He Koʼe ʼe Tou Fakamanatu Te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

“Neʼe ʼau maʼu mai te ʼAliki te meʼa pe ʼaē neʼe ʼau toe tala atu kia koutou.”—1 Kolonito 11:23, MN.

1, 2. Koteā ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te po ʼo te Pāsikate ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi?

 NEʼE kau ai te ʼAlo ulutokotahi ʼo Sehova. Pea neʼe ʼi ai mo te ʼu tagata e toko 11 ‘neʼe nofo mo ia ʼi tona ʼu temi ʼahiʼahi.’ (Luka 22:28) Neʼe ko te afiafi ʼo te Felianima ʼaho 31 ʼo Malesio ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, pea kua mālamagia Selusalemi ʼi te kua katoa ʼo te māhina. Ko Sesu Kilisito pea mo tana kau ʼapositolo neʼe hoki ʼosi atu pe tanatou fai ia te toʼotoʼoga ʼo te Pāsikate. Neʼe fakamavae te tagata heʼe agatonu ko Sutasi Isikaliote, kae neʼe mole tonu ki te toko 11 ʼapositolo ʼaē ke nātou mavae. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ko Sesu neʼe tonu ke ina fai te meʼa ʼe maʼuhiga age. Neʼe koteā te meʼa ʼaia?

² Tou tuku ke fakamatala mai e te tagata faitohi Evaselio ko Mateo he neʼe kau ai. Neʼe ina tohi fēnei: “Neʼe toʼo e Sesu te pane pea, ʼi tana ʼosi lau te tapuaki, neʼe ina tofitofi pea, ʼi tana foaki ki te kau tisipulo, neʼe ʼui maʼana: ‘Koutou toʼo, ʼo kai. Ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatātā toku sino.’ Pea neʼe ina toʼo te ipu pea, ʼi tana ʼosi fai te fakafetaʼi, neʼe ina foaki age kia nātou, ʼo ʼui maʼana: ‘Koutou ʼiʼinu fuli kiai; heʼe ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatātā toku “taʼataʼa ʼo te fuakava,” ʼaē ʼe tonu ke liligi maʼa te tokolahi ki te fakamolemole ʼo te ʼu agahala.’ ” (Mateo 26:26-28, MN ) Neʼe tonu koa ke fai tuʼa tahi te toʼotoʼoga ʼaia? Neʼe koteā tona faka ʼuhiga? ʼE ʼi ai koa hona ʼaoga kia tatou ia ʼaho nei?

“Koutou Haga Fai Te Meʼa ʼAenī”

3. He koʼe neʼe maʼuhiga te meʼa ʼaē neʼe fai e Sesu ʼi te po ʼo te ʼaho 14 ʼo Nisani ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi?

³ Ko te meʼa ʼaē neʼe fai e Sesu Kilisito ʼi te po ʼo te ʼaho 14 ʼo Nisani ʼo te taʼu 33 ʼo totatou temi, neʼe ko he meʼa maʼuhiga ʼaupito ʼi tona maʼuli. Neʼe talanoa kiai te ʼapositolo ko Paulo ʼi te temi ʼaē neʼe faitohi ai ki te kau Kilisitiano fakanofo ʼo Kolonito, ʼaē neʼe kei nātou fakamanatuʼi te toʼotoʼoga ʼaē neʼe fakatuʼu e Sesu kua hili kiai taʼu e 20 tupu. Logola neʼe mole kau ia Paulo ʼi te toʼotoʼoga ʼaē neʼe fai e Sesu pea mo tana ʼu ʼapositolo e toko 11 ʼi te taʼu 33 ʼo totatou temi, kae ʼe mahino  ia neʼe ina ʼiloʼi te ʼu meʼa ʼaē neʼe hoko ai mai niʼihi ʼo te kau ʼapositolo. Tahi ʼaē meʼa, ʼe lagi neʼe ʼiloʼi lelei e Paulo te tahi ʼu meʼa mai te laumālie maʼoniʼoni. Neʼe ʼui fēnei e Paulo: “Neʼe ʼau maʼu mai te ʼAliki te meʼa pe ʼaē neʼe ʼau toe tala atu kia koutou, ʼaē: ko te ʼAliki ko Sesu, ʼi te po ʼaē neʼe ʼamanaki ke ʼave ai, neʼe ina toʼo te pane pea, ʼi tana ʼosi fai te fakafetaʼi, neʼe ina tofi pea mo ʼui maʼana: ‘Ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatā toku sino, ʼaē ʼe tuku maʼa koutou. Koutou haga fai te meʼa ʼaenī moʼo fakamanatu kia te ʼau.’ Pea neʼe ina toe fai feiā pe ki te kalise, ʼi te hili ʼo tana taumafa, ʼo ʼui maʼana: ‘Ko te kalise ʼaenī ʼe ina fakatā te fuakava foʼou ʼaki toku taʼataʼa. Koutou haga fai te meʼa ʼaenī, ʼi te ʼu temi fuli pe ʼaē ʼe koutou ʼinu anai ki ai, moʼo fakamanatu kia te ʼau.’ ”—1 Kolonito 11:23-25, MN.

4. He koʼe koa ʼe tonu ke fai e te kau Kilisitiano ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

⁴ ʼE fakahā e te tagata faitohi Evaselio ko Luka te meʼa ʼaē neʼe fakatotonu e Sesu: “Koutou haga fai te meʼa ʼaenī moʼo fakamanatu kia te ʼau.” (Luka 22:19, MN ) Neʼe toe fakaliliu fēnei te ʼu palalau ʼaia: “Koutou fai te meʼa ʼaenī moʼo fakamanatu kia te ʼau” (Today’s English Version) pea ke “Koutou fai te meʼa ʼaenī ohage ko he ʼaho fakamanatu kia te ʼau.” (The Jerusalem Bible) Ei, ko te toʼotoʼoga ʼaia ʼe tautau faka ʼuhiga ko te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼo Kilisito. ʼE toe higoaʼi foki e Paulo ʼe Ko Te Taumafa ʼo Te ʼAliki—pea ʼe tonu tona fakahigoaʼi feiā, koteʼuhi neʼe fakatuʼu ʼi te po ʼaia. (1 Kolonito 11:20) Neʼe fakatotonu ki te kau Kilisitiano ke nātou fakamanatu ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki. Kae he koʼe koa neʼe fakatuʼu te toʼotoʼoga ʼaia?

He Koʼe Neʼe Fakatuʼu Te ʼAho Fakamanatu

5, 6. (a) Koteā te ʼuluaki tupuʼaga ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Sesu te ʼAho Fakamanatu? (b) Koteā te lua tupuʼaga ʼaē neʼe fakatuʼu ai te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

⁵ ʼUluaki, neʼe tonu ke fakatuʼu te ʼAho Fakamanatu heʼe fakahoko e te mate ʼo Sesu ia te gāue. Neʼe mate moʼo fakatonuhia ia te pule faʼitaliha ʼo tana Tāmai ʼaē ʼe ʼi selo. Koia neʼe fakahā lelei e Kilisito te gutu loi ʼa Satana te Tevolo, ʼaē neʼe fasituʼu ʼo ʼui ko te hahaʼi ʼe mole nātou tauhi mo tonatou loto katoa ki te ʼAtua. (Sopo 2:1-5) Neʼe fakahā lelei e te mate ʼo Sesu ia tana loi ʼaia pea neʼe ina fakafiafia te loto ʼo Sehova.—Tāʼaga Lea 27:11.

⁶ Lua, neʼe fakatuʼu te Taumafa ʼo Te ʼAliki, ke tou manatuʼi ʼaki te mate ʼo Sesu ʼi tona ʼuhiga tagata haohaoa, neʼe ina ‘foaki tona nefesi moʼo totogi ia te tokolahi.’ (Mateo 20:28) ʼI te temi ʼaē neʼe agahala ai te ʼuluaki tagata ki te ʼAtua, neʼe ina pulihi ai te maʼuli haohaoa pea mo tona ʼu lelei fuli. Kae neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Nee ofa lahi te Atua ki te malama-nei, ko te tupuaga aia o tana foaki mai tona Alo Ulutokotahi, ke aua naa mate ia natou fuape e tui kia te ia, kae ke natou maù te mauli heegata.” (Soane 3:16) ʼIo, “ko te u totogi o te agahala e ko te mate, kae ko te meaofa o te Atua e ko te mauli heegata ia Kilisito Sesu totatou Aliki.” (Loma 6:23) ʼE tou manatuʼi ʼi te Taumafa ʼo Te ʼAliki ia te ʼofa lahi ʼaē neʼe fakahā e Sehova pea mo tona ʼAlo ʼi te mate faka sakilifisio ʼo Sesu. ʼE tonu anai ke tou fakafetaʼi ki te ʼofa ʼaia!

Ko Te Temi Fea ʼAē ʼe Tonu Ai Ke Fakamanatu Te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

7. ʼE faka ʼuhiga feafeaʼi te ʼui ʼaē “ ʼi te ʼu temi fuli” ʼe fai ai e te kau Kilisitiano te ʼAho Fakamanatu?

⁷ ʼO ʼuhiga mo te Taumafa ʼo Te ʼAliki, neʼe ʼui fēnei e Paulo: “ ʼI te ʼu temi fuli pe ʼaē ʼe koutou kai ai ki te pane ʼaenī pea mo ʼinu ki te ipu ʼaenī, ʼe koutou kalagaʼi tuʼumaʼu te mate ʼo te ʼAliki, ʼo aʼu ki tana haʼu.” (1 Kolonito 11:26, MN ) Ko te kau Kilisitiano fakanofo takitokotahi ʼe nātou kai anai te pane pea mo ʼinu te vino ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼo aʼu ki tonatou temi mate. Koia, ʼi muʼa ʼo Sehova ʼAtua pea mo te malamanei, ʼe nātou fakahā tuʼumaʼu anai tanatou tui ki te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te sakilifisio faitotogi ʼa Sesu.

8. ʼE aʼu koa ki afea ia te fakamanatuʼi e te kau fakanofo ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

⁸ ʼE aʼu koa ki afea ia te fakamanatuʼi e te ʼu Kilisitiano fakanofo ia te ʼAho Fakamanatu ʼo te mate ʼo Kilisito? ʼE ʼui e Paulo, “ ʼo aʼu ki tana haʼu,” ʼe mahino ia ʼe fai anai te toʼotoʼoga ʼaia ʼo aʼu ki te temi ʼaē ka tali ai e Sesu tana kau tisipulo fakanofo ʼi selo mokā ina fakatuʼuake nātou ʼi tana “ ʼi henī.” (1 Tesalonika 4:14-17, MN ) ʼE ʼalutahi mo te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e Sesu ki te kau ʼapositolo agatonu e toko 11: “Kapau e au alu pea e au teuteui mai anai he nofoaga kia koutou, e au toe haù pea e au talitali anai koutou kia te au, he ko te faahi e au i ai pea e i ai mo koutou.”—Soane 14:3.

9. Koteā te faka ʼuhiga ʼo te ʼu palalau ʼa Sesu ʼaē ia Maleko 14:25?

 ⁹ ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Sesu te ʼAho Fakamanatu, neʼe talanoa ki te ipu vino pea neʼe ina ʼui fēnei ki tana kau ʼapositolo agatonu: “ ʼE mole ʼau toe ʼinu anai ki te fua ʼo te vite ʼo aʼu ki te ʼaho ʼaē ʼe ʼau toe ʼinu ai ki he vino foʼou ʼi te puleʼaga ʼo te ʼAtua.” (Maleko 14:25, MN ) Neʼe manatu ia Sesu ki te fiafia ʼaē ʼe tautau fakatā e te vino, koteʼuhi ʼe mole ina ʼinu anai ʼi selo he vino moʼoni. (Pesalemo 104:15; Tagata Tānaki 10:19) ʼE ko he temi fiafia anai kia ia pea mo tana kau tisipulo hanatou fakatahi ʼi te Puleʼaga ʼaē neʼe kua fualoa ʼaupito tanatou fakaʼamu kiai.—Loma 8:23; 2 Kolonito 5:2.

10. ʼE tonu anai ke tou fai tuʼa fia te ʼAho Fakamanatu?

¹⁰ ʼE tonu anai koa ke fakamanatuʼi te mate ʼo Sesu ʼi te māhina fuli, ʼi te vāhaʼa fuli, peʼe ʼi te ʼaho fuli? Kailoa. Neʼe fakatuʼu e Sesu te Taumafa ʼo Te ʼAliki pea neʼe matehi ia ia ʼi te ʼaho ʼo te Pāsikate, ʼaē neʼe ko he ʼaho moʼo “fakamanatu” ia te hāofaki ʼo Iselaele mai tanatou ʼaunofo ʼi Esipito ʼi te taʼu 1513 ʼi muʼa ʼo totatou temi. (Ekesote 12:14) Ko te Pāsikate neʼe fai tuʼa tahi pe ʼi te taʼu, ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani te māhina ʼo te kau Sutea. (Ekesote 12:1-6; Levitike 23:5) ʼE ʼasi mai ko te ʼaho mate ʼo Sesu ʼe tonu anai ke fakamanatuʼi tuʼa tahi ohage pe ko te Pāsikate—ʼi te taʼu fuli—kae ʼe mole fai ʼi te māhina fuli, peʼe ko te vāhaʼa fuli, peʼe ko te ʼaho fuli.

11, 12. Koteā ʼaē ʼe hā mai ʼi te hisitolia ʼo ʼuhiga mo te ʼu ʼuluaki toʼotoʼoga ʼo te ʼAho Fakamanatu?

¹¹ Koia la ʼaē ʼe tonu ai ke fai te ʼAho Fakamanatu tuʼa tahi ʼi te taʼu fuli ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani. ʼE ʼui fēnei e te tohi: “Neʼe higoaʼi te kau Kilisitiano ʼo Asie Mineure ko te kau Quartodécimans [kūtuga ʼo te hogofulu-ma-fā], koteʼuhi neʼe ko tanatou agamāhani ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani, ko te fai ʼo te toʼotoʼoga ʼe higoa ko te paska [Taumafa ʼo Te ʼAliki] . . . Ko te ʼaho ʼaia neʼe feala ke to Feliaono peʼe ko he tahi age ʼaho ʼo te vāhaʼa.”—The New Schaff-Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Tohi 4, pasina 44.

¹² Ko te tagata fai hisitolia ko J. L. von Mosheim, ʼe ina ʼui ʼo ʼuhiga mo te toʼotoʼoga ʼaē neʼe fai ʼi te lua sēkulō ʼo totatou temi, ko te kau Quartodécimans neʼe nātou fai te ʼAho Fakamanatu ʼi te ʼaho 14 ʼo Nisani, koteʼuhi “maʼa nātou ko te faʼifaʼitaki ʼa Kilisito neʼe hage ko te mālohi ʼo he lao.” ʼE ʼui e te tahi tagata fai hisitolia: “Ko te lotu ʼa te kau Quartodécimans ʼo Asia neʼe nātou mulimuli pe ki te faʼahiga fai ʼo te toʼotoʼoga ʼaia e te lotu ʼo Selusalemi. ʼI te 2 sēkulō ko te lotu ʼaia ʼi tanatou Paska ʼo te ʼaho 14 ʼo Nisani, neʼe nātou fakamanatuʼi ia te fakamolemole ʼaē neʼe fealagia ʼaki te mate ʼa Kilisito.”—Studia Patristica, Tohi 5, 1962, pasina 8.

Te Faka ʼUhiga ʼo Te Pane

13. Neʼe feafeaʼi te pane ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Sesu moʼo fakatuʼu ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

¹³ ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Sesu te ʼAho Fakamanatu, “neʼe ina toʼo te pane, ʼo ina lau te tapuaki, pea ina tofitofi, pea ina foaki [ki te kau ʼapositolo].” (Maleko 14:22, MN ) Ko te pane ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ʼi te temi ʼaia neʼe tatau mo te pane ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ʼi te Pāsikate. (Ekesote 13:6-10) Neʼe halafalafa pea mo pāgugu, koteʼuhi neʼe mole ʼai kiai he meʼa fakatupu, pea neʼe tonu ke tofitofi ʼo tufa. ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuputupu faka milakulo ai e Sesu te pane maʼa te ʼu toko lauʼi afe hahaʼi, ko te pane ʼaia neʼe toe halafalafa pea mo pāgugu he neʼe ina tofitofi ke feala hona tufa. (Mateo 14:19; 15:36) ʼE mahino ia ki muli age, ko te tofitofi ʼo te pane ʼo te ʼAho Fakamanatu neʼe mole ʼi ai hona ʼuhiga faka lotu.

14. (a) He koʼe ʼe tonu ke fakaʼaogaʼi ʼi te ʼAho Fakamanatu he pane ʼe mole ʼai hona meʼa fakatupu? (b) Koteā te faʼahiga pane ʼe feala ke fai ki te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

¹⁴ ʼO ʼuhiga mo te pane ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ʼi te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai te ʼAho Fakamanatu, neʼe ʼui fēnei e Sesu: “Ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatā toku sino, ʼaē ʼe tuku maʼa koutou.” (1 Kolonito 11:24, MN; Maleko 14:22) Neʼe tau ke mole ʼi ai he meʼa fakatupu neʼe ʼai ki te pane. Koteā tona tupuʼaga? Koteʼuhi ʼe feala ke fakatātā e te meʼa fakatupu ia te agakovi, peʼe ko te agahala. (1 Kolonito 5:6-8) Neʼe fakatātā e te pane ia te sino haohaoa ʼo Sesu, ʼaē neʼe tau ke momoli ko he sakilifisio faitotogi. (Hepeleo 7:26; 10:5-10) ʼE mole galo ʼi te ʼatamai ʼo te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ia te faʼahi ʼaia pea ʼe nātou muliʼi te faʼifaʼitaki ʼaē neʼe fakatuʼu e Sesu ʼi tana fakaʼaogaʼi te pane ʼe mole hona meʼa fakatupu ʼi te toʼotoʼoga ʼo te ʼAho Fakamanatu. ʼI te tahi ʼu temi, ʼe nātou fakaʼaogaʼi te ʼu pane ʼa te kau Sutea neʼe mole ʼai kiai he meʼa fakatupu, ʼe mole ʼai kiai te ʼu onioni peʼe ko te ʼu foʼi moa. Peʼe feala ke fai he pane ʼe mole hona meʼa fakatupu  ʼaki he moʼi falena fulumeto (mokā ʼe maʼu) ʼo natu ʼaki he moʼi vai. ʼE tonu anai ke fakalafalafa te moʼi falena ke mānifi pea ke fakamoho ki he pa neʼe ʼai kiai he kihiʼi moʼi lolo, ʼo aʼu ki tana kua moho pea mo pāgugu.

Te Faka ʼUhiga ʼo Te Vino

15. Koteā ʼaē neʼe ʼi te ipu ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito moʼo fakatuʼu ia te ʼAho Fakamanatu ʼo tona mate?

¹⁵ ʼI te ʼosi feʼāveʼaki ʼo te pane ʼe mole hona meʼa fakatupu, neʼe toʼo e Sesu he ipu, ʼo ina “fai te fakafetaʼi pea ina foaki age [ki te kau ʼapositolo], pea neʼe nātou ʼinu fuli kiai.” Neʼe fakamahino fēnei e Sesu: “Ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatātā toku ‘taʼataʼa ʼo te fuakava,’ ʼaē ʼe tonu ke liligi maʼa te tokolahi.” (Maleko 14:23, 24, MN ) Neʼe koteā ʼaē neʼe ʼi te ipu? Ko te vino kua ʼeho, kae neʼe mole ko he huʼa vite neʼe mole heʼeki ʼeho. Ka talanoa te Tohi-Tapu ki te vino, ʼe mole talanoa ia ki he huʼa vite neʼe mole heʼeki ʼeho. Ohage ko tona ʼui e Sesu, ʼe mapā anai “te ʼu taga kiliʼi manu ʼāfea” ʼi te vino kua ʼeho, ka mole ko he huʼa vite pe. Pea ko te ʼu fili ʼo Kilisito neʼe nātou tukugakoviʼi ia ia neʼe “faʼa ʼinu vino.” Kanapaula ko te vino neʼe ko he huʼa vite pe, neʼe mole ʼi ai anai he ʼuhiga ʼo te tukugakovi ʼaia. (Mateo 9:17; 11:19, MN ) Neʼe ʼinu te vino ʼi te Pāsikate, pea neʼe fakaʼaogaʼi e Kilisito ia te vino moʼo fakatuʼu ia te ʼAho Fakamanatu ʼo tona mate.

16, 17. Koteā te faʼahiga vino ʼaē ʼe lelei ke fakaʼaogaʼi ʼi te ʼAho Fakamanatu, pea koteā tona tupuʼaga?

¹⁶ Neʼe feala pe ki te vino kula ke ina fakatā te meʼa ʼaē ʼi te ipu, ia te taʼataʼa ʼo Sesu. Neʼe ina ʼui fēnei: “Ko te meʼa ʼaenī ʼe ina fakatātā toku ‘taʼataʼa ʼo te fuakava,’ ʼaē ʼe tonu ke liligi maʼa te tokolahi.” Pea neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo ko Petelo: “ ʼE koutou [ia te kau Kilisitiano fakanofo] ʼiloʼi neʼe mole faka ʼāteaina koutou ʼaki he ʼu meʼa popo, he siliva pe ko he aulo, mai takotou faʼahiga aga vaʼiganoa, ʼaē neʼe tuku atu e takotou ʼu kui. Kae neʼe fai ʼaki he taʼataʼa maʼuhiga, ohage ko ʼaē ʼo he akeno ʼe haohaoa pea mo heʼe ʼuli, ko te taʼataʼa ʼo Kilisito.”—1 Petelo 1:18, 19, MN.

¹⁷ ʼE mahino ia neʼe lagi fakaʼaogaʼi e Sesu ia he vino kula ʼi tana fakatuʼu ia te ʼAho Fakamanatu. Kae ko ʼihi vino kula ia ʼaho nei ʼe mole lelei, koteʼuhi neʼe fioʼaki mo te tahi ʼu meʼa, pe neʼe ʼai kiai te liqueur peʼe ko he ʼu lau ʼakau pea mo he ʼu meʼa fakamagoni. Ko te taʼataʼa ʼo Sesu neʼe feʼauga pe, neʼe mole ʼaoga ia ke toe hilifaki kiai he tahi age ʼu meʼa. Koia, ʼe mole lelei anai ke fakaʼaogaʼi te ʼu vino ʼaē ʼe fio mo te tahi age ʼu meʼa. Ko te vino ʼo te ʼAho Fakamanatu ʼe tonu anai ko he vino kula ʼe mole huʼa malie pea neʼe mole huʼi. ʼE feala anai ke tou fakaʼaogaʼi te vino kula mole huʼa malie neʼe fai e tatou totonu, pea mo te tahi ʼu vino kula ʼe fai ʼi te ʼu kolo ʼo Falani ko Bourgogne pea mo Bordeaux.

18. He koʼe neʼe mole fai e Sesu he milakulo ʼo ʼuhiga mo te pane pea mo te vino ʼo te ʼAho Fakamanatu?

¹⁸ ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Sesu te taumafa ʼaia, neʼe mole ina fai he milakulo, ʼo ina fetogi te pane ke liliu ko tona sino pea mo te vino ke liliu ko tona taʼataʼa. ʼE faka ʼuhiga anai ko te kai tagata ia te kai ʼo te kakano pea mo te ʼinu ʼo te toto, pea ʼe maumauʼi ai anai te lao ʼa te ʼAtua. (Senesi 9:3, 4; Levitike 17:10) ʼI te po ʼaia neʼe kei katoa fuli pe te sino pea mo te toto ʼo Sesu. Ko tona sino neʼe momoli ko he sakilifisio haohaoa, pea ʼi te hili hoʼatā ʼo te ʼaho pe ʼaia ʼo te kau Sutea, te ʼaho 14 ʼo Nisani, neʼe liligi tona taʼataʼa. Koia, ʼe fakatātā e te pane pea mo te vino ʼo te ʼAho Fakamanatu ia te kakano pea mo te taʼataʼa ʼo Kilisito. *

 Te ʼAho Fakamanatu —Ko He Taumafa ʼo Te Vahevahe

19. He koʼe ki te Taumafa ʼo Te ʼAliki ʼe mole feʼauga anai mokā ʼe fakaʼaogaʼi pe he pa e tahi pea mo he ipu e tahi?

¹⁹ ʼI te temi ʼaē neʼe fakatuʼu ai e Sesu te ʼAho Fakamanatu, neʼe ina fakaafe tana kau ʼapositolo agatonu ke nātou ʼiʼinu ʼi he ipu e tahi. ʼE ʼui fēnei e te Evaselio ʼo Mateo: “Neʼe . . . toʼo [e Sesu] te ipu pea, ʼi tana ʼosi fai te fakafetaʼi, neʼe ina foaki age kia nātou, ʼo ʼui maʼana: ‘Koutou ʼiʼinu fuli kiai.’ ” (Mateo 26:27, MN ) ʼI te temi ʼaia neʼe faigafua ia te fakaʼaogaʼi pe ʼo “te ipu” e tahi, koteʼuhi ʼi te temi ʼaia neʼe nātou toko 11 ʼi te laupapa pea neʼe faigafua te feʼāveʼaki ʼo te ipu ia nātou. ʼI te taʼu ʼaenī, ko te ʼu toko lauʼi miliona ka fakatahi anai ki te Taumafa ʼo Te ʼAliki ʼi te ʼu kokelekasio e 94 000 tupu ʼa te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova ʼi te malamanei. ʼI te kaugamālie ʼo nātou ʼaē ka kau ki te toʼotoʼoga ʼo te po ʼaia, ʼe lagi mole feʼauga anai he ipu e tahi maʼa te hahaʼi fuli ʼaia. Kae ʼe taupau maʼu e te kau Fakamoʼoni ʼo te ʼu kokelekasio ia te faka ʼuhiga ʼo te huʼa vino, logola ʼe nātou fakaʼaogaʼi te ʼu ipu moʼo fakatā te vino, ke maʼu tatau e te hahaʼi ʼi te hola katoa ʼaē ʼe fai ai. ʼO toe feiā, ki te pane, ʼe fakaʼaogaʼi te ʼu pa ke maʼu tatau e te hahaʼi fuli ʼi te hola katoa. ʼE mole tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu ʼe ʼui ai ko te ipu ʼe tonu anai ke ʼi ai hona faʼahiga faka ʼuhiga makehe. Kae ʼe tonu anai ki te ʼu ipu pea mo te ʼu pa ʼaē ʼe feʼāveʼaki ke mata fakaʼapaʼapa mo te toʼotoʼoga ʼaia. ʼE mole tonu anai ke fakafonu he ipu naʼa mahua ki he tahi ʼi te temi ʼaē ʼe feʼāveʼaki ai.

20, 21. He koʼe ʼe feala ke tou ʼui ko te ʼAho Fakamanatu ʼe ko he taumafa ʼo te vahevahe?

²⁰ Logope te lagi fakaʼaogaʼi ʼo he ʼu pa pane pea mo he ʼu ipu vino, kae ko te ʼAho Fakamanatu ʼe ko he taumafa ʼo te vahevahe. ʼI te Iselaele ʼāfea, neʼe feala ki he tagata ke kau ki he taumafa ʼo te vahevahe ʼaki hana foaki he manu ki te sagatualio ʼo te ʼAtua, ke mateʼi ai. Ko te tahi koga ʼo te manu neʼe tutu ʼi te ʼaletale, ko te tahi koga neʼe ʼave maʼa te pelepitelo ʼaē ʼe ina fai te sakilifisio pea ko te tahi vahe neʼe foaki maʼa te ʼu foha faka pelepitelo ʼo Alone, pea ko ia ʼaē neʼe ina foaki te manu, neʼe kau mo tona famili ki te taumafa. (Levitike 3:1-16; 7:28-36) Ko te ʼAho Fakamanatu ʼe ko he taumafa ʼo te vahevahe, koteʼuhi ʼe ko he meʼa ʼe vaevae fakatahi.

²¹ ʼI te taumafa ʼo te vahevahe ʼaia ʼe kau ai ia Sehova koteʼuhi ko ia te Tupuʼaga ʼo te fakatuʼutuʼu ʼaia. Ko Sesu ʼe ko te sakilifisio, pea ʼe kau fakatahi te kau Kilisitiano fakanofo ki te kai ʼo te pane pea mo te ʼinu ʼo te vino. Ko nātou ʼaē ʼe kai ʼi te laupapa ʼo Sehova ʼe faka ʼuhiga ʼe nātou tokalelei mo ia. Koia, neʼe tohi fēnei e Paulo: “Ko te ipu ʼo te manuʼia ʼaē ʼe mātou tapuakiʼi ʼe mole kau koa la ki te taʼataʼa ʼo Kilisito? Ko te pane ʼaē ʼe tou vaevae ʼe mole kau koa la ki te sino ʼo Kilisito? Heʼe ko te pane pe e tahi, ko tatou ko te sino e tahi, logope la tatatou hahaʼi, koteʼuhi ʼe tou kau fuli ki te pane ʼaia e tahi.”—1 Kolonito 10:16, 17, MN.

22. Koteā te ʼu fehuʼi ʼaē ʼe tonu ke tou tokagaʼi ʼo ʼuhiga mo te ʼAho Fakamanatu?

²² Ko te Taumafa ʼo Te ʼAliki ʼe ko te toʼotoʼoga faka lotu pe ʼaia e tahi ʼe fai e te kau Fakamoʼoni ʼa Sehova. ʼE tonu ke feiā, koteʼuhi neʼe fakatotonu fēnei e Sesu ki tana kau tisipulo: “Koutou haga fai te meʼa ʼaenī moʼo fakamanatu kia te ʼau.” ʼI te ʼAho Fakamanatu, ʼe tou fakamanatu te mate ʼo Sesu, ko he mate neʼe ina faka fakatonuhia ai te pule ʼa Sehova. Ohage pe ko te meʼa neʼe kua tou talanoa kiai, ʼi te taumafa ʼo te vahevahe ʼaia, ko te pane ʼe ina fakatā te sino fakatagata ʼa Kilisito ʼaē neʼe ina sakilifisioʼi pea ko te vino tona taʼataʼa ʼaē neʼe ina liligi. Kae ʼe tokosiʼi ia nātou ʼaē ʼe kau ki te kai ʼo te pane pea mo ʼinu te vino. Koteā tona tupuʼaga? ʼE ʼaoga koa te ʼAho Fakamanatu ki te toko miliona ʼaē ʼe mole nātou kau ki te kai ʼo te pane pea mo ʼinu te vino? Ei, e feafeaʼi kia koutou te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

[Kiʼi nota]

Koteā Takotou ʼu Tali?

• He koʼe neʼe fakatuʼu e Sesu ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki?

• ʼE tonu anai ke tou fai tuʼa fia te ʼAho Fakamanatu?

• Koteā te faka ʼuhiga ʼo te pane ʼaē ʼe mole hona meʼa fakatupu ʼi te ʼAho Fakamanatu?

• Koteā ʼaē ʼe fakatātā e te vino ʼi te ʼAho Fakamanatu?

[Fehuʼi]

[Paki ʼo te pasina 15]

Neʼe fakatuʼu e Sesu ia te Taumafa ʼo Te ʼAliki