MOKA ke fia iloʼi ia te hola, kotea ʼae ka ke fai? ʼE mahino ia, ʼe ke vakaʼi ia he ʼuasi. Pea ʼe lagi ko te hola tahi vaelua ʼaia ʼo te hili hoʼata. Kae ʼe feafeaʼi mo kapau ʼe fehuʼi atu e hou kaumeʼa pe ʼe kua hola fia?

ʼE fakalogo ki te koga meʼa ʼae ʼe ke maʼuli ai. Ohage la, ʼe feala pe ke ke ui age, “Kua hola 1:30.” ʼI ʼihi fenua ʼe lagi ui ai anai, “Kei toe minuta ʼe 30 ki te hola lua.”

Kae neʼe feafeaʼi ki te hahaʼi ʼo te temi muʼa ia tanatou iloʼi te hola? Neʼe ʼi ai ʼanatou faʼahiga lau ʼo te hola. ʼI te ’u Koga Tohi-Tapu Fakahepeleo, ʼe fakaʼaogaʼi ai te ʼu kupu “uhu,” “hoata,” pea mo “afiafi.” (Senesi 8:11; 19:27; 43:16; 1 Hau 18:26) Kae ʼi ʼihi temi, ʼe fakaʼaogaʼi ʼi te Tohi-Tapu he tahi ʼu kupu.

ʼI te temi ʼo te kau Iselaele, neʼe ko he agamahani ke ʼi ai he ʼu tagata leʼo ʼi te poʼuli. Neʼe vaheʼi e te kau Iselaele te poʼuli, pea ko te ʼu koga kehekehe ʼe tolu. (Pesalemo 63:7) ʼI te temi ʼo Sesu, neʼe faʼifaʼitakiʼi e te kau Sutea ia te kau Keleka mo te kau Loma ʼo natou vaheʼi fa ia te poʼuli.

ʼE tuʼa lahi te talanoa ʼi te ʼu Evaselio ki te ʼu koga kehekehe ʼo te poʼuli. Ohage la, ʼi te fa koga ʼo te poʼuli, peʼe “ ʼi te mafoata,” neʼe haʼele ia Sesu ʼi te fuga vai pea neʼe alu ki te vaka ʼae neʼe nonofo ai ʼana tisipulo. (Mateo 14:25) Pea neʼe ui fenei e Sesu ʼaki he lea fakatata: “Kapau neʼe iloʼi e te pule ʼo te ʼapi ia te hola ʼae ka haʼu ai te tagata kaihaʼa, neʼe nofo ʼalaʼala pea neʼe mole ina tuku ke hufi tona ʼapi.”—Mateo 24:43, nota.

Neʼe talanoa ia Sesu ki te ʼu koga kehekehe ʼe fa ʼo te poʼuli ʼi tana ui ki ʼana tisipulo ke natou nonofo tokakaga koteʼuhi ʼe mole natou “iloʼi pe ʼe haʼu ʼafea te pule ʼo te ʼapi, pe ʼe haʼu ʼi te afiafi, peʼe ʼi te maʼupo, peʼe ʼi te mafoata, peʼe ʼi te kei uhuuhu.” (Maleko 13:35, nota) Ko te ʼuluaki koga, ko “te afiafi,” neʼe kamata ʼi te to ʼo te laʼa ʼo kaku ki te hola hiva poʼuli. Ko te lua koga, ko “te maʼupo,” neʼe kamata ʼi te teitei hola hiva poʼuli ʼo kaku ki te maʼupo. Ko te tolu koga, ko “te mafoata,” peʼe ko “te temi ʼae ʼe ʼuʼua ai te moa,” neʼe kamata ʼi te maʼupo ʼo kaku ki te teitei hola tolu mafoata. Neʼe lagi ko te temi ʼaia ʼae neʼe ʼuʼua ai te moa ʼae neʼe puke ai ia Sesu. (Maleko 14:72) Ko te fa koga, ko “te kei uhuuhu,” neʼe kamata ʼi te teitei hola tolu mafoata ʼo kaku ki te hopo ake ʼo te laʼa.

Koia, tatau aipe pe neʼe mole maʼu he ʼu ʼuasi ʼi te temi muʼa ohage ko te temi nei, kae neʼe feala pe ke iloʼi e te hahaʼi ia te hola ʼi te ʼaho peʼe ko te poʼuli.