Nalamposan Nira an Pagtimaraot

HI Frieda Jess natawo han 1911 ha Denmark, ngan tikang didto binalhin hiya kaupod han iya mga kag-anak ngadto ha Husum ha norte nga Alemanya. Paglabay hin mga tuig nakatrabaho hiya ha Magdeburg, ngan han 1930 nabawtismohan hiya sugad nga usa nga Estudyante ha Biblia, an pagtawag ha mga Saksi ni Jehova hadto. Nagtikang magmando hi Hitler han 1933, ngan para kan Frieda ini nga panhitabo amo an tinikangan han 23 ka tuig han pagmaltrato ha pagmando han diri la usa nga diktadorya nga gobyerno, kondi duha.

Han Marso 1933 an gobyerno han Alemanya nagdeklara hin kabug-osan nga eleksyon. Hi Dr. Detlef Garbe, an nagdudumara han Neuengamme Concentration Camp Memorial nga hirani ha Hamburg, nagsasaysay: “Karuyag han Nasyonal nga mga Sosyalista nga piriton an kadam-an nga suportahan an ira tsansilor ngan lider nga hi Adolf Hitler.” Ginsunod han mga Saksi ni Jehova an sagdon ni Jesus nga magpabilin nga neutral ha politika ngan magin “diri bahin han kalibotan,” salit waray hira bumutos. Ano an resulta? Igindiri an buruhaton han mga Saksi.—Juan 17:16, NW.

Patago nga iginpadayon ni Frieda an iya Kristiano nga mga buruhaton, binulig pa ngani hiya ha pag-imprinta han Watchtower nga magasin. “An iba nga mga magasin patago nga gindara ngadto ha mga kampo nga prisohan para han aton mga igkasi-tumuroo,” siring niya. Gindakop hiya han 1940 ngan gin-imbistigar han mga Gestapo, ngan katapos ginbartolina hiya ha sulod hin mga bulan. Paonan-o hiya nakailob? Hiya nasiring: “An pag-ampo amo an akon darangpanan. Nagtitikang ako pag-ampo ha temprano ha aga ngan makadamu ka beses nga nag-aampo ako ha usa ka adlaw. An pag-ampo nakahatag ha akon hin kusog ngan nakabulig ha akon nga diri mabaraka hinduro.”—Filipos 4:6, 7.

Ginpagawas hi Frieda, kondi han 1944 gindakop utro hiya han Gestapo. Hini nga panahon, ginsentensyahan hiya hin pito ka tuig ha Waldheim nga prisohan. Nagpadayon hi Frieda: “Ginpatrabaho ako han mga guwardya han prisohan kaupod han iba nga kababayin-an ha mga banyo ngan kasilyas. Agsob nga kaupod ko an usa nga priso nga taga-Czechoslovakia, salit pirme ko hiya gin-iistoryahan mahitungod kan Jehova ngan mahitungod han akon relihiyon. Adto nga mga pakig-istorya nagtipig ha akon nga magmarig-on ha pagtoo.”

Ginpagowa Kondi Waray Mag-iha

Ginpagowa han mga sundalo han Sobyet an mga priso ha Waldheim nga prisohan han Mayo 1945, ngan may kagawasan na hi Frieda nga bumalik ngadto ha Magdeburg ngan ha iya ministeryo ha publiko kondi ha halipot la nga panahon. An mga Saksi nagin puntirya na liwat han diskriminasyon, hini nga panahon han mga awtoridad ha Soviet Occupational Zone. Hi Gerald Hacke han Hannah-Arendt-Institute for Research Into Totalitarianism  nagsurat: “An mga Saksi ni Jehova amo an usa han pipira nga mga grupo ha katiringban nga haros padayon nga gintitimaraot han duha nga diktador ha Alemanya.”

Kay ano nga may-ada na liwat diskriminasyon? Makausa pa, an nangunguna nga isyu amo an neutralidad han mga Kristiano. Han 1948, gindumara han Este nga Alemanya an usa nga plebisito, an usa nga direkta nga pagbutos han mga tawo, ngan sugad han iginsaysay ni Hacke, “an siyahan nga hinungdan [han pagtimaraot ha mga Saksi ni Jehova] amo an diri nira pakigbahin ha plebisito.” Han Agosto 1950, igindiri an buruhaton han mga Saksi ni Jehova ha Este nga Alemanya. Ginatos an gindakop, upod na hi Frieda.

Gintawag na liwat hi Frieda ha korte ngan ginsentensyahan hin unom ka tuig nga kaprisohan. “Hini nga panahon kaupod ko an mga igkasi-tumuroo, ngan nakabulig gud an asosasyon.” Han nakagawas hiya han 1956, binalhin hiya ngadto ha Weste nga Alemanya. Nobenta anyos na hi Frieda yana ngan nag-uukoy ha Husum, padayon nga nag-aalagad ha totoo nga Dios, hi Jehova.

Hi Frieda nakaeksperyensya hin 23 ka tuig nga pagtimaraot ilarom han duha nga diktadorya. “Nangalimbasog an mga Nazi nga dauton ako ha pisikal; nangalimbasog an mga Komunista nga bungkagon an akon disposisyon. Diin ako nakakuha hin kusog? Ha maopay nga mga rutina ha pag-aram ha Biblia samtang may kagawasan, ha padayon nga pag-ampo han iginbartolina, ha pakig-upod ha mga igkasi-tumuroo ha kada panahon nga posible, ngan ha pagpaangbit han akon mga gintotoohan ha iba ha ngatanan nga higayon.”

Pasismo ha Hungarya

Usa pa nga nasud diin nag-antos an mga Saksi ni Jehova hin diskriminasyon amo an Hungarya. An iba nakaeksperyensya hin pagtimaraot ha pagmando han diri la duha nga diktadorya nga mga gobyerno, kondi tulo. Usa nga ehemplo amo hi Ádám Szinger. Hi Ádám natawo ha Paks, Hungarya, han 1922 ngan nagdaku nga Protestante. Han 1937, an pipira han mga Estudyante ha Biblia binisita ha balay ni Ádám, ngan nagin interesado dayon hiya ha ira mensahe. An iya hinbaroan ha Biblia nakakombinse ha iya nga an mga katutdoan han iya relihiyon diri tikang ha Biblia. Salit binaya hiya ha Protestant Church ngan inapi ha mga Estudyante ha Biblia ha ira ministeryo ha publiko.

Nag-uswag an impluwensya han Pasismo ha Hungarya. Makadamu ka beses nga nakita han mga polis nga nagsasangyaw hi Ádám ha kada balay ngan gindakop hiya basi imbistigahan. Nagtikaduro an pag-ipit ha mga Saksi, ngan han 1939 igindiri an ira mga buruhaton. Han 1942, gindakop hi Ádám, ginpriso, ngan duro nga ginkastigo. Ano an nakabulig ha iya nga makailob ha pag-antos ngan ha mga bulan ha prisohan bisan kon 19 anyos pa la hiya? “Samtang nakadto pa ako ha balay, gin-adman ko hin maopay an Biblia ngan nagkaada daku nga pagsabot ha mga katuyoan ni Jehova.” Han makagawas la hi Ádám ha prisohan nga ha kataposan nabawtismohan hiya sugad nga usa nga Saksi ni Jehova. Nahitabo ito ha masirom nga kagab-ihon han Agosto 1942, ha usa nga salog nga hirani ha iya balay.

Prisohan ha Hungarya, Kampo han Pinirit nga Pagtrabaho ha Serbia

Kondi, durante han ikaduha nga girra ha kalibotan, nakipag-alyansya an Hungarya ha Alemanya kontra ha Unyon Sobyet, ngan ha katrakdag han 1942, iginlista hi Ádám para ha serbisyo militar. Hiya nagsiring: “Akon iginpahayag nga diri ako makakaserbi ha militar tungod han akon hinbaroan tikang ha Biblia. Akon iginsaysay an akon pagin neutral.” Nasentensyahan hiya hin 11 ka tuig ha prisohan. Kondi waray mag-iha hi Ádám ha Hungarya.

Han 1943, mga 160 han mga Saksi ni Jehova an ginkuha tikang ha magkalainlain nga prisohan, ginpasakay ha mga lantsa, ngan gindara tikang ha Danube River ngadto ha Serbia. Usa ha ira hi Ádám. Ha Serbia ini nga mga priso ilarom na han pagmando han Third Reich ni Hitler. Ginpriso hira ha kampo han pinirit nga pagtrabaho ha Bor ngan ginpirit nga magtrabaho ha usa nga minahan han tumbaga. Paglabay hin haros usa ka tuig, iginbalik hira ngadto ha Hungarya, diin ginpagawas hi Ádám han kasundalohan han Sobyet ha katsaringsing han 1945.

An Hungarya Ilarom han Pagmando han mga Komunista

Kondi waray mag-iha an kagawasan. Ha ikatarapos han dekada han 1940, ginpugngan han mga awtoridad nga Komunista ha Hungarya an mga buruhaton han mga Saksi ni Jehova, sugad la han ginbuhat han mga Pasista antes han girra. Han 1952, hi Ádám nga yana 29 anyos na an pangidaron ngan inasaw-an na nga may duha nga anak, gindakop ngan gin-akusahan tungod han iya pagdumiri na liwat ha pagserbisyo ha militar. Hi Ádám  nagsaysay ha korte: “Diri ini an siyahan nga panahon nga nagdumiri ako ha pagserbisyo ha militar. Durante han girra, napriso ako ngan gindistyero ha Serbia tungod han pariho nga hinungdan. Nagdumiri ako pag-api ha militar tungod han akon konsensya. Usa ako nga Saksi ni Jehova, ngan nagpapabilin ako nga neutral ha politika.” Ginsentensyahan hi Ádám hin walo ka tuig nga kaprisohan, ngan ha urhi ginhimo na la nga upat ka tuig.

Padayon nga naeksperyensyahan ni Ádám an diskriminasyon tubtob ha kabutngaan han dekada han 1970, sobra 35 ka tuig katapos han siyahan nga binisita an mga Estudyante ha Biblia ha balay han iya mga kag-anak. Ha bug-os hini nga panahon, nasentensyahan hiya hin 23 ka tuig nga kaprisohan han unom nga korte, ngan napriso ha diri maminos napulo nga prisohan ngan kampo. Gin-ilob niya an padayon nga pagtimaraot ilarom han tulo nga gobyerno—mga Pasista antes han ikaduha nga girra ha kalibotan ha Hungarya, Nasyonal nga mga Sosyalista han Alemanya ha Serbia, ngan mga Komunista ha hilom nga girra ha Hungarya.

Hi Ádám nag-uukoy pa gihapon ha iya natawohan nga bungto han Paks, ngan maunungon nga nag-aalagad ha Dios. May-ada ba hiya labaw ha ordinaryo nga mga abilidad nga nakabulig ha iya nga mailob an mga kakurian hin madaugon gud? Waray. Hiya nagsaysay:

“Importante an pag-aram ha Biblia, pag-ampo, ngan pakig-upod ha mga igkasi-tumuroo. Kondi karuyag ko pabug-atan an duha pa nga butang. Siyahan, hi Jehova an Surok han kusog. An duok nga relasyon ha iya amo an nakabulig ha akon nga makalampos. Ngan an ikaduha, gintipigan ko ha hunahuna an Roma kapitulo 12, nga nasiring: ‘Ayaw panimalos para ha imo kalugaringon.’ Salit waray gud ako magtipig hin pagdumot. Makadamu ka beses nga may-ada ako higayon ha pagbulos ngada hadton nagtimaraot ha akon, kondi waray ko gud buhata ito. Diri naton sadang gamiton an kusog nga iginhahatag ni Jehova ha aton ha pagbulos hin maraot ha maraot.”

An Kataposan han Ngatanan nga Pagtimaraot

Hira Frieda ngan Ádám nakakasingba na yana kan Jehova nga waray ulang. Kondi, ano an iginpapakita han mga eksperyensya sugad han ira mahitungod han relihiyoso nga pagtimaraot? Nga an sugad nga pagtimaraot diri naglalampos—kon himoon ha totoo nga mga Kristiano. Bisan kon an pagtimaraot ha mga Saksi ni Jehova nag-ubos hin daku nga kwarta ngan nagresulta hin madarahog nga pag-antos, napakyas ito ha pagtuman han katuyoan hito. Yana nga panahon, nagtitikadamu an mga Saksi ni Jehova ha Europa diin nagmando hadto an duha nga bantogan nga mga diktador.

Paonan-o ginios an mga Saksi ni Jehova ha pagtimaraot? Sugad han ipinapakita han mga asoy nira Frieda ngan Ádám, ira igin-aplikar an sagdon ha Biblia: “Ayaw padaog han maraot; kondi dumaog ka ha maraot biling ha maopay.” (Roma 12:21) Madadaog gud ba han maopay an maraot? Oo, kon nagtitikang ito ha marig-on nga pagtoo ha Dios. An kadaogan han mga Saksi ni Jehova ha pagtimaraot ha Europa usa nga kadaogan han espiritu han Dios, usa nga kapahayagan han gahum para han maopay nga nagriresulta tikang ha pagtoo nga nahihimo han baraan nga espiritu ha mapainubsanon nga mga Kristiano. (Galasia 5:22, 23) Ha madarahog nga kalibotan yana nga panahon, usa ito nga leksyon nga sadang tagdon hin seryoso han ngatanan.

[Mga Retrato ha pahina 5]

Hi Frieda Jess (Thiele na yana) ha panahon han pag-aresto ha iya ngan yana

[Mga Retrato ha pahina 7]

Hi Ádám Szinger han napriso hiya ngan yana