An mga Kapulsanan han Pakigmurayaw

HI Ed tikamatay na, ngan hi Bill nangangalas ha iya. Duha ka dekada an naglabay antes hito, hi Ed may ginhimo nga desisyon nga nagin hinungdan han kawad-i ni Bill hin trabaho, ngan tungod hito nadaot an relasyon hinin duok nga magsangkay hadto. Yana hi Ed nangangalimbasog ha pangaro hin pasaylo basi mamatay hiya nga mamurayawon. Kondi, hi Bill diniri ha pagpamati ha iya.

Paglabay hin haros mga 30 ka tuig, han tikamatay na hi Bill, iya iginsaysay kon kay ano nga waray hiya magpasaylo. “Waray unta ni Ed buhata adto ha iya pinakaduok nga sangkay. Basta kay nadiri la ako pakighiuli katapos hin bainte ka tuig. . . . Bangin sayop ako, kondi ito an akon inabat.” a

An personal nga mga diri-pagsinabtanay kasagaran nga diri man nagkakaada hin sugad kamakasurubo nga resulta, kondi agsob nga nagpapabilin ha mga tawo an kahiubos o duro nga kasina. Tagda an usa nga an inaabat pariho han inabat ni Ed. Tungod kay an sugad hito nga indibiduwal maaram nga an iya desisyon nakadaot, bangin magkinabuhi hiya nga nakukonsensya ngan inaabat niya nga daku gud an nawara ha iya. Dugang pa, nabibido hiya kon nahinunumdoman niya kon paonan-o iginsalikway han iya nasisina nga sangkay an ira pagkamagsangkay nga sugad hin basura la ito.

Kondi, para ha usa nga an inaabat pariho han inabat ni Bill, ginhuhunahuna niya an iya kalugaringon sugad nga inosente nga biktima ngan bangin hiya masina hinduro ngan magdumot. Para ha iya, an iya sangkay hadto diri inosente ngan bangin gintuyo niya an pakadaot. Kon nag-aaway an duha nga  tawo, agsob nga an tagsa ha ira kombinsido nga hiya an husto ngan an iya kaaway amo an may sala. Salit, an duha nga magsangkay hadto naggigirra na yana, siring pa.

Nagpapadayon an ira away pinaagi han hilom nga mga hinganiban—an usa napahirayo kon an usa nalabay, ngan diri hira nag-aasihay kon nagkikita hira ha usa nga grupo. Tikang ha hirayo, patagô nga ginkikinita nira an usa kag usa o nagbubuslongay hira nga nanliliparo ngan puno hin kangalas. Kon magkaistorya man hira, rabót an ira pagyakan o nan-iinsulto nga nakakasamad sugad hin mga kutsilyo.

Kondi, bisan kon baga in magkakontra gud hira, posible nga magkauyon hira ha pipira nga mga butang. Bangin karawaton nira nga may-ada hira seryoso nga mga problema ngan nga makasurubo an pagbulag ha usa nga duok nga sangkay. An kada usa posible nga naabat han kaul-ol han sugad hin nagnanana nga samad, ngan hira nga duha maaram nga kinahanglan may-ada buhaton basi matambal ito. Kondi hin-o an mag-uuna ha paghusay han nadaot nga relasyon ngan ha pakigmurayaw? Waray bisan hin-o ha ira an andam ha pagbuhat hito.

Duha ka yukot ka tuig na an naglabay, an mga apostol ni Jesu-Kristo nagkaada usahay mapintas nga mga paglantugi. (Markos 10:35-41; Lukas 9:46; 22:24) Katapos han usa han ira masamok nga mga paglantugi, hi Jesus nagsiring: “Ano an iyo ginbabatonbatonan ha dalan?” Nagmingaw hira tungod ha kaawod, ngan waray bisan usa ha ira an binaton. (Markos 9:33, 34) An mga igintutdo ni Jesus nakabulig ha ira nga mahibalik an maopay nga mga relasyon. An iya sagdon, ngan an sagdon han iba han iya mga disipulo, padayon nga nabulig ha mga tawo nga masulbad an mga araway ngan maipahiuli an nadaot nga pagkamagsangkay. Aton usisahon kon paonan-o.

Mangalimbasog ha Pakigmurayaw

“Diri ko karuyag makiistorya hito nga tawo. Nadiri ako nga makita pa utro hiya.” Kon ito an imo ginyakan mahitungod ha usa ka tawo, kinahanglan gumios ka, sugad han iginsasaysay ha masunod nga bersikulo ha Biblia.

Hi Jesus nagtutdo: “Busa, kon ikaw magdadara han imo halad ha halaran, ngan mahinumdom ka, nga an imo bugto may gutiay nga butang kontra ha imo. Bayai didto an imo halad ha atubangan han halaran, ngan lakat pakighiuli siyahan ha imo bugto.” (Mateo 5:23, 24) Nagsiring liwat hiya: “Kon an imo bugto nga lalaki makasala kontra ha imo, lakat ngan ipahayag ha iya an iya sala kon hi kamo la nga duha.” (Mateo 18:15) Nakasala ka man o an usa nakasala ha imo, an mga pulong ni Jesus nagpapabug-at nga kinahanglan ipakiistorya mo dayon ito hito nga tawo. Sadang mo buhaton ini “ha espiritu ha kaaghop.” (Galasia 6:1) An katuyoan hito nga pag-istorya diri amo an pagpanalipod han imo reputasyon ha pagkita han iba pinaagi han pagpakamatadong han imo mga buhat o an pagpirit ha imo kaaway nga mangaro hin pasaylo, kondi an pakigmurayaw. Epektibo ba ini nga sagdon han Biblia?

Hi Ernest usa nga superbisor ha daku nga opisina. b Ha sulod hin damu ka tuig na, tungod ha iya trabaho kinahanglan pagdumarahon niya an sensitibo nga mga butang may kalabotan ha ngatanan nga klase hin mga tawo ngan tipigan an maopay nga relasyon ha ira ha trabaho. Naobserbahan niya nga masayon gud la mahitabo an personal nga mga away. Hiya nagsiring: “May mga panahon nga iginkakaaway ako ha iba. Kondi kon nahitatabo ini, nakikiistorya ako hito nga tawo mahitungod han problema. Ginkakadto ko dayon hira. Inaatubang hira, nga an tuyo amo an pakigmurayaw. Diri gud napapakyas an akon mga pangalimbasog.”

Hi Alicia may-ada mga sangkay tikang ha damu kalain nga mga kultura, ngan ini an iya ginsiring: “Usahay may-ada ako ginsisiring, ngan pagkatapos, nahuhunahuna ko nga bangin naglain an buot han usa ka tawo ha akon. Napakadto ako hito nga tawo ngan nangangaro ako hin pasaylo. Agsob ako mangaro hin pasaylo bisan kon diri na kinahanglan tungod kay bisan kon bangin waray maglain an buot hito nga tawo, mas maopay an akon pag-abat kon ginbubuhat ko ito. Hito nga paagi, nasisiguro ko nga waray diri-pagsinabtanay.”

 Paglampos ha mga Ulang

Kondi, ha personal nga mga paglantugi, an dalan ngadto ha pakigmurayaw agsob nga may-ada mga ulang. Nagsiring ka na ba: “Kay ano nga ako an mag-uuna ha pakigmurayaw? Hiya an nagpatikang han problema.” O nagpakadto ka na ba ha usa ka tawo basi sulbaron an usa nga problema kondi ito nga tawo nagsiring la: “Waray ako maisisiring ha imo”? An iba nga mga tawo nabaton ha sugad nga paagi tungod han kasakit ha emosyon nga ira gin-antos. An Proberbios 18:19 nasiring: “An nauurit nga bugto matirotig-a makuha kay han marig-on nga bungto; ngan hito an mga pagkasumpaki paropariho han mga trangka han usa nga ilihan.” Salit tagda an mga pagbati hito nga tawo. Kon diri hiya kumarawat, paghulat hin madaliay nga panahon ngan sarihi utro. Hito nga panahon an “marig-on nga bungto” bangin abrido na ngan an “trangka” bangin ginkuha na dida ha purtahan pakadto ha pakighiuli.

An usa pa nga ulang ha pakigmurayaw bangin amo an kahadlok han usa ka tawo nga mawad-an hiya hin pagtahod ha kalugaringon. Para ha iba nga mga tawo, an pangaro hin pasaylo o bisan an pakiistorya ha kaaway usa nga kaarawdan. Husto la nga mabaraka nga mawad-an han pagtahod ha kalugaringon, kondi an pagdumiri ba ha pakigmurayaw nakakadugang o nakakaiban ha pagtahod ha kalugaringon han usa ka tawo? Posible ba nga ini nga kabaraka nga mawad-an han pagtahod ha kalugaringon ha pagkatinuod pagpahitaas ngay-an?

Iginpapatin-aw han parasurat han Biblia nga hi Jakobo nga may-ada koneksyon butnga han hilig ha pakiglantugi ngan han pagpahitaas. Katapos isumat an “mga araway” ngan “mga kasamokan” ha butnga mismo han pipira nga mga Kristiano, nagpadayon hiya ha pagsiring: “An Dios nakontra ha mga palabilabihon, kondi naghahatag hin grasya ha mga mapainubsanon.” (Jakobo 4:1-3, 6) Paonan-o nakakapugong ha pakigmurayaw an pagpalabilabi, o pagpahitaas?

An pagpahitaas naglilimbong ha mga tawo, nagpapagios ha ira nga tumoo nga mas maopay hira kay ha iba. Ginhuhunahuna han mga palabilabihon nga may awtoridad hira nga maghukom kon maopay ba o maraot an ira igkasi-tawo. Ha ano nga paagi? Kon nahitatabo an mga diri-pagsinabtanay, agsob nga ira ginhuhunahuna an ira kaaway sugad nga mga tawo nga diri na mababag-o, waray na paglaom nga mag-uswag pa. An pagpahitaas nagpapagios ha iba nga mga tawo nga maghunahuna nga adton iginkakasumpaki nira diri takos asihon, ngan labi na nga diri takos hin sinsero nga pangaro hin pagpasaylo. Salit, agsob nga ginpapabay-an hadton nagpapadaog ha pagpahitaas ha kalugaringon nga magpadayon an mga away imbes nga sulbaron ito ha husto nga paagi.

Pariho han usa nga barikada nga nagpapaundang ha mga awto dida ha kalsada, tungod ha pagpahitaas agsob nga nauulang an mga pitad ngadto ha pakigmurayaw. Salit kon naoobserbahan mo nga nadiri ka pakigmurayaw ha usa ka tawo, posible nga pinakikig-awayan mo an pagpahitaas. Paonan-o mo madadaog an pagpahitaas? Pinaagi han pagpatubo han kabaliktaran hito—an pagpaubos.

Buhata an Kabaliktaran

Iginrirekomenda gud han Biblia an pagpaubos. “An balos han kamapainubsanon ngan an kahadlok kan Jehova amo an bahandi, ngan an dungog, ngan an kinabuhi.” (Proberbios 22:4) Ha Salmo 138:6, mababasa naton an mahitungod han paghunahuna han Dios ha mga tawo nga mapainubsanon ngan ha mga mapahitas-on: “Bisan kon hitaas hi Jehova, natan-aw hin hirani ha makalolooy; kondi hirayo niya kilalahon an palabilabihon.”

Damu nga mga tawo an naghuhunahuna nga an pagpaubos pariho la han kaalohi. Baga in sugad hito an panhunahuna han mga magmarando ha kalibotan. Bisan kon an bug-os nga nasud nagpapasakop ha ira karuyag, an mga lider ha politika waray kaisog nga karawaton hin mapainubsanon an ira mga sayop. An pakabati hin usa nga magmarando nga nasiring, “Pasayloa ako” makapainteres na nga sumat. Han an usa nga opisyal han gobyerno hadto diri pa la maiha nga nangaro hin pasaylo mahitungod han iya sayop ha usa nga makamaratay nga kalamidad, an iya ginsiring nagin ulohan han mga sumat.

An pagpaubos amo an kalidad nga pagin mapainubsanon o pagkaada hin ubos nga paghunahuna ha kalugaringon, an kabaliktaran han pagpahitaas o pagpalabilabi. Salit an pagpaubos nagpapakita han panhunahuna han usa ka tawo ha iya kalugaringon, diri han opinyon han iba nga mga tawo mahitungod ha iya. An mapainubsanon nga pagkarawat niya han iya mga sayop ngan sinsero nga pangaro hin pagpasaylo diri nagpapakaalo ha iya; mas nakakaopay lugod ito han iya reputasyon. An Biblia nasiring: “Ha atubangan han kagunawan an kasingkasing han tawo mapahitas-on; ngan ha atubangan han dungog naglalakat an pagkamapainubsanon.”—Proberbios 18:12.

 Mahitungod ha mga politiko nga diri nangangaro hin pasaylo tungod han ira mga sayop, usa nga paraobserba an nagsiring: “Makasurubo nga baga in naghuhunahuna hira nga an sugad nga pagkarawat han mga sayop usa nga tigaman han kaluyahan. An mga tawo nga maluya ngan waray kompyansa talagsa gud la sumiring hin, ‘Pasensya na.’ An mga tawo nga mapinairon ngan maisugon an diri nawawad-an han pagtahod ha kalugaringon pinaagi han pagsiring, ‘Nagsayop ako.’” Aplikado liwat ini bisan hadton diri mga politiko. Kon mangalimbasog ka nga saliwnan an pagpahitaas hin pagpaubos, an imo mga higayon ha pakigmurayaw kon may personal nga mga paglantugi mag-uuswag gud. Tigamni kon paonan-o naeksperyensyahan han usa nga pamilya nga totoo ini.

An diri pagsinabtanay nagin hinungdan han tensyon butnga ni Julie ngan han iya bugto nga hi William. Nasina hinduro hi William kan Julie ngan ha iya bana nga hi Joseph, nga tungod hito waray na gud hiya makigkita ha ira. Igin-ulî pa ngani niya an ngatanan nga mga regalo nga iginhatag ha iya nira Julie ngan Joseph ha naglabay nga mga tuig. Ha paglabay han mga bulan, an pagin duok hadto hini nga magbugto nasaliwnan hin pagdumot.

Kondi, hi Joseph nagdesisyon pag-aplikar han Mateo 5:23, 24. Nangalimbasog hiya pakiistorya ha iya bayaw ha maaghop nga paagi ngan nagsinurat ha iya basi mangaro hin pasaylo tungod ha pakasakit ha iya. Gin-aghat ni Joseph an iya asawa nga pasayloon an iya bugto. Ha paglabay han panahon, nakita ni William nga hira Julie ngan Joseph sinsero gud nga naruruyag makigmurayaw, salit nawara an iya kasina. Hi William ngan an iya asawa nakigkita kan Julie ngan Joseph; hira ngatanan nangaro hin pasaylo, nagharangkopay, ngan nahibalik an ira pagkamagsarangkay.

Kon karuyag mo masulbad an personal nga away ha usa ka tawo, mapailubon nga iaplikar an mga katutdoan han Biblia ngan mangalimbasog ha pakigmurayaw hito nga tawo. Bubuligan ka ni Jehova. An ginsiring han Dios ha kadaan nga Israel matutuman liwat ha imo: “O nga ikaw namati unta han akon mga sugo! Dida hito an imo kamurayaw nasusugad hin usa nga salog.”—Isaias 48:18.

[Mga footnote]

[Mga Retrato ha pahina 7]

An pangaro hin pasaylo agsob nga nagpapahiuli han mamurayawon nga mga relasyon