1. ʼE ke iloʼi feafeaʼi he tahi ʼe manavaʼofa? Ka tou fia fakamahino te manavaʼofa, kotea te faʼifaʼitaki Fakatohi-tapu ʼe tou manatuʼi?

ʼE KE iloʼi feafeaʼi he tahi ʼe manavaʼofa? Ko he tahi ʼe agalelei, mo tali kaiga pea mo lotofoaki. Pea ʼe lagi ke manatuʼi te faʼifaʼitaki ʼa te Samalitana ʼae neʼe talanoa ki ai Sesu. Neʼe “manavaʼofa” te tagata ʼaia ki te Sutea ʼae neʼe gaohi koviʼi e te kau kaihaʼa. ʼI tana sio ki te ʼu lavea ʼo te tagata Sutea, “neʼe ʼofa mamahi ai” ʼo ina faitoʼo ʼona lavea. (Luka 10:29-37) ʼI te faʼifaʼitaki ʼaeni ʼe fakamaʼuhigaʼi ai te manavaʼofa lahi ʼo te ʼAtua. Pea ʼe ha ʼi te kalitate ʼaia tona ʼofa, ʼae ʼe ina fakaha mai ʼi te ʼaho fuli.

2. Kotea te tahi aluʼaga ʼe ha ai te mananavaʼofa?

² ʼE ʼi ai te tahi aluʼaga ʼe feala ke fakaha ai e he tahi te manavaʼofa. Ohage la, ko he tahi ʼe manavaʼofa ʼe ina fakatuʼutuʼu anai ke mole ina fakatuʼā he tahi neʼe tonu ke fakatuʼā. Pea ʼe tau fakaha mai e Sehova te aluʼaga ʼaia kia tatou. Ohage ko tona ui e te tagata faipesalemo: “E mole ina fai kia tatou o mulimuli ki atatou agahala.” (Pes. 103:10) Kae ʼi ʼihi temi ʼe fakatonutonuʼi malohi e Sehova he tahi neʼe ina fai he agahala.

3. Kotea te ʼu fehuʼi ka tali ki ai te alatike ʼaeni?

³ ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou tali anai kia fehuʼi ʼe tolu: He koʼe ʼe manavaʼofa ia Sehova? Ka kita fakatonutonuʼi malohi he tahi, ʼe feala koa ke kita toe manavaʼofa ki ai? Pea kotea anai ka tokoni mai ke tou maʼu te manavaʼofa? ʼE tou maʼu anai ʼona tali ʼi te Tohi Tapu.

4. He koʼe ʼe manavaʼofa ia Sehova?

⁴ ʼE manavaʼofa ia Sehova he ʼe ʼofa ia tatou. Neʼe tohi e Paulo ki te kau Efeso ‘ ʼe fonu te ʼAtua ʼi te manavaʼofa.ʼ Neʼe ina fakamahino age ʼe manavaʼofa ia Sehova he ʼe ina foaki ki ʼana kaugana fakanofo heʼe haohaoa ia te ʼamanaki ʼae ke natou  maʼuʼuli ʼi selo. (Efe. 2:4-7) Kae neʼe mole gata pe tana fakaha tona manavaʼofa ki te kau fakanofo. Neʼe tohi fenei e Tavite: “E agalelei [ia Sehova, NWT] ki te u tagata fuli, pea e mafola tona manavaofa ki ana gaueaga fuli.” (Pes. 145:9) ʼE ʼofa Sehova ki te hahaʼi, koia ʼe ina fakaha tona manavaʼofa moka sio ʼe ʼi ai he tupuʼaga ke ina fai te faʼahi ʼaia.

5. Neʼe iloʼi feafeaʼi e Sesu ʼe fiafia ia Sehova ʼi te fakaha tona manavaʼofa?

⁵ Ko Sesu tokotahi ʼe ina iloʼi lelei te fiafia ʼae ʼa Sehova ʼi tana fakaha tona manavaʼofa. Neʼe fualoa tanā maʼuli fakatahi ʼi selo ʼi muʼa ʼo tana haʼu ki te kele. (Taag. 8:30, 31) Koia, neʼe tuʼa lahi tana sio ki te fakaha e Sehova tona manavaʼofa ki te hahaʼi agahala. (Pes. 78:37-42) Pea neʼe ina toe fakaha ʼi ʼana akonaki te kalitate maʼuhiga ʼaia ʼo tana Tamai.

6. Ko te faʼifaʼitaki fea neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu ke tou mahino ai ki te manavaʼofa lahi ʼo tana Tamai?

⁶ ʼI te alatike ʼae kua osi, neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu ia te faʼifaʼitaki ʼo te foha maumau koloa. Pea neʼe tou mahino ai ki te manavaʼofa lahi ʼo Sehova. Neʼe mavae leva te foha ʼaia ʼi tona ʼapi pea neʼe “ina maumauʼi ʼona koloa ʼi he maʼuli heʼe ʼaoga.” (Luka 15:13) Ki muli age, neʼe fakahemala ki tona faʼahiga maʼuli ʼaia, pea neʼe toe liliu ai ki tona api. Kotea neʼe fai e tana tamai? Neʼe ui fenei e Sesu: ‘ ʼI te kei mamaʼo ʼo [tona foha], neʼe sio tana tamai ki ai mo ʼofa mamahi ai pea neʼe lele ki ai ʼo faʼufua mo ʼuma mamahi ki ai.’ Neʼe mole fakalainoaʼi ia ia e tana tamai. Kae, ʼaki he manavaʼofa, neʼe fakamolemole ki ai pea neʼe ina toe tali ia ia ʼi tona ʼapi. Neʼe fai e te foha maumau koloa ʼaia ni agahala mamafa, kae neʼe fakamolemole ki ai tana tamai he neʼe fakahemala. ʼE ha ʼi te hisitolia ʼaeni, ʼe fakata e te tamai manavaʼofa ʼaia ia Sehova. Koia, neʼe fakaha e Sesu ʼe loto e Sehova ke fakamolemole kia natou fuli ʼae ʼe fakahemala moʼoni.—Luka 15:17-24.

7. Kotea te pikipikiga ʼo te manavaʼofa ʼo Sehova pea mo tona poto?

⁷ ʼE fakaha e Sehova tona manavaʼofa kia tatou he ʼe lahi ʼaupito tona poto. ʼE fai tuʼumaʼu e Sehova he ʼu tonu lelei ʼo ʼuhiga mo tana fakatupu. ʼE ui fenei ʼi te Tohi Tapu: “Ko te poto mai ʼoluga” ʼe “fonu ʼi te manavaʼofa mo te ʼu fua lelei.” (Sakp. 3:17) Ohage ko he tamai ʼofa, ʼe manavaʼofa Sehova ki ʼana fanau he ʼe ina iloʼi ʼe fua lelei kia natou. (Pes. 103:13; Esa. 49:15) ʼE natou maʼu he ʼamanaki ʼuhi ko te manavaʼofa ʼo Sehova  logo la tonatou heʼe haohaoa. Pea ʼe lahi te poto ʼo Sehova, koia ʼe ina fakaha tuʼumaʼu tona manavaʼofa moka sio ʼe ʼi ai he tupuʼaga ke ina fai te faʼahi ʼaia. Kae ʼe ina toe iloʼi foki ʼona tuʼakoi. ʼEi, ʼe poto ia Sehova he ʼe ina iloʼi te temi ʼae ʼe tonu ke manavaʼofa ai mo te temi ʼae ʼe mole ina tali ai te agahala ʼa he tahi.

8. ʼI ʼihi temi kotea ʼe tonu ke tou fai? Pea kotea tona tupuʼaga?

⁸ Kapau la neʼe agahala he tehina ʼi tona loto faʼitaliha, kotea ʼe tonu ke tou fai? Neʼe ui e Sehova kia Paulo ke ina fakaha fakahagatonu ki te kokelekasio ‘ke tuku tanatou fakatahi mo he tahiʼ ʼe feia. (1 Ko. 5:11) Koia, ko natou ʼae neʼe agahala kae mole fakahemala, ʼe fakamavae ʼi te kokelekasio. ʼE alu tahi te fakatuʼutuʼu ʼaia mo te ʼu lao ʼa Sehova. Koia ʼe maʼuhiga te fai ʼo te faʼahi ʼaia he ʼe puipui ai te ʼu tehina mo tuagaʼane. Kae lagi faigataʼa ki ʼihi tanatou tui ko te fakamavae ʼo he tahi, ʼe ha ai te manavaʼofa ʼo te ʼAtua. Tou vakaʼi te manatu aia.

9-10. Ka tou lau ia Hepeleo 12:5, 6, he koʼe ʼe tou ui ka fakamavae he tahi ʼe ha ai te manavaʼofa ʼo te Atua? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

⁹ ʼE tou lotomamahi moka tala ifo ʼi te fono kua fakamavae he tahi neʼe tou ʼofa ai. ʼE lagi tou manatu neʼe mole tonu ke fai te faʼahi ʼaia. Kae ka fakamavae he tahi ʼe ha ai koa te manavaʼofa ʼo te ʼAtua? ʼEi. Kapau ʼe tonu ke fakatonutonuʼi he tahi, ʼe ko he aga fakapotopoto ia pea ʼe kita fakaha ai tokita ʼofa ki ai. (Taag. 13:24) ʼE feala koa ke tokoni ki ai ke fetogi pea mo fakahemala mo kapau kua fakamavae? ʼEi. Tokolahi ia natou ʼaia neʼe fakamavae neʼe natou iloʼi te kovi ʼo ʼanatou agahala pea mo te ʼaoga ke natou fai ni fetogi mo toe liliu mai kia Sehova.—Lau ia Hepeleo 12:5, 6.

¹⁰ Tou vakaʼi he faʼifaʼitaki. ʼE tokagaʼi e te tagata tauhi ovi ʼe ʼi ai tana ovi ʼe mahaki. ʼE ina iloʼi ʼe tonu ke ina toʼo kehe te ovi ʼaia mai te lotoʼa ke faitoʼo. Kae ʼe fiafia te ʼu ovi ʼi te maʼuli fakatahi. Pea ka fakamamaʼo natou, ʼe natou matataku. Kapau ʼe fai e te tagata tauhi ovi te fakatuʼutuʼu ʼaia, ko tona fakaʼuhiga koa ʼe agakovi peʼe fefeka fau? Kailoa ia, ʼe mahino kia ia kapau ʼe ina tuku te ovi ʼaia ʼe mahaki ke fakatahi mo te tahi ʼu ovi ʼe mafola anai te mahaki. Kae ka ina tuku keheʼi, ʼe ina puipui te faga ovi.—Vakaʼi ia Levitiko 13:3, 4.

11. (1) He koʼe ʼe fakatatau he tahi kua fakamavae ki he ovi ʼe mahaki? (2) Kotea te ʼu fakatuʼutuʼu pea mo te tokoni ʼe fua lelei kia natou ʼae kua fakamavae?

¹¹ ʼE feala ke tou fakatatau he tahi kua fakamavae ki he ovi ʼe mahaki. Pea ʼe mahaki te kilisitiano ʼaia ʼi te faʼahi fakalaumalie. (Sakp. 5:14) Ohage pe ko te ʼu mahaki tau sino fuli, ko he tahi ʼe mahaki ʼi te faʼahi fakalaumalie ʼe feala ke pikisia ai ʼihi. Koia, ʼe ʼaoga ai ʼihi temi ke fakamamaʼo mai te kokelekasio. ʼE ha ʼi te fakatuʼutuʼu ʼaia te ʼofa ʼo Sehova ki ʼAna ovi ʼae ʼe nofo agatonu. Pea ʼe toe tokoni kia ia ʼae neʼe agahala ke ina iloʼi neʼe ina fai he agahala mamafa, pea ke fakahemala. Logo la tona kua fakamavae, kae ʼe feala hana kau ki te ʼu fono ke ina toe fakamalohiʼi ai tana tui. ʼE toe feala pe tana lau ʼatatou tohi pea mo sioʼi te emisio ʼae ʼi te mahina fuli, te Televisio JW. Pea kapau ʼe ina fai he ʼu fetogi ʼi tona maʼuli, ʼe tau ʼaʼahi anai e te ʼu tagata ʼafeā ʼo tokoni kia ia. ʼE feala ai anai ke ina toe maʼu ʼana felogoi lelei mo Sehova pea ke toe liliu ko he Fakamoʼoni ʼa Sehova. *

12. Ka agahala he tahi kae mole fakahemala, kotea ʼae ʼe lelei age ke fai e te ʼu tagata ʼafeā?

 ¹² Tou manatuʼi ʼe fakamavae pe ia natou neʼe agahala kae mole natou fakahemala. ʼE iloʼi e te kau tagata ʼafeā ko te fakamavae ʼo he tahi ʼe ko he tonu maʼuhiga. Pea ʼe tonu ke natou fakakaukau lelei. ʼE natou iloʼi ko Sehova ʼe ina fakatonutonuʼi he tahi “i te faitotonu.” (Sel. 30:11) ʼE natou ʼoʼofa ʼi ʼonatou tehina mo tuagaʼane pea ʼe mole natou fia fai he meʼa ke maumauʼi ai ʼanatou felogoi mo Sehova. Koia, ʼi ʼihi temi ʼe lelei age ke fakamavae ia ia ʼae ʼe agahala ʼi te kokelekasio. ʼE ko he faʼahiga fakaha pe ʼo tonatou ʼofa pea mo manavaʼofa kia ia.

13. He koʼe neʼe tonu ke fakamavae he kilisitiano ʼo Kolonito?

¹³ Tou vakaʼi he ʼu fakatotonu neʼe fai e Paulo ki te kau Kilisitiano ʼo Kolonito. Neʼe talanoa ki he tahi neʼe agahala kae neʼe mole fakahemala. Neʼe maʼuli te tagata ʼaia mo te ʼohoana ʼo tana tamai. Neʼe ko he aga fakaufiufi ia. Neʼe iloʼi e Paulo neʼe fai e Sehova te ʼu palalau ʼaeni ki te kau Iselaele: “Kapau e momoe anai he tagata mo te ohoana o tana tamai, pea e ina huei anai te telefua o tana tamai, e tautea anai ki te mate te tagata mo te fafine.” (Lev. 20:11) ʼE mahino ia, neʼe mole feala ke ui e Paulo ki te kokelekasio ke natou matehi te tagata ʼaia. Kae neʼe ina kole ki te kau Kolonito ke natou fakamavae ia ia. Neʼe feala ki te aga heʼe ʼaoga ʼa te tagata ʼaia ke ʼi ai hona ʼu fua kovi ki te kokelekasio. Ko ʼihi neʼe mole natou koviʼia te aga fakaufiufi ʼaia.—1 Ko. 5:1, 2, 13.

14. Ka tou lau ia 2 Kolonito 2:5-8, 11, neʼe fakaha feafeaʼi e Paulo tona manavaʼofa ki te tehina ʼae neʼe fakamavae? Pea kotea tona tupuʼaga?

¹⁴ Ki muli age, neʼe maʼu logo ia Paulo kua fai e te tagata ʼaia ni fetogi lahi ʼi tona maʼuli. Neʼe fakahemala moʼoni. Logo la tana fai he ʼu aga neʼe ʼulihi ai te kokelekasio, kae neʼe fakaha e Paulo ki te kau tagata ʼafeā neʼe mole fia ‘fefeka fau.’ Neʼe ina ui fenei age: “Kotou fakamolemole kia ia pea mo fakafimalieʼi ia ia.” Ke ke fakatokagaʼi pe koʼe neʼe ui e Paulo ke natou fai te faʼahi ʼaia. Neʼe ina ui fenei: “Naʼa taʼomia ʼi te lahi fau ʼo tona lotomamahi.” Koia, neʼe ʼofa Paulo ʼi te tagata ʼaia neʼe fakahemala. Neʼe mole ina loto ke taʼomia te tagata ʼaia ʼo tupu ai hana mole kumi te fakamolemole ʼa Sehova.—Lau ia 2 Kolonito 2:5-8, 11.

15. Ka agahala he tahi, ʼe fakaha feafeaʼi e te kau tagata ʼafeā tanatou mole tali tana aga pea ʼe natou toe manavaʼofa?

¹⁵ ʼE fiafia te ʼu tagata ʼafeā ʼi te fakaha ʼo te manavaʼofa ohage ko Sehova. ʼE natou  fakatonutonuʼi malohi ia ia ʼae ʼe agahala moka ʼe ʼaoga. Kae ʼe natou toe fakaha foki te manavaʼofa moka ʼe feala. Kapau ʼe mole fakatonutonuʼi ia ia ʼae ʼe agahala, ʼe mole natou manavaʼofa, kae ʼe natou tali tana aga. Kae ʼe ko te kau tagata ʼafeā pe koa ʼe tonu ke natou fakaha te manavaʼofa?

16. Ia Taaga Lea 21:13, kotea ka fai e Sehova kia ia ʼae ʼe mole manavaʼofa?

¹⁶ ʼE faiga fuli te ʼu tehina mo tuagaʼane ke natou manavaʼofa, ohage ko Sehova. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe mole fakalogo anai ia Sehova kia ia ʼae ʼe mole manavaʼofa. (Lau ia Taaga Lea 21:13.) ʼE tou fakaʼofaʼofa anai moka mole ina tali ʼatatou faikole. Koia ʼae ʼaua naʼa tou fefeka fau kae tou ʼofa. Tou fagono tuʼumaʼu ki ʼotatou tehina mo tuagaʼane ʼae ʼe mamahi, ʼei, ki “te tagi a te tagata masiva.” Tou manatuʼi te fakatokaga ʼaeni: “ ʼE mole fai anai te fakamau ʼaki te manavaʼofa kia ia ʼae ʼe mole manavaʼofa.” (Sakp. 2:13) Kapau ʼe tou agavaivai ʼo manatuʼi te ʼaoga ʼae ke fakaha mai e he tahi te manavaʼofa, ʼe toe lahi age anai tatatou fakaha ki ʼihi te kalitate ʼaia. Koia, ʼe tou loto tafito ke tou manavaʼofa kia natou ʼae neʼe agahala pea kua fakahemala mo toe liliu mai kia Sehova.

17. Neʼe fakaha feafeaʼi e te Hau ko Tavite te manavaʼofa moʼoni?

¹⁷ ʼE maʼu ʼi te Tohi Tapu he ʼu faʼifaʼitaki ʼo te ʼu kaugana ʼa te Atua. Pea ʼe feala ke tokoni mai ke tou fakaha te manavaʼofa, pea ke ʼaua naʼa tou fefeka fau. Ohage la, tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼa te Hau ko Tavite. Neʼe kumi e Saulo ke ina matehi ia ia. Kae neʼe fakaha tuʼumaʼu pe e Tavite tona manavaʼofa kia ia he neʼe ko te fakanofo ʼa Sehova. Neʼe mole faiga ia ke lagavaka peʼe ke ina fai kia ia he meʼa ʼe kovi.—1 Sam. 24:9-12, 18, 19.

18-19. Fakaha aluʼaga ʼe lua neʼe mole fakaha ai e Tavite te manavaʼofa.

¹⁸ Neʼe mole fakaha tuʼumaʼu e Tavite te manavaʼofa. ʼI te tahi ʼaho neʼe mole palalau fakaʼapaʼapa ia Napale ʼo ʼuhiga mo Tavite pea neʼe mole ina foaki age he meʼa kai ki ai mo ʼana tagata faifekau. Ko Napale neʼe ko he tahi neʼe agafefeka. Neʼe ita ai Tavite ʼo ina fakatotonu ke ina matehi ia Napale mo ʼana tagata fuli. Meʼa lelei foki, neʼe taʼofi e Apikaile te ʼohoana ʼo Napale ia Tavite ke ʼaua naʼa ina fakahoko he ligi toto. ʼE tou iloʼi ko Apikaile neʼe ko he fafine faʼa kataki.—1 Sam. 25:9-22, 32-35.

¹⁹ Koʼeni te tahi aluʼaga: Neʼe fakamatala e te polofeta ko Natane kia Tavite te hisitolia ʼo he tagata maʼu koloa neʼe ina kaihaʼa te kiʼi ovi ʼo hona vahaʼa fale kae neʼe masiva. ʼI te aluʼaga ʼaia neʼe toe ita ai ia Tavite mo ui fenei: “E mauli [Sehova, NWT]! E tonu ke mate te tagata ae nee ina fai te mea aena.” (2 Sam. 12:1-6) Neʼe mahino ia Tavite ki te Lao ʼa Moisese. ʼE ina iloʼi kapau ʼe kaihaʼa e he tagata he ovi, ʼe tonu ke ina foaki age ovi ʼe fa moʼo fetogi ʼaki. (Eke. 22:1) Kae neʼe fefeka fau tana ui ʼae ke matehi te tagata kaihaʼa ʼaia. Neʼe fakaha e Natane te hisitolia ʼaia moʼo fakamahino kia Tavite neʼe ina fai  he ʼu agahala ʼe mamafa age ia. Pea neʼe fakaha e Sehova tona manavaʼofa lahi kia Tavite, kae neʼe mole manavaʼofa ia Tavite ki te tagata kaihaʼa.—2 Sam. 12:7-13.

20. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼa Tavite?

²⁰ ʼE ke tokagaʼi ʼi te ita ʼa Tavite, neʼe manatu ia neʼe tonu ke matehi ia Napale mo ʼana kaugana. Ki muli age, ʼi te hisitolia a Natane, neʼe ina loto ke matehi te tagata kaihaʼa ʼi te aga neʼe ina fai. ʼE tou iloʼi ko Tavite neʼe ko he tagata agalelei. Kae he koʼe neʼe fefeka fau tana fakamau? Tou vakaʼi te meʼa ʼae neʼe hoko ʼi tona maʼuli. ʼI te temi ʼaia, neʼe mole lelei te leʼo ʼo loto ʼo Tavite. Koia ka fefeka fau te fakamauʼi ʼo ʼihi, ʼe ha ai ʼe mahaki ʼi te faʼahi fakalaumalie. Neʼe fai e Sesu te fakatokaga ʼaeni ki ʼana tisipulo: “Tuku takotou fakamau, naʼa fakamauʼi koutou, koteʼuhi ʼe fakamauʼi anai koutou ʼo mulimuli ki takotou faʼahiga fakamau.” (Mat. 7:1, 2) Koia, tou tokaga naʼa tou fefeka fau kae tou faʼifaʼitakiʼi totatou ʼAtua, ʼae ʼe “fonu ʼi te manavaʼofa.”

21-22. Ko te ʼu aluʼaga fea ʼe feala ai hau fakaha tou manavaʼofa?

²¹ Kapau ʼe tou manavaʼofa, pea ʼe mole tonu pe ke tou fakaʼofaʼofa ki ʼihi. Kae ʼe tou ʼofa ia natou ʼo fakaha ʼi ʼatatou gaue. Koia, tou fai te fehuʼi ʼaeni: Ko ai ʼi toku famili, peʼe ʼi te kokelekasio peʼe ʼi ʼoku vahaʼa fale ʼe ʼaoga ki ai he tokoni? ʼE lahi te ʼu aluʼaga ke tou fakaha ai te manavaʼofa. ʼE ʼi ai koa he tahi ʼe ʼaoga ki ai he fakalotofimalie? ʼE ʼi ai koa he tahi ʼe ʼaoga ki ai ke teuteuʼi hana mea kai peʼe ke tokoni ki ai? ʼE ʼaoga koa ki he tehina peʼe ko he tuagaʼane neʼe toe fakahu mai ke tou fakatahi mo ia pea mo fakalotomalohiʼi? ʼE feala koa ke tou fakapelepeleʼi te hahaʼi ʼo fakaha kia natou te logo lelei? ʼE mahino ia, ʼe ko he tahi faʼahiga fai ʼaia ʼe lelei ke tou fakaha ai kia natou te manavaʼofa.—Sopo 29:12, 13; Loma 10:14, 15; Sakp. 1:27.

²² Ka tou mahino ki te ʼaoga ʼae ke tou tokoni ki ʼihi, ʼe tou tokagaʼi anai ʼe lahi te ʼu aluʼaga ke tou fakaha ai te manavaʼofa kia natou. Koia ka tou fakaha te kalitate ʼaia, ʼe mahino papau ia ʼe tou fakafiafiaʼi anai ia tatatou Tamai ʼae ʼe ʼi selo, te Atua ʼae ʼe “fonu ʼi te manavaʼofa.”