1, 2. Neʼe feafeaʼi te maʼuli ʼo te kau Sutea ʼi Selusalemi ʼi te ʼosi ha ʼo te fitu aluʼaga kia Sakalia?

ʼE MAHINO ia, neʼe fakakaukauʼi e Sakalia ia te fitu aluʼaga ʼae neʼe sio ki ai. Pea neʼe lotomalohi ʼi te fakapapau age e Sehova ʼe ina tauteaʼi anai ia te hahaʼi ʼae ʼe aga fakakaka. Kaʼe neʼe heʼeki fetogi te ʼu aluʼaga ʼae neʼe sio ki ai. Neʼe kei fai pe e te tokolahi ia te ʼu aga ʼaia ʼe kovi. Pea neʼe heʼeki ʼosi te toe laga ʼo te fale lotu ʼi Selusalemi. Kaʼe he koʼe koa neʼe tuku fakavilivili e te kau Sutea ia te gaue ʼae neʼe foaki age e Sehova? Neʼe natou toe liliu pe koa ki Selusalemi ke natou maʼu he maʼuli ʼe lelei age?

² Neʼe iloʼi e Sakalia ko te kau Sutea ʼae neʼe toe liliu ki Selusalemi, neʼe ko he kau atolasio ʼa Sehova. Neʼe ko natou ʼae “nee fafagu onatou loto e te Atua [moʼoni],” ke natou mavae ʼi ʼonatou ʼapi mo ʼanatou matani gaue ʼi Papiloni. (Esetalasi 1:2, 3, 5) Neʼe natou mavae ʼi he koga meʼa neʼe kua natou iloʼi lelei ki he fenua neʼe heʼeki sisio ki ai te tokolahi ia natou. Pea neʼe  maʼuhiga ʼaupito ki te kau Sutea ʼaia ia te toe laga ʼo te fale lotu ʼo Sehova. Koia ʼae neʼe natou tali ai ke natou faifagona ʼi he ala neʼe fakatupu tuʼutamaki, he neʼe kilometa 1 600, pea neʼe tokakovi mo moʼugaʼia.

3, 4. Kotea te ʼu faigataʼaʼia neʼe hoko ki te kau Sutea ʼae neʼe toe liliu ki Selusalemi?

³ Fakafuafua age muʼa te loaloaga ʼo tanatou faifagona mai Papiloni ki Selusalemi. Neʼe maʼu te temi ke natou fakakaukauʼi mo faipalalau ai ʼo ʼuhiga mo ʼonatou ʼapi ʼae ka natou laga. Pea neʼe lagi fakamatala e te hahaʼi matutuʼa ia te matalelei ʼo Selusalemi mo te fale lotu ʼi tonatou temi. (Esetalasi 3:12) Kapau la neʼe ke faifagona mo natou, kotea ʼape neʼe feala ke ke logoʼi ʼi tau ʼuluaki sio ki Selusalemi? ʼE ke lotomamahi anai koa ʼi tau sio ʼae kua vaoa te ʼu fale maumau, kua holo te ʼu kaupa, mo pulinoa te ʼu matapa mo te ʼu tule? ʼE lagi ke fakatatau anai ia te ʼu kaupa ʼaia mo te ʼu kaupa lalahi mo malolohi ʼo Papiloni. Kaʼe neʼe mole lotovaivai ai te kau Sutea. Kotea tona tupuʼaga? Koteʼuhi lolotoga tanatou faifagona, neʼe puipui mo tokoni ia Sehova kia natou. ʼI tanatou tau atu ki Selusalemi, neʼe natou laga atu aipe ia he ʼaletale ʼi te koga meʼa ʼae neʼe tuʼu ai te fale lotu. Pea ʼi te ʼaho fuli, neʼe natou momoli he ʼu sakilifisio kia Sehova. (Esetalasi 3:1, 2) Neʼe natou faʼafai pea mo fia gaue. ʼO ha mai ai, neʼe mole ʼi ai he meʼa neʼe feala ke ina fakalotovaivaiʼi natou.

⁴ Neʼe mole gata pe ki te laga e te kau Sutea ia te fale lotu, kaʼe neʼe tonu foki ke natou toe laga te kolo mo ʼonatou ʼapi. Neʼe ʼaoga ke ʼi ai mo hanatou ʼu gaueʼaga moʼo taupau ʼonatou famili. (Esetalasi 2:70) Neʼe lahi ʼaupito te ʼu gaue ʼae neʼe tonu ke natou fai. Kaʼe neʼe mole tuai, pea ʼomai ʼonatou fili ʼo faigaʼi ke fakagata tanatou gaue. Neʼe hoko te fakafeagai ʼaia lolotoga taʼu ʼe 15, pea neʼe haʼuhaʼu mamalie pe ia te lotovaivai ʼa te kau Sutea. (Esetalasi 4:1-4) Kaʼe neʼe ʼi ai te tahi fihifihia neʼe hoko ʼi te taʼu 522, he neʼe fakatotonu e te hau ʼo Pelesi ke fakagata fuli ia te ʼu laga fale ʼi Selusalemi. Pea neʼe hage ia ʼe mole toe laga anai tonatou kolo.—Esetalasi 4:21-24.

5. Neʼe tokoni feafeaʼi ia Sehova ki tana hahaʼi?

⁵ Neʼe iloʼi e Sehova neʼe ʼaoga ke maʼu e tana hahaʼi ia te malohi pea mo te lototoʼa. Pea neʼe ina fakaha leva kia Sakalia ia he aluʼaga fakaʼosi ʼe ina fakamoʼoni ai ki te hahaʼi, ʼe ʼofa pea mo ina leleiʼia ʼanatou faiga ʼae ke natou tauhi age kia te ia. Neʼe ina toe fakapapauʼi foki kia natou ʼe ina puipui anai natou mo kapau ʼe natou toe hoko atu te gaue ʼae neʼe ina foaki age. Neʼe ui fenei e Sehova ʼo ʼuhiga mo te laga ʼo te fale lotu: “E hoko anai te mea aia, mo kapau e koutou fakalogo ki te leo o [Sehova], tokotou Atua.”—Sakalia 6:15.

6. (1) ʼE kamata feafeaʼi te valu aluʼaga ʼae neʼe ha kia Sakalia? (Vakaʼi te ʼuluaki pāki.) (2) He koʼe ʼe mole lanu tahi te ʼu hosi?

⁶ ʼE mahino ia, ko te valu mo fakaʼosi aluʼaga ʼae neʼe ha kia Sakalia, ʼe ʼasili malohi ai tatatou tui. (Lau ia Sakalia 6:1-3.) Faigaʼi age muʼa ke ke fakakaukauʼi te aluʼaga ʼae neʼe sio ki ai ia Sakalia. Ko te ʼu saliote ʼe fa ʼe toho e te ʼu hosi ʼe hu mai ki tuʼa ʼi “te vaha o te u mouga [kapa] e lua.” Neʼe mole lanu tahi te ʼu hosi, pea ʼe tokoni mai te faʼahi ʼaia ke tou fakakehekeheʼi te tagata taki saliote takitokotahi. Pea neʼe fehuʼi fenei leva e Sakalia: “Kotea?” (Sakalia 6:4) ʼE tou toe fia iloʼi mo tatou te faʼahi ʼaia, koteʼuhi ʼe malave te aluʼaga ʼaia neʼe sio ki ai Sakalia kia tatou.

7, 8. (1) ʼE fakaʼuhiga kitea te ʼu moʼuga ʼaia ʼe lua? (2) He koʼe ʼe kapa te ʼu moʼuga ʼaia?

 ⁷ ʼI te Tohi-Tapu, ko te ʼu moʼuga ʼe feala ke fakaʼuhiga ki te ʼu puleʼaga. ʼE hage te ʼu moʼuga ʼae neʼe sio ki ai ia Sakalia ko te ʼu moʼuga ʼe lua ʼae ʼe talanoa ki ai te lea fakapolofeta ʼa Taniela. ʼE fakaʼuhiga te tahi ʼi te ʼu moʼuga ʼaia ki te pule faʼitaliha ʼa Sehova pea mo tana pule ki te heʼe gata. Pea ʼe fakaʼuhiga te tahi ki te Puleʼaga Fakamesia mo tona Hau ko Sesu. (Taniela 2:35, 45) Talu mai te taʼu 1914, ʼi te temi ʼae neʼe kamata ʼafio ai ia Sesu, ʼe maʼu e te ʼu moʼuga ʼaia ʼe lua ia he gaue makehe ʼi te fakahoko ʼo te finegalo ʼo te ʼAtua ʼi te kele.

⁸ He koʼe ʼe kapa ia te ʼu moʼuga? Ko te kapa ʼe maʼuhiga ʼaupito pea ʼe gigila. Koia, neʼe ui ai e Sehova ki te kau Iselaele ke natou laga te tapenakulo ʼaki te kapa, ʼo toe feia ki te fale lotu ʼi Selusalemi ki muli age. (Ekesote 27:1-3; 1 Hau 7:13-16) Ko te kapa ʼo te ʼu moʼuga ʼaia ʼe ina fakaha te lelei tukupau ʼo te pule faʼitaliha ʼa Sehova pea mo te Puleʼaga Fakamesia, ʼae ka ina ʼaumai anai te maʼuli fimalie mo he ʼu tapuakina.

9. Ko ai ia te ʼu tagata taki saliote, pea kotea ia tanatou gaue?

⁹ Kotea ʼae ʼe fakata e te ʼu saliote pea mo te ʼu tagata taki saliote? Ko te ʼu tagata taki saliote ko he ʼu ʼaselo, peʼe lagi ko he ʼu kiʼi kutuga ʼo te kau ʼaselo. (Lau ia Sakalia 6:5-8. *) (Vakaʼi te kiʼi nota.) ʼE natou mavae “ia muʼa ʼo te ʼAliki ʼo te kele katoa” mo he gaue makehe. Neʼe fekauʼi te ʼu ʼaselo ki he ʼu koga meʼa moʼo puipui te hahaʼi ʼa te ʼAtua, tafito mai Papiloni, “te fenua o te noleto.” ʼAki te aluʼaga ʼaia neʼe ha kia Sakalia, neʼe fakaha e Sehova ki tana hahaʼi ʼe mole natou toe kaugana anai ki Papiloni. Fakakaukauʼi age muʼa ia te fakalotofimalie ʼae neʼe logoʼi e natou ʼae neʼe natou laga ia te fale lotu ʼi te temi ʼo Sakalia. Neʼe natou iloʼi ʼe mole kei feala ke fakagata tanatou gaue e ʼonatou fili.

10. ʼE tokoni feafeaʼi mai ia te lea fakapolofeta ʼa Sakalia ʼo ʼuhiga mo te ʼu saliote pea mo te ʼu tagata taki saliote?

¹⁰ Ia ʼaho nei, ʼe kei fakaʼaogaʼi pe e Sehova ʼana ʼaselo moʼo puipui pea moʼo fakamalohiʼi ia tana hahaʼi. (Malakia 3:6; Hepeleo 1:7, 14) Talu mai te taʼu 1919, neʼe fakaʼateainaʼi ai te hahaʼi ʼa Sehova mai tanatou nonofo haʼisia ki Papiloni Lahi ʼi hona aluʼaga fakata. Pea neʼe faiga malohi ʼonatou fili ke natou taʼofi ia te tuputupu mo te mafola ʼo te tauhi moʼoni. (Fakaha 18:4) Kaʼe neʼe mole natou lavaʼi te faʼahi ʼaia. ʼE puipui e te ʼu ʼaselo ia te kautahi ʼa Sehova, koia ʼae ʼe mole tonu ai ke tou tuʼania naʼa toe haʼisia te hahaʼi ʼa Sehova ʼi te lotu hala. (Pesalemo 34:8) Kaʼe ʼe tou haga fiafia pe anai mo maʼumaʼua ʼi te tauhi ʼae kia Sehova. ʼE tokoni mai te lea fakapolofeta ʼa Sakalia ke tou mahino ʼe haofaki mo puipui tatou e te ʼu moʼuga ʼae ʼe lua.

11. He koʼe ʼe mole tonu ke tou matataku ki te ʼaho ʼae ʼe ʼohofi ai te hahaʼi ʼa te ʼAtua?

¹¹ Kua vave fakatahi pe ia te ʼu malohi fakapolitike ʼo te malama ʼa Satana ʼo faigaʼi ke  natou pulihi ia te hahaʼi ʼa te ʼAtua. (Esekiele 38:2, 10-12; Taniela 11:40, 44, 45; Fakaha 19:19) ʼI te lea fakapolofeta ʼa Esekiele, ʼe hage te ʼu malohi ʼaia ko he ʼu ʼao ʼe natou ʼaofi te kele. ʼE natou heheka ʼi ni hosi pea ʼe natou ʼomai mo honatou ita lahi ʼo ʼohofi ia te hahaʼi ʼa te ʼAtua. (Esekiele 38:15, 16) * (Vakaʼi te kiʼi nota.) ʼE tonu anai koa ke tou matataku? Kailoa ia. He ʼe nofo te foʼi tau ʼa Sehova mo tatou. Lolotoga te mamahi lahi, ʼe puipui anai e te ʼu ʼaselo ʼa Sehova ia tana hahaʼi pea ʼe natou pulihi anai ia natou fuli ʼae ʼe fakafeagai ki te pule ʼa Sehova. (2 Tesalonika 1:7, 8) ʼE mahino ia, ʼe ko he ʼaho lahi anai ia. Kaʼe ko ai ʼae ka ina takitaki anai ia te foʼi tau ʼa Sehova ʼi te lagi?

12, 13. (1) Kotea ʼae neʼe toe ui age e Sehova kia Sakalia ke ina fai? (2) ʼE tou iloʼi feafeaʼi ʼe fakata te Huli kia Sesu Kilisito?

¹² Neʼe ko Sakalia tokotahi pe ʼae neʼe sio ki te ʼu aluʼaga ʼaia ʼe valu. Kaʼe, neʼe ʼi ai leva te faʼahi neʼe ina fai ʼe sisio anai ki ai ʼihi pea ʼe fakalotomalohiʼi anai ia natou ʼae ʼe natou toe laga ia te fale lotu ʼo te ʼAtua. (Lau ia Sakalia 6:9-12.) Neʼe tau mai leva te ʼu tagata ʼe toko tolu mai Papiloni, neʼe ko Eletai, mo Topisa pea mo Setaesa. Pea neʼe ui leva e Sehova kia Sakalia ke ina tanaki mai ia natou ʼaia te siliva mo te aulo pea ke ina fai ʼaki he kolona lahi. (Sakalia 6:11) Neʼe fai koa te kolona ʼaia maʼa te Kovana ko Solopapele ʼae neʼe haʼu mai te telepi ʼo Suta mo te hologa ʼo  Tavite? Kailoa ia. Neʼe fakatotonu e Sehova kia Sakalia ke ina hili ia te kolona ki te ʼulu ʼo te Pelepitelo Lahi ko Sosue. Neʼe lagi punamaʼuli ai ia natou fuli ʼae neʼe sisio ki te aluʼaga ʼaia.

¹³ ʼAki te hili ʼo te kolona ki te ʼulu ʼo Sosue te Pelepitelo Lahi, neʼe liliu ai koa ko he hau? Kailoa ia. Neʼe mole hifo mai ia Sosue ʼi te hologa ʼo Tavite, koia ʼae neʼe mole tuha ai ke fakanofo ko he hau. Neʼe fakata e te fakakolona ʼaia pe kotea ʼae ka hoko anai kia ia ʼae ka hau anai ʼo heʼe gata pea mo pelepitelo. Pea neʼe fakahigoaʼi ko te Huli. ʼE fakamahino ʼi te Tohi-Tapu ko te Huli ʼe ko Sesu Kilisito.—Esaia 11:1; Mateo 2:23.

14. ʼI tona ʼuhiga Hau pea mo Pelepitelo Lahi, kotea te ʼu gaue ʼae ʼe lolotoga fai nei e Sesu?

¹⁴ Ko Sesu ʼe ko te Hau mo te Pelepitelo Lahi. ʼE ina taki ia te foʼi tau ʼa te kau ʼaselo mo faiga malohi ke ina puipui ia te hahaʼi ʼa Sehova mai te malama agamalohi ʼaeni. (Selemia 23:5, 6) Pea kua vave malo pe ia Kilisito ʼi te ʼu puleʼaga fakatagata he ʼe lagolago ki te pule faʼitaliha ʼa te ʼAtua pea mo haofaki te hahaʼi ʼa Sehova. (Fakaha 17:12-14; 19:11, 14, 15) Kaʼe ʼi muʼa ʼo te hoko mai ʼo te ʼaho ʼaia, ʼe kei lahi te ʼu gaue ʼae ʼe tonu ke fai e Sesu peʼe ko te Huli.

15, 16. (1) Kotea ʼae neʼe toe fakatuʼu pea kotea te gaue fakamaʼa ʼae kua hoko ia ʼaho nei? Pea ko ai ʼae neʼe ina fakahoko te ʼu gaue ʼaia? (2) ʼE feafeaʼi anai te kele ʼi te fakaʼosi ʼo te ʼAfio ʼa Kilisito la Taʼu ʼe Afe?

¹⁵ Hili tona fakanofo Hau pea mo Pelepitelo Lahi, neʼe toe hinoʼi ia ia ke ina laga ia “te fale tapu [peʼe “fale lotu ʼo Sehova,” MN].” (Lau ia Sakalia 6:13.) ʼI te taʼu 1919, neʼe ina fakahoko ia te gaue ʼaia ʼaki tana fakaʼateainaʼi te hahaʼi ʼa te ʼAtua mai te lotu hala ia Papiloni Lahi. Neʼe ina toe fakatuʼu ia te kokelekasio Fakakilisitiano pea neʼe ina fakanofo ia “te tagata faifekau agatonu mo poto.” ʼE takitaki e te kiʼi kutuga ʼaia ʼo te ʼu tehina fakanofo ia te gaue maʼuhiga ʼae ʼe lolotoga hoko nei ʼi te koga ʼo te fale lotu fakalaumalie ʼi te kele. (Mateo 24:45) Neʼe ina toe fakamaʼa foki mo te hahaʼi ʼa te ʼAtua, ʼo tokoni kia natou ke maʼa ia tanatou tauhi.—Malakia 3:1-3.

¹⁶ Ko Sesu mo tana toko 144 000 kaugā hau mo pelepitelo, ʼe natou ʼafio anai lolotoga taʼu ʼe afe. Lolotoga te temi ʼaia, ʼe natou tokoni anai ki te hahaʼi agatonu ke natou liliu ʼo haohaoa. Ka fakaʼosi anai te gaue ʼaia e te ʼu hau mo pelepitelo, ʼe nonofo ʼateaina pe anai ia te kau atolasio ʼa Sehova ʼi te kele. Pea hoki fakatuʼu katoa anai ia te tauhi moʼoni.

17. Kotea te fakapapau ʼae neʼe fai e Sehova ki te kau Sutea, pea neʼe malave feafeaʼi kia natou?

¹⁷ Neʼe malave feafeaʼi te logo ʼae neʼe tala e Sakalia ki te kau Sutea ʼi te temi ʼaia? Neʼe fakapapauʼi age e Sehova ʼe tokoni pea mo ina puipui anai natou ke feala hanatou fakaʼosi te fale lotu. ʼE mahino ia, neʼe natou maʼu ia te lotofalala ʼi te fakapapau ʼaia. Kaʼe lagi natou feʼekeʼaki pe ʼe feafeaʼi anai ia te fakahoko ʼo te toe gaue ʼaia e he kiʼi tokosiʼi. Koia, neʼe fai leva e Sakalia ia he ʼu palalau ke puli ai tanatou matataku pea mo tanatou lotolotolua. Ko Eletai, mo Topisa pea mo Setaesa neʼe ʼomai ʼo tokoni kia natou. Pea neʼe ui e Sehova ʼe toe ʼomai anai mo “ni hahai o gaue i te fale tapu o [Sehova].” (Lau ia Sakalia 6:15.) Neʼe tui papau ai te kau Sutea ʼe lagolago anai ia Sehova ki tanatou gaue. Pea ʼaki he lotomalohi, neʼe natou toe laga ia te fale lotu logo la tona tapuʼi e te hau ʼo Pelesi ia tanatou gaue. Neʼe hage tona tapuʼi ʼaia ko he toe moʼuga ʼe ina pupunu te ala, kaʼe neʼe kua vave toʼo kehe pe e Sehova. Koia neʼe fakaʼosi katoa ia te fale lotu ʼi te taʼu 515 ʼi muʼa ʼo te temi ʼo Kilisito. (Esetalasi 6:22; Sakalia 4:6, 7) Pea ko te ʼu palalau ʼae neʼe fai e Sehova ʼe toe fakaʼuhiga ki he aluʼaga ʼe lahi age ʼe lolotoga hoko nei.

18. ʼE lolotoga hoko feafeaʼi ia ʼaho nei ia Sakalia 6:15?

¹⁸ Ia ʼaho nei, ko te toko lauʼi miliona hahaʼi ʼe natou tauhi kia Sehova. ʼE natou fiafia ʼi tanatou foaki kia te ia ʼanatou ‘meʼa maʼuhiga,’ ohage la ko tonatou temi, tonatou malohi pea mo ʼonatou koloa. ʼAki tanatou fai te faʼahi ʼaia, ʼe natou lagolago ki te fale lotu fakalaumalie ʼo Sehova. (Taaga Lea 3:9) ʼE tou tui papau ʼe maʼuhiga kia Sehova ia tatatou lagolago agatonu ʼaia. Manatuʼi ia Eletai, mo Topisa pea mo Setaesa ʼae neʼe natou ʼaumai ia te siliva mo te ʼaulo pea neʼe fai ʼaki e Sakalia ia he kolona. Ko te kolona ʼaia, neʼe ko he “fakamanatu” ʼo ʼanatou meʼa ʼofa ki te tauhi moʼoni. (Sakalia 6:14) ʼE mole galo anai ʼi he temi kia Sehova ia te gaue ʼae ʼe tou fai pea mo totatou ʼofa ʼae kia te ia.—Hepeleo 6:10.

19. ʼE tonu ke malave feafeaʼi kia tatou ia te ʼu aluʼaga ʼae neʼe ha kia Sakalia?

¹⁹ ʼI te ʼu ʼaho fakamuli ʼaeni, neʼe fakahoko e te hahaʼi ʼa Sehova ia he toe gaue. Pea neʼe natou lavaʼi te gaue ʼaia ʼuhi pe ko te tapuakina ʼa Sehova pea mo te takitaki ʼa Kilisito. Koia ʼae ʼe tou fiafia ai ʼi tatatou kau ki te kautahi ʼe tuʼu malohi ʼo heʼe gata pea ʼe tou maʼu ai te maʼuli fimalie. Pea ʼe tou iloʼi ʼe fakahoko moʼoni anai e Sehova ia tana fakatuʼutuʼu ʼo ʼuhiga mo te tauhi maʼa. Koia, ke maʼuhiga kia koe ia tau kau ki te hahaʼi ʼa Sehova pea mo ke “fakalogo ki te leo o [Sehova tou] Atua.” Pea ʼe feala ke puipui koe e tou Hau mo Pelepitelo Lahi pea mo te kau ʼaselo. Faiga malohi, ʼo ke lagolago ki te tauhi moʼoni. ʼE mahino papau ia ʼe puipui anai koe e Sehova lolotoga te ʼu ʼaho fakamuli ʼo te malama ʼaeni ʼo talu ai.