1, 2. He ko ʼe neʼe feala ke lotomahino ia Paulo kia natou ʼae ʼe vaivai?

ʼE FEALA kia tatou fuli ʼi ʼihi temi ke tou logo vaivai ai. Pea lagi ko te ʼu ʼaho ʼaia, ʼe mole kei maʼu hotatou malohi pea mo faigataʼa hatatou fai te ʼu gaue ʼae ʼe tonu ke fai. Kaʼe fakafuafua age muʼa mo kapau ʼe ke logo vaivai feia ʼi he temi loaloaga. ʼE ke loto anai ke feafeaʼi atu te aga ʼa ʼihi? ʼE moʼoni, ʼe tou loto anai ke natou lotomahino ki totatou aluʼaga.

² ʼI ʼihi temi neʼe vaivai ai te apositolo ko Paulo, ʼuhi ko te ʼu fihifihia ʼae neʼe ina maʼu ʼi tuʼa pea mo te loto kokelekasio. ʼI ʼihi lakaga neʼe ina logoʼi ai ʼe mole kei feala hana ʼutakiʼi te ʼu fihifihia ʼaia. (2 Ko. 1:8; 7:5) Pea ʼuhi ko te ʼu aluʼaga ʼae neʼe hoko ʼi tona maʼuli, neʼe feala ai kia Paulo ke mahino pe kotea ia te ʼuhiga vaivai. Neʼe ina ui fenei: “Kapau e gaegae he tahi, e au logoi foki he gaegae?” (2 Ko. 11:29) ʼI tana fakatatau te ʼu tehina mo tuagaʼane ʼi te kokelekasio Fakakilisitiano ki te ʼu koga kehekehe ʼo te sino, neʼe ina ui ko natou ʼae ʼe “mata mai e vaivai, e natou aoga.” (1 Ko. 12:22) Kotea tona fakaʼuhiga? Kotea te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe hage ʼe vaivai? ʼE feafeaʼi hatatou ako ke tou maʼu te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo ʼotatou tehina? Pea ʼe fua lelei feafeaʼi kia tatou?

3. He ko ʼe ʼe feala ke tou maʼu ni manatu hala ʼo ʼuhiga mo ʼotatou tehina?

³ Ia ʼaho nei, tokolahi ʼe natou kakaʼi te hahaʼi ʼae ʼe pelepelegesi pea mo vaivai ke natou maʼu ai te ʼu meʼa ʼae ʼe natou loto ki ai. ʼI tanatou manatu, ke lava lelei te maʼuli ʼo he tahi, ʼe tonu ke tupulaga pea mo malohi. ʼE feala foki ke tou maʼu te faʼahiga manatu ʼa te malama. ʼE lagi tou kamata maʼu anai ni manatu hala ʼo ʼuhiga mo he tehina ʼe tau ʼaoga ki ai he tokoni. Kaʼe ʼe feafeaʼi koa hatatou maʼu te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo natou takitokotahi ʼi te kokelekasio?

4, 5. (1) Kotea te ako ʼe tou maʼu ʼi te faʼifaʼitaki ʼae ia 1 Kolinito 12:21-23 ʼo ʼuhiga mo te manatu ʼa Sehova kia tatou takitokotahi? (2) ʼE fua lelei feafeaʼi kia tatou moka tou tokoni ki he tahi ʼe vaivai?

⁴ Kia mata ʼo Sehova ʼe maʼuhiga ia natou fuli ʼo te kokelekasio. Neʼe fakamanatuʼi mai e Paulo ʼi te kapite 12 ʼo tana ʼuluaki tohi ki te kau Kolinito, ʼe toe ʼaoga foki mo te ʼu kogasino ʼae ʼe hage ʼe vaivai. (Lau ia 1 Kolinito 12:12, 18, 21-23.) Ko ʼihi ʼae ʼe natou tui ki te evolisio, ʼe natou ui ko ʼihi koga ʼo te sino ʼe mole hona ʼaoga. * Ohage la neʼe ui ʼi te tahi temi ko te kau ʼi vaʼe veliveli ʼe mole hona ʼaoga. Kaʼe neʼe maʼu e te kau popoto ki muli mai ʼe ʼaoga te kau ʼi vaʼe veliveli ʼaia kia tatou ke feala ai hatatou tutuʼu maʼu.

⁵ ʼI tana faʼifaʼitaki ʼo ʼuhiga mo te ʼu koga ʼo te sino neʼe fakaha ai e Paulo ʼe ʼaoga ia natou fuli ʼo te kokelekasio. Ko te loto ʼa Satana ke tou manatu ʼe mole hotatou ʼaoga. Kaʼe kia Sehova ʼe “ ʼaoga” ʼana kaugana fuli, maʼia mo natou ʼae ʼe hage ʼe vaivai. (Sopo 4:18, 19) Ko tona fakaʼuhiga ʼe tou logo fimalie ʼi tatatou iloʼi ʼae ʼe ʼi ai totatou ʼaoga ki te kokelekasio pea mo tatatou kau ki te kautahi ʼa te ʼAtua ʼi te malamanei katoa. Ohage la ʼe ke manatuʼi te temi ʼae neʼe ke faoʼi ai tou nima ke puke e he tahi kua matuʼa. Pea neʼe lagi tonu ke ke mulimuli ki tana faʼahiga haʼele. ʼE mahino ia neʼe ʼaoga kia ia, kaʼe neʼe toe fua lelei koa kia koe? ʼEi. Moka tou tokoni ki ʼihi, ʼe tou fiafia ai, mo faʼa kataki, mo lahi age totatou ʼofa ki ʼotatou tehina pea mo tou liliu ai ko ni Kilisitiano lelei. (Efe. 4:15, 16) ʼE loto e Sehova ke maʼuhiga kia tatou ʼotatou tehina mo tuagaʼane maʼia mo natou ʼae ʼe hage ʼe vaivai. Kapau ʼe tou maʼu te manatu fakapotopoto ʼaia, pea ʼe tuputupu anai te feʼofaʼofani ʼi te kokelekasio.

6. He ko ʼe neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo te ʼu kupu “vaivai” pea mo “malolohi”?

⁶ ʼE moʼoni, neʼe fakaʼaogaʼi e Paulo te kupu “vaivai” ʼo ʼuhiga mo ʼihi ʼi te kokelekasio. Kaʼe neʼe talanoa ia ki te faʼahiga manatu ʼa ʼihi ʼae neʼe mole tui ʼo ʼuhiga mo te kau Kilisitiano. Koia neʼe mole ui e Paulo neʼe laka age ʼihi Kilisitiano ʼi ʼihi atu. Pea maʼia pe la mo ia ʼi ʼihi temi neʼe vaivai. (1 Ko. 1:26, 27; 2:3) ʼI tana fakaʼaogaʼi te kupu “malolohi” ʼo ʼuhiga mo ʼihi Kilisitiano, neʼe mole ina ui ʼe laka age natou ʼi ʼihi. (Loma 15:1) Kaʼe neʼe ui e Paulo ʼe tonu kia natou ʼae kua fotufotuʼa ʼi te faʼahi fakalaumalie ke natou faʼa kataki ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe heʼeki malolohi ʼi te faʼahi fakalaumalie.

7. He ko ʼe ʼe lagi mole faigafua hatatou tokoni kia natou ʼae ʼe ʼaoga ki ai he tokoni?

⁷ ʼE tokoni ia Sehova kia ia ʼae ʼe vaivai, pea ʼe fiafia ia moka tou faʼifaʼitakiʼi ia te ia. (Pes. 41:2; Efe. 5:1) Kaʼe ʼe mole faigafua tuʼumaʼu te faʼahi ʼaia. Kotea tona tupuʼaga? He ʼe lagi kia tatou ʼe ko totatou tehina pe ʼae ʼe tonu ke ina tauʼi ʼona fihifihia. Peʼe lagi tou feholaʼaki ia ia he ʼe mole tou iloʼi pe kotea ʼae ʼe tonu ke tou ui age. Ohage la, tou vakaʼi te aluʼaga ʼae neʼe hoko ki te tuagaʼane ko  Cynthia. * Neʼe ʼaoga ki ai he tokoni ʼi te temi ʼae neʼe liakī ai ia ia e tona ʼohoana. ʼE ina ui fenei: “ʼI meʼa fakatupu lavea foki moka feholaʼaki te ʼu tehina mo tuagaʼane ia kita peʼe kita fakaʼamu ke natou aga fakakaumeʼa mai kaʼe ʼe mole natou fai. Pea moka kita tau mo ni faigataʼaia, ʼe kita loto foki ke lagolago mai he tahi.” Neʼe toe lotomamahi foki mo te Hau ko Tavite ʼi te temi ʼae neʼe liakī ai ia ia e ʼona kaumeʼa.—Pes. 31:13.

8. Kotea ʼae ka tokoni mai anai ke tou lotomahino ki ʼotatou tehina?

⁸ Kotea ʼae ka tokoni mai anai ke tou lotomahino age ki ʼotatou tehina ʼae ʼe ʼaoga ki ai he tokoni? Tou manatuʼi ko te tokolahi ia natou ʼe natou mahahaki peʼe natou lotomamahi ʼaupito peʼe natou maʼuʼuli tahi mo tonatou famili ʼae ʼe mole ʼi te moʼoni. Kapau ʼe tou felaveʼi mo te ʼu fihifihia ʼaia, pea ʼe tou fakaʼamu anai ke lotomahino mai ʼihi kia tatou. Tou manatuʼi foki ko te kau Iselaele neʼe natou maʼuli mamahi ʼi Esipito. Kaʼe ʼi muʼa ʼo tanatou ulu ki te Kele ʼo Te Fakapapau, neʼe fakamanatuʼi age e Sehova ke ʼaua naʼa natou fakafefeka ʼonatou loto. Koteʼuhi neʼe fakaʼamu ia Sehova ke tokoni te kau Iselaele ki ʼonatou tehina ʼae neʼe masisiva pea mo vaivavai.—Lev. 25:35-38; Tet. 15:7, 11.

9. Moka vaivai ʼotatou tehina, pea kotea ʼae ʼe ʼaoga moʼoni kia natou? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

⁹ ʼE mole tonu anai ke tou fakamauʼi fakavilivili ʼotatou tehina ʼo ʼuhiga mo ʼonatou fihifihia peʼe tou manatu ʼe tou lelei age tatou ia natou. Kaʼe ʼe tou fia tokoni ki ʼotatou tehina moka natou vaivai. (Sopo 33:6, 7; Mat. 7:1) Ohage la, moka fakaʼi he tahi ʼi te ala pea mo leletakiʼi ki te lopitali, ʼe mole puli anai te temi ʼa te kau toketa mo te kau afilimie ki te kumi pe ko ai ʼae neʼe tupu ai te fakaʼi. Kaʼe ʼe natou foimo faitoʼo anai. ʼE toe feia pe anai mo tatou. Moka vaivai ʼotatou tehina, pea ʼe ko te temi ʼaia ʼae ʼe tonu ai ke tou foaki kia natou ia he tokoni fakalaumalie.—Lau ia 1 Tesalonika 5:14.

10. He ko ʼe ʼe feala ke tou ui ko ʼihi ʼe natou “koloaia i te tui,” tatau aipe pe hage ʼe natou vaivai?

¹⁰ ʼE feala ki ʼihi tehina mo tuagaʼane ke hage ʼe natou vaivai. Kaʼe moka tou toʼo he temi moʼo fakakaukauʼi ʼonatou aluʼaga, pea ʼe lagi tou mahino ai ʼe mole natou vaivai. Fakafuafua age muʼa te faigataʼa ʼe tau mo he tuagaʼane ʼae ko tona ʼohoana ʼe mole tauhi kia Sehova. ʼE feafeaʼi age la ki he fafine ʼe gaue kinakina he ʼe ina taupau tokotahi tana fanau kaʼe ʼe kau tuʼumaʼu ki te ʼu fono? Peʼe ko te kau tupulaga ʼi te fale ako ʼae ʼe tonu ke natou tekeʼi ʼi te ʼaho fuli tonatou fakaneke ke natou mavae ʼi te moʼoni? Ko natou fuli ʼaia ʼe natou ʼoʼofa moʼoni kia Sehova pea ʼe natou fakatotonu ke natou nonofo agatonu kia te ia. Koia moka tou fakakaukauʼi te ʼu faʼahi fuli ʼae ʼe fai e ʼotatou tehina moʼo tauhi kia Sehova, pea ʼe tou ui ai ʼe natou “koloaia i te tui,” tatau aipe pe hage ʼe natou vaivai.—Sakp. 2:5.

11, 12. (1) Kotea ʼae ka tokoni mai anai ke tou maʼu te manatu ʼa Sehova moka lakahala ʼotatou tehina? (2) He ko ʼe neʼe fakamolemole ia Sehova kia Alone? Pea kotea te ako ʼe feala ke tou taʼofi mai ai?

¹¹ ʼE ʼaoga ke tou maʼu te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo ʼotatou tehina maʼia pe natou fai ni lakahala. Pea ʼe tokoni mai anai te ʼu faʼifaʼitaki Fakatohi-tapu ke tou iloʼi te manatu ʼa Sehova ʼo ʼuhiga mo ʼana kaugana. (Lau ia Pesalemo 130:3.) Ohage la kapau neʼe ke nofo ia tafa ʼo Moisese ʼi te temi ʼae neʼe fagono ai ki te ʼu takuʼaki ʼa Alone ki tana faʼu ia te pipi ʼaulo, neʼe kotea ʼape tau manatu ʼo ʼuhiga mo Alone? (Eke. 32:21-24) Neʼe kotea tau manatu mo ka na pau la neʼe ke fagono ki te valokiʼi ʼo Moisese e Alone mo Miliamu ʼi tana ʼohoanaʼi te fafine matapule? (Num. 12:1, 2) Pea ʼe feafeaʼi ki te temi ʼae neʼe fakahali ai e Sehova ia te vai mai te  ʼutu kaʼe neʼe mole fakamaʼuhigaʼi ia ia e Alone mo Moisese?—Num. 20:10-13.

¹² ʼI te ʼu aluʼaga ʼaia neʼe feala pe kia Sehova ke ina tauteaʼi atu aipe ia Alone, kaʼe neʼe mole ina fai te faʼahi ʼaia. Koteʼuhi neʼe iloʼi e Sehova logo la ko Alone neʼe vaivai ʼi ʼihi temi, kaʼe neʼe mole ko he tahi ʼe kovi. Neʼe lakahala ia ʼuhi he neʼe to ʼi te ʼu aluʼaga faigataʼa pea neʼe mulimuli ki tona fakaneke e te hahaʼi. Kaʼe neʼe fakamoʼoni ia Alone ki te ʼu hala ʼae neʼe ina fai pea mo ina tali tona fakatonutonuʼi e Sehova. (Eke. 32:26; Num. 12:11; 20:23-27) Ko Alone neʼe ʼofa kia Sehova pea neʼe loto fakahemala. Koia neʼe fakamolemole ia Sehova ki ai. Ko te tupuʼaga la ʼaia ʼo te kei ui ʼi ni lau ʼi taʼu ki muli age ko Alone pea mo tona famili ʼe ko ni kaugana agatonu ʼa Sehova.—Pes. 115:10-12; 135:19, 20.

13. ʼE feafeaʼi hatatou lava fetogi tatatou faʼahiga manatu? Tuku mai he faʼifaʼitaki.

¹³ Ohage pe ko Alone, ʼe feala ki ʼotatou tehina ke natou lakahala. Kapau ʼe hoko he aluʼaga feia, pea kotea anai tau manatu ʼo ʼuhiga mo natou? ʼE lagi ʼaoga anai ke ke fetogi tau faʼahiga manatu. (1 Sam. 16:7) Ohage la fakakaukauʼi age muʼa ia he tupulaga ʼe hage mai ʼe kovi ia tana aga. ʼE lagi mole lelei te ʼu fakafiafia ʼae ʼe ina fili. ʼAua tau foimo manatu ʼae ko he tahi ʼe kovi. Kaʼe fakakaukauʼi pe feafeaʼi hau lava tokoni ki ai. Pea ke toʼo he temi ke ke akoʼi age ki ai pe feafeaʼi hana lava fai ni tonu ʼe fakapotopoto. Kapau ʼe ke tokoni feia ki ʼou tehina, pea ʼe ke faʼa kataki anai ʼo ʼuhiga mo natou pea mo lahi age ia tou ʼofa kia natou.

14, 15. (1) Kotea ʼae neʼe logoʼi e Sehova ʼo ʼuhiga mo te mataku ʼa Elia? (2) Kotea te ako ʼe tou taʼofi mai te faʼahiga tokoni ʼa Sehova kia Elia?

¹⁴ Kotea ʼae ʼe logoʼi e Sehova ʼo ʼuhiga mo natou ʼae ʼe lotomamahi ʼaupito? Tou vakaʼi pe neʼe feafeaʼi ia tana tokoni ki hana kaugana neʼe lotomamahi. Ko Elia neʼe ko te polofeta ʼa Sehova ʼae neʼe fakatutuʼu ʼaki he  lototoʼa ki te toko 450 kau polofeta ʼa Paale. Kaʼe neʼe logo leva ia ki te fia haga ʼae ʼa te Fineʼaliki ko Sesapele ʼo matehi ia ia. ʼI te lahi ʼae ʼo tana mataku neʼe hola ai ia kilometa ʼe 150 ki Peele-Sepa pea mo alu ai ki te toafa. Neʼe ogosia pea mo lotomamahi ʼaupito ʼo ina fakaʼamu ai ke mate.—1 Hau 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Kotea ʼae neʼe fai e Sehova ʼi tana sio ifo ki te mataku pea mo te lotomamahi ʼa Elia? Neʼe ina liʼakina koa ia Elia? Kailoa ia. Neʼe momoli ifo e Sehova ia tana ʼaselo moʼo tokoni ki ai. Pea neʼe foaki tuʼa lua e te ʼaselo he meʼa kai kia Elia ke ina maʼu ai he malohi feʼauga moʼo hoko atu ia tana fagona. (Lau ia 1 Hau 19:5-8.) Maʼia ʼi muʼa ʼo te foaki e Sehova kia Elia ni fakatotonu, neʼe fagono Ia kia Elia pea mo tokoni ki ai.

16, 17. ʼE feafeaʼi hatatou lava tokoni ki ʼotatou tehina ohage ko Sehova?

¹⁶ ʼE feafeaʼi hakita lava tokoni ki tokita tehina ohage ko tona fai e Sehova kia Elia? ʼE mole kita foimo ui anai ki tokita tehina pe kotea ʼae ʼe tonu ke ina fai. (Taag. 18:13) Moka lotomamahi ʼaupito peʼe manatu ʼe mole hona ʼaoga, ʼe tonu muʼa ke kita fagono ki ai pea mo fakaha ʼe kita tokaga ki ai. (1 Ko. 12:23) Pea ʼe kita iloʼi ai anai pe kotea ʼae ʼe ʼaoga moʼoni ki ai pea mo feala ai hakita tokoni ki ai.

¹⁷ Tou manatuʼi te aluʼaga ʼae neʼe hoko kia Cynthia. ʼI te temi ʼae neʼe mavae ai ia tona ʼohoana ʼi tonatou loto fale, neʼe hage ia kia ia pea mo ʼana taʼahine ʼe tokolua neʼe kua liʼakina ia natou. Kaʼe neʼe tokoni feafeaʼi ʼihi ʼi te kokelekasio kia natou? ʼE ui fenei e Cynthia: “Heʼeki pe la maʼu he hola katoa kua natou tutuʼu ʼi toku ʼapi pea mo natou faifetagihi. Neʼe matou nonofo ai lolotoga ʼaho ʼe lua peʼe tolu.” Neʼe kua gaʼegaʼe ia Cynthia mo ʼana taʼahine pea mo natou lotovaivai. Neʼe toʼo meʼa kai te ʼu tehina kia natou pea mo fakaafe natou ki ʼonatou ʼapi. Ko te aluʼaga ʼaia ʼe ina fakamanatuʼi mai te manatu ʼaeni ʼae ʼe tou maʼu ʼi te tohi ʼa Sakopo: “Kapau e telefua mo pakupaku i te aho fuli he tehina pee ko he tuagaane, pea e ui e he tahi ia koutou kia naua: Ke kolua olo i te fimalie, ke kolua fakamafana pea ke kolua makokona! Kae e mole kotou foaki kia naua te mea ae e aoga ki te sino, kotea te aoga o te mea aena? E toe fena foki mo te tui: Kapau e mole ina mau te u gaue, kae e tuu toko tahi ia, e mate ia.” (Sakp. 2:15-17) Koia ko te tokoni ʼae neʼe foaki e te ʼu tehina kia Cynthia pea mo ʼana taʼahine, neʼe ko te faʼahi ʼaia ʼae neʼe ʼaoga kia natou. Pea hili pe ki ai mahina ʼe ono, neʼe natou lotomalohi ai ke natou pionie vaelua ʼi temi.

18, 19. (1) ʼE feafeaʼi hatatou lava tokoni kia natou ʼae ʼe vaivai? (2) ʼE fua lelei anai kia ai moka tou tokoni kia natou ʼae ʼe vaivai?

¹⁸ Moka fualoa hotatou mahaki, pea ʼe ʼaoga kia tatou he temi ke tou toe maʼu ai hotatou malohi. ʼO toe feia pe, moka fai e hotatou tehina he hala peʼe tau mo he faigataʼaia, pea ʼe lagi ʼaoga foki ki ai he temi ke toe lotomalohi ai. ʼE mahino ia moʼo fakamalohi ia tana tui ʼe tonu ke ina ako te Folafola ʼa te ʼAtua, mo faikole kia Sehova pea mo kau ki te ʼu fono. Kaʼe ʼe toe ʼaoga foki ki ai ke kita tokoni age. Pea lolotoga te temi ʼaia, ʼe maʼuhiga ke tou faʼa kataki ʼo ʼuhiga mo ia. ʼE tonu ke tou haga fakaha ʼe tou ʼofa ia ia pea ʼe ʼi ai tona ʼaoga ki te kokelekasio.—2 Ko. 8:8.

¹⁹ ʼE tou fiafia moka tou tokoni ki ʼihi. Pea ʼe tou toe ako ai ke tou maʼu te lotomahino mo te faʼa kataki. ʼE mole anai fua lelei pe kia kita, kaʼe ʼe toe tuputupu ai foki mo te feʼofaʼofani ʼa te kokelekasio. Ko te faʼahi ʼae ʼe maʼuhiga age, ʼe ko takita fia faʼifaʼitakiʼi ia Sehova moka kita tokoni kia natou ʼae ʼe vaivai. ʼEi, ʼe tou maʼuhiga fuli kia mata ʼo tatatou Tamai ʼofa ia Sehova.—Gaue 20:35, MN.