Ke Maʼuhiga Kia Koutou Tokotou Maʼuli, Heʼe Ko He Meʼa ʼOfa

“[Ko] te taʼataʼa ʼo Kilisito . . . ʼe ina fakamaʼa anai totatou ʼu leʼo ʼo loto mai te ʼu gāue mate, ke feala ai hatatou foaki he tauhi taputapu ki te ʼAtua maʼuli.”​—Hepeleo 9⁠:​14, MN.

1. Koteā ʼaē ʼe hā mai ai ʼe maʼuhiga kia tatou te maʼuli?

 KAPAU ʼe fehuʼi atu peʼe maʼuhiga kia koutou tokotou maʼuli, koteā anai takotou tali? ʼE maʼuhiga ʼaupito kia tatou te maʼuli​—totatou maʼuli pea mo te maʼuli ʼo te hahaʼi. ʼE hā lelei te faʼahi ʼaia, heʼe lagi tou ʼolo ki te tōketā mokā tou mahahaki peʼe ʼi te taʼu fuli ʼe tou ʼolo ki te tōketā ke ina sivi tatou. ʼE tou fia maʼuʼuli pea mo hāo mai te mahaki. Māʼiape la mo te hahaʼi tokolahi ʼaē kua matutuʼa peʼe mahahaki, ʼe mole nātou fia mamate, ʼe nātou fia maʼuʼuli.

2, 3. (a) Koteā te maʼua ʼaē ʼe fakahā lelei ia Tāʼaga Lea 23⁠:22? (b) ʼE pipiki feafeaʼi te ʼAtua ki te fakatotonu ʼaē ʼe tuʼu ia Tāʼaga Lea 23⁠:⁠22?

² Ko takotou manatu ʼo ʼuhiga mo te maʼuli ʼe malave ki takotou ʼu felogoi mo te hahaʼi. Ohage la, ʼe fakatotonu fēnei e te Folafola ʼa te ʼAtua: “Fakalogo ki tau tāmai ʼaē neʼe ina fakatupu koe, pea ʼaua naʼa ke fehiʼa ki tau faʼe heʼe kua finematuʼa.” (Tāʼaga Lea 23⁠:22) Ko te ʼui ʼaē ke “fakalogo” ʼe mole faka ʼuhiga pe ki te logo ki he ʼu palalau; ʼe faka ʼuhiga te tāʼaga lea ʼaia ke kita fakalogo pea mo fai te meʼa ʼaē ʼe ʼui mai. (Ekesote 15⁠:26; Teutalonome 7:​12; 13⁠:18; 15⁠:5; Sosue 22⁠:2; Pesalemo 81⁠:13) He koʼe ʼe ʼui mai e te Folafola ʼa te ʼAtua ke tou fakalogo? ʼE mole ʼuhi pe heʼe kua matutuʼa takotou tāmai pea mo takotou faʼe peʼe kua nā māhani age ia koutou ʼi te maʼuli. Ko tona tupuʼaga he ko nāua ʼaē neʼe nā ‘fakatupu koutou.’ ʼE ʼui fēnei e ʼihi Tohi-Tapu: “Fakalogo ki tau tāmai ʼaē neʼe ina foaki atu te maʼuli.” ʼE mahino mai, kapau ʼe maʼuhiga kia koutou tokotou maʼuli, pea ʼe ʼi ai tokotou maʼua ki te matapuna ʼo tokotou maʼuli.

³ ʼE mahino ia, kapau ko koutou ko he Kilisitiano moʼoni, pea ʼe koutou ʼiloʼi ʼe ko Sehova te Matapuna tāfito ʼo tokotou maʼuli. ʼE koutou “maʼu te maʼuli” mai ia te ia, ʼo feala hakotou “gaūgaūe,” mo logoʼi he ʼu meʼa ʼi tokotou loto, pea ʼi te temi nei ʼe koutou “maʼuʼuli” pea ʼe feala ke koutou fakakaukau peʼe fai he ʼu fakatuʼutuʼu ki te ka haʼu, pea mo tokotou maʼuli ʼo talu ai. (Gaue 17⁠:28; Pesalemo 36⁠:9; Tagata Tānaki 3⁠:11) Ohage ko tona ʼui ia Tāʼaga Lea 23⁠:​22, ʼe tonu ke tou “fakalogo” ki te ʼAtua ʼo fai te ʼu meʼa ʼaē ʼe ina ʼui mai, heʼe tou fia mahino ki tana manatu ʼo ʼuhiga mo te maʼuli pea mo tou mulimuli kiai, kae mole tou mulimuli ki he tahi faʼahiga manatu ʼo ʼuhiga mo te maʼuli.

Tou Fakaʼapaʼapa Ki Te Maʼuli

4. ʼI te kamata ʼo te hisitolia ʼa te tagata, neʼe maʼuhiga feafeaʼi te fakaʼapaʼapa ki te maʼuli?

⁴ ʼI te kamata ʼo te maʼuli ʼo te tagata, neʼe fakahā lelei e Sehova neʼe mole ina tuku ki te tagata ke pule faʼifaʼitaliha ki te maʼuli (peʼe ke ina fakaʼaogaʼi kovi). ʼI te lahi ʼo tona maheka, neʼe matehi e Kaino tona tēhina ko Apele. ʼE koutou manatu koa neʼe feala kia Kaino ke ina fai he taʼi puleʼaki feiā ʼo ʼuhiga mo te maʼuli? Neʼe mole feiā te manatu ʼa te ʼAtua. Neʼe ina fakamāuʼi ia Kaino, ʼo ʼui maʼana: “Koteā ʼaē neʼe ke fai? ʼE ke logo, ko te toto ʼo tou tēhina, ʼe kalaga mai te kele kia te ʼau.” (Senesi 4⁠:10) Koutou tokagaʼi, ko te toto ʼo Apele ʼaē neʼe liligi ki te kele neʼe ina fakatātā tona maʼuli, ʼaē neʼe pulihi fakatomuʼa, pea neʼe kalaga ki te ʼAtua ke ina fakahoko he lagavaka.​—Hepeleo 12⁠:⁠24.

5. (a) Koteā te tapu neʼe fai e te ʼAtua ʼi te temi ʼo Noe, pea neʼe koteā tona faka ʼuhiga? (b) He koʼe ko te tapu ʼaia neʼe ko he faʼahi maʼuhiga?

⁵ Hili te Tulivio, neʼe toe kamata te maʼuli ʼaki pe te ʼu nefesi e toko valu. ʼI te ʼu palalau ʼa te ʼAtua ʼaē neʼe ina fai ki te hahaʼi fuli, neʼe mole ina fakahā age pe te maʼuhiga ʼo te maʼuli pea mo te toto. Neʼe ina ʼui ko te tagata ʼe feala ke ina kai te kanoʼi  manu, kae neʼe tonu ke mulimuli ki te fakatotonu ʼaenī: “Ko te manu fuli pe ʼaē ʼe maʼuli ʼe feala anai hakotou kai. Ohage ko te lau ʼakau, ei ʼe ʼau foaki atu te ʼu meʼa fuli ʼaia. Gata pe ki te kakano pea mo tona nefesi​—tona toto​—ʼe mole tonu ke koutou kai.” (Senesi 9⁠:​3, 4) ʼE ʼui e ʼihi ʼu Sutea ko tona faka ʼuhiga neʼe mole tonu ki te tagata ke ina kai te kanoʼi manu peʼe ko te toto ʼo te manu ʼaē neʼe kei maʼuli. Kae ʼaki te temi, neʼe tou mahino lelei ai leva ko te meʼa ʼaē neʼe tapuʼi e te ʼAtua ʼi te vaega ʼaia, neʼe ko te kai ʼo te toto ʼaē ʼe ina taupau te maʼuli. Tahi ʼaē meʼa, ko te fakatotonu ʼaē neʼe fai e te ʼAtua kia Noe neʼe ko te faʼahi maʼuhiga ʼi tana fakahoko Tana fakatuʼutuʼu lahi neʼe pipiki kiai te toto​—ko he fakatuʼutuʼu ʼe feala ai anai ki te hahaʼi fuli ke nātou maʼu te maʼuli heʼegata.

6. ʼAki ia Noe, neʼe fakahā lelei feafeaʼi e te ʼAtua Tana manatu ʼo ʼuhiga mo te maʼuhiga ʼo te maʼuli?

⁶ Neʼe hoko atu fēnei e te ʼAtua: “Ko te toto ʼo tokotou ʼu nefesi, ʼe ʼau toe kumi atu anai. ʼE ʼau toe kumi anai mai te meʼa maʼuli fuli pe; pea ʼe ʼau toe kumi anai te nefesi ʼo te tagata mai te nima ʼo te tagata, mai te nima ʼo te tagata fuli pe ʼaē ko tona tēhina, ʼe ʼau toe kumi anai te nefesi ʼo te tagata. Ko ʼaē ʼe ina liligi te toto ʼo te tagata, ʼaki te tagata ʼe liligi anai tona toto totonu, he neʼe faʼu te tagata ki te paki ʼo te ʼAtua.” (Senesi 9⁠:​5, 6) ʼE feala ke koutou mahino ʼi te ʼu palalau ʼaia ʼaē ʼe fai ki te hahaʼi fuli pe, kia mata ʼo te ʼAtua ko te toto ʼo te tagata ʼe ko tona maʼuli. ʼE foaki e te Tupuʼaga te maʼuli, pea ʼe mole he tahi ʼe tonu ke ina toʼo te maʼuli ʼaia, ʼaē ʼe fakatātā ʼaki te toto. Kapau ʼe fai fakapō he tahi, ohage ko Kaino, ʼe feala ki te Tupuʼaga ke ina “toe kumi” te maʼuli ʼo ia ʼaē neʼe fai fakapō.

7. He koʼe ʼe tonu ke tou tokagaʼi te ʼu palalau ʼaē neʼe fai e te ʼAtua kia Noe ʼo ʼuhiga mo te toto?

⁷ ʼI tana palalau ʼaia, neʼe fakatotonu e te ʼAtua ki te hahaʼi ke mole nātou fakaʼaogaʼi kovi te toto. Neʼe kua koutou feʼekeʼaki koa pe koteā tona tupuʼaga? Koteā te tupuʼaga ʼo te manatu feiā ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te toto? ʼI tona ʼuhiga moʼoni, ko te tali kiai ʼe pipiki ki te akonaki maʼuhiga ʼi te ʼu akonaki maʼuhiga ʼo te Tohi-Tapu. Ko te akonaki ʼaia ʼe ko te tafitoʼaga ʼo te logo ʼaē ʼe tala e te kau Kilisitiano, kae ʼe lahi te ʼu lotu ʼe nātou fakafisi ki te akonaki ʼaia. Koteā te akonaki ʼaia, pea ʼe pipiki feafeaʼi kiai totatou maʼuli, mo tatatou ʼu tonu pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou fai?

Neʼe Tonu Ke Fakaʼaogaʼi Feafeaʼi Te Toto?

8. ʼI te Lao, ko te fakatotonu fea ʼaē neʼe fai e Sehova ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toto?

⁸ Neʼe fakahā e Sehova te tahi ʼu manatu ʼo ʼuhiga mo te maʼuli pea mo te toto, ʼi te temi ʼaē neʼe ina foaki ai te Lao ki Iselaele. ʼI tana fai te faʼahi ʼaia, neʼe ina fakahaʼele ki muʼa te fakahoko ʼo tana fakatuʼutuʼu. ʼE lagi koutou ʼiloʼi neʼe fakamaʼua e te Lao ke fai he ʼu mōlaga ki te ʼAtua, ohage ko te pulapula, mo te lolo pea mo te vino. (Levitike 2⁠:​1-4; 23⁠:13; Faka au 15⁠:​1-5) Neʼe toe ʼi ai mo te ʼu sakilifisio manu. Neʼe ʼui e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te ʼu sakilifisio ʼaia: “Ko te maʼuli ʼo te kakano ʼe maʼu ʼi te toto pea ko ʼau, neʼe ʼau ʼai [te toto] maʼa koutou ki te ʼaletale, moʼo fai fakalelei ki ʼokotou ʼu maʼuli, koteʼuhi ko te toto ʼaē ʼe fai fakalelei maʼa te maʼuli ʼaē ʼe nofo ia te ia. Koia neʼe ʼau ʼui ai ki te ʼu foha ʼo Iselaele: ‘ ʼAua naʼa koutou kai te toto.’ ” Neʼe toe ʼui e Sehova kapau ko he tahi, ohage ko he tagata kapu manu peʼe ko he tagata neʼe ʼi ai hana ʼu manu, neʼe ina matehi he manu moʼo kai, neʼe tonu ke ina liligi te toto ki te kele pea mo ʼuʼufi ʼaki te efu. Ko te kele ʼe ko te hiliʼaga vaʼe ʼo te ʼAtua, koia ko he tahi ʼe ina liligi te toto ki te kele, ʼe ina fakamoʼoni ai ko te maʼuli ʼe tonu ke toe liliu ki te Matapuna ʼo te Maʼuli.​—Levitike 17⁠:​11-13; Isaia 66⁠:⁠1.

9. Koteā te fakaʼaogaʼi pe e tahi ʼo te toto neʼe fakatotonu ʼi te Lao, pea neʼe koteā tona tupuʼaga?

⁹ Ko te lao ʼaia neʼe mole ko he toʼotoʼoga faka lotu pe ia ʼe mole hona ʼaoga kia tatou. Neʼe koutou fakatokagaʼi koa pe koʼe neʼe mole tonu ke kai e te kau Iselaele te toto? Neʼe ʼui fēnei e te ʼAtua: “Koia neʼe ʼau ʼui ai ki te ʼu foha ʼo Iselaele: ‘ ʼAua naʼa koutou kai te toto.’ ” Neʼe koteā tona tupuʼaga? “Neʼe ʼau ʼai [te toto] maʼa koutou ʼi te ʼaletale, moʼo fai fakalelei ki ʼokotou ʼu nefesi.” ʼE koutou tokagaʼi ko te vaega ʼaia ʼe ina fakamahino mai pe koʼe neʼe ʼui e te ʼAtua kia Noe ke mole kai e te hahaʼi te toto. Neʼe fakatotonu e te Tupuʼaga ke faka maʼuhigaʼi te toto, moʼo taupau ki he fakaʼaogaʼi makehe ʼe feala ke hāofaki ai te ʼu maʼuli ʼo te tokolahi. Neʼe ko he faʼahi maʼuhiga moʼo ʼuʼufi te ʼu agahala (ko he faifakalelei). Koia, ʼi te Lao, neʼe fakagafua pe e te ʼAtua ke fakaʼaogaʼi te toto ʼi te ʼaletale, moʼo faifakalelei maʼa te maʼuli ʼo te kau Iselaele, ʼaē neʼe nātou kumi ke fakamolemole ia Sehova kia nātou.

10. He koʼe neʼe mole fakamolemole katoa te ʼu agahala ʼaki te toto ʼo te ʼu manu, kae koteā ʼaē neʼe fakamanatuʼi e te ʼu sakilifisio ʼaē neʼe fai ʼi te Lao?

 ¹⁰ Ko te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼe mole fetogi ʼi te Lotu Faka Kilisitiano. ʼI tana talanoa ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼaia ʼo te Lao ʼa te ʼAtua, neʼe tohi fēnei e te ʼapositolo Kilisitiano ko Paulo: “I te mulimuli ki te lao, e teitei ko te meafuape e fakamaʼa aki te toto, pea kapau e mole he ligitoto, e mole hoko he fakamolemole.” (Hepeleo 9⁠:22) Neʼe fakahā lelei e Paulo ko te ʼu sakilifisio ʼaē neʼe fakamaʼua ki te kau Iselaele, neʼe mole nātou liliu ai ko he ʼu hahaʼi ʼe haohaoa pea ʼe mole kei ʼi ai hanatou ʼu agahala. Neʼe ina tohi fēnei: “I te fai o te u sakilifisio aeni, e ko he fakamanatu o te u agahala i te taù fuli. Koteuhi e mole mo feala ke too te u agahala e te toto o te u vitulo mo te u tao.” (Hepeleo 10⁠:​1-4) Kae neʼe ʼi ai te ʼaoga ʼo te ʼu sakilifisio ʼaia. Neʼe manatuʼi ai e te kau Iselaele ʼe nātou agahala pea neʼe ʼaoga kia nātou he tahi age meʼa ke nātou maʼu ai te fakamolemole katoa. Kae kapau ko te toto ʼaē ʼe ina fakatātā te maʼuli ʼo te ʼu manu neʼe mole ina ʼuʼufi katoa te ʼu agahala ʼa te tagata, neʼe feala koa ki he tahi toto ke ina fai te faʼahi ʼaia?

Te Puleʼaki Mai Te Matapuna ʼo Te Maʼuli

11. ʼE tou ʼiloʼi feafeaʼi ko te ʼu sakilifisio toto ʼo te ʼu manu neʼe faka ʼuhiga ki te tahi fakatuʼutuʼu?

¹¹ ʼI tona ʼuhiga moʼoni, neʼe fakahā e te Lao te meʼa ʼe maʼuhiga age moʼo fakahoko te finegalo ʼo te ʼAtua. Neʼe fehuʼi fēnei e Paulo: “He koʼe koa neʼe fakatupu te Lao?” Neʼe ina tali fēnei: “Neʼe fakatupu moʼo fakahā te ʼu talagataʼa, ʼo aʼu ki te haʼu ʼa te hāko ʼaē neʼe fai ki ai te fakapapau; neʼe tuku mai ʼaki te ʼu ʼaselo, ʼaki te nima ʼo he tagata faka felogoi [ko Moisese].” (Kalate 3⁠:​19, MN ) ʼO toe feiā pe, neʼe tohi fēnei e Paulo: “[Ko] te lao [ʼe ko] he ata o te u koloa kahau, kae e mole ko te paaki totonu o te u mooni.”​—Hepeleo 10⁠:⁠1.

12. ʼO ʼuhiga mo te toto, koteā ʼaē ʼe tou lava mahino kiai ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu ʼa te ʼAtua?

¹² Moʼo fakanounou, tou manatuʼi ʼi te temi ʼo Noe neʼe fakatotonu e te ʼAtua ke kai e te tagata te kanoʼi manu moʼo taupau tona maʼuli, kae neʼe mole tonu ke ina kai te toto. Ki muli age, neʼe ʼui e te ʼAtua “ko te nefesi ʼo te kakano ʼe ʼi te toto.” Koia kia Sehova ko te toto ʼe ina fakatātā te maʼuli, pea neʼe ʼui maʼana: “Neʼe ʼau ʼai [te toto] maʼa koutou ʼi te ʼaletale, moʼo fai fakalelei maʼa tokotou ʼu nefesi.” Kae ʼaki te temi ʼe fakahā anai te tahi meʼa ʼo ʼuhiga mo te fakatuʼutuʼu fakaofoofo ʼa te ʼAtua. Neʼe fakahā fakatomuʼa e te Lao te ʼu meʼa lelei ka hoko mai. Koteā te ʼu meʼa lelei ʼaia?

13. He koʼe neʼe maʼuhiga te mate ʼo Sesu?

¹³ Ko te faʼahi tāfito ʼe ko te mate ʼo Sesu Kilisito. ʼE koutou ʼiloʼi ko Sesu neʼe gaohi koviʼi pea mo tutuki ʼi te pou. Neʼe mate ohage ko he tagata agakovi. Neʼe tohi fēnei e Paulo: “ ʼI te temi ʼaē neʼe kei tou vaivai ai, ko Kilisito, ʼi te temi ʼaē kua fakakatofa, neʼe mate maʼa te kau agahala. . . . Ko te ʼAtua ʼe ina fakahā totonu mai kia tatou tona ʼofa ʼi te faʼahi ʼaia, ʼi te temi ʼaē neʼe kei tou agahala ai, neʼe mate ia Kilisito maʼa tatou.” (Loma 5⁠:​6, 8, MN ) ʼI tana mate maʼa tatou, neʼe foaki e Sesu te totogi moʼo ʼuʼufi tatatou ʼu agahala. Ko te totogi ʼaia ʼe ko te faʼahi tāfito ʼo te logo ʼaē ʼe faka mafola e te kau Kilisitiano. (Mateo 20⁠:28; Soane 3:​16; 1 Kolonito 15⁠:3; 1 Timoteo 2⁠:⁠6) Koteā te pikipikiga ʼo te faʼahi ʼaia mo te toto pea mo te maʼuli, pea he koʼe ʼe maʼuhiga kia koutou?

14, 15. (a) ʼE faka maʼuhigaʼi feafeaʼi e ʼihi Tohi-Tapu te mate ʼo Sesu ʼi te vaega ʼo Efeso 1⁠:7? (b) ʼO ʼuhiga mo Efeso 1⁠:​7, koteā te manatu ʼaē ʼe feala ke fakalaka ai he tahi?

¹⁴ Ko ʼihi lotu ʼe nātou faka maʼuhigaʼi te mate ʼo Sesu, heʼe ʼui fēnei e te hahaʼi ʼo te ʼu lotu ʼaia “neʼe mate ia Sesu moʼo hāofaki ʼau.” Koutou tokagaʼi pe neʼe fakaliliu feafeaʼi e ʼihi Tohi-Tapu  ia Efeso 1⁠:7: “ ʼAki ia ia pea mo tana mate ʼe tou maʼu ai te faka ʼāteaina, te molehi ʼo tatatou ʼu agahala.” (The American Bible, neʼe tohi e Frank Scheil Ballentine, 1902) “ ʼAki te mate ʼo Kilisito ʼe faka ʼāteaina tatou, pea ʼe fakamolemole tatatou ʼu agahala.” (Today’s English Version, 1966) “ ʼAki ia Kilisito pea mo te sakilifisio ʼo tona maʼuli neʼe faka ʼāteainaʼi tatou, te faka ʼāteaina ʼaē ko te fakamolemole ʼo te ʼu agahala.” (The New Testament, neʼe tohi e William Barclay, 1969) “ ʼAki te mate ʼo Kilisito ʼe fakamolemole ai tatatou ʼu agahala pea mo faka ʼāteaina ai tatou.” (The Translator’s New Testament, 1973) ʼE koutou sio ʼi te ʼu fakaliliu ʼaia ʼe faka maʼuhigaʼi lahi te mate ʼo Sesu. ʼE lagi ʼui anai e ʼihi: “ ʼE moʼoni ko te mate ʼo Sesu ʼe maʼuhiga ʼaupito, kae koteā ʼaē ʼe mole katoa ai te ʼu fakaliliu ʼaia?”

¹⁵ ʼI tona ʼuhiga moʼoni, kapau ʼe koutou fakaʼaogaʼi te ʼu fakaliliu pe ʼaia, pea ʼe koutou fakalaka anai ʼi te manatu maʼuhiga ʼaupito, pea ʼe feala ai ke mole koutou mahino katoa ki te logo ʼaē ʼe maʼu ʼi te Tohi-Tapu. Ko te ʼu Tohi-Tapu ʼaia ʼe mole nātou fakaliliu fakalelei mai te Faka Keleka ʼāfea, ia te vaega ʼo Efeso 1⁠:​7, ʼaē ʼe maʼu ai te kupu faka Keleka, ʼaē ʼe faka ʼuhiga ki “te taʼataʼa.” Kae ʼe lahi te ʼu Tohi-Tapu ʼe nātou fakaliliu lelei te vaega mai te Faka Keleka ʼāfea, ohage ko te Tohi-Tapu Traduction du monde nouveau: “Ia ia ʼe tou maʼu te faka ʼāteaina ʼaki te totogi ʼo te taʼataʼa ʼo ia ʼaia, ei te fakamolemole ʼo [tatatou] ʼu hala, ʼo mulimuli ki te ʼu koloā ʼo tona ʼofa makehe.”

16. Koteā ʼaē ʼe tonu ke tou manatuʼi ʼaki te ʼu kupu “te taʼataʼa ʼo ia ʼaia”?

¹⁶ ʼE maʼuhiga ʼaupito te fakaliliu ʼo te ʼu kupu “te taʼataʼa ʼo ia ʼaia” pea ʼe tonu ke tou manatuʼi ai te ʼu faʼahi kehekehe ʼaē neʼe fakaʼaogaʼi ai te toto. Neʼe mole feʼauga pe te mate ʼo he tahi, tatau aipe pe neʼe ko te mate ʼo Sesu, te tagata haohaoa. Neʼe ina fakahoko te meʼa ʼaē neʼe fakakikite ʼi te Lao, tāfito ʼi te ʼAho ʼo Te Faifakalelei. ʼI te ʼaho makehe ʼaia, neʼe sakilifisioʼi ai te ʼu manu ʼaē neʼe fakatotonu e te Lao. Pea ko te pelepitelo lahi neʼe ina ʼave tonatou toto ki te Potu Taputapu ʼAupito ʼo te tapenakulo peʼe ko te fale lotu, ʼo ina momoli ia muʼa ʼo te ʼAtua, ohage pe neʼe ʼafio ai te ʼAtua.​—Ekesote 25⁠:22; Levitike 16⁠:​2-19.

17. Neʼe fakahoko feafeaʼi e Sesu te meʼa ʼaē neʼe fakatātā e te ʼAho ʼo Te Faifakalelei?

¹⁷ Neʼe fakahoko e Sesu te meʼa ʼaē neʼe fakakikite e te ʼAho ʼo Te Faifakalelei, ohage ko tona fakamahino e Paulo. ʼUluaki, neʼe ina ʼui ko te pelepitelo lahi ʼo Iselaele neʼe hū tuʼa tahi ʼi te taʼu ki te Potu Taputapu ʼAupito mo te toto ʼaē neʼe momoli “o uhiga mo ana hala pea mo ae a te hahai.” (Hepeleo 9⁠:​6, 7) Ohage ko tona fakatātā e te ʼu meʼa ʼaia neʼe hoko ʼi te ʼAho ʼo Te Faifakalelei, ʼi te ʼosi fakatuʼuake ʼo Sesu ko he laumālie, neʼe ʼalu ki selo. ʼI tona ʼuhiga laumālie, neʼe mole kei ʼi ai hona sino kakano mo toto, koia neʼe feala ai ke hā “maʼa tatou ia muʼa ʼo te ʼAtua.” Koteā ʼaē neʼe ina momoli ki te ʼAtua? Mole ko he meʼa fakasino, kae ko he meʼa maʼuhiga ʼaupito. Neʼe hoko atu fēnei e Paulo: “ ʼI te temi ʼaē neʼe haʼu ai ia Kilisito ʼi tona ʼuhiga pelepitelo lahi . . . neʼe mole hū ʼaki te toto ʼo te ʼu tao pea mo te ʼu vitulo mui, kae ʼaki tona taʼataʼa, [ʼo hū] tuʼa tahi ʼi te potu taputapu ʼaupito pea mo ina maʼu ai maʼa tatou te faka ʼāteaina heʼegata. Heʼe kapau ko te toto ʼo te ʼu tao pea mo te ʼu vitulo . . . ʼe nātou fakamaʼa te kakano pea ʼe feafeaʼi age la ki te taʼataʼa ʼo Kilisito, ʼaē, ʼaki he laumālie heʼegata, neʼe ina foaki totonu ia ia ʼe heʼe mele ki te ʼAtua, ʼe ina fakamaʼa anai totatou ʼu leʼo ʼo loto mai te ʼu gāue mate, ke feala ai hatatou foaki he tauhi taputapu ki te ʼAtua maʼuli?” Ei, neʼe foaki e Sesu ki te ʼAtua tona taʼataʼa.​—Hepeleo 9:11-14, 24, 28, MN; 10⁠:​11-14; 1 Petelo 3:18.

18. He koʼe ʼe maʼuhiga ki te kau Kilisitiano ia ʼaho nei te ʼu palalau ʼaē ʼe fai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te taʼataʼa?

 ¹⁸ ʼAki te moʼoni ʼaia mai te ʼAtua, ʼe feala ai ke tou mahino ki te ʼu palalau fuli ʼaē ʼe fai e te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te toto​—pe koʼe ʼe faka ʼuhiga e te ʼAtua te toto ko te maʼuli, pe koteā te manatu ʼe tonu ke tou maʼu ʼo ʼuhiga mo te toto, pea he koʼe ʼe tonu ke tou fakaʼapaʼapa ki te ʼu fakatotonu ʼa te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toto. ʼI takotou lau te ʼu tohi ʼo te Koga Tohi-Tapu Faka Keleka, ʼe koutou maʼu ai anai he ʼu tuʼuga vaega ʼe talanoa ki te taʼataʼa ʼo Kilisito. (Vakaʼi te talanoa.) ʼE fakahā lelei e te ʼu vaega ʼaia ʼe tonu ki te kau Kilisitiano takitokotahi ke nātou tui “ki tona taʼataʼa [ʼo Sesu].” (Loma 3⁠:​25, MN ) Ko te fakamolemole ʼo tatatou ʼu agahala pea mo tatatou tokalelei mo te ʼAtua, ʼe feala ʼaki pe “te taʼataʼa ʼaē neʼe liligi [e Sesu].” (Kolose 1⁠:20, MN ) ʼE mahino ia ʼe moʼoni te faʼahi ʼaia ʼo ʼuhiga mo nātou ʼaē neʼe fai e Sesu te fuakava makehe mo nātou, ke nātou kaugā hau mo ia ʼi selo. (Luka 22⁠:​20, 28-​30; 1 Kolonito 11⁠:25; Hepeleo 13⁠:20) ʼE toe moʼoni te faʼahi ʼaia maʼa te “hahaʼi tokolahi” ia ʼaho nei, ʼaē ka nātou hāo anai ʼi te “mamahi lahi” ʼaē ka hoko mai, pea mo nātou maʼu te maʼuli heʼegata ʼi te kele faka palatiso. ʼI hona ʼaluʼaga fakatātā, ʼe nātou ‘fō tonatou ʼu kofu ʼi te taʼataʼa ʼo te Akeno.’​—Apokalipesi 7⁠:​9, 14, MN.

19, 20. (a) He koʼe neʼe fili e te ʼAtua ke faka tuʼakoi te fakaʼaogaʼi ʼo te toto, pea ʼe feafeaʼi totatou loto ʼo ʼuhiga mo te faʼahi ʼaia? (b) Koteā ʼaē ʼe tonu ke tou fia ʼiloʼi?

¹⁹ ʼE mahino papau ia ko te toto ʼe ko he faʼahi maʼuhiga kia mata ʼo te ʼAtua. ʼE tonu ke toe maʼuhiga kia tatou. Ko totatou Tupuʼaga, ʼaē ʼe tokaga ki te maʼuli, ʼe tonu te ʼu tapu ʼaē ʼe ina fai ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toto. ʼI tana tokaga lahi ki totatou maʼuli, neʼe ina fakatotonu ke fakaʼaogaʼi pe  te toto ʼi hona ʼaluʼaga maʼuhiga ʼaupito, te ʼaluʼaga pe ʼaia e tahi ʼe feala ke tou maʼu ai te maʼuli heʼegata. ʼE pipiki ki te ʼaluʼaga ʼaia te taʼataʼa maʼuhiga ʼo Sesu. ʼE feala ke tou loto fakafetaʼi lahi kia Sehova ʼAtua, he neʼe ina fakaʼaogaʼi te taʼataʼa ʼo Sesu ke fua lelei kia tatou, moʼo hāofaki totatou maʼuli! Pea ʼe tonu ke tou loto fakafetaʼi lahi kia Sesu ʼi tana sakilifisio, ʼo ina liligi tona taʼataʼa maʼa tatou! ʼE moʼoni, ʼe feala ke tou mahino ki te meʼa ʼaē neʼe logoʼi e te ʼapositolo ko Soane, ʼi tana ʼui fēnei: “Kia ia ae e ofa ia tatou pea nee ina haofaki tatou mai atatou agahala aki tona taata, nee ina fakatuʼu he puleagahau kia tatou, he u pelepitelo ki te Atua tana Tamai, maʼana te kololia mo te pule ki te u sekulo mo te u sekulo. Ameni.”​—Apokalipesi 1⁠:​5, 6.

²⁰ Ko totatou ʼAtua poto ʼaē ʼe ina foaki te maʼuli heʼegata neʼe ina tokagaʼi te faʼahi maʼuhiga ʼaia ʼo te toto. Koia ʼe feala ke tou feʼekeʼaki ai: ‘ ʼE tonu ke malave feafeaʼi te faʼahi ʼaia ki te ʼu tonu pea mo te ʼu meʼa ʼaē ʼe tou fai?’ ʼE tou vakaʼi anai te fehuʼi ʼaia ʼi te alatike ka hoko mai.

ʼE Koutou Tali Feafeaʼi Anai?

• ʼI te ʼu fakamatala ʼo ʼuhiga mo Apele pea mo Noe, koteā ʼaē ʼe feala ke tou ako ai ʼo ʼuhiga mo te manatu ʼa te ʼAtua ki te toto?

• ʼI te Lao, koteā te faka tuʼakoi neʼe fai e te ʼAtua ʼo ʼuhiga mo te fakaʼaogaʼi ʼo te toto, pea koteā tona tupuʼaga?

• Neʼe fakahoko feafeaʼi e Sesu te meʼa ʼaē neʼe fakatātā e te ʼAho ʼo Te ʼu Faifakalelei?

• ʼE lava feafeaʼi ki te taʼataʼa ʼo Sesu ke ina hāofaki totatou maʼuli?

[Fehuʼi]

[Talanoa ʼo te pasina 18]

ʼO AI TE TAʼATAʼA ʼAĒ ʼE INA HĀOFAKI TE HAHAʼI?

“Koutou tokakaga kia koutou totonu pea mo te faga ōvi fuli, ʼaē kua fakanofo koutou kiai e te laumālie maʼoniʼoni ko he kau tagata taupau, moʼo fafaga te kokelekasio ʼa te ʼAtua, ʼaē neʼe ina maʼu ʼaki te taʼataʼa ʼo tona ʼAlo totonu.”​—Gaue 20⁠:​28, MN.

“Koia, i te lakaga nei kua fakatonuhia tatou aki tona taataa, e leleiʼage he fakahao anai tatou aki iaʼia mai te hauhau.”​—Loma 5⁠:⁠9.

“Nee koutou hala mo falala, pea hala mo atua i te malama-nei. Kae i te temi-nei ia Kilisito Sesu ko koutou ae nee mamao i te temi muà, kua koutou ovi mai aki te taataa o Kilisito.”​—Efeso 2⁠:​12, 13.

“Heʼe neʼe manatu e te ʼAtua ʼe lelei te fakatuʼu ia meʼa fuli ia ia, pea ʼaki ia ia, ke toe fakatokatoka te ʼu meʼa fuli ʼaē mo ia totonu, ʼo ina fakahoko te tokalelei ʼaki te taʼataʼa ʼaē neʼe ina liligi ʼi te pou fakamamahi.”​—Kolose 1⁠:​19, 20, MN.

“Koia, u tehina, e tou falala e tou hu ki te sagatualio aki te taataa o Sesu.”​—Hepeleo 10⁠:⁠19.

“Neʼe mole faka ʼāteaina koutou ʼaki he ʼu meʼa popo, . . . mai takotou faʼahiga aga vaʼiganoa, ʼaē neʼe tuku atu e takotou ʼu kui. Kae neʼe fai ʼaki he taʼataʼa maʼuhiga, ʼe tatau mo ʼaē ʼo he akeno ʼe heʼe mele pea mo heʼe ʼuli, ko te taʼataʼa ʼo Kilisito.”​—1 Petelo 1⁠:​18, 19, MN.

“Kapau e tou mauli i te malama, o hage ko ia e afio i te malama, e tou fe’fakatahiʼaki, pea e fakamaʼa tatou mai te agahala fuape e te taʼataʼa o Sesu, tona Alo.”​—1 Soane 1⁠:⁠7.

“ ʼE tāu mo koe ke ke toʼo te takaiga tohi pea mo ke avahi tona ʼu meʼa fakaʼiloga, koteʼuhi neʼe tāmateʼi koe pea ʼaki tou taʼataʼa neʼe ke totogi maʼa te ʼAtua te ʼu hahaʼi mai te ʼu telepi kehekehe, mo te ʼu lea kehekehe, mo te ʼu hahaʼi kehekehe pea mo te ʼu puleʼaga kehekehe.”​—Apokalipesi 5⁠:​9, MN.

“Kua lī ifo ia ia ʼaē ʼe ina fakakoviʼi totatou ʼu tēhina . . . Pea neʼe nātou mālo ia ia ʼuhi ko te taʼataʼa ʼo te Akeno pea ʼuhi ko te folafola ʼo tanatou fakamoʼoni.”​—Apokalipesi 12⁠:​10, 11, MN.

[Paki ʼo te pasina 16]

ʼAki te Lao, neʼe fakahā lelei e te ʼAtua neʼe fakaʼaogaʼi te toto moʼo fakamolemole te ʼu agahala

[Paki ʼo te pasina 17]

ʼAki te taʼataʼa ʼo Sesu, ʼe lahi te ʼu maʼuli ʼe feala ke hāofaki