon nga panhunahuna.
8. Ha tinikangan han iya ministeryo, paonan-o ipinakita ni Jesus an susbaranan han pagsarig ha Pulong han Dios?
8 Han gintikangan ni Jesus an iya ministeryo ha publiko, ipinakita dayon niya an susbaranan. Tagda an paagi han siyahan nga iginpahayag niya ha katawohan han Dios nga hiya an iginsaad nga Mesias. Nagpakita la ba hiya ha atubangan han damu nga mga tawo, nagpasamwak han iya kalugaringon nga amo an Kristo, ngan katapos, nagbuhat hin urusahon nga mga milagro ha pagpamatuod han iya punto? Waray. Kinadto hiya ha sinagoga, diin batasan na han katawohan han Dios an pagbasa han Kasuratan. Didto iya ginbasa ha daku nga tingog an tagna han Isaias 61:1, 2 ngan iginsaysay nga hiya an gin-unabi hinin matagnaon nga mga kamatuoran. (Lukas 4:16-22) An iya damu nga milagro nakabulig ha pagparig-on nga hi Jehova nasuporta ha iya. Kondi, sinarig hiya pirme ha Pulong han Dios ha iya pagtutdo.
9. Ha iya mga pagtrato ha mga Pariseo, paonan-o ipinakita ni Jesus an iya maunungon nga gugma ha Pulong han Dios?
9 Han gin-ayat hi Jesus han relihiyoso nga mga kaaway, waray niya gamita an iya kahibaro basi malabawan hira, bisan kon masayon mapirde niya hira ha sugad nga ayat. Lugod, iya ginamit an Pulong han Dios ha pagsupla ha ira. Hinumdumi, pananglitan, han an mga Pariseo nag-akusar nga an mga sumurunod ni Jesus nagtalapas han balaud han Sabbath pinaagi han pangutos hin pipira nga uhay han trigo ha kapatagan ngan ginkaon ito samtang nagkakalabay hira. Hi Jesus binaton: “Waray ba niyo mabasa an binuhat ni David han ginugutom hiya ngan an iya mga upod?” (Mateo 12:1-5) Siyempre, adton nagpapakamatadong-ha-kalugaringon nga mga tawo bangin nakabasa na han inspirado nga asoy nga nakarekord ha 1 Samuel 21:1-6. Kon amo, waray nira masabti an importante nga leksyon hito. Kondi, hi Jesus nagbuhat hin labaw pa kay ha pagbasa han asoy. Ginhunahuna niya an kahulogan hito ngan kinarawat an mga prinsipyo nga mahibabaroan tikang hito. Hinigugma niya an mga prinsipyo nga igintutdo ni Jehova pinaagi hiton nga bahin han Kasuratan. Salit ginamit niya iton nga asoy, sugad man an ehemplo tikang ha Mosaiko nga Balaud, ha pagpahayag han pagkamakatadunganon han Balaud. Ha pariho nga paagi, an maunungon nga gugma ni Jesus nagpagios ha iya nga depensahan an Pulong han Dios kontra han mga pangalimbasog han mga lider han relihiyon ha pagbaliko hito para ha ira kalugaringon nga kaopayan o ha pagtago hito pinaagi han mga tradisyon han tawo.
10. Paonan-o gintuman ni Jesus an mga tagna mahitungod han kalidad han iya pagtutdo?
10 An gugma ni Jesus ha kamatuoran nga iya igintutdo diri gud magtutugot ha iya nga magtutdo pinaagi la han pagmemorya, ha paagi nga makauuyam o waray tawhanon nga mga kalidad. Iginpasabot han inspirado nga mga tagna nga an Mesias magyayakan nga may ‘katahom ha iya mga im-im,’ ginagamit an “mag-opay nga mga pulong.” (Salmo 45:2; Genesis 49:21) Gintuman ni Jesus iton nga mga tagna pinaagi han pagtipig han iya mensahe nga makapainteres ngan matin-aw, ginagamit an ‘makaruruyag nga mga pulong’ han igintutdo niya an mga kamatuoran nga hinigugma gud niya. (Lukas 4:22) Sigurado nga an iya kadasig nakita ha iya pamayhon, ngan ha iya mga mata nakita an daku nga interes ha iya igintutdo. Makalilipay gud an pamati ha iya, ngan maopay gud nga susbaranan nga angay naton sundon kon nakikiistorya kita ha iba mahitungod han aton hinbabaroan!
11. Kay ano nga an mga abilidad ni Jesus sugad nga magturutdo waray gud makaimpluwensya ha iya nga magpahitaas?
11 An daku hinduro ba nga pagsabot ni Jesus ha mga kamatuoran han Dios ngan an iya makaruruyag nga pagyakan nakaimpluwensya ha iya nga magpahitaas? Agsob ito mahitabo ha tawhanon nga mga magturutdo. Kondi, hinumdumi nga maaramon hi Jesus ha diosnon nga paagi. An sugad nga kinaadman diri nagtutugot han pagpahitaas, kay “an kinaadman aada ha mga mapainubsanon.” (Proberbios 11:2, NW) May-ada iba pa nga nakapugong kan Jesus ha pagin mapahitas-on o hambog.
Hinigugma ni Jesus an mga Tawo nga Iya Gintutdoan
12. Paonan-o ipinakita ni Jesus nga diri niya karuyag nga mahadlok ha iya an iya mga sumurunod?
12 Ipinakita pirme an hilarom nga gugma ni Jesus ha mga tawo ha iya pagtutdo. An iya pagtutdo diri gud nakakapahadlok ha mga tawo, diri sugad han pagtutdo han mapahitas-on nga mga tawo. (Eklesiastes 8:9) Katapos makita an usa han mga milagro ni Jesus, nahipausa gud hi Pedro, ngan dinuko hiya ha mga tuhod ni Jesus. Kondi diri karuyag ni Jesus nga mahadlok ha iya an iya mga sumurunod. May pagkabuotan hiya nga nagsiring: “Ayaw kahadlok” ngan katapos, ginsumatan hi Pedro han makalilipay nga buruhaton nga paghimo hin disipulo nga dida hito makikigbahin hiya. (Lukas 5:8-10) Karuyag ni Jesus nga an iya mga disipulo pagiuson han ira gugma ha presyoso nga mga kamatuoran mahitungod ha Dios, diri tungod ha kahadlok ha ira magturutdo.
13, 14. Ha ano nga mga paagi ipinakita ni Jesus an pagpaid ha mga tawo?
13 An gugma ni Jesus ha mga tawo nga iya gintutdoan nakita liwat ha iya pagpaid ha ira. “Han pakakita niya han kadam-an, hiya nalooy ha ira; kay nanluluya ngan nagpapatlaag, sugad hin mga karnero nga waray magbarantay.” (Mateo 9:36) Nalooy hiya ha ira makuri nga kahimtang ngan napagios nga buligan hira.
14 Tigamni an pagpaid ni Jesus ha lain nga okasyon. Han an babaye nga inaagasan hin dugo dinaop ha iya ha butnga han damu nga mga tawo ngan ginkaptan an sagyad han iya panapton, milagroso nga natambal hiya. Inabat ni Jesus nga naibanan an iya gahum, kondi waray niya makita kon hin-o an natambal. Nagpirit hiya nga makita an babaye. Kay ano? Diri ha pagpakaraot ha iya tungod ha pagtalapas ha Balaud ha mga surundon han mga eskriba ngan mga Pariseo, nga bangin nahahadlokan niya. Lugod, hiya nagsiring ha iya: “Anak an imo pagtoo nagluwas ha imo; lakat ka ha kamurayawan, ngan mag-opay ka ha imo sakit.” (Markos 5:25-34) Tigamni an pagpaid hini nga mga pulong. Waray hiya sumiring la, “Matambal ka.” Lugod, hiya nagsiring: “Mag-opay ka ha imo sakit.” Ginagamit dinhi ni Markos an usa nga pulong nga mahimo mangahulogan hin literal nga “pagkastigo,” usa ka porma han paglatigo nga agsob gamiton sugad nga pagpasakit. Salit, kinilala ni Jesus nga an sakit han babaye nakahimo ha iya hin pag-antos, bangin duro nga kasakit ha lawas ngan ha emosyon. Pinaid hiya ha iya.
15, 16. Ano nga mga hitabo ha ministeryo ni Jesus an nagpapakita nga maopay nga mga kalidad an iya ginkita ha mga tawo?
15 Ipinakita liwat ni Jesus an gugma ha mga tawo pinaagi han pagkita ha ira mag-opay nga mga kalidad. Tagda an nahitabo han iginkita niya hi Natanael, nga ha urhi nagin apostol. “Hi Natanael hinkit-an ni Jesus nga nagtidaraon ha iya, ngan nagsiring hiya ha iya: Kitaa, an usa nga matuod nga taga-Israel, nga waray limbong.” Ha milagroso nga paagi, gin-obserbahan ni Jesus an mga kalidad ni Natanael, salit nahibaro hin damu mahitungod ha iya. Siyempre, diri hingpit hi Natanael. May-ada hiya mga kasaypanan, sugad ha aton ngatanan. Ha pagkamatuod, han hinbatian niya an mahitungod kan Jesus, prangka hiya nga nagsiring: “Sadang ba kumanhi an bisan ano nga maopay nga tikang ha Nasaret?” (Juan 1:45-51) Kondi, ha ngatanan nga masisiring mahitungod kan Natanael, ginpili ni Jesus an maopay nga nakasentro ha pagkatangkod han tawo.
16 Ha sugad man nga paagi, han an opisyal nga sundalo—bangin usa nga Hentil, o usa nga Romano—dinaop ngan naghangyo kan Jesus nga tambalon an masakit nga uripon, maaram hi Jesus nga an sundalo may-ada mga kasaypanan. An opisyal nga sundalo hiton nga panahon posible nga an pagkinabuhi puno hin damu nga mga buhat han kamadarahog, pagbubo hin dugo, ngan palso nga pagsingba. Kondi, hi Jesus nagsentro ha maopay—an makatirigamnan nga pagtoo han tawo. (Mateo 8:5-13) Ha urhi, han nakiistorya hi Jesus ha magburuhat hin maraot nga nabibitay ha pasakitan nga kahoy ha iya kagiliran, hi Jesus waray magsaway han tawo tungod han iya nag-agi nga maraot nga mga buhat kondi gindasig hiya nga may paglaom para ha tidaraon. (Lukas 23:43) Maaram gud hi Jesus nga an diri-maopay, nagpapakaraot nga panhunahuna mahitungod ha iba makakapaluya la ha ira. Sigurado nga an iya mga pangalimbasog nga kitaon an maopay nga mga kalidad han iba nagdasig ha damu nga mag-uswag pa gud.
Pagkadisidido ha Pagserbi ha mga Tawo
17, 18. Ha pagkarawat ha toka nga kumanhi ha tuna, paonan-o ipinakita ni Jesus an pagkadisidido ha pagserbi ha iba?
17 Usa pa nga marig-on nga ebidensya han gugma ni Jesus ha mga tawo nga iya gintutdoan amo an iya pagkadisidido ha pagserbi ha ira. Antes hiya magin tawo, an Anak han Dios nalipay pirme ha mga tawo. (Proberbios 8:30, 31) Sugad nga “Pulong,” o tagapagyakan ni Jehova, bangin nagmalipayon hiya ha damu nga pakig-upod ha mga tawo. (Juan 1:1) Kondi, an usa nga hinungdan han iya pagkanhi ha tuna amo an pagtutdo ha mga tawo hin mas direkta, “gin-ula niya an iya kalugaringon, nga nagpariho hin dagway han uripon,” binayaan an iya hitaas nga katungdanan ha langit. (Filipos 2:7; 2 Korinto 8:9) Han nakanhi pa ha tuna, hi Jesus waray maglaom nga pagserbihan. Lugod, hiya nagsiring: “An Anak han tawo waray kumanhi basi pag-alagdon kondi ha pagmangno, ngan paghatag han iya kinabuhi nga lukat han kadam-an.” (Mateo 20:28) Bug-os nga gintuman ni Jesus iton nga mga pulong.
18 Mapainubsanon nga nagmangno hi Jesus ha mga panginahanglan hadton iya gintutdoan, waray mag-alang ha pagbulig ha ira. Nagbaktas hiya ha Tuna nga Iginsaad, naglakat hin ginatos ka kilometro ha pagsangyaw ha pangalimbasog nga madangat an damu nga mga tawo. Diri pariho ha mapahitas-on nga mga Pariseo ngan mga eskriba, nagpabilin hiya nga mapainubsanon ngan masayon madaraon. An ngatanan nga klase hin mga tawo—mga dignitaryo, mga sundalo, mga abogado, kababayin-an, kabataan, an kablas, an masakit, bisan an mga tawo nga iginsalikway han sosiedad—malipayon nga dinaop ha iya, nga diri nahahadlok. Bisan kon hingpit, tawhanon hi Jesus, nakakapoy ngan nagugutom. Kondi, bisan han nakapoy hiya o nagkinahanglan hin pagpahuway o mamingaw nga panahon basi mag-ampo, una nga ginmangnoan niya an mga panginahanglan han iba kay ha iya kalugaringon.—Markos 1:35-39.
19. Paonan-o ipinakita ni Jesus an susbaranan han mapainubsanon, mapailubon, ngan may pagkabuotan nga pagtrato ha iya mga disipulo?
19 Disidido liwat hi Jesus ha pagserbi ha iya mga disipulo. Iya ginbuhat ito pinaagi han pagtutdo ha ira nga may pagkabuotan ngan pagkamapailubon. Kon mahinay hira ha pagsabot han pipira nga importante nga mga leksyon, waray hiya magturaw, masina, o magpakaraot ha ira. Nagpadayon hiya ha pagbiling hin bag-o nga mga paagi basi mabuligan hira nga makasabot. Pananglitan, hunahunaa la an agsob nga paglantugi han mga disipulo mahitungod ha kon hin-o an pinakabantogan ha ira. Pauroutro, tubtob ha gab-i antes han pagpataya ha iya, nakaagi hi Jesus hin bag-o nga mga paagi ha pagtutdo ha ira han mapainubsanon nga pagtrato ha usa kag usa. Hini nga bahin han pagpaubos, sugad han ngatanan nga iba nga mga butang, hi Jesus husto nga makakasiring: “Akon kamo tinagan hin susbaranan.”—Juan 13:5-15; Mateo 20:25; Markos 9:34-37.
20. Ano nga paagi han pagtutdo an ipinakita ni Jesus nga naiiba tikang ha mga Pariseo, ngan kay ano nga epektibo ito nga paagi?
20 Tigamni nga hi Jesus waray la magsumat ha mga disipulo kon ano an susbaranan; iya ‘ipinakita an susbaranan.’ Iya gintutdoan hira pinaagi han susbaranan. Waray hiya magtamay ha ira nga baga in hitaas hiya, nga sugad hin ginhuhunahuna an iya kalugaringon nga importante hinduro ha pagbuhat han mga butang nga iya iginpapabuhat ha ira. Ito an paagi han mga Pariseo. “Hira nagyayakan [kondi] diri nagbubuhat,” siring ni Jesus mahitungod ha ira. (Mateo 23:3) Mapainubsanon nga ipinakita hin eksakto ni Jesus ha iya mga estudyante an kahulogan han iya mga katutdoan pinaagi han pagkinabuhi uyon hito. Salit han ginsagda niya an iya mga sumurunod nga magin simple an pagkinabuhi, diri nabubug-atan han materyalismo, diri na kinahanglan magtigo hira kon ano an iya karuyag ipasabot. Nakikita nira an pagkatotoo han iya mga pulong: “An mga garong may-ada mga lungib, ngan an mga katamsihan ha langit may mga haponan; kondi an Anak han tawo waray inuulnan han iya ulo.” (Mateo 8:20) Hi Jesus nagserbi ha iya mga disipulo pinaagi han mapainubsanon nga pagpakita ha ira hin susbaranan.
21. Ano an paghihisgotan ha masunod nga artikulo?
21 Matin-aw, hi Jesus amo an pinakabantogan nga Magturutdo nga nabuhi ha tuna! An iya gugma ha iya igintutdo ngan an iya gugma ha mga tawo nga iya gintutdoan nakita han ngatanan nga mga tangkod an kasingkasing nga nakakita ngan nakabati ha iya. Matin-aw liwat ito ha aton yana nga nag-aaram ha susbaranan nga iya ipinakita. Kondi, paonan-o naton susundon an hingpit nga susbaranan ni Kristo? An masunod nga artikulo amo an maghihisgot hito nga pakiana.
Paonan-o Mo Babatunon?
• Ano an pundasyon han maopay nga pagtutdo, sugad han ipinakita nin-o?
• Ha ano nga mga paagi ipinakita ni Jesus an gugma ha mga kamatuoran nga iya igintutdo?
• Paonan-o ipinakita ni Jesus an gugma ha mga tawo nga iya gintutdoan?
• Ano nga mga ehemplo an nagpapakita han mapainubsanon nga pagkadisidido ni Jesus ha pagserbi hadton iya gintutdoan?
[Mga Pakiana]
[Retrato ha pahina 12]
Paonan-o ipinakita ni Jesus nga hinigugma niya an mga prinsipyo ha Pulong han Dios?