“ ʼI te tahi ʼaho, ko toku kiʼi tehina mataʼi tama neʼe fakalaga ke mai kia au. Neʼe ma fuhu, pea neʼe au kukumi ai tona kia, ʼo au fia matehi ia ia.”—Paul.

“ ʼI toku loto fale, neʼe au hoko ita. Neʼe au maumauʼi ai he ʼu meʼa gaoʼi, peʼe ko he ʼu puha, he meʼa pe neʼe au maʼu.”—Marco.

Tokolahi ia tatou ʼe mole tou fai anai te taʼi aga ʼaia moka tou iita. Kae ʼi ʼihi temi ʼe faigataʼa hatatou lotololomi. ʼE tou feia ʼuhi ko totatou ʼuhiga agahala ʼae neʼe tou maʼu mai ia Atama. (Loma 5:12) Ko ʼihi, ohage ko Paulo mo Marco, ʼe faigataʼa hanatou lolomi tonatou ita. Ko ʼihi ʼe faigataʼa tanatou lolomi ʼanatou manatu, he ʼe natou fakakaukauʼi tuʼumaʼu pe he ʼu meʼa fakatupu lotohoha, peʼe natou taupau he ʼu manatu fakalotovaivai. Pea ko ʼihi leva ʼe natou faiga malohi ke ʼaua naʼa natou fai ni felaveʼi fakasino heʼe ʼaoga, peʼe inu kava, peʼe ke mole natou toloke.

Kapau ko he tahi ʼe mole ina lolomi ʼana manatu mo ʼona holi, peʼe ko te ʼu meʼa ʼae ʼe ina fai, ʼe feala ke tuʼutamakiʼia tona maʼuli. Ke mole hoko te faʼahi ʼaia, kotea ʼae ʼe feala ke tou fai? ʼE tonu ke tou maʼu te lotololomi. Moʼo tokoni mai kia tatou, ʼe tou tali anai ki te ʼu fehuʼi ʼaeni ʼe tolu: (1) Kotea te lotololomi? (2) He koʼe ʼe maʼuhiga. (3) ʼE feafeaʼi hatatou maʼu te kalitate ʼaia ʼe kau ki “te fua ʼo te laumalie”? (Kal. 5:22, 23) Pea ʼe tou vakaʼi anai pe ʼe kotea ʼae ʼe feala ke tou fai mo kapau neʼe mole tou lotololomi.

Ko he tahi ʼe lotololomi ʼe mole hoko ʼoho. ʼE tokaga naʼa ina fai he ʼu palalau peʼe ko he aga ʼe feala ke lotomamahi ai te ʼAtua.

Ko Sesu neʼe ina fakaha mai pe ʼe kotea te lotololomi. ʼE ui fenei ʼi te Tohi-Tapu: “ ʼI te temi ʼae neʼe leakoviʼi ai ia ia e te hahaʼi, neʼe mole ina toe leakoviʼi ia natou. ʼI te temi ʼae neʼe fakamamahiʼi ai, neʼe mole ina fakamatakuʼi ia natou, kaʼe neʼe ina tuku ia meʼa fuli kia Ia ʼae ʼe ina fakamauʼi ʼi te faitotonu.” (1 Pet. 2:23) Neʼe lotololomi ia Sesu ʼi tona vaʼi e te hahaʼi, kae tautau ʼi te pou fakamamahi. (Mat. 27:39-44) ʼI muʼa atu, neʼe toe fakaha lelei e Sesu tona lotololomi ʼi te temi ʼae neʼe fakafehuʼi ai ia ia e te kau takitaki lotu, ke natou maʼu ai hana hala. (Mat. 22:15-22) Pea neʼe ina tuku mai he faʼifaʼitaki lelei ke tou mulimuli ki ai ʼi te temi ʼae neʼe faiga ai e te kau Sutea itaita ke natou taumakaʼi ia ia! Neʼe mole ina tali koviʼi, kae “neʼe nono ia Sesu pea neʼe mavae mai te fale lotu.”—Soa. 8:57-59.

ʼE feala koa ke tou faʼifaʼitakiʼi ia Sesu? ʼEi, logo la totatou ʼuhiga agahala. Neʼe tohi fenei e te apositolo ko Petelo: “Neʼe toe mamahi foki mo Kilisito maʼa koutou, ʼo ina tuku atu kia koutou he faʼifaʼitakiʼaga ke kotou mulimuli fakalelei ki ai.” (1 Pet. 2:21) Koia, ko tatou hahaʼi agahala, ʼe feala pe ke tou mulimuli fakalelei ki te faʼifaʼitaki ʼa Sesu. He koʼe ʼe maʼuhiga?

ʼE maʼuhiga te lotololomi ke tou maʼu ai te ʼofa ʼo Sehova. Logo la kua fualoa tatatou tauhi kia te ia, kae ʼe feala pe ke mole kei ʼofa te ʼAtua kia tatou mo kapau ʼe mole tou lolomi ʼatatou palalau pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼe tou fai.

Tou palalau ʼo ʼuhiga mo Moisese. “Nee agamalu osi . . . o lahi age i te u tagata fuli ae kua mauli i oluga o te kele.” (Num. 12:3) Ko Moisese neʼe faʼa kataki ʼi tana logo ki te meomeo ʼa te kau Iselaele lolotoga ni lauʼi taʼu. Kae ʼi te tahi ʼaho neʼe mole kei ina maʼu te lotololomi. Neʼe ita leva ʼi te temi ʼae neʼe natou toe meomeo ai he neʼe mole hanatou vai. Neʼe ina fai ai he ʼu palalau fefeka kia natou, ʼo ina ui fenei: “Ke koutou fakalogo mai, hahai logogataa! Pe e feala kia maua te fakahali o he vai kia koutou mai te utu aeni?”—Num. 20:2-11.

Neʼe mole lotololomi ia Moisese. Neʼe mole ina fakakololiaʼi ia Sehova, he neʼe mole ina ui neʼe ko Sehova ʼae neʼe ina foaki mai te vai. (Pes. 106:32, 33) Neʼe mole fakagafua ai e Sehova ke hu ki te Kele ʼo Te Fakapapau. (Num. 20:12) ʼO kaku ki tona mate, neʼe lagi fakahemala ia Moisese ʼi tana mole maʼu te lotololomi ʼi te lakaga ʼaia.—Tet. 3:23-27.

Kotea te ako maʼa tatou? Maʼia pe ʼe kua fualoa tatatou nonofo ʼi te moʼoni, ʼe mole tonu ke tou fai he ʼu palalau ʼe mole fakaʼapaʼapa kia natou ʼae ʼe fakatupu ita kia tatou, peʼe ko natou ʼae ʼe tonu ke fakatonutonuʼi. (Efe. 4:32; Kol. 3:12) ʼE moʼoni, ka tou matutuʼa, ʼe faigataʼa ʼi ʼihi temi ke tou faʼa kataki fualoa. Tou manatuʼi te meʼa ʼae neʼe hoko kia Moisese. ʼE mole tou fia maumauʼi ʼatatou felogoi lelei mo Sehova ʼuhi ʼae he neʼe mole tou lotololomi. ʼE feafeaʼi hatatou maʼu te kalitate maʼuhiga ʼaia?

Kole te laumalie maʼoniʼoni. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko te lotololomi ʼe kau ki te fua ʼo te laumalie maʼoniʼoni, pea ko Sehova ʼe ina foaki tona laumalie kia natou ʼae ʼe natou kole age. (Luka 11:13) ʼAki tona laumalie maʼoniʼoni, ʼe foaki e Sehova te malohi ʼae ʼe ʼaoga ke tou lotololomi ai. (Flp. 4:13) ʼE toe tokoni mai ke tou maʼu he tahi ʼu kalitate ʼo te fua ʼo tona laumalie, ohage ko te ʼofa, ʼae ʼe faigafua ai hatatou lotololomi.—1 Ko. 13:5.

Tekeʼi ia meʼa fuli ʼae ʼe feala ke faigataʼa ai tau maʼu te lotololomi. ʼE tonu ke tou tekeʼi te ʼu pasina ʼi te Neti pea mo te ʼu fakafiafia ʼae ʼe ha ai he ʼu meʼa ʼe kovi. (Efe. 5:3, 4) ʼI tona  fakahagatonu, ʼe tonu ke tou fakafisi ki te ʼu meʼa fuli ʼae ʼe natou taki tatou ke tou fai he aga ʼe kovi. (Taag. 22:3; 1 Ko. 6:12) Ohage la ko he tahi ʼe ina tauʼi he ʼu holi heʼe ʼaoga, ʼe tonu anai ke mole ina lau he ʼu tohi peʼe sioʼi he ʼu ʼata ʼe fakamatala ai te femanakoʼaki ʼa he tagata mo he fafine.

Kae ʼe lagi matafaigataʼa kia tatou hatatou mulimuli ki te tokoni ʼaia. Kae kapau ʼe tou fai ni faiga, ʼe foaki mai anai e Sehova te malohi ʼae ʼe ʼaoga kia tatou ke tou lotololomi ai. (2 Pet. 1:5-8) ʼE tokoni mai anai ke tou lolomi ʼatatou manatu, mo ʼatatou palalau pea mo te ʼu meʼa ʼae ʼe tou fai. Ohage ko Paulo mo Marco, ʼae neʼe kua tou ʼosi palalau ki ai, neʼe nā ako ke nā lolomi tanā agamalohi. Tou toe talanoa ki te tahi tehina neʼe hoko ita moka neʼe ʼuli motoka. Neʼe tau fihi mo ʼihi atu neʼe natou ʼuli motoka. Kotea ʼae neʼe ina fai ke ina lolomi tana hoko ita? Neʼe ina ui fenei: “ ʼI te ʼaho fuli, neʼe au faikole fakamalotoloto. Neʼe au ako he ʼu alatike neʼe palalau ki te lotololomi. Pea neʼe au ako fakaʼatamai he ʼu vaega Fakatohi-tapu neʼe ʼaoga kia au. Logo la kua fualoa taku faiga ke au maʼu te kalitate ʼaia, kae ʼi te ʼaho fuli ʼe tonu ke au manatuʼi taku fakatuʼutuʼu ʼae ke mole au ita. Pea ka au fakatuʼutuʼu ke au alu ki he koga meʼa, ʼe au alu fakatomuʼa ke ʼaua naʼa au hoha ʼi te ala.”

ʼE feala anai ʼi ʼihi temi ke mole tou lotololomi. ʼE tou ufiufi anai ʼi te faikole kia Sehova. Kae ʼe ko te temi totonu ʼaia ʼae ʼe tonu ai ke tou faikole. Koia, kapau neʼe mole ke lotololomi, foimo faikole kia Sehova. Kole fakamalotoloto ia tana fakamolemole, mo kumi tana tokoni, pea mo ke fakatotonu ke mole ke toe to ki te hala ʼaia. (Pes. 51:11-13) ʼAua naʼa ke manatu ʼe mole fakalogo anai e Sehova tau faikole. (Pes. 102:18) ʼE fakamanatuʼi mai e te apositolo ko Soane ko te taʼataʼa ʼo te ʼAlo ʼo te ʼAtua “ ʼe [ina] fakamaʼa tatou mai te ʼu agahala fuli.” (1 Soa. 1:7; 2:1; Pes. 86:5) Pea ʼaua naʼa galo kia tatou ʼe kole mai e Sehova ki ʼana kaugana ke natou lotofakamolemole tuʼumaʼu. Koia tou tui papau ʼe fakamolemole mai ia Sehova kia tatou.—Mat. 18:21, 22; Kol. 3:13.

ʼI te temi ʼae neʼe mole kei maʼu ai e Moisese te lotololomi, neʼe mamahi ai Sehova kia ia. Kae neʼe ina fakamolemole kia ia. Pea ʼi te Tohi-Tapu, ʼe ui ai ʼo ʼuhiga mo Moisese ʼe ko he faʼifaʼitakiʼaga lelei ʼo te tui. (Tet. 34:10; Hep. 11:24-28) ʼE moʼoni neʼe mole fakagafua e Sehova kia Moisese ke hu ki te Kele ʼo Te Fakapapau, kae ʼe ina fakagafua anai ke maʼuli ʼo heʼe gata ʼi te Palatiso ʼi te kele. ʼO feia mo tatou, ʼe feala ke tou maʼu te ʼamanaki ʼaia mo kapau ʼe tou faiga malohi ke tou maʼu te lotololomi, ʼae ko he kalitate maʼuhiga.—1 Ko. 9:25.