Usa nga Pag-ampo han Pagbasol
Kapitulo Bainte-singko
Usa nga Pag-ampo han Pagbasol
1, 2. (a) Ano an katuyoan han disiplina han Dios? (b) Ano an magigin desisyon han mga Judio katapos makarawat an disiplina ni Jehova?
AN KABUNGKAGAN han Jerusalem ngan han templo hito han 607 A.K.P. usa nga disiplina tikang kan Jehova, usa nga kapahayagan han iya duro nga pagkondenar. An matinalapason nga nasud han Juda takos han duro nga sirot. Kondi, diri katuyoan ni Jehova nga poohon an mga Judio. Gin-unabi ni apostol Pablo an katuyoan han pagdisiplina ni Jehova han hiya nagsiring: “An ngatanan nga mga sirot [“disiplina,” NW] niyan baga sugad hin diri tungod ha kalipayan kondi ha kabidoan; kondi unina ha urhi maghahatag ito hin bunga nga makigdaiton ngadto ha mga nanhiara hito, nga amo an bunga han katadongan.”—Hebreo 12:11.
2 Ano daw la an magigin reaksyon han mga Judio ha kakurian nga ira pag-aagian? Masisina ba hira ha pagdisiplina ni Jehova? (Salmo 50:16, 17) O kakarawaton ba nira ito sugad nga pagbansay? Magbabasol ba hira ngan matatambal? (Isaias 57:18; Esekiel 18:23) An tagna ni Isaias nagpapasabot nga may-ada pa gihapon mga umurukoy han Juda hadto nga masugot gud ha disiplina. Tikang ha kataposan nga mga bersikulo han kapitulo 63 ngan padayon tubtob ha kapitulo 64, an nasud han Juda iginhuhulagway sugad nga mabinasulon nga katawohan nga nadaop kan Jehova ha kinasingkasing nga panginyupo. Hi propeta Isaias nag-ampo hin pagbasol para han iya mga igkasi-Israelita tungod han ira tidaraon nga pagkabihag. Samtang ginbubuhat ito, gin-unabi niya an maabot nga mga panhitabo nga baga in nakikita niya nga nahitatabo na ito.
Usa ka Mapinairon nga Amay
3. (a) Paonan-o nagpapasidungog kan Jehova an matagnaon nga pag-ampo ni Isaias? (b) Paonan-o ipinapakita han pag-ampo ni Daniel nga an matagnaon nga pag-ampo ni Isaias nagpapahayag han mga panhunahuna han nagbabasol nga mga Judio ha Babilonya? (Kitaa an kahon ha pahina 24.)
3 Hi Isaias nag-ampo kan Jehova: “Tamod tikang ha langit ngan kitaa tikang ha puroy-anan han imo pagkabaraan ngan han imo himaya.” An propeta nag-uunabi mahitungod han espirituwal nga kalangitan, diin nag-uukoy hi Jehova ngan an iya diri-nakikita nga espirituhanon nga mga linarang. Ha pagpahayag han panhunahuna han mga Judio nga bihag, hi Isaias nagpadayon: “Hain an imo kadasig ngan an imo bug-os nga kusog, an kasamok han imo sulod nga mga bahin, ngan an imo mga kalooy? Ngadi ha akon hira nagpugong han ira kalugaringon.” (Isaias 63:15, “NW”) Ginpugngan ni Jehova an iya gahum ngan ginkontrol an iya hilarom nga mga pagbati—“an kasamok han [iya] sulod nga mga bahin, ngan an [iya] mga kalooy”—ngada ha iya katawohan. Kondi bisan pa hito, hi Jehova an “Amay” han Judio nga nasud. Hi Abraham ngan hi Israel (Jakob) an ira unudnon nga mga kaapoy-apoyan, kondi kon mabubuhi utro hira, bangin isalikway nira an ira apostata nga katulinan. Kondi hi Jehova mas mapinairon. (Salmo 27:10) Salit hi Isaias mapasalamaton nga nagsiring: “Ikaw, O Jehova, amo an amon Amay; amon Manunubos tikang ha waray kataposan amo an imo ngaran.”—Isaias 63:16.
4, 5. (a) Ha ano nga paagi gintugotan ni Jehova an iya katawohan nga sumimang tikang ha iya mga dalan? (b) Ano nga klase hin pagsingba an naruruyagan ni Jehova?
4 Hi Isaias nagpadayon pinaagi han kinasingkasing nga pakiistorya: “O Jehova, kay ano nga imo kami pasaypon tikang ha imo mga dalan, ngan pagtig-ahon an amon kasingkasing ha pagkahadlok ha imo? Balik tungod han imo mga surugoon, an mga tulin han imo manurunod.” (Isaias 63:17) Oo, nag-ampo hi Isaias nga panginanoon utro ni Jehova an iya mga surugoon. Kondi, ha ano nga paagi gintugotan ni Jehova nga sumimang an mga Judio tikang ha iya mga dalan? Hi Jehova ba an may baratunon ha pagin matig-a han ira mga kasingkasing nga nagresulta ha ira kawad-i hin kahadlok ha iya? Diri, kondi iya gintugotan ito, ngan ha ira pagturaw an mga Judio nabido nga gintagan hira ni Jehova hin sugad nga kagawasan. (Eksodo 4:21; Nehemia 9:16) Naghandom hira nga unta ginpugngan hira ni Jehova ha pagbuhat hin sayop.
5 Syempre, diri sugad hito magtagad an Dios ha mga tawo. May-ada kita kagawasan ha pagbuot, ngan gintutugotan kita ni Jehova ha pagdesisyon para ha aton kalugaringon kon masugot kita ha iya o diri. (Deuteronomio 30:15-19) Naruruyagan ni Jehova an pagsingba nga nagtitikang ha mga kasingkasing ngan mga hunahuna nga napagios han putli nga gugma. Salit, iya gintugotan an mga Judio nga gamiton an ira kagawasan ha pagbuot, bisan kon nagresulta ini ha ira pagrebelde kontra ha iya. Ha sugad hini nga paagi gintugotan niya nga magtig-a an ira mga kasingkasing.—2 Kronikas 36:14-21.
6, 7. (a) Ano an nagin resulta han pagbaya han mga Judio ha mga dalan ni Jehova? (b) Ano nga waray-pulos nga hangyo an iginpahayag, kondi waray katungod an mga Judio nga maglaom hin ano?
6 Ano an resulta? Hi Isaias matagnaon nga nagsiring: “An imo baraan nga katawohan nagtag-iya hini ha usa la ka dali: an amon mga kasibang [“kaaway,” NW] nagtamak han imo santuaryo. Kami nasugad ha ira nga waray mo pagladngi, sugad ha ira nga waray tawaga ha imo ngaran.” (Isaias 63:18, 19) Gintag-iya han katawohan ni Jehova an iya santuaryo ha sulod hin madaliay nga panahon. Katapos gintugotan ni Jehova nga mabungkag ito ngan dad-on nga bihag an iya katawohan. Han nahitabo ito, baga in waray nagin kauyonan butnga niya ngan han katulinan ni Abraham ngan baga in waray hira tawaga ha iya ngaran. Yana nga bihag na ha Babilonya, an mga Judio nagsinggit tungod ha ira kawaray-paglaom: “O nga ikaw unta maggisi han kalangitan, nga ikaw lumusad, nga an kabukiran mamantad ha imo atubangan, sugad nga kon ginduduktan han kalayo an uga nga kahoy, ngan an kalayo nagpapabukal han mga tubig; ha paghimo nga an imo ngaran hikilal-an han imo mga kasibang, nga an mga nasud mangurog ha imo atubangan!” (Isaias 64:1, 2) Hi Jehova may-ada gud gahum ha pagluwas. Mahimo gud unta hiya lumusad basi makig-away para ha iya katawohan, pagburublagon an sugad-langit nga mga sistema han gobyerno ngan bungkagon an sugad-bukid nga mga imperyo. Mahimo unta ipakilala ni Jehova an iya ngaran pinaagi han pagpakita han iya naglalaga nga kadasig para ha kaopayan han iya katawohan.
7 Nagbuhat na hi Jehova hin sugad hito ha naglabay. Hi Isaias nagsaysay: “Han imo pagbuhat han magpakalilisang nga mga butang nga waray namon pangitaa, ikaw linusad, an kabukiran namantad ha imo atubangan.” (Isaias 64:3) An sugad kabantogan nga mga buhat nagpakita han gahum ngan pagka-Dios ni Jehova. Kondi, an diri-matinumanon nga mga Judio ha panahon ni Isaias waray katungod nga maglaom nga sugad liwat hito an bubuhaton ni Jehova para ha ira kaopayan.
Hi Jehova la an Makakaluwas
8. (a) Ano an usa nga paagi nga naiiba hi Jehova ha palso nga mga dios han mga nasud? (b) Kay ano nga waray luwasa ni Jehova an iya katawohan bisan kon may kapas hiya ha pagbuhat hito? (c) Paonan-o ginkotar ngan igin-aplikar ni Pablo an Isaias 64:4? (Kitaa an kahon ha pahina 27.)
8 An palso nga mga dios diri makakahimo hin gamhanan nga mga buhat han pagluwas ha ira mga magsiringba. Hi Isaias nagsurat: “Tikang ha kadaan an mga tawo waray makabati, o waray makasabot pinaagi han talinga, waray man an mata makakita han Dios labot ha imo, nga nagbubuhat para ha iya nga naghuhulat ha iya. Ikaw nakigkita ha iya nga nalilipay ngan nagbubuhat hin pagkamatadong, hadton nahinunumdom ha imo ha imo mga dalan.” (Isaias 64:4, 5a) Hi Jehova la an “magbabalos ha ngatanan nga nagbibiling ha iya.” (Hebreo 11:6) Nagios hiya basi panalipdan adton nagbubuhat han katadongan ngan adton nahinunumdom ha iya. (Isaias 30:18) Nagbuhat ba hin sugad hini an mga Judio? Waray. Hi Isaias nagsiring kan Jehova: “Kitaa, ikaw napungot, ngan kami nakasala: ha ira nahingadto kami ha maiha nga panahon; ngan maluluwas ba kami?” (Isaias 64:5b) Tungod kay an katawohan han Dios pauroutro nga nakasala ha sulod hin maiha nga panahon, waray hinungdan nga pugngan ni Jehova an iya kasina ngan gumios para ha ira kaluwasan.
9. Ano an malalaoman han mabinasulon nga mga Judio, ngan ano an aton mahibabaroan tikang hini?
9 Diri mahibabalik han mga Judio an naglabay nga panahon, kondi kon magbasol hira ngan bumalik ha putli nga pagsingba, makakalaom hira hin kapasayloan ngan mga bendisyon ha tidaraon. Ha iya itinanda nga panahon, babalosan ni Jehova an mga mabinasulon pinaagi han pagpagawsa ha ira tikang ha pagkabihag ha Babilonya. Kondi, kinahanglan magin mapailubon hira. Bisan pa han ira pagbasol, diri babag-ohon ni Jehova an iya orasan. Kondi, kon magpapabilin hira nga mabinantayon ngan nasunod ha kaburut-on ni Jehova, makakasarig hira han kagawasan ha kataposan. Ha pariho nga paagi, an mga Kristiano yana mapailubon nga naghuhulat kan Jehova. (2 Pedro 3:11, 12) Gintitipigan naton ha kasingkasing an mga pulong ni apostol Pablo, nga nagsiring: “Diri kita manluya ha pagbuhat han maopay; kay ha igo nga panahon mag-aani kita, kon diri kita manluya.”—Galasia 6:9.
10. Ano nga kawaray mahihimo an prangka nga iginpahayag ha pag-ampo ni Isaias?
10 An matagnaon nga pag-ampo ni Isaias diri la kay pormal nga pagkumpisal han sala. Nagpahayag ito hin sinsero nga pagkilala han kawaray mahihimo han nasud ha pagluwas ha kalugaringon hito. An propeta nagsiring: “Kami ngatanan nahimo nga sugad hin usa nga mahugaw, ngan an ngatanan nga amon pagkamatadong nasugad hin nadum-itan nga panapton: ngan kami ngatanan nalaya sugad hin dahon; ngan sugad hin hangin an amon mga karat-an nagdara ha amon ha gawas.” (Isaias 64:6) Ha ikatarapos han pagkabihag, an mabinasulon nga mga Judio bangin diri na nagbubuhat hin apostasya. Bangin binalik na hira kan Jehova pinaagi han matadong nga mga buhat. Kondi diri-hingpit pa gihapon hira. An ira mag-opay nga mga buhat, bisan kon darayawon, pariho la hin mahugaw nga mga panapton kon pagbayad han mga sala an paghihisgotan. An pagpasaylo ni Jehova usa ka diri-unta-angay nga regalo nga ginpagios han iya kalooy. Diri ito usa nga butang nga makakarawat pinaagi han kalugaringon nga pangalimbasog.—Roma 3:23, 24.
11. (a) Ano nga maraot nga kahimtang ha espirituwal an nahitabo ha kadam-an nga mga Judio nga bihag, ngan kay ano nga ini an nahitabo? (b) Hin-o an darayawon nga mga susbaranan han pagtoo durante han pagkabihag?
11 Samtang nagkikita ha unhan hi Isaias, ano an iya nakita? An propeta nag-ampo: “Waray bisan hin-o nga nagtatawag han imo ngaran, nga nag-aaghat ha iya ngahaw ha paghawid ha imo; kay ikaw tinmago han imo nawong tikang ha amon, ngan nag-anaw ha amon pinaagi han amon mga karat-an.” (Isaias 64:7) An espirituwalidad han nasud nadaot na hinduro. An mga tawo diri na natawag ha ngaran han Dios ha pag-ampo. Bisan kon diri na nakakasala hin idolatriya nga usa ka daku nga sala, napamatud-an nga nagpasibaya hira ha ira pagsingba, ngan waray “nag-aaghat ha iya ngahaw ha paghawid” kan Jehova. Matin-aw nga waray hira maopay nga relasyon ha Maglalarang. Bangin inabat han iba nga diri hira takos makiistorya kan Jehova ha pag-ampo. An iba bangin nagbuhat han ira adlaw-adlaw nga buruhaton nga diri na nagtatagad ha iya. Syempre, aada an mga indibiduwal sugad kan Daniel, Hanania, Misael, Asaria, ngan Esekiel nga kaupod han mga bihag, ngan ini hira mag-opay nga mga susbaranan han pagtoo. (Hebreo 11:33, 34) Samtang tikahirani an kataposan han 70-ka-tuig nga pagkabihag, an kalalakin-an nga sugad kan Hagay, Sakarias, Serubabel, ngan han Hitaas nga Saserdote nga hi Josue andam pirme ha darayawon nga pagpanguna ha pagtawag ha ngaran ni Jehova. Bisan pa hito, an matagnaon nga pag-ampo ni Isaias baga in naghuhulagway han kahimtang han kadam-an nga mga bihag.
“An Pagsugot Maoroopay kay han Paghalad”
12. Paonan-o iginpahayag ni Isaias an pagkadisidido han mabinasulon nga mga Judio ha pagbag-o han ira mga panggawi?
12 An mabinasulon nga mga Judio andam magbag-o. Sugad nga ira representante, hi Isaias nag-ampo kan Jehova: “Yana, O Jehova, ikaw an amon Amay; kami an kalot, ngan ikaw an amon parahimo hin daba; ngan kami ngatanan buhat han imo kamot.” (Isaias 64:8) Makausa pa nga ginkilala hini nga mga pulong an awtoridad ni Jehova sugad nga Amay, o Humaratag-hin-Kinabuhi. (Job 10:9) An mga Judio nga nagbasol maitatanding ha masayon mamolde nga lapok. Adton nakarawat han disiplina ni Jehova mahimo mamolde o maporma ha simboliko nga paagi, uyon ha mga suruklan han Dios. Kondi mahihimo la ini kon magpapasaylo hi Jehova, an Parahimo hin daba. Salit, hi Isaias makaduha nga nakimalooy ha iya basi ipahinumdom nga an mga Judio iya katawohan: “Ayaw kapungot hinduro, O Jehova, ayaw man panumdom han karat-an ha kadayonan; kitaa, tan-aw, kami nangangamaya ha imo, kami ngatanan imo katawohan.”—Isaias 64:9.
13. Ano an kahimtang han nasud han Israel samtang bihag an katawohan han Dios?
13 Durante han pagkabihag, an gin-antos han mga Judio labaw pa kay ha kabihag la ha usa nga pagano nga nasud. An binayaan nga kahimtang han Jerusalem ngan han templo hito nagdara hin pagtamay ha ira ngan ha ira Dios. An pag-ampo han pagbasol nga iginpahayag ni Isaias nagsasaysay han pipira nga mga hinungdan hini nga pagtamay: “An imo baraan nga mga bungto nahimo nga kamingawan, an Sion nahimo nga kamingawan, an Jerusalem usa nga binayaan. An amon baraan ngan amon maanyag nga balay, diin an amon mga amay pagdayaw ha imo, ginsunog hin kalayo; ngan an ngatanan nga amon magpakaruruyag nga lugar ginlaglag.”—Isaias 64:10, 11.
14. (a) Paonan-o nagpahamangno hi Jehova may kalabotan ha kahimtang nga nahitatabo hito nga panahon? (b) Bisan kon nalipay gud hi Jehova ha iya templo ngan ha mga iginhahalad didto, ano an mas importante?
14 Syempre, maaram gud hi Jehova han kahimtang ha tuna nga napanunod han mga Judio tikang ha ira mga kaapoy-apoyan. Mga 420 ka tuig antes mabungkag an Jerusalem, iya ginpahamangnoan an iya katawohan nga kon isalikway nira an iya mga sugo ngan magsingba hira ha iba nga mga dios, iya “pag-uutdon [hira] tikang ha tuna,” ngan an maopay hinduro nga templo “magigin mga tambak han mga naguba.” (1 Hadi 9:6-9, NW) Totoo, nalipay gud hi Jehova ha tuna nga iya ihinatag ha iya katawohan, ha maopay hinduro nga templo nga gintukod para ha iya kadungganan, ngan ha mga halad para ha iya. Kondi an pagkamaunungon ngan an pagsugot mas importante pa kay ha materyal nga mga butang, bisan ha mga halad. Hi propeta Samuel husto nga nagsiring kan Hadi Saul: “Ikinalilipay ba ni Jehova hin sugad kadaku an mga halad nga sinunog ngan an mga halad, kay ha pagsugot han tingog ni Jehova? Kitaa, an pagsugot maoroopay kay han paghalad, ngan an pamati han iya mga pulong kay han tambok han kakarnerohan nga lalaki.”—1 Samuel 15:22.
15. (a) Ano an matagnaon nga ginpangamuyo ni Isaias kan Jehova, ngan paonan-o ito ginbaton? (b) Ano nga mga hitabo an nagresulta ha kataposan ha pagsalikway ni Jehova ha Israel sugad nga nasud?
15 Bisan pa hito, makakailob ba an Dios han Israel ha pagkita ha kakurian han iya nagbabasol nga katawohan ngan diri malolooy ha ira? Pinaagi hito nga pakiana gintapos ni Isaias an iya matagnaon nga pag-ampo. Para ha bihag nga mga Judio, hiya nangamuyo: “Magpupugong ka ba ha imo ngahaw para hini nga mga butang, O Jehova? Mahilom la ba ikaw, ngan [“matugot nga,” NW] pagsakiton kami hinduro?” (Isaias 64:12) Sugad han nahitabo, ginpasaylo gud man ni Jehova an iya katawohan, ngan han 537 A.K.P., iya hira ginpauli ha ira nasud basi tikangan utro nira an putli nga pagsingba didto. (Joel 2:13) Kondi, paglabay hin mga siglo, an Jerusalem ngan an templo hito ginbungkag na liwat, ngan an may-kauyonan nga nasud han Dios iya iginsalikway ha kataposan. Kay ano? Tungod kay an katawohan ni Jehova binulag ha iya mga sugo ngan nagsalikway han Mesias. (Juan 1:11; 3:19, 20) Han nahitabo ito, ginsaliwnan ni Jehova an Israel hin bag-o nga nasud, usa nga espirituwal nga nasud, nga amo “an Israel han Dios.”—Galasia 6:16, NW; 1 Pedro 2:9.
Hi Jehova, an “Parapamati han Pag-ampo”
16. Ano an igintututdo han Biblia mahitungod han pagpasaylo ni Jehova?
16 Importante nga mga leksyon an mahibabaroan tikang ha nahitabo ha Israel. Aton hinsasabtan nga hi Jehova “maopay ngan andam ha pagpasaylo.” (Salmo 86:5) Sugad nga diri-hingpit nga mga linarang, naglalaom kita ha iya kalooy ngan pagpasaylo basi makarawat an kaluwasan. Waray kita bisan ano nga mahihimo nga makakabulig ha aton nga makarawat ini nga mga bendisyon. Kondi, hi Jehova diri basta la nga nagpapasaylo. Adto la nga nagbabasol ha ira mga sala ngan nagpapahiuli ha Dios an makarawat han iya pagpasaylo.—Buhat 3:19.
17, 18. (a) Paonan-o kita nahibabaro nga hi Jehova interesado gud ha aton mga panhunahuna ngan mga pagbati? (b) Kay ano nga hi Jehova nagpapailob ha makasasala nga mga tawo?
17 Nahibabaro liwat kita nga interesado gud hi Jehova ha aton mga panhunahuna ngan mga pagbati kon aton ito iginsusumat ha iya ha pag-ampo. Hiya an “Parapamati han pag-ampo.” (Salmo 65:2, 3, NW) Hi apostol Pedro nagpapasarig ha aton: “An mga mata han Ginoo itinatamod ha mga magtadong, ngan an iya mga talinga nanmamati ha ira pag-ampo.” (1 Pedro 3:12) Dugang pa, aton hinbabaroan nga an pag-ampo ha pagbasol kinahanglan updan hin mapainubsanon nga pagsumat han mga sala. (Proberbios 28:13) Kondi, diri ini nangangahulogan nga awtomatiko nga makakarawat naton an kalooy han Dios. An Biblia nagpapahamangno ha mga Kristiano nga “diri karawaton an diri-takos nga pagkabuotan han Dios ngan pakyason an katuyoan hito.”—2 Korinto 6:1, NW.
18 Ha kataposan, hinbabaroan naton an katuyoan han pagpailob han Dios ha iya makasasala nga katawohan. Iginsaysay ni apostol Pedro nga hi Jehova nagpapailob tungod kay “diri [niya] buot nga may-ada mawara, kondi nga an ngatanan magbasol.” (2 Pedro 3:9) Kondi, adton padayon nga nag-aabuso ha pagpailob han Dios sisirotan ha kataposan. Mahitungod hini aton mababasa: “[Hi Jehova] magbabalos ha tagsa-tagsa sugad ha iya mga buhat: ha ira nga mag-ilob ha pagbuhat hin maopay nga nanmiling hin himaya ngan dungog ngan pagkadiri-madinunuton, an kinabuhi nga waray kataposan: an kasina ngan kapungot maabot ha ira nga magpakiawayon, ngan diri nagtutuman ha kamatuoran, kondi nagtutuman lugod han diri kamatuoran.”—Roma 2:6-8.
19. Ano nga diri-mababag-o nga mga kalidad an ipapakita pirme ni Jehova?
19 Ha sugad hini nga paagi gintagad han Dios an kadaan nga Israel. An aton relasyon kan Jehova yana ginigiyahan han sugad liwat hito nga mga prinsipyo tungod kay diri hiya nagbabag-o. Bisan kon diri niya ginpupugngan an naangay nga sirot, hiya pirme magigin “hi Jehova, usa ka Dios nga maloloy-on ngan mapinairon, mahinay ha pagkasina, ngan hura hin pagkalooy ngan hin kamatuoran: matinipigon hin pagkalooy ha mga yinukot, mapinasayloon hin karat-an ngan hin pagtalapas ngan hin sala.”—Eksodo 34:6, 7.
[Mga Pakiana]
[Kahon/Mga Retrato ha pahina 24]
An Pag-ampo han Pagbasol ni Daniel
Hi propeta Daniel nag-ukoy ha Babilonya ha sulod han 70-ka-tuig nga pagkabihag han mga Judio. Usa ka panahon durante han ika-68 ka tuig han pagkabihag, nasabtan ni Daniel tikang ha tagna ni Jeremias nga hirani na matapos an temporaryo nga pag-ukoy han Israel ha iba nga lugar. (Jeremias 25:11; 29:10; Daniel 9:1, 2) Hi Daniel dinaraon kan Jehova ha pag-ampo—usa nga pag-ampo han pagbasol para ha bug-os nga nasud han mga Judio. Hi Daniel nagsaysay: “Akon iinatubang an akon nawong ngadto han Ginoo nga Dios, ha pangita pinaagi han pag-ampo ngan mga pakimalooy, lakip an pagpuasa ngan an pagpanapton han sako ngan han mga agbon. Ngan ako nag-ampo ngadto kan Jehova an akon Dios, ngan naghimo hin panumat.”—Daniel 9:3, 4.
Iginpahayag ni Daniel an iya pag-ampo mga duha ka gatos ka tuig na katapos nga iginsurat ni Isaias an matagnaon nga pag-ampo nga mababasa ha kapitulo 63 ngan 64 han iya libro. Waray ruhaduha nga damu nga sinsero nga mga Judio an nag-ampo ngadto kan Jehova durante han makuri nga mga tuig han pagkabihag. Kondi, ginpapabug-atan han Biblia an pag-ampo ni Daniel, nga matin-aw nga nagpahayag han mga pagbati han damu nga matinumanon nga mga Judio. Salit, ipinapakita han iya pag-ampo nga an mga pagbati han matagnaon nga pag-ampo ni Isaias amo gud liwat an mga pagbati han matinumanon nga mga Judio ha Babilonya.
Tigamni an mga ginkaparihoan han pag-ampo ni Daniel ngan ni Isaias.
Isaias 64:10, 11 Daniel 9:16-18
[Kahon ha pahina 27]
“Waray Makita han mga Mata”
Ha iya surat ngadto ha mga taga-Korinto, ginkotar ni apostol Pablo an libro nga Isaias han hiya nagsurat: “Sugad ha nahisurat na: Mga butang nga waray makita han mga mata, ngan waray hibatii han mga talinga, ngan nga waray sulod ha kasingkasing han tawo, an ngatanan nga mga bagay nga igin-andam han Dios ha ngatanan nga nahigugma ha iya.” (1 Korinto 2:9) a An iginsaysay ni Pablo ngan an ginsiring ni Isaias diri nagtutudlok ha mga butang nga igin-andam ni Jehova para ha iya katawohan ha langitnon nga panurundon o ha tidaraon nga paraiso nga tuna. Igin-aaplikar ni Pablo an mga pulong ni Isaias ha mga bendisyon nga ginpapahimulosan na han mga Kristiano ha siyahan nga siglo, sugad han pagsabot ha mas hilarom nga mga butang han Dios ngan pagkarawat han espirituwal nga kahayag tikang kan Jehova.
Masasabtan la naton an espirituwal nga mga butang kon panahon na ni Jehova para ipahayag ito—ngan bisan hito nga panahon, kon espirituwal nga katawohan kita nga may-ada duok nga relasyon kan Jehova. An ginsiring ni Pablo naaplikar ha mga tawo nga may-ada gutiay la nga espirituwalidad o waray hito. An ira mata diri nakakakita, o nakakasabot, han espirituwal nga mga kamatuoran, ngan an ira talinga diri nakakabati, o nakakasabot, han sugad nga mga butang. An kahibaro ha mga butang nga igin-andam han Dios para ha mga nahigugma ha iya diri ngani nakakasulod ha mga kasingkasing han sugad nga mga tawo. Kondi iginpahayag han Dios ini nga mga butang pinaagi han iya espiritu ngadto ha mga dedikado ha Dios, sugad kan Pablo.—1 Korinto 2:1-16.
[Footnote]
a An mga pulong ni Pablo diri makikita ha Hebreo nga Kasuratan hin eksakto sugad han iya pagkotar hito. Baga in gintarampo niya an mga punto han Isaias 52:15; 64:4; ngan 65:17.