Istorya han Kinabuhi

An Usa nga Iginsalikway nga Ilo Nakabiling hin Mahigugmaon nga Amay

IGINSUMAT NI DIMITRIS SIDIROPOULOS

“Sige, kuhaa ito nga pusil ngan pabutha,” an nasisina nga siring han opisyal, ngan pirit nga iginduhol an usa nga riple ha akon atubangan. Kalmado nga nagdumiri ako. Kondi, nahadlok an mga sundalo han makita nira an mga bala tikang ha pusil han opisyal nga nagkakalupad ha igbaw han akon may sugbong. Baga hin sigurado nga mamamatay na ako hito nga panahon. Maopay na la kay nakatalwas ako. Pero diri ini an siyahan nga panahon nga nameligro an akon kinabuhi.

AN AKON pamilya kaapi han usa nga etniko nga minorya nga nag-uukoy hirani ha Kayseri, ha Kapadosia, Turkey. An pipira nga mga indibiduwal tikang hini nga lugar matin-aw nga kinarawat han Kristianidad han siyahan nga siglo K.P. (Buhat 2:9) Kondi, pag-abot han tinikangan han ika-20 ka siglo, tigda nga nabag-o an mga kahimtang.

Tikang ha Pagin Usa nga Pinalagiw Ngadto ha Pagin Ilo

Pipira ka bulan katapos matawo ako han 1922, pinalagiw an akon pamilya ngadto ha Gresya tungod han araway han mga tribo. Ginbayaan han akon nagugupong nga mga kag-anak an ngatanan gawas ha akon, nga minasus-an pa la hito nga panahon. Katapos mag-antos hin duro nga mga kakurian, inabot hira ha miserable nga kahimtang ha barangay han Kiria, nga hirani ha Drama, ha norte nga Gresya.

Han kwatro anyos ako ngan katapos matawo an akon manghod nga lalaki, namatay hi Tatay. Bainte syete anyos pa la hiya, kondi an kakurian hiton mapait nga mga panahon nakapaluya ha iya. Nag-antos hi Nanay hin duro nga mga kakurian, ngan waray pag-iha namatay liwat hiya. Nabayaan kami nga magbugto nga waray gud bisan ano na man la han mga kinahanglanon ha kinabuhi. Iginbarubalhin kami ha mga balay para ha mga ilo, ngan han 12 anyos ako, iginkadto ako ha usa nga balay para  ha mga ilo ha Tesalonika, diin nagtikang an akon pagbansay sugad nga mekaniko.

Samtang nagtutubo ako upod han diri makisangkayon nga mga tawo ha mga balay para ha mga ilo, naghinunahuna ako kon kay ano nga an pipira nga mga tawo nakakaeksperyensya hin damu hinduro nga mga pag-antos ngan kawaray hustisya. Ginpakianhan ko an akon kalugaringon kon kay ano nga tinutugotan han Dios an sugad nga makasurubo nga mga kahimtang nga umeksister. Ha amon mga klase mahitungod han relihiyon, gintutdoan kami nga an Dios makagarahum-ha-ngatanan, kondi waray makatadunganon nga pagsaysay an iginhatag mahitungod han pag-eksister ngan pagin kalyap han karaotan. Usa nga popular nga puplunganon an nagsiring nga an Griego Ortodokso nga Iglesia amo an pinakamaopay nga relihiyon. Han nagpakiana ako, “Kon Ortodokso an gimaopayi nga relihiyon, kay ano nga diri man Ortodokso an relihiyon han ngatanan?” Waray ako makakarawat hin makapatagbaw nga baton.

Kondi, an amon maestro may-ada hilarom nga pagtahod ha Biblia, ngan iya ginpabug-atan ha amon nga sagrado ito nga libro. Sugad liwat hito nga disposisyon an ipinakita han direktor han balay para ha mga ilo, pero tungod han usa nga hinungdan nga waray ko hibaroi, diri hiya nakikigbahin ha relihiyoso nga mga seremonya. Han nagpakiana ako mahitungod hini, ginsumatan ako nga nag-aram hiya hadto kaupod han mga Saksi ni Jehova, usa nga relihiyon nga diri ako pamilyar.

Disisyete ako han matapos an akon edukasyon ha balay para ha mga ilo ha Tesalonika. Nagtikang na an Girra ha Kalibotan II, ngan kontrolado han mga Nazi an Gresya. An mga tawo nagkakamatay ha kakalsadahan tungod ha gutom. Basi magpabilin nga buhi, pinalagiw ako ngadto ha kaumhan basi magin trabahador, nga gutiay la hinduro an sweldo.

An Biblia Nagtagana hin mga Baton

Pagbalik ko ha Tesalonika han Abril 1945, ginbisita ako han magurang nga babaye han usa han akon mga sangkay tikang pa ha kabata nga akon nakaupod ha pipira nga mga balay para ha mga ilo. Ginsumatan ako ni Paschalia nga nawara an iya bugto nga lalaki ngan ginpakianhan ako kon may hinbabaroan ba ako kon hain hiya. Durante han amon pag-istorya, nagsiring hiya nga usa hiya han mga Saksi ni Jehova ngan gin-unabi niya an interes han Dios ha mga tawo.

May kasina nga iginbangon ko an akon mga reklamo. Kay ano nga nag-iinantos na ako tikang pa ha kabata? Kay ano nga nailo ako? Hain an Dios ha panahon nga ginkikinahanglan gud naton hiya? Hiya binaton, “Sigurado ka ba nga an Dios an angay basulon mahitungod hini nga mga kahimtang?” Iya gin-gamit an iya Biblia basi ipakita ha akon nga diri ginpapaantos han Dios an mga tawo. Nakabulig ini ha akon nga hisabtan nga hinigugma han Maglalarang an mga tawo ngan ha diri maiha pauuswagon niya an mga butang. Pinaagi ha paggamit han mga teksto sugad han Isaias 35:5-7 ngan Pahayag 21:3, 4, iya iginpakita ha akon nga ha diri na maiha an girra, araway, sakit, ngan kamatayon pagwawad-on na, ngan an matinumanon nga mga tawo magkikinabuhi ha tuna ha waray kataposan.

Nakabiling Ako hin Nasuporta nga Pamilya

Hinbaroan ko nga an bugto ni Paschalia pinatay ngay-an ha usa nga araway han mga girilya. Ginbisita ko an iya pamilya basi liawon hira, kondi hira lugod an nagliaw ha akon tikang ha Kasuratan. Binalik ako basi kumarawat hin dugang pa nga nakakaliaw nga mga punto tikang ha Biblia, ngan waray pag-iha nagin bahin ako han usa nga gutiay nga grupo han mga Saksi ni Jehova nga nagkakatirok hin patago basi mag-aram ngan magsingba. Bisan pa han pagsalikway ha mga Saksi, determinado ako nga magpadayon ha pakig-upod ha ira.

Dida hito nga grupo han simple nga mga Kristiano, nabilngan ko an akon ginhihingyap nga mapaso ngan mahigugmaon nga kahimtang han pamilya. Ira iginhatag an espirituwal nga suporta ngan bulig nga akon gud ginkikinahanglan. Ha ira, nabilngan ko an diri-makikalugaringon ngan mapinairon nga kasangkayan, nga andam ngan disidido ha pagbulig ngan pagliaw ha akon. (2 Korinto 7:5-7) Labaw nga importante, nabuligan ako nga magin mas duok kan Jehova, nga hinbaroan ko na nga tagdon sugad nga akon mahigugmaon nga langitnon nga Amay. An iya mga kalidad nga gugma, pagpaid, ngan hilarom nga pagtagad makaruruyag gud. (Salmo 23:1-6) Ha kataposan, nakabiling na gud ako hin espirituwal nga pamilya ngan mahigugmaon nga Amay! Nabantad an akon kasingkasing. Waray pag-iha napagios ako ha pagdedikar han akon kalugaringon kan Jehova, ngan nabawtismohan ako han Septyembre 1945.

An pagtambong ha Kristiano nga mga katirok diri la kay nagpauswag han akon kahibaro  kondi nagpahilarom liwat han akon pagtoo. Tungod kay waray transportasyon, damu ha amon an agsob magbaktas han sobra unom ka kilometro tikang ha amon barangay ngadto ha katirokan, ngan durante hito nakikigbahin kami ha diri mahingangalimtan nga mga pag-uruistorya mahitungod ha espirituwal nga mga butang. Ha ikatarapos han 1945, han hinbaroan ko an mahitungod han higayon ha pakigbahin ha bug-os-panahon nga pag-ebanghelyo, nagtikang ako pagpayunir. Importante an marig-on nga relasyon kan Jehova, tungod kay diri na maiha nga sasarihan kon tubtob gud diin an akon pagtoo ngan integridad.

Kabaliktaran an Iginbunga han Pagkontra

Agsob sulungon an amon katirokan han mga polis nga nanarhog ha pagpatay ha amon. Iginpatuman an martial law ha nasud, tungod kay nagpapadayon an girra sibil ha Gresya. Ginsulong han magkontra nga mga grupo an usa kag usa upod an mabangis nga kapungot. Ha pagsalingabot han kahimtang, ginkombinse han mga klero an mga awtoridad nga tumoo nga mga Komunista kami ngan persigiron gud kami.

Durante hin duha-ka-tuig nga peryodo, damu ka beses nga gin-aresto kami, ngan unom ka beses nga ginsentensyahan kami hin tubtob ha upat ka bulan nga kaprisohan. Kondi, an mga prisohan puno na hin mga priso nga tungod han politika, salit ginpagawas kami. Gin-gamit namon an amon diri linalaoman nga kagawasan basi padayon nga magsangyaw, pero waray pag-iha gin-aresto na liwat kami—tulo ka beses ha usa la ka semana. Maaram kami nga damu han amon kabugtoan an gindistyero ngadto ha nabubulag nga mga isla. Marig-on gud ba an akon pagtoo salit maaatubang ko an sugad nga pagsari?

Nagin makuri hinduro an mga kahimtang han kinahanglan ako magreport ha presinto han polisya kada adlaw. Basi mabantayan ako, ginpakadto ako han mga awtoridad ha Evosmos, hirani ha Tesalonika, diin may-ada usa nga presinto han polisya. Nagplete ako hin kwarto ha hirani, ngan basi masuportahan an akon kalugaringon, nagtikang ako magtrabaho sugad nga nagbibiyahe nga trabahador, nagpapainggat hin tumbaga nga mga kaldero ngan mga karaha. Samtang nagpapayunir ako ha nakapalibot nga mga barangay, ini nga trabaho nakabulig ha akon nga masayon nga makakadto ha mga balay nga diri nasususpetsahan han mga polis. Sugad nga resulta, may pipira nga mga tawo nga nakabati han maopay nga sumat ngan kumarawat hito. Ha urhi, sobra napulo ha ira an nagin dedikado nga mga magsiringba ni Jehova.

Napulo ka Tuig, Walo nga Prisohan

Nagpabilin ako nga binabantayan hin mga polis tubtob ha kataposan han 1949, ngan katapos hito binalik ako ha Tesalonika, nga naiikag nga ipadayon an bug-os-panahon nga ministeryo. Kon san-o ko lugod hunahunaa nga tapos na an akon mga kakurian, diri linalaoman nga han 1950 ginsugo ako nga magsundalo. Tungod han akon hingyap nga magpabilin nga neutral sugad nga Kristiano, determinado ako nga diri mag-aram hin pakiggirra. (Isaias 2:4) Tungod hito nagtikang an maiha ngan nakakapasakit nga sunod-sunod nga kaprisohan ha pipira han pinakamaraot-an-bantog nga mga prisohan ha Gresya.

Nagtikang ito ngatanan ha syudad han Drama. Durante han siyahan nga mga semana han akon kapriso didto, an bag-o nga nahilista nga mga sundalo nagtikang han ira pagbansay ha pagpusil. Usa ka adlaw, gindara ako ngadto ha lugar diin hira nagbabansay. Usa han mga opisyal an pirit nga nagduhol hin riple ha akon atubangan ngan ginsugo ako nga pabuthon ito. Han magdumiri ako, gintikangan niya ako pagpinusila. Han hikit-an han iba nga mga opisyal nga waray ako magkompromiso, ginsinuntok gud nira ako. Nagsindi hira hin mga sigarilyo ngan ginparong nira ito ha ako mga palad. Katapos, ira ako ginbartolina. Nagpadayon ini ha sulod hin tulo ka adlaw. Duro an kaul-ol han mga paso han sigarilyo, ngan ha sulod hin damu  ka tuig waray mawara an mga ulat ha akon mga palad.

Antes ako bistahon ha hukmanan han militar, iginbalhin ako ha usa nga kampo militar ha Iráklion, Kreta. Ginkastigo gud nira ako didto, tungod han ira pangalimbasog nga bungkagon an akon integridad. Ha akon kahadlok nga bangin ako magkompromiso, naniguro ako hin pag-ampo, naghahangyo ha akon langitnon nga Amay nga parig-unon ako. Nahinumdoman ko an mga pulong han Jeremias 1:19: “Hira makikiaway ha imo; kondi diri hira makakadaog ha imo: kay ako upod ha imo, nasiring hi Jehova, ha pagluwas ha imo.” An nakakapahayahay nga “kamurayawan han Dios” nagpakalma ngan nagdara hin kahimyang ha akon. Hinsabtan ko an kinaadman ha pagsarig hin bug-os kan Jehova.—Filipos 4:6, 7; Proberbios 3:5.

Ha pagbista katapos hito, ginsentensyahan ako hin bug-os-kinabuhi nga kaprisohan. An mga Saksi ni Jehova ginhunahuna nga pinakamaraot nga “mga kaaway han Estado.” An bug-os-kinabuhi nga sentensya nagtikang ha Itsedin nga prisohan han mga kriminal, ha gawas han Canea, diin ginbartolina ako. An Itsedin usa nga kastilyo hadto, ngan an akon selda puno hin mga yatot. Nagpuputos ako tikang ha ulo tubtob ha tiil hin gisi-gisi ngan daan nga taklap basi diri ako direkta nga matamakan hin mga yatot kon nagkakamang ito ha akon bug-os nga lawas. Grabe nga nasakit ako hin pneumonia. An doktor nagsiring nga kinahanglan magpasirak ako, ngan tungod hito nakaistorya ko an damu han mga priso didto ha bungsaran. Kondi, nagtikagrabe an akon kahimtang, ngan katapos hin pagdinugo hinduro han akon baga, iginbalhin ako ha ospital han Iráklion.

Makausa pa nga ginbuligan ako han akon espirituwal nga pamilya han mga igkasi-Kristiano ha panahon nga ginkinahanglan ko hira. (Kolosas 4:11) Regular nga ginbisita ako han kabugtoan ha Iráklion, ginliliaw ngan gindadasig ako. Ginsumatan ko hira nga nanginginahanglan ako hin mga literatura basi makagsangyaw ha mga interesado. Gindad-an nira ako hin maleta nga doble an sapin ha ilarom diin maitatago ko an mga literatura. Nalipay gud ako nga durante han akon kaprisohan dida hito nga mga prisohan, diri maminos ha unom nga igkasi-priso an nabuligan ko nga magin totoo nga mga Kristiano!

Samtang hito nga panahon natapos na an girra sibil, ngan ginhimo na la nga napulo ka tuig nga kaprisohan an akon sentensya. Ha mga prisohan ha Rethimno, Genti Koule, ngan Cassandra gintapos ko an nahibilin nga panahon han akon sentensya. Katapos hin haros napulo ka tuig ha walo nga prisohan, ginpagawas ako, ngan binalik ako ha Tesalonika, diin mapaso nga ginkarawat ako han akon hinigugma nga Kristiano nga kabugtoan.

Pag-uswag Pinaagi han Bulig han Kristiano nga Kabugtoan

Han panahon nga ginpagawas ako ha prisohan, an mga Saksi ha Gresya mahimo na  makagsingba nga may relatibo nga kagawasan. Ginsalingabot ko dayon an higayon ha pagpadayon ha bug-os-panahon nga ministeryo. Waray pag-iha usa pa nga bendisyon an naidugang, tungod kay nakilala ko an usa nga matinumanon nga Kristiano nga bugto, hi Katina, nga nahigugma kan Jehova ngan aktibo hinduro ha pagsangyaw nga buruhaton. Ginkasal kami han Oktubre 1959. An katawo han amon anak nga babaye, hi Agape, ngan an pagkaada ko Kristiano nga pamilya dugang nga nakatambal han mga samad han akon pagin ilo. Labaw ha ngatanan, kontento an amon pamilya ha pag-alagad ilarom han nagpapanalipod nga pag-ataman han aton mahigugmaon nga langitnon nga Amay, hi Jehova.—Salmo 5:11.

Tungod han makuri hinduro nga kahimtang ha pinansyal, napiritan ako nga umundang ha pagpayunir, kondi ginsuportahan ko an akon asawa samtang nagpapadayon hiya ha bug-os-panahon nga pag-alagad. Usa pa nga importante nga okasyon ha akon Kristiano nga kinabuhi an nahitabo han 1969 han usa nga internasyonal nga kombensyon han mga Saksi ni Jehova an gindumara ha Nuremberg, Alemanya. Samtang nag-aandam ako ha pagbiyahe ngadto, nag-aplay ako para hin pasaporte. Han kumadto an akon asawa ha presinto han polisya basi magpakiana kon kay ano nga diri ko pa nakakarawat an akon pasaporte nga duha na man ka bulan an naglabay, igin-gawas han usa nga opisyal an madakmol nga mga papeles ha iya hunos ngan nagsiring: “Naghahangyo ka ba hin pasaporte para hini nga tawo basi hiya makapangumbirte ha Alemanya? Diri puydi! Peligroso hiya.”

Pinaagi han bulig ni Jehova ngan han pipira nga kabugtoan, nahiupod ako ha pagkuha hin pasaporte han usa nga grupo ngan salit nakatambong hiton makalilipay hinduro nga kombensyon. An pungkay han tinambong inabot hin sobra 150,000, ngan klaro nga nakita ko an espiritu ni Jehova nga naggigiya ngan nag-uusa hinin internasyonal nga espirituwal nga pamilya. Ha urhi, mas maaapresyar ko pa gud an bili han Kristiano nga pagminagburugto.

Han 1977 namatay an akon hinigugma nga asawa ngan maunungon nga kaupod. Nangalimbasog gud ako nga padakuon an akon anak uyon ha mga prinsipyo ha Biblia, kondi waray ako mag-usahan. Ginbuligan na liwat ako han akon espirituwal nga pamilya. Pirme gud ako magigin mapasalamaton ha suporta han kabugtoan durante hiton makuri nga panahon. An pipira ha ira binalhin pa ngani hin temporaryo ha amon balay basi buligan ako ha pag-ataman han akon anak. Diri ko gud hingangalimtan an ira nagsasakripisyo-ha-kalugaringon nga gugma.—Juan 13:34, 35.

Hi Agape nagdaku ngan nag-asawa hin bugto, hi Elias. Upat an ira anak nga kalalakin-an, ngan mga Saksi hira ngatanan. Ha naglabay pa la nga mga tuig, makadamu ako nga naistrok ngan nagluya na an akon kahimsog. Gin-aataman ako hin maopay han akon anak ngan han iya pamilya. Bisan pa han maluya nga kahimsog, damu pa gihapon an akon hinungdan nga maglipay. Nahinunumdom ako han panahon nga usa ka gatos pa la an kabugtoan ha bug-os nga Tesalonika, nga tago nga nagkakatirok ha pribado nga mga balay. Yana may-ada mga lima ka yukot nga madasigon nga mga Saksi dida hito nga lugar. (Isaias 60:22) Ha mga kombensyon, an mga batan-on nga kabugtoan nadaop ha akon, napakiana: “Nahinunumdom ka pa ba han nagdadara ka hin mga magasin ha amon balay?” Bisan kon bangin waray basaha han mga kag-anak ito nga mga magasin, ginbasa ito han ira mga anak, ngan nag-uswag hira ha espirituwal!

Samtang nakikita ko an pag-uswag han organisasyon ni Jehova, inaabat ko nga takos ito han ngatanan nga mga kakurian nga akon gin-ilob. Pirme ko ginsisidngan an akon mga apo ngan an iba pa nga mga batan-on nga hinumdoman nira an ira langitnon nga Amay ha ira pagkabatan-on, ngan diri gud niya isasalikway hira. (Eklesiastes 12:1) Gintuman gud ni Jehova an iya pulong, ha akon hiya nagin “amay han waray mga amay.” (Salmo 68:5) Bisan kon han bata pa ako, usa ako nga napasibay-an nga ilo, ha kataposan nakabiling ako hin mapinairon nga Amay!

[Retrato ha pahina 22]

Nagtrabaho ako sugad nga paraluto ha prisohan ha Drama

[Retrato ha pahina 23]

Upod hi Katina ha adlaw han amon kasal, 1959

[Retrato ha pahina 23]

Usa nga asembleya ha usa nga kagurangan hirani ha Tesalonika, ha ikatarapos han dekada han 1960

[Retrato ha pahina 24]

Upod han amon anak, 1967