He Koʼe ʼe Tou “Haga Fua ʼo Lahi”?
“ ʼE fakakololiaʼi taku Tamai ʼi te faʼahi ʼaeni, ke kotou haga fua ʼo lahi pea ke kotou fakamoʼoni ko koutou ko ʼaku tisipulo.”—SOANE 15:8.
1, 2. (1) Kotea ʼae neʼe faipalalau ki ai Sesu mo ʼana tisipulo ʼi te po ʼi muʼa ʼo tana mate? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.) (2) He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou manatuʼi te tupuʼaga ʼo tatatou faifakamafola? (3) Kotea ka tou talanoa anai ki ai?
NEʼE fualoa te faipalalau ʼa Sesu mo ʼana apositolo ʼi te po ʼi muʼa ʼo tana mate. Neʼe ina fakalotofimalieʼi natou ʼi tana fakaha age tona ʼofa mamahi ʼae ia natou. Pea neʼe ina fakamatala foki kia natou te lea fakatata ʼo ʼuhiga mo te fuʼu vite, ʼae neʼe tou talanoa ki ai ʼi te alatike neʼe hoki ʼosi atu. Neʼe fia fakalotomalohiʼi e Sesu ʼana tisipulo ke natou “haga fua ʼo lahi,” ko tona fakaʼuhiga, ke natou faʼa kataki ʼi te tala ʼo te logo ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga.—Soane 15:8.
2 Kae, neʼe ui e Sesu ki ʼana tisipulo pe kotea ʼe tonu ke natou fai pea mo tona tupuʼaga. Neʼe ina fakaha age kia natou te ʼu tupuʼaga ʼae ke natou haga faifakamafola ai. ʼE maʼuhiga ke tou manatuʼi pe koʼe ʼe tonu ke tou haga faifakamafola. He ʼe ko tatatou fakakaukauʼi te faʼahi ʼaia, ʼe ina uga anai tatou ke tou faʼa kataki ʼi te ‘fakamoʼoni ʼae ʼe tou fai ki te ʼatu puleʼaga.’ (Mateo 24:13, 14) ʼI te alatike ʼaeni, ʼe tou talanoa anai kia tupuʼaga Fakatohi-tapu ʼe fa ke tou faifakamafola ai. Pea ʼe tou toe talanoa anai kia meʼa ʼofa ʼe fa ʼe foaki mai e Sehova ke feala ke tou haga fua ke lahi.
ʼE TOU FAKAKOLOLIAʼI IA SEHOVA
3. (1) Ia Soane 15:8, kotea te tupuʼaga tafito ʼae ʼe tou faifakamafola ai? (2) ʼI te lea fakatata ʼa Sesu, kotea ʼae ʼe fakata e te ʼu vite, pea he koʼe ʼe to tonu te faʼifaʼitaki ʼaia?
3 Ko te tupuʼaga tafito ʼae ʼe tou faifakamafola ai, ko tatatou fia fakakololiaʼi ia Sehova pea mo fakatapuha tona huafa. (Lau ia Soane 15:1, 8.) ʼI te fakamatala e Sesu te lea fakatata ʼo ʼuhiga mo te fuʼu vite, neʼe ina fakatatau ia Sehova ki he tagata gaue kele, peʼe ko he tagata faiʼoloto ʼe ina fakahomo te ʼu vite. Pea neʼe fakatatau e Sesu ia ia totonu ki te fuʼu vite kae ko ʼana tisipulo ki te ʼu vaʼa. (Soane 15:5) Koia, ʼi te lea fakatata, ʼe fakata e te ʼu vite te ʼu fua ʼae ʼe maʼu e te ʼu tisipulo ʼa Sesu, peʼe ko tanatou gaue faifakamafola. Neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana apositolo: “ ʼE fakakololiaʼi taku Tamai ʼi te faʼahi ʼaeni, ke kotou haga fua ʼo lahi.” Moka ʼe lelei te ʼu fua ʼo he fuʼu vite, ʼe vikiʼi ai te tagata gaue kele. ʼO toe feia pe, ka tou faiga fakamalotoloto ʼo fakamafola te logo ʼo te Puleʼaga, ʼe tou fakakololiaʼi ai ia Sehova.—Mateo 25:20-23.
Ka tou faiga fakamalotoloto ʼo fakamafola te logo ʼo te Puleʼaga, ʼe tou fakakololiaʼi ai ia Sehova
4. (1) ʼE feafeaʼi tatatou fakatapuha te huafa ʼo te ʼAtua? (2) Kotea tau manatu ki te pilivilesio ʼae ko te fakatapuha ʼo te huafa ʼo te ʼAtua?
4 ʼE maʼoniʼoni te huafa ʼo te ʼAtua pea ʼe mole fai he lau ki ai. Kae, ʼe feafeaʼi tatatou fakatapuha te huafa ʼo te ʼAtua moka tou faifakamafola? Tou tokagaʼi te ui fenei ʼa te polofeta ko Esaia: “Ko [Sehova] o te atu fua tau ae e tonu ke koutou iloi ko te Maonioni.” (Esaia 8:13) ʼE tou fakatapuha te huafa ʼo Sehova, moka ʼe tou fakaʼuhiga ko tona huafa ʼe maʼoluga ʼi te higoa fuli pea moka tou tokoni ki ʼihi ke natou mahino ko tona huafa ʼe maʼoniʼoni. (Mateo 6:9; nota) Ohage la, moka tou akoʼi ki te hahaʼi te moʼoni ʼo ʼuhiga mo te ʼu kalitate fakatalakitupua ʼo Sehova, mo tana fakatuʼutuʼu ki te tagata ke maʼuli ʼo heʼe gata ʼi te Palatiso, ʼe tou tokoni ke natou mahino ko meʼa fuli neʼe lau e Satana ʼo ʼuhiga mo Sehova, ko te ʼu loi. (Senesi 3:1-5) ʼE tou toe fakatapuha te huafa ʼo te ʼAtua moka tou fakaha ki te hahaʼi ʼe tuha mo Sehova ke ina “maʼu te kololia, mo te fakaʼapaʼapa pea mo te malohi.” (Fakaha 4:11) Ko Rune ʼe pionie talu mai ia taʼu ʼe 16, neʼe ina ui fenei: “ ʼE au lotofakafetaʼi ʼi taku maʼu te fealagia ʼae ke au liliu ai ko he fakamoʼoni ʼa te Tupuʼaga ʼo te ʼatulaulau. ʼE ina uga ai au ke au haga faifakamafola.”
ʼE TOU ʼOʼOFA IA SEHOVA MO TONA ʼALO
5. (1) Ia Soane 15:9, 10, kotea te tupuʼaga ʼo tatatou faifakamafola? (2) Neʼe tokoni feafeaʼi Sesu ki ʼana tisipulo ke natou mahino ʼe ʼaoga kia natou te faʼa kataki?
5 Lau ia Soane 15:9, 10. Ko te lua tupuʼaga ʼae ʼo tatatou fakamafola ki te hahaʼi te logo ʼo ʼuhiga mo te Puleʼaga, ko tatatou ʼoʼofa ia Sehova mo Sesu. (Maleko 12:30; Soane 14:15) Neʼe ui e Sesu ki ʼana tisipulo ʼe tonu ke natou ‘nonofo ʼi tona ʼofa.’ He koʼe neʼe ui e Sesu te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi neʼe ina iloʼi ʼe ʼaoga ki ʼana tisipulo te faʼa kataki ke natou fakaha ai ko natou ko he ʼu Kilisitiano moʼoni. Ia Soane 15:4-10, ʼe tou tokagaʼi neʼe toʼo liuliuga ai e Sesu te kupu “nonofo” moʼo tokoni ki ʼana tisipulo ke natou mahino ʼe ʼaoga kia natou te faʼa kataki.
6. ʼE feafeaʼi tatatou fakaha ʼe tou fia nonofo ʼi te ʼofa ʼo Kilisito?
6 ʼE feafeaʼi tatatou fakaha ʼe tou fia nonofo ʼi te ʼofa ʼo Kilisito pea ke ina leleiʼia tatou? ʼAki tatatou fakalogo kia te ia. ʼE kole mai e Sesu ke tou fai te meʼa ʼae ʼe ina fai. Neʼe ina ui fenei: “Neʼe au mulimuli ki te ’u fakatotonu ʼa te Tamai pea mo au nofo ʼi tona ʼofa.” Neʼe tuku mai e Sesu te faʼifaʼitaki lelei.—Soane 13:15.
7. ʼE feafeaʼi te pipiki ʼa te fakalogo ki te ʼofa?
7 Neʼe fakaha lelei mai e Sesu ko te fakalogo ʼe pipiki ki te ʼofa ʼi tana ui fenei: “Ko ʼae ʼe ina tali ʼaku fakatotonu pea mo mulimuli ki ai, ʼe ko ia ʼaia ʼe ʼofa ia te au.” (Soane 14:21) Ko te ʼu fakatotonu ʼa Sesu ʼe haʼu mai tana Tamai, koia moka tou fakalogo ki tana fakatotonu ʼae ke tou olo ʼo faifakamafola, ʼe tou fakaha ai foki ʼe tou ʼoʼofa ia Sehova. (Mateo 17:5; Soane 8:28) Ka tou fakaha kia Sehova mo Sesu ʼe tou ʼoʼofa ia naua, ʼe nā taupau tatou ʼi tonā ʼofa.
ʼE TOU FAKATOKAGAʼI TE HAHAʼI
8, 9. (1) Kotea te tahi tupuʼaga ʼo tatatou faifakamafola? (2) ʼI te ʼu palalau ʼa Sehova ia Esekiele 3:18, 19 mo te 18:23, ʼe feafeaʼi te uga ai ʼo tatou ke tou haga faifakamafola?
8 Ko te tolu tupuʼaga ʼo tatatou faifakamafola, he ʼe tou fia fakatokagaʼi te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te hoko mai ʼo te ʼaho ʼo Sehova. ʼI te Tohi-Tapu ʼe ui ai, ko Noe neʼe ko “te tagata faifakamafola.” (Lau ia 2 Petelo 2:5.) ʼI muʼa ʼo te Tulivio, ko te logo ʼae neʼe tala ʼe Noe neʼe lagi kau ai ia he fakatokagaʼi ʼo te hahaʼi ʼo ʼuhiga mo te fakaʼauha ʼae ka vave hoko. He koʼe ʼe tou ui te faʼahi ʼaia? Koteʼuhi neʼe ui fenei e Sesu: “ ʼI te temi ʼi muʼa ʼo te Tulivio, neʼe natou kakai pea mo iinu, neʼe ʼohoana te hahaʼi tagata pea mo fakaʼohoanaʼi te hahaʼi fafine, ʼo kaku ki te ʼaho ʼae neʼe hu ai ia Noe ki te aleka. Neʼe mole natou tokagaʼi he meʼa, ʼo kaku ki te hoko mai ʼo te Tulivio pea neʼe ina ʼave ia natou fuli, ʼe toe feia pe anai mo te ʼi heni ʼo te Foha ʼo te tagata.” (Mateo 24:38, 39) Logo pe te mole fia logo ʼa te hahaʼi kia Noe, kae neʼe ina fakamafola agatonu aipe ia te logo ʼo ʼuhiga mo te fakamau ʼa Sehova.
9 Ia ʼaho nei, ʼe tou fakamafola te logo ʼo te Puleʼaga ke maʼu ai e te hahaʼi te fealagia ʼae ke natou iloʼi te finegalo ʼo te ʼAtua ʼo ʼuhiga Esekiele 18:23) Ka tou faifakamafola ʼi te ʼu ʼapi pea mo te ʼu koga meʼa kaugā malie, ʼe tou fakatokagaʼi ai te hahaʼi tokolahi ko te Puleʼaga ʼo te ʼAtua kua vave hoko mai pea ina fakaʼauha anai te malama agakovi ʼaeni.—Esekiele 3:18, 19; Taniela 2:44; Fakaha 14:6, 7.
mo te ka haʼu. Ohage pe ko Sehova, ʼe tou loto moʼoni ke tokagaʼi e te hahaʼi te logo pea ke natou “mauli” ai. (ʼE TOU ʼOʼOFA KI TE HAHAʼI
10. (1) Ia Mateo 22:39, kotea te tupuʼaga ʼo tatatou faifakamafola? (2) Neʼe tokoni feafeaʼi ia Paulo mo Silasi ki te tagata leʼo ʼo te pilisoni ʼi te kolo ko Filipe?
10 Ko te fa tupuʼaga ʼae ʼe tou haga faifakamafola ai, ko tatatou ʼoʼofa ki te hahaʼi. (Mateo 22:39) Pea ʼe uga tatou e te ʼofa ke tou haga faifakamafola he ʼe tou iloʼi kapau ʼe fetogi te ʼu aluʼaga ʼae ʼe hoko ʼi ʼonatou maʼuli, pea ʼe toe feala pe ke natou fetogi manatu ai. Ohage la ko Paulo mo Silasi, neʼe li naua e te kau fakafeagai ki te pilisoni ʼi te kolo ko Filipe. Kae ʼi te vaʼevaʼe maʼupo, neʼe hoko te mafuike, ʼo ueʼi ai te fale pilisoni pea ava ʼona matapa. ʼI te mataku ʼae ʼa te tagata leʼo ʼo te pilisoni naʼa feholaki te kau pilisoni, neʼe fia fakamate. Kae neʼe taʼofi mai e Paulo, ʼo kalaga fenei: “ ʼAua naʼa ke fai he meʼa ʼe kovi kia koe.” Neʼe fehuʼi fenei age leva e te tagata leʼo: “Kotea ʼae ʼe tonu ke au fai ke haofaki ai au?” Neʼe tali fenei age e Paulo mo Silasi: “Ke ke tui ki te ʼAliki ko Sesu pea ʼe haofaki anai ia koe.”—Gaue 16:25-34.
11, 12. (1) Kotea ʼe tou ako mai te fakamatala ʼo te tagata leʼo ʼo te pilisoni ʼo ʼuhiga mo te gaue faifakamafola? (2) He koʼe ʼe tou fia hoko atu tatatou faifakamafola?
11 Kotea ʼe tou ako mai te fakamatala ʼo te tagata leʼo ʼo te pilisoni ʼo ʼuhiga mo te gaue faifakamafola? Tou tokagaʼi, neʼe hoki fetogi manatu pea mo kole tokoni ʼi te hili ʼo te mafuike. ʼO toe feia pe, ʼe feala ki te hahaʼi ʼae ʼe mole fia logo ki te logo ʼo te Tohi-Tapu, ke kumi tokoni pea mo fetogi manatu moka hoko he tuʼutamaki kia natou. Ohage la, ko ʼihi ʼe mole kei lelei he meʼa kia natou koteʼuhi ʼe mole kei ʼi ai hanatou gaue peʼe kua mavete mo ʼonatou ʼohoana. Ko ʼihi, ʼe lagi natou lotomamahi he ʼe natou tau mo he mahaki ʼe kovi peʼe kua mate he tahi neʼe natou ʼoʼofa ai. Ka hoko te taʼi ʼu aluʼaga ʼaia, ʼe feala pe ke kamata fai e te hahaʼi ni fehuʼi neʼe mole natou manatu ki ai ʼi muʼa atu, ohage la ʼo ʼuhiga mo te maʼuli. ʼE lagi ui maʼa natou, ‘Kotea ʼae ʼe tonu ke au fai ke haofaki ai au?’ Pea ʼe lagi ko tanatou hoki fia logo leva ʼaia ki te logo ʼo te ʼamanaki.
12 Koia, kapau ʼe tou agatonu ʼo tou haga faifakamafola, ʼe tou fakaʼaogaʼi anai te ʼu faigamalie fuli ke fia tali e te hahaʼi ia te fakalotofimalie ʼae ʼe tou fakaha kia natou. (Esaia 61:1) Ko Charlotte kua pionie talu mai ia taʼu ʼe 38, neʼe ina ui fenei: “Kua hehe te hahaʼi. Pea ʼe ʼaoga ke natou logo ki te logo lelei.” Ko Ejvor, ʼe pionie talu mai ia taʼu ʼe 34, neʼe ina ui fenei: “Ia ʼaho nei, kua lahi age te lotomamahi ʼa te hahaʼi. ʼE au fia tokoni kia natou. Pea ʼe ko he faʼahi ʼe ina uga au ke au faifakamafola.” ʼE ha lelei mai, ko takita ʼofa ki te hahaʼi, ʼe ko he tupuʼaga lelei ke tou hoko atu tatatou faifakamafola.
KO HE ʼU MEʼA ʼOFA ʼE TOKONI MAI KE TOU FAʼA KATAKI
13, 14. (1) Kotea te meʼa ʼofa ʼae ʼe tuʼu ia Soane 15:11? (2) ʼE tou maʼu feafeaʼi te fiafia ʼae neʼe maʼu e Sesu? (3) ʼE tokoni feafeaʼi mai te fiafia ʼi tatatou minisitelio?
13 ʼI te po ʼi muʼa ʼo tana mate, neʼe toe palalau ai Sesu ki he ʼu meʼa ʼofa ka tokoni anai ki ʼana apositolo ke natou haga fakafua. Kotea
te ʼu meʼa ʼofa ʼaia, pea ʼe tokoni feafeaʼi mai ia ʼaho nei?14 Te fiafia. ʼE ko he kavega koa kia tatou te faifakamafola? Kailoa ia. ʼI tana fai te palalau fakatata ʼo ʼuhiga mo te fuʼu vite, neʼe ui e Sesu ka tou faifakamafola ʼe tou fiafia anai. (Lau ia Soane 15:11.) ʼO feafeaʼi? Tou manatuʼi, te lea fakatata ʼa Sesu, neʼe ina fakatatau ia ia ki te fuʼu vite pea ko ʼana tisipulo ki te ʼu vaʼa. Kapau ʼe pipiki maʼu te ʼu vaʼa ki te fuʼu vite ʼaia ʼae ʼe maʼu ai te ʼu naunau kehekehe ʼo kau ai mo he vai feʼauga pea ʼe maʼuli lelei ai. ʼO toe feia pe, ʼe hoki tou fiafia ohage ko Sesu, mo kapau ʼe tou pipiki tuʼumaʼu kia te ia pea mo mulimuli ki tana faʼifaʼitaki. Koia ko te fiafia ʼaia ʼe tou maʼu ʼuhi pe ko tatatou fai te finegalo ʼo te ʼAtua. (Soane 4:34; 17:13; 1 Petelo 2:21) ʼE ui e Hanne, ko he pionie talu mai ia taʼu ʼe 40 tupu, “Ko te fiafia ʼae ʼe au maʼu moka au faifakamafola ʼe ina uga tuʼumaʼu ke hoko atu taku tauhi kia Sehova.” Ko te fiafia ʼe ina foaki mai te malohi ke tou haga faifakamafola logo la ʼe mole fia logo mai te tokolahi.—Mateo 5:10-12.
15. (1) Kotea te meʼa ʼofa ʼae ʼe tuʼu ia Soane 14:27? (2) ʼE tokoni feafeaʼi mai te tokalelei ke tou haga fakafua?
15 Te tokalelei. (Lau ia Soane 14:27.) ʼI te po ʼi muʼa ʼo tana mate, neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana apositolo: “ ʼE au foaki atu toku tokalelei.” ʼE tokoni feafeaʼi mai te tokalelei ʼa Sesu ke tou haga hoko atu te faifakamafola? Ka tou haga faifakamafola, ʼe tou logoʼi ai te tokalelei koteʼuhi ʼe tou iloʼi ʼe tou fakafiafiaʼi Sehova pea mo Sesu. (Pesalemo 149:4; Loma 5:3, 4; Kolose 3:15) Ko Alfredo ʼe pionie talu mai ia taʼu ʼe 45, neʼe ina ui, “ ʼI taku ʼosi faifakamafola ʼe au gaʼegaʼe, kae ʼe au maʼu ai te toe fiafia pea ʼe ʼi ai te ʼuhiga moʼoni ki toku maʼuli.” * (Vakaʼi te kiʼi nota.) ʼE tou lotofakafetaʼi ʼi tatatou maʼu te tokalelei ʼe tologa.
16. (1) Ko te meʼa ʼofa fea ʼae ʼe tuʼu ia Soane 15:15? (2) Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e te kau apositolo ke natou kaumeʼa tuʼumaʼu mo Sesu?
16 Te fakakaumeʼa. ʼI te ʼosi ʼo tana ui ki ʼana apositolo tona loto ʼae ke natou fiafia, neʼe fakamahino e Sesu pe koʼe ʼe maʼuhiga te fakaha ʼo te ʼofa moʼoni. (Soane 15:11-13) Pea neʼe ina toe ui fenei: “ ʼE au fakahigoaʼi koutou ko ʼoku kaumeʼa.” ʼI toe meʼa ʼofa maʼuhiga leva te liliu ko he kaumeʼa ʼo Sesu. Kae kotea ʼe tonu ke fai e te kau apositolo ke natou kaumeʼa tuʼumaʼu mo Sesu? Neʼe fakamahino fenei e Sesu: “Ke kotou olo ʼo kotou haga fua.” (Lau ia Soane 15:14-16.) Ko tona fakaʼuhiga, ke tou haga faifakamafola. Ia teitei taʼu ʼe lua ʼi muʼa atu, neʼe ui fenei e Sesu ki ʼana apositolo: “Ka kotou olo, kotou fakamafola fenei: ‘Kua ovi mai ia te Puleʼaga ʼo selo.’ ” (Mateo 10:7) Koia ʼi te po ʼi muʼa ʼo tana mate, neʼe fakalotomalohiʼi e Sesu ʼana tisipulo ke natou kataki ʼi te gaue faifakamafola. (Mateo 24:13; Maleko 3:14) ʼE moʼoni, neʼe iloʼi e Sesu ʼe mole faigafua anai te fakalogo ki tana fakatotonu ʼaia. Kae ʼe natou lava fai anai mo haga nonofo ko ʼona kaumeʼa. ʼO feafeaʼi? ʼAki te tokoni ʼa te tahi meʼa ʼofa.
17, 18. (1) Kotea te meʼa ʼofa ʼae ʼe tuʼu ia Soane 15:7? (2) Neʼe tokoni feafeaʼi te meʼa ʼofa ʼaia ki te ʼu tisipulo ʼa Sesu? (3) Kotea te ʼu meʼa ʼofa ʼe tokoni mai kia tatou ia ʼaho nei?
17 Te tali ki ʼatatou faikole. Neʼe ui fenei e Sesu: “Kotou kole ia meʼa fuli ʼe kotou loto ki ai pea ʼe foaki atu anai kia koutou.” (Soane 15:7, 16) ʼE mahino ia ko te fakapapau ʼa Sesu neʼe ina fakalotomalohiʼi moʼoni ʼana apositolo. * (Vakaʼi te kiʼi nota.) Neʼe mole mahino lelei te kau apositolo kua vave mate ia Sesu. Kae ʼe mole fakaʼuhiga leva ʼe mole kei ʼi ai anai honatou tokoni moka mate Sesu. He ʼe tali anai Sehova ki ʼanatou faikole pea mo tokoni kia natou ʼi te gaue faifakamafola. Pea neʼe ina fai te faʼahi ʼaia. ʼI te hili pe ʼo te mate ʼa Sesu, neʼe kole mamahi e te kau apositolo kia Sehova ke ina foaki age te lototoʼa, pea neʼe tali Sehova ki ʼanatou faikole.—Gaue 4:29, 31.
18 ʼE toe feia pe ia ʼaho nei. Ka tou faʼa kataki ʼi te gaue faifakamafola, ʼe tou fakakaumeʼa tuʼumaʼu ai mo Sesu. Pea ʼe tou tui papau ʼe tali anai Sehova ki ʼatatou kole tokoni mo kapau ʼe faigataʼa kia tatou te faifakamafola. (Filipe 4:13) ʼE tou lotofakafetaʼi ʼi te tali mai ʼa Sehova ki ʼatatou faikole pea mo tatatou fakakaumeʼa mo Sesu. Ko te ʼu meʼa ʼofa ʼaia ʼa Sehova ʼe ina fakalotomalohiʼi tatou ke tou haga fakafua.—Sakopo 1:17.
19. (1) He koʼe ʼe tou haga faifakamafola? (2) Kotea ʼae ʼe tokoni mai ke tou fakaʼosi te gaue ʼae neʼe foaki mai e te ʼAtua?
19 ʼI te alatike ʼaeni, neʼe tou vakaʼi te ʼu tupuʼaga ʼe fa ʼi tatatou haga faifakamafola: te fakakololiaʼi ʼo Sehova mo fakatapuha tona huafa, totatou ʼofa kia Sehova mo Sesu, te fakatokagaʼi ʼo te hahaʼi, totatou ʼofa ki te hahaʼi. Neʼe tou toe vakaʼi foki ia te ʼu meʼa ʼofa ʼe fa: te fiafia, te tokalelei, te fakakaumeʼa, pea mo te tali ki ʼatatou faikole. Ko te ʼu meʼa ʼofa ʼaia ʼe ina fakalotomalohiʼi tatou ke tou fakaʼosi te gaue ʼae neʼe foaki mai e te ʼAtua ke tou fakahoko. ʼE fiafia ʼaupito Sehova moka sio mai ʼe tou gaue kinakina pea ke tou “haga fua ʼo lahi.”