1, 2. (1) He koʼe ʼe fiafia te hahaʼi ʼa te ʼAtua ia ʼaho nei? (2) ʼE lava tokoni feafeaʼi te ʼu matuʼā Kilisitiano pea mo te kau tagata ʼafeā ki te kau tupulaga?

 NEʼE ui fenei e he tagata ʼafeā kia Christopher ʼae ʼe taʼu 12: “ ʼE au iloʼi koe talu mai tau kei veliveli. Pea ʼe au fiafia ʼi taku logo ʼae ʼe ke fia papitema. Kaʼe he koʼe ʼe ke fia papitema?” Neʼe ʼi ai te ʼu tupuʼaga lelei ke fai e te tagata ʼafeā ia te fehuʼi ʼaia. ʼE tou fiafia lahi ʼi tatatou sisio ʼae ki te toko lauʼi afe kau tupulaga ʼe natou papitema ʼi te taʼu fuli. (Ekelesiasi 12:3) Kaʼe, ko te ʼu matuʼā Kilisitiano mo te kau tagata ʼafeā ʼe natou fia mahino pe ʼe ko te kau tupulaga totonu ʼae neʼe natou toʼo ʼanatou tonu pea ʼe natou iloʼi te fakaʼuhiga ʼo te papitema.

² ʼI te Tohi-Tapu, ʼe tou ako ai ko te foaki ʼo totatou maʼuli kia Sehova pea mo papitema, ʼe ko te kamataʼaga ʼaia ʼo he maʼuli foʼou ki he Kilisitiano. Ka tou kamata anai te maʼuli  foʼou ʼaia, ʼe tapuakinaʼi anai tatou e Sehova kaʼe ʼe fakafeagai mai anai ia Satana. (Taaga Lea 10:22; 1 Petelo 5:8) Koia, ʼe tonu ai ki te ʼu matuʼā Kilisitiano ke natou toʼo he temi ke natou akoʼi ki ʼanatou fanau te fakaʼuhiga ʼo te liliu ko he tisipulo ʼa Kilisito. Kapau ko he kau tupulaga ʼe mole ʼi te moʼoni ʼanatou matuʼā, ʼe tokoni anai te kau tagata ʼafeā kia natou ʼaki he lotoʼofa ke natou mahino ki te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo tonatou maʼuli kia Sehova pea mo papitema. (Lau ia Luka 14:27-30.) Ohage pe ko te laga ʼo he fale, ʼe tonu ke fai he ʼu teuteu ki ai. ʼO toe feia pe, ʼe tonu ki te kau tupulaga ke natou fakakaukauʼi lelei ʼi muʼa ʼo tanatou papitema ke feala hanatou tauhi agatonu kia Sehova “o kaku ki te fakaosi.” (Mateo 24:13) Kapau ʼe fakatotonu e te kau tupulaga ke natou tauhi kia Sehova ʼo talu ai, kotea ʼae ka tokoni anai kia natou? Tou vakaʼi te faʼahi ʼaia.

3. (1) Kotea ʼe tou ako mai te ʼu palalau ʼa Sesu mo Petelo ʼo ʼuhiga mo te papitema? (Mateo 28:19, 20; 1 Petelo 3:21) (2) Kotea ia te ʼu fehuʼi ka tou vakaʼi anai? Pea kotea tona tupuʼaga?

³ Tupulaga, ʼe ke fia papitema koa? Kapau koia, ʼe ko he fakatuʼutuʼu lelei ʼaia. ʼE ko he pilivilesio lahi tatatou papitema ke tou liliu ai ko he ʼu Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼE ko he faʼahi ʼe tonu ke toe fai e he Kilisitiano pea ʼe ko he tonu ʼe maʼuhiga kia natou ʼae ʼe haofaki anai ʼi te mamahi lahi. (Mateo 28:19, 20; 1 Petelo 3:21) Ka ke papitema, ʼe ke fakapapau ai kia Sehova ʼe ke tauhi anai kia te ia ʼo talu ai. Pea ʼe ke fia taupau maʼu te fakapapau ʼaia. Koia, ʼe tokoni atu anai te ʼu fehuʼi ʼae ka hoa mai pe ʼe kua ke tokalelei ki te papitema. ʼUluaki, ʼe kua au fakapotopoto koa ke au toʼo ai he tonu? Lua, ʼe au loto moʼoni koa ke au papitema? Tolu, ʼe au mahino koa ki te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo toku maʼuli kia Sehova? Tou vakaʼi te ʼu fehuʼi ʼaia.

4, 5. (1) He koʼe ʼe ko te papitema ʼe mole fakaʼuhiga pe ki te hahaʼi matutuʼa? (2) Kotea te fakaʼuhiga ki he Kilisitiano he tahi ʼe fakapotopoto?

⁴ ʼE mole ui ʼi te Tohi-Tapu ko natou pe ʼae kua matutuʼa peʼe kua lalahi ʼe feala ke natou papitema. ʼE tou lau fenei ia Taaga Lea 20:11: “E fakaha foki e te fanau i ana gaue pe e maa anai mo hako tona mauli.” ʼE ha mai ai, ʼe feala ki he tamasiʼi ke mahino ki te fakaʼuhiga ʼo te fai ʼo te meʼa ʼae ʼe lelei pea mo te foaki ʼo tona maʼuli ki tona Tupuʼaga. Koia, ko te papitema ʼe ko he tonu maʼuhiga ʼe toʼo e he tupulaga fakapotopoto kua ina foaki tona maʼuli kia Sehova.—Taaga Lea 20:7.

⁵ Kotea te fakaʼuhiga ʼo he tahi ʼe fakapotopoto? Ko he tahi ʼe fakapotopoto ʼe mole fakaʼuhiga tuʼumaʼu pe ki te taʼu ʼo he tahi peʼe ki te tuputupu fakasino. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko te hahaʼi ʼae ʼe fakapotopoto neʼe natou akoako ‘ ʼonatou fealagia  fakakaukau’ ke natou iloʼi te kehekehe ʼo te meʼa ʼae ʼe lelei mo ʼae ʼe kovi. (Hepeleo 5:14) Ko he tahi ʼe fakapotopoto ʼe ina iloʼi te meʼa ʼae ʼe lelei pea neʼe ina fakatotonu ʼi tona loto ke ina fakahoko. Koia, ʼe faigafua anai kia ia hana fai te meʼa ʼae ʼe lelei. Pea ʼe mole ʼaoga tuʼumaʼu ke ui age e he tahi te meʼa ʼae ke ina fai. Koia, ʼe tou fakaʼamu ko he tupulaga ʼe papitema ʼe ina fai anai te meʼa ʼae ʼe lelei tatau aipe pe ʼe mole nonofo ʼana matuʼā mo ʼihi hahaʼi lalahi ʼi ʼona tafa.—Vakaʼi mo Filipe 2:12.

6, 7. (1) Fakamatala te ʼu fihifihia neʼe tau mo Taniela ʼi tana nofo ʼi Papilone. (2) Neʼe fakaha feafeaʼi e Taniela kua fakapotopoto?

⁶ ʼE feala koa ki he tupulaga ke ina fakaha te fakapotopoto ʼaia? Tou vakaʼi te faʼifaʼitaki ʼo Taniela. Neʼe lagi kei tupulaga ʼi te temi ʼae neʼe ʼave ai ki Papilone ʼo mamaʼo mai ʼana matuʼā. Pea ʼi te temi leva ʼaia kua maʼuli fakatahi mo he hahaʼi neʼe mole fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua. Kaʼe, tou vakaʼi age muʼa te maʼuli ʼo Taniela. Neʼe gaohi fakalelei ʼi Papilone. He neʼe kau ki te kau tupulaga ʼae neʼe filifili ke olo ʼo gaue maʼa te hau. (Taniela 1:3-5, 13) ʼE mahino ia, neʼe maʼu e Taniela hona tuʼulaga ʼe lelei age ʼi Papilone ʼi tana nofo ʼae ʼi Iselaele.

⁷ Kotea ʼae neʼe fai e te tupulaga ko Taniela? Neʼe ina tuku koa ke fakaneke e te hahaʼi ʼo Papilone peʼe ke natou fakavaivaiʼi tana tui? Kailoa ia. ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ʼi tana nofo ʼi Papilone, neʼe fakatotonu e Taniela “i tona loto ke aua naa ulihi ia ia.” ^[1^] (Vakaʼi te nota ʼi te fakaʼosi ʼo te alatike.) Koia, neʼe fakamamaʼo ai mai te ʼu meʼa ʼae neʼe pipiki ki te lotu hala. (Taniela 1:8) ʼE ha mai ai,  neʼe fakaha moʼoni e Taniela tana kua fakapotopoto.

8. Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Taniela?

⁸ Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼifaʼitaki ʼo Taniela? Ko te tupulaga ʼae ʼe fakapotopoto, ʼe nofo agatonu anai tatau aipe pe ʼe tau mo he ʼu aluʼaga faigataʼa. Ohage la, ko te feke ʼe nono ʼi he foʼi maka pea ʼe fetogi tona lanu ʼo hage ko te foʼi maka ʼo feala ai ke mole tokagaʼi e he tagata gelu. Ko te feke ʼe fetogi lanu ʼo mulimuli ki te ʼu koga meʼa ʼae ʼe alu ki ai kaʼe ʼe mole tonu ki te tupulaga ke feia tana aga. Ka alu ki te Fale Fono ʼe ina taupau pe anai tana fakakaumeʼa mo te ʼAtua. ʼE toe feia pe ʼi te fale ako, ʼe mole ina fetogi anai tana aga. Koia, ʼe nofo agatonu anai logo la te ʼahiʼahiʼi ʼo tana tui.—Lau ia Efeso 4:14, 15.

9, 10. (1) He koʼe ʼe lelei ke fakakaukauʼi e he tupulaga pe ʼe kotea neʼe ina fai ʼi te temi neʼe ʼahiʼahiʼi ai tana tui? (2) Kotea te fakaʼuhiga ʼo te papitema?

⁹ ʼE mahino ia, ʼe mole he tahi ʼe haohaoa. Ohage pe ko te hahaʼi lalahi, ʼi ʼihi temi ʼe fai e te kau tupulaga ni lakahala. (Ekelesiasi 7:20) Kaʼe kapau ʼe ke fia papitema, ʼe ko he aga fakapotopoto anai hau vakavakaʼi pe ʼe feafeaʼi hau fakalogo ki te ʼu fakatotonu ʼa Sehova. Pea ke fai te fehuʼi ʼaeni: “ ʼE au fakalogo fakatemi pe koa kia Sehova?” Ke ke fakakaukauʼi pe ʼe kotea ʼae neʼe ke fai ʼi te temi neʼe ʼahiʼahiʼi ai tau tui. Neʼe feala koa ke ke toʼo te tonu ʼae ʼe lelei? Ohage ko Taniela, neʼe kua ʼekenaki koa koe e he tahi ke ke fakaʼaogaʼi tou faiva ki he gaue ʼi te malama ʼa Satana? Kapau ʼe ke loto ki he gaue, ʼe feala koa ke ke iloʼi muʼa pe ʼe kotea te finegalo ʼo Sehova?—Efeso 5:17.

¹⁰ He koʼe ʼe maʼuhiga ke tou iloʼi te tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia? Koteʼuhi ʼe tokoni atu anai ke ke mahino ki te maʼuhiga ʼo te papitema. Ko te papitema ko tona fakaʼuhiga, ʼe ke fakaha ki te hahaʼi neʼe ke fai he fakapapau maʼuhiga kia Sehova. ʼE ke fakapapau ʼe ke ʼofa pea mo tauhi anai kia te ia ʼaki tou loto katoa ʼo talu ai. (Maleko 12:30) Ko natou fuli ʼae kua papitema, ʼe tonu anai ke natou taupau tanatou fakapapau kia Sehova.—Lau ia Ekelesiasi 5:3, 4.

11, 12. (1) Kotea ʼae ʼe tonu ke mahino ki ai he tahi ʼe fia papitema? (2) Kotea ʼae ka tokoni atu anai ke ke maʼu te faʼahiga manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te papitema?

¹¹ ʼE ui ʼi te Tohi-Tapu ko te hahaʼi fuli ʼa Sehova feia mo te kau tupulaga, ʼe natou tauhi “fakamalotoloto” anai kia te ia. (Pesalemo 110:3, MN) Koia, ko he tahi ʼe fia papitema ʼe tonu ke mahino pe ʼe loto moʼoni ki ai. ʼE tonu ke ke vakavakaʼi lelei te meʼa ʼae ʼe ke loto ki ai, tafitō la mo kapau neʼe ke tupu ʼi te moʼoni.

¹² ʼI tau lahilahi ake, neʼe lagi ke sio ki te papitema ʼa te hahaʼi. ʼE lagi ko ʼou kaumeʼa peʼe ko he tahi ʼi tou famili. Kaʼe ʼe tonu ke ke tokaga naʼa ke fia papitema pe ʼuhi he ʼe kua ke lahi peʼe ko te  kaugā malie ʼo natou ʼae ʼe papitema. ʼE ke iloʼi feafeaʼi ʼe ke maʼu te faʼahiga manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo te papitema? Ke ke toʼo he temi ke ke fakakaukauʼi ai pe ʼe koʼe ʼe maʼuhiga te papitema. ʼE ke maʼu anai he ʼu tupuʼaga lelei ʼi te alatike ʼaeni pea mo te alatike ka hoa mai.

13. ʼE ke iloʼi feafeaʼi ko te tonu ʼae ke ke papitema ʼe haʼu moʼoni mai tou loto?

¹³ Ko te tahi faʼahi ʼe feala ke ke fai, ʼe ko te vakavakaʼi ʼi tau faikole pe ʼe ko te tonu ʼae ke ke papitema ʼe haʼu moʼoni mai tou loto. ʼE ke faikole tuʼumaʼu koa kia Sehova? Kotea ʼae ʼe ke kole ʼi ʼau faikole? Ko te tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼe ha ai pe ʼe ke maʼu he ʼu felogoʼi lelei mo Sehova. (Pesalemo 25:4) ʼE tuʼa lahi te tali ʼa Sehova ki ʼatatou faikole ʼaki te Tohi-Tapu. Ko te faʼahi ʼe feala ke ke fai mo kapau ʼe ke fia fakaovi kia Sehova pea mo tauhi kia te ia ʼaki tou loto katoa, ʼe ko te vakaʼi ʼo tau polokalama ako. (Sosue 1:8) Koia, ke ke fai te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE au fai tuʼumaʼu koa taku ako tokotahi? ʼE au lagolago lelei koa ki te ako fakafamili?” Ko te tali ki te ʼu fehuʼi ʼaia, ʼe tokoni atu anai ke ke mahino ko te tonu ʼae ke ke papitema neʼe haʼu moʼoni mai tou loto.

14. Fakamahino te kehekehe ʼo te foaki ʼo tou maʼuli kia Sehova mo te papitema.

¹⁴ Ko ʼihi tupulaga ʼe mole heʼeki natou mahino lelei ki te kehekehe ʼo te foaki ʼo tokita maʼuli kia Sehova pea mo te papitema. Ko ʼihi ʼe natou ui kua natou foaki tonatou maʼuli kia Sehova kaʼe heʼeki natou tokalelei ki te papitema. Kaʼe ʼe moʼoni koa te manatu ʼaia? Ko te foaki ʼo tou maʼuli kia Sehova ʼe ko he fakapapau ʼe ke fai ʼi te faikole ke ke tauhi kia te ia ʼo talu ai. Ka ke papitema, ʼe ke fakaha ai ki te hahaʼi kua ke ʼosi foaki tou maʼuli kia Sehova. Koia, ʼi muʼa ʼo tau papitema, ʼe tonu ke ke mahino ki te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo tou maʼuli ki te ʼAtua.

15. Kotea te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo tokita maʼuli kia Sehova?

¹⁵ ʼI te temi ʼae ʼe ke foaki ai tou maʼuli kia Sehova, ʼe ke fakaha ki ai ko koe ko tana kaugana. ʼE ke fakapapau ko te tauhi kia te ia ʼe maʼuhiga tokotahi ʼi tou maʼuli. (Lau ia Mateo 16:24.) Pea ko te fakapapau ʼaia ʼe maʼuhiga ki te ʼAtua. (Mateo 5:33) ʼE ke lava fakaha feafeaʼi ʼe mole kei ke maʼuli pe maʼa koe totonu kaʼe maʼa Sehova?—Loma 14:8.

16, 17. (1) Tuku mai he faʼifaʼitaki ʼo te fakaʼuhiga ʼae ʼe ke fakafisi kia koe totonu. (2) Kotea ʼae ʼe tonu ke fai e he tahi neʼe ina foaki moʼoni tona maʼuli kia Sehova?

¹⁶ Tou vakaʼi he faʼifaʼitaki. Fakakaukauʼi age muʼa ʼe foaki atu e hou kaumeʼa ia he meʼa ʼofa. Pea ko te meʼa ʼofa ʼaia ʼe ko te motoka. ʼE ina ʼavatu te ʼu pepa ʼo te motoka pea ʼe ina ui fenei atu: “Koʼe tau motoka.” Kaʼe ʼe ina toe ui fenei atu: “ ʼE au nofo anai mo te ʼu kalavi. Pea ʼe ko au ʼae ka ina uli anai te motoka, ʼe mole ke uli anai.” Kotea ʼae ka ke logoʼi anai ʼo ʼuhiga mo te meʼa ʼofa ʼaia? Kotea tau manatu ʼo ʼuhiga mo tou kaumeʼa ʼae neʼe ina foaki atu te motoka?

¹⁷ Ka foaki e he tahi tona maʼuli kia Sehova, ʼe ina ui fenei ki te ʼAtua: “ ʼE au foaki atu toku maʼuli. Ko au ko tau kaugana.” ʼE matatonu kia Sehova hana fakamaʼua ki he tahi ke ina taupau tana fakapapau ʼaia. Kaʼe, ʼe feafeaʼi mo kapau ko he tahi ʼe fakatahi fakafufu mo he tahi  ʼe mole tauhi kia Sehova? Peʼe feafeaʼi ki he tahi ʼe ina tali he gaue ʼe feala ai hana totō ʼi te faifakamafola peʼe ko te ʼu fono? Ko te kilisitiano ʼaia neʼe mole ina taupau tana fakapapau ʼae kia Sehova. ʼE hage pe neʼe nofo ia mo te ʼu kalavi ʼo te motoka. Koia, ka tou foaki totatou maʼuli kia Sehova, ʼe tou ui fenei kia te ia: “Ko toku maʼuli kua au foaki atu maʼa koe.” Koia ʼae ʼe tou fai tuʼumaʼu ai te meʼa ʼae ʼe loto ki ai Sehova tatau aipe pe ʼe mole tou loto ki ai. Koia, tou faʼifaʼitakiʼi ia Sesu ʼae neʼe ina ui fenei: “Nee mole au hifo mai te lagi o fai toku finegalo, kae te finegalo o ae nee ina fekaui mai au.”—Soane 6:38.

18, 19. (1) Kotea te ako ʼe tou maʼu mai te ʼu faʼifaʼitaki ʼa Rose mo Christopher? (2) Kotea ʼae ʼe ke logoʼi ʼo ʼuhiga mo te pilivilesio ʼae ko te papitema?

¹⁸ ʼE mahino ia, ko te papitema ʼe ko he tonu maʼuhiga. Pea ʼe ko he pilivilesio lahi te foaki ʼo tokita maʼuli kia Sehova pea mo papitema. Ko te kau tupulaga ʼae ʼe ʼoʼofa ia Sehova pea mo mahino ki te fakaʼuhiga ʼo te foaki ʼo tonatou maʼuli kia Sehova, ʼe mole natou lotolotolua anai ʼi te foaki ʼo ʼonatou maʼuli ki te ʼAtua pea mo papitema. ʼE mole natou fakahemala ki te tonu ʼae neʼe natou toʼo. Ko he finemui ʼe higoa ko Rose kua papitema, ʼe ina ui fenei: “ ʼE au ʼofa ia Sehova pea ko te faʼahi ʼae ʼe au fiafia ai ko taku tauhi kia te ia. Ko te faʼahi ʼae neʼe maʼuhiga age ʼi toku maʼuli, ʼe ko taku toʼo te tonu ʼae ke au papitema.”

¹⁹ Kaʼe ʼe feafeaʼi kia Christopher ʼae neʼe tou talanoa ki ai ʼi te kamata ʼo te alatike ʼaeni? Kotea neʼe ina logoʼi ʼo ʼuhiga mo te tonu ʼae ke papitema ʼi tona taʼu 12? ʼE ina ui neʼe fiafia ʼi tana toʼo te tonu ʼaia. Neʼe kamata pionie katoa ʼi tona taʼu 17 pea neʼe liliu ko te tagata faifekau fakaminisitelio ʼi tona taʼu 18. Ia ʼaho nei, ʼe gaue ʼi te Petele. ʼE ina ui fenei: “Ko te papitema neʼe ko he tonu lelei neʼe au fai. Neʼe au foaki toku maʼuli katoa ke au gaue maʼa Sehova pea mo tona kautahi ʼaki te fiafia.” Kapau ʼe ke fia papitema, ʼe feafeaʼi hau teuteu ki te faʼahi ʼaia? ʼI te alatike ka hoa mai ʼe tali anai ki te fehuʼi ʼaia.