1, 2. Kotea ʼae neʼe fai e te ʼAtua ʼi te temi muʼa? Pea kotea ʼae ʼe lagi feʼekeʼaki e ʼihi ia ʼaho nei moka natou mahahaki?

KAPAU neʼe kua kovi hou mahaki, ʼe lagi neʼe ke feʼekeʼaki fenei: “ ʼE lelei anai koa siʼoku mahaki?” ʼE lagi mahaki he tahi ʼi tou famili peʼe ko hou kaumeʼa pea ke feʼekeʼaki pe ʼe lelei anai siʼona mahaki. ʼE ko he aluʼaga ʼe tou fakaʼamu fuli ki ai ke tou maʼu he malolō fakasino ʼe lelei pea mo natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai. ʼE tou maʼu ʼi te Tohi-Tapu te ʼu fakamatala ʼo ʼihi neʼe mahahaki pea neʼe natou fia iloʼi pe ʼe lelei anai siʼonatou mahaki. Ohage la, ko te Hau ko Akasia, foha ʼo Akapo mo Sesapele, neʼe feʼekeʼaki pe ʼe lelei anai siʼona mahaki. Pea ki muli age, ko te Hau ko Pene-Atate ʼo Silia neʼe kovi tona mahaki pea neʼe ina ui fenei: “Pe e au mauli anai mai toku mahaki?”—2 Hau 1:2; 8:7, 8.

² ʼI te Tohi-Tapu ʼe toe talanoa ai neʼe fakamalolo e Sehova ʼi ʼihi temi te hahaʼi ʼaki he milakulo, ʼi te temi muʼa. Pea tahi, neʼe ina fakaʼaogaʼi ʼana polofeta moʼo fakatuʼuake ʼihi mai te mate. (1 Hau 17:17-24; 2 Hau 4:17-20, 32-35) Ia ʼaho nei, ko ʼihi hahaʼi ʼe natou mahahaki. Pea ʼe lagi natou feʼekeʼaki pe ʼe toe fai anai  e te ʼAtua he meʼa moʼo tokoni kia natou ke lelei siʼonatou mahaki.

3-5. Kotea ʼae ʼe lava fai e Sehova pea mo Sesu? Pea kotea te ʼu fehuʼi ka tou talanoa anai ki ai?

³ ʼE maʼu e Sehova te malohi moʼo fakamalolo peʼe tauteaʼi ia te hahaʼi. Neʼe ina tauteaʼi ʼihi ʼaki te mahaki, ohage ko Falaone ʼi te temi ʼo Apalahamo pea ki muli age ko te tokolua ʼo Moisese, ia Miliamu. (Senesi 12:17; Numelo 12:9, 10; 2 Samuele 24:15) Pea neʼe ina tauteaʼi ia te kau Iselaele ʼaki “te u mahaki . . . mo te u malaia” ʼi tanatou mole agatonu kia te ia. (Tetelonome 28:58-61) ʼI ʼihi temi, neʼe puipui e Sehova tana hahaʼi mai te ʼu mahaki. (Ekesote 23:25; Tetelonome 7:15) Neʼe ina toe fakamalolo ʼihi ʼo natou. Ohage la, ko Sopo ʼi te temi ʼae neʼe kovi ai siʼona mahaki mo tona loto ʼae ke mate.—Sopo 2:7; 3:11-13; 42:10, 16.

⁴ ʼE tou tui papau ʼe maʼu e Sehova te malohi moʼo fakamalolo ia natou ʼae ʼe mahahaki, ʼo toe feia pe mo Sesu. ʼI tana ʼi te kele, neʼe ina fakamalolo ia natou ʼae neʼe mahahaki ohage la ko te kilia peʼe ko ʼihi atu faʼahiga mahaki kehekehe. Neʼe ina fakamalolo ia te kau kivi mo te kau maʼimoa. (Lau ia Mateo 4:23, 24; Soane 9:1-7) Koia, ʼe tokoni mai te ʼu milakulo ʼaia ke tou falala ki te ʼu meʼa taulekaleka ka fai anai e Sesu ʼi te malama foʼou. Pea ʼi te temi ʼaia, “E mole ui e he tahi: E au mahaki!”—Esaia 33:24.

⁵ Kaʼe, kapau ʼe kovi siʼotatou mahaki, ʼe tou ʼamanaki koa ko Sehova peʼe ko Sesu ʼe nā fakamalolo tatou ʼaki he milakulo ia ʼaho nei? Pea kotea ʼae ʼe tonu ke tou fai moka tou filifili he faitoʼo?

6. Kotea ʼae ʼe ui ʼi te Tohi-Tapu ʼo ʼuhiga mo te ʼu milakulo ʼae neʼe fai e te kau Kilisitiano ʼi te temi ʼo te kau apositolo?

⁶ ʼI te temi ʼo te kau apositolo, neʼe fakanofo e Sehova ia te kau Kilisitiano ʼaki tona laumalie maʼoniʼoni pea mo foaki ki ʼihi ʼo natou te fealagia ʼae ke natou fai he ʼu milakulo. (Gaue 3:2-7; 9:36-42) Ohage la, neʼe feala ke natou fakamalolo te hahaʼi pea mo palalau ʼi te ʼu lea kehekehe. (1 Kolinito 12:4-11) Kaʼe, ko te ʼu milakulo ʼaia neʼe gata pe ʼi te temi ʼo te kau apositolo, ohage pe ko tona fakaha ʼi te Tohi-Tapu. (1 Kolinito 13:8) Koia, ia ʼaho nei ʼe mole feala ke tou ʼamanaki ki he milakulo mai te ʼAtua moʼo fakamalolo ʼo tatou peʼe ko natou ʼae ʼe tou ʼoʼofa mamahi ai.

7. Kotea te fakalotomalohi ʼe tou maʼu ia Pesalemo 41:4?

⁷ Ohage pe ko tana fai ki ʼana kaugana ʼi te temi muʼa, kapau ʼe ke mahaki, ʼe fakafimalieʼi pea mo tokoni atu anai ia Sehova kia koe. Neʼe tohi fenei e te Hau ko Tavite: “Manuia ae e tokaga ki te masiva! I te aho o te malaia e haofaki ia ia e [Sehova]; e taupau ia ia e [Sehova] pea e ina fakatologa tona mauli.” (Pesalemo 41:2, 3) ʼE mahino ia, neʼe mole fia ui e Tavite ko he tahi ʼe agalelei ʼi te temi ʼaia pea mo tokaga ki ʼae ʼe veliveli, ʼe maʼuli anai ʼo talu ai.  Koia, ʼe tokoni feafeaʼi ia Sehova ki he tahi ʼe agalelei? Neʼe fakamahino fenei e Tavite: “E fakamalohi ia ia e [Sehova] i tona moeaga o te mamahi, e ke faitoo ia ia i ona mahaki fuli.” (Pesalemo 41:4) ʼE iloʼi lelei e Sehova te mamahi ʼe felaveʼi mo ʼana kaugana pea ʼe mole ina galoʼi anai ia natou. ʼE feala ke ina foaki kia natou te malohi pea mo te poto. Neʼe toe fakatupu e Sehova te tagata ʼi hona aluʼaga ʼe feala ai hana faitoʼo ia ia totonu.

8. ʼO mulimuli kia Pesalemo 41:5, kotea ʼae neʼe kole e Tavite kia Sehova ke ina fai maʼa ia?

⁸ ʼI te Pesalemo 41, ʼe toe fakaha mai ai e Tavite te temi ʼae neʼe kovi ai tona mahaki pea neʼe lotovaivai mo tuʼania. ʼI te temi ʼaia, neʼe faiga tona foha ko Apesalone ke ina faʼao tona tuʼulaga fakahau. Pea neʼe mole ina lava taʼofi ia ia ʼuhi ko siʼona mahaki. Neʼe ina iloʼi ko ʼona fihifihia fakafamili ʼe ko te ikuʼaga ʼaia ʼo tana agahala mo Pate-Sepa. (2 Samuele 12:7-14) Koia, kotea ʼae neʼe ina fai? Neʼe faikole fenei: “[Sehova], ofa mai kia au! Fakamauli toku laumalie! Koteuhi nee au agahala kia koe.” (Pesalemo 41:5) Neʼe iloʼi e Tavite kua fakamolemole e Sehova tana agahala. Pea neʼe falala ki te ʼAtua ʼe tokoni age anai lolotoga siʼona mahaki. Kaʼe, neʼe ʼamanaki koa ia Tavite ki he milakulo mai te ʼAtua?

9. (1) Kotea ʼae neʼe fai e Sehova ki te Hau ko Esekiasi? (2) Kotea ʼae neʼe falala ki ai ia Tavite ʼo ʼuhiga mo Sehova?

⁹ ʼE moʼoni, ʼi ʼihi temi ʼe fakatuʼutuʼu e te ʼAtua ke ina fakamalolo te hahaʼi. Ohage la, ʼi te temi ʼae neʼe kua vave mate ai te Hau ko Esekiasi, neʼe fakamalolo ia ia e Sehova. Neʼe toe tologa atu te maʼuli ʼo Esekiasi ia taʼu ʼe 15. (2 Hau 20:1-6) Neʼe mole fakaʼamu ia Tavite ki he milakulo. Kaʼe, neʼe falala ʼe tokoni te ʼAtua kia ia ohage pe ko tana tokoni kia ia “ae e tokaga ki te masiva” peʼe veliveli. Neʼe felogoʼi lelei ia Tavite mo Sehova, koia ʼae neʼe feala ai ke ina kole kia Sehova ke tokaga pea mo fakalotofimalieʼi ia ia lolotoga siʼona mahaki. Neʼe ina toe kole ke lelei siʼona mahaki. ʼO toe feia pe, ʼe feala ke tou toe kole tokoni kia Sehova.—Pesalemo 103:3.

10. Kotea ʼae neʼe hoko kia Tolofime pea mo Epafolotito? Pea kotea te ako kia tatou?

¹⁰ Logo la neʼe feala ki te apositolo ko Paulo pea mo ʼihi ke natou fakamalolo te kau mahahaki. Kaʼe, neʼe mole ko te kau Kilisitiano fuli ʼae neʼe fakamalolo ʼaki te ʼu milakulo. (Lau ia Gaue 14:8-10.) Neʼe fakamalolo e te apositolo ko Paulo “ia te tamai a Pupiliusi koteuhi nee mahaki ia, pea nee lahi tona fiva mo tona mamahi fatu.” Neʼe faikole ia Paulo pea mo “hili ona nima kia ia, o lelei ai leva tona mahaki.” (Gaue 28:8) Kaʼe neʼe mole fakamalolo e Paulo ia natou fuli ʼae neʼe ina iloʼi. Ko Tolofime ko he tahi ʼi ʼona kaumeʼa, neʼe faifolau fakatahi mo Paulo ʼi tana folau fakamisionea. (Gaue 20:3-5, 22; 21:29) ʼI te temi ʼae neʼe mahaki ai ia Tolofime, neʼe mole fakamalolo ia ia e Paulo. Koia ʼae neʼe mole hoko atu ai tana faifolau fakatahi mo Paulo kaʼe neʼe nofo ʼi Mile ʼo kaku ki te lelei ʼo siʼona mahaki. (2 Timoteo 4:20) Ko Epafolotito, te tahi kaumeʼa ʼo Paulo, neʼe mahaki pea neʼe meimeihiʼi mate. Kaʼe ʼe mole fakaha mai ʼi te Tohi-Tapu neʼe fakamalolo ia ia e Paulo.—Filipe 2:25-27, 30.

11, 12. Kotea ʼae ʼe tou iloʼi ʼo ʼuhiga mo Luka? Pea neʼe tokoni feafeaʼi kia Paulo?

¹¹ Ko Luka neʼe ko te toketa pea neʼe faifolau fakatahi mo Paulo. (Gaue 16:10-12;  20:5, 6; Kolose 4:14) Neʼe lagi tokoni kia Paulo mo ʼihi ʼi tanatou mahahaki lolotoga ʼanatou folau fakamisionea. (Kalate 4:13) Ohage ko tona ui e Sesu “ko te kau mahaki” ʼe ʼaoga ki ai he toketa.—Luka 5:31.

¹² Ko Luka neʼe mole ko he tahi pe neʼe fia faitokoni ʼo ʼuhiga mo te maʼuli malolō fakasino. Kaʼe, neʼe ako fakatoketa. Pea ʼe mole fakaha ʼi te Tohi-Tapu te koga meʼa peʼe ko te temi fea ʼae neʼe ina fai ai tana ako fakatoketa. Kaʼe, ʼe fakaha ai neʼe ʼave e Paulo te ʼu ʼofa ʼo Luka ki te kau Kolose. Koia lagi neʼe ako ia Luka ʼi te fale ako fakatoketa ʼi Laotise, ko he kolo ʼe tuʼu ovi ʼi Kolose. Pea tahi, neʼe fakaʼaogaʼi e Luka he ʼu kupu ʼo ʼuhiga mo te gaue fakatoketa ʼi tana Evaselio pea mo te tohi ʼo Gaue. ʼUhi ko tona ʼuhiga toketa, neʼe ina tohi ai ʼi tana Evaselio ia te ʼu hisitolia ʼo ʼuhiga mo te fakamalolo e Sesu te hahaʼi.

13. Kotea ʼae ʼe tonu ke tou manatuʼi ʼi muʼa ʼo hatatou foaki peʼe tali he tokoni ʼo ʼuhiga mo te maʼuli malolo fakasino?

¹³ Ia ʼaho nei, ʼe mole feala ki he tahi ʼo ʼotatou tehina ke ina fai he milakulo pea mo fakamalolo tatou. Pea ko ʼihi ʼe natou faitokoni mai kaʼe neʼe mole tou kole age he meʼa. ʼE natou fai te faʼahi ʼaia, koteʼuhi ʼe natou fia tokoni mai kia tatou. ʼE mahino ia, ko ʼihi tokoni ʼe mole kovi. Ohage la, neʼe ui e Paulo kia Timoteo ke ina inu he moʼi vino. Neʼe mamahi fatu ia Timoteo koteʼuhi ʼe lagi neʼe inu ki he vai ʼe ʼuli. * (Vakaʼi te kiʼi nota.) (Lau ia 1 Timoteo 5:23.) ʼE tonu ke tou tokakaga. ʼE feala ki he tehina ke ina fakalotoʼi tatou ke tou toʼo ia he faʼahiga faitoʼo peʼe ko he lau ʼakau, peʼe ke tou kai he faʼahiga meʼa kai peʼe kailoa. ʼE lagi ina ui mai anai neʼe tokoni te faitoʼo ʼaia ki he tahi ʼo tona famili neʼe hoko ki ai te aluʼaga ʼaia. Kaʼe, ʼe mole fakaʼuhiga leva ʼe toe tokoni anai kia tatou. Koia, ʼe tonu ke tou manatuʼi kapau ʼe fakaʼaogaʼi e te tokolahi ia he faitoʼo, ʼe mole fakaʼuhiga leva ʼe toe ʼaoga kia tatou.—Lau ia Taaga Lea 27:12.

14, 15. (1) Ko te faʼahiga hahaʼi fea ʼae ʼe tonu ke tou tokakaga ki ai? (2) Ia Taaga Lea 14:15, kotea te ako ʼe tou lava taʼofi mai ai?

¹⁴ ʼE tou loto fuli ke mole tou mahahaki ke feala ai ke tou leleiʼia te maʼuli pea mo gaue malohi kia Sehova. Kaʼe, ʼe mole feala ke tou hao mai te ʼu mahaki fuli ʼuhi ko totatou ʼuhiga agahala. Ka tou mahahaki ʼe lagi ʼi ai he ʼu faʼahiga faitoʼo kehekehe ʼe ʼaoga kaʼe ʼe fakalogo pe kia tatou pe ʼe kotea te tonu ke tou fai. Meʼa fakaʼofaʼofa foki, ko ʼihi hahaʼi pea mo ʼihi matani gaue ʼe natou ui neʼe natou maʼu he faitoʼo ʼe maʼu ai he fimalie ki tonatou mahaki. ʼE fai te puleʼaki ʼaia koteʼuhi ke natou maʼu paʼaga. Pea ʼe lagi natou ui atu anai neʼe fakaʼaogaʼi e te tokolahi te faitoʼo ʼaia pea neʼe lelei ai tonatou mahaki. Kapau ʼe tou mahahaki, ʼe lagi tou fia fai anai he meʼa ke lelei ai siʼotatou mahaki pea ke loaloaga atu siʼotatou maʼuli. Kaʼe, ʼaua naʼa galo kia tatou  te tokoni ʼaeni ʼi te Folafola ʼa Te ʼAtua: “E tui te tagata vale ki te u mea fuli e fakaha kia ia, kae e tokaga te tagata poto ki ona lakaaga.”—Taaga Lea 14:15.

¹⁵ Kapau ʼe tou fakapotopoto, ʼe tou tokakaga anai ki te ʼu faʼahi ʼe tou tui ki ai. Kaʼe, tafitō mo kapau ko he tahi ʼe fia tokoni mai kaʼe mole ko he toketa. ʼE feala ke tou fai kia tatou totonu te ʼu fehuʼi ʼaeni: “ ʼE ina ui mai ko te faitoʼo peʼe ko te lau ʼakau ʼaia neʼe tokoni ki te hahaʼi. Kaʼe ʼe au iloʼi papau koa neʼe tokoni moʼoni te faʼahi ʼaia kia natou? Kapau neʼe tokoni te faʼahi ʼaia ki ʼihi, ʼe au iloʼi feafeaʼi ʼe toe tokoni mai anai kia au? ʼE mole tonu koa la ke au fai he ʼu fekumi mo palalau ki te kau toketa ʼae ʼe natou iloʼi lelei siʼoku mahaki?”—Tetelonome 17:6.

16. He koʼe ʼe tonu ke tou tokakaga ki te ʼu tonu ʼae ʼe tou fai ki totatou maʼuli malolo fakasino?

¹⁶ ʼE fakalotomalohiʼi tatou ʼi te Folafola ʼa Te ʼAtua ke tou “mauli fakapotopoto, . . . i te sekulo aeni.” (Tito 2:12) Koia, ʼe maʼuhiga te faʼahi ʼaia tafitō mo kapau ko he faitoʼo ʼe mole iloʼi. ʼE feala koa ki he tahi ke ina fakamahino atu pe neʼe ʼi ai he ʼu fua ʼo te faitoʼo ʼaia? ʼE mata faikehe koa ia te ʼu fakamahino ʼaia? ʼE manatu tahi koa ia te ʼu toketa ʼo ʼuhiga mo te faitoʼo ʼaia ʼae ʼe feala ke lelei ai te mahaki ʼo te hahaʼi? (Taaga Lea 22:29) ʼE lagi neʼe fakamatala mai e he tahi ʼe ʼi ai he faitoʼo foʼou kua maʼu ʼi he  tahi fenua kaʼe mole heʼeki iloʼi e te kau toketa te faʼahi ʼaia. Kaʼe, ʼe ʼi ai koa he ʼu fakamoʼoni ʼe ha ai neʼe kua lelei he mahaki? ʼE feala ki ʼihi ke natou foaki he ʼu faitoʼo ʼe fakaʼaogaʼi ai te ʼu meʼa faifakalauʼakau kaʼe mole tou iloʼi. Ko te faʼahi ʼaia ʼe feala ke fakatupu tuʼutamaki. Ke ke manatuʼi ko te ʼAtua ʼe ina fakatokaga tatou ke mole tou fakaʼaogaʼi te ʼu meʼa fakamanamana.—Tetelonome 18:10-12; Isaia 1:13, MN.

17. Kotea ʼe tou fakaʼamu ki ai?

¹⁷ ʼI te temi ʼo te kau apositolo, neʼe momoli e te kolesi pule ia he tohi maʼuhiga ki te ʼu tehina ʼo te ʼu kokelekasio. Neʼe natou fakaha ʼi te tohi ʼaia ia te ʼu faʼahi neʼe tonu ke natou tekeʼi. Pea ʼi te fakaʼosi ʼo te tohi, neʼe tohi fenei ai e te kolesi pule: “E lelei kia koutou ke kotou fakamamao mai te u mea aena. Nofola.” (Gaue 15:29) ʼI te temi muʼa, ʼe tau fakaʼuhiga te kupu “nofola” moʼo ui ki he tahi ke ina maʼu he maʼuli malolō. ʼAki te kupuʼi palalau ʼaia, ʼe ina fakamanatuʼi mai tana fakaʼamu ʼae ke tou maʼu he maʼuli malolō fakasino ʼe lelei.

18, 19. Kotea ʼae ʼe tou fakaʼamu ki ai ʼi te malama foʼou?

¹⁸ ʼE mole feala ke tou hao mai te ʼu mahaki fuli ʼuhi ko totatou ʼuhiga agahala. Pea ka tou mahahaki,ʼe mole tou fakaʼamu anai ki he milakulo mai ia Sehova ke lelei ai siʼotatou mahaki. Kaʼe, tou fakatalitali ki te malama foʼou ʼae ka pulihi katoa ai anai e te ʼAtua ia te mahaki. Ia Apokalipisi 22:1, 2, neʼe talanoa ia te apositolo ko Soane ki te “vai o te mauli” pea mo te “fuu akau o te mauli” ʼae ʼe lelei ai anai ʼotatou mahaki. ʼE mole fakaʼuhiga leva ki he faitoʼo ʼe tou toʼo tuʼumaʼu ia ʼaho nei peʼe ʼi te malama foʼou ke lelei ai totatou mahaki. Kaʼe, ʼe fakaʼuhiga ia ki te ʼu faʼahi fuli ka fai anai e Sehova mo Sesu ke tou maʼuʼuli ai ʼo heʼe gata.—Esaia 35:5, 6.

¹⁹ ʼE mahino ia, ʼe tou fakaʼamu ki te lakaga fakafiafia ʼaia. Kaʼe ia ʼaho nei, ʼe tou tui papau ʼe ʼofa Sehova ia tatou takitokotahi pea ʼe lotomahino ki te ʼu mamahi ʼae ʼe tou logoʼi. Ohage ko Tavite, kapau ʼe tou mahahaki, ʼe tou falala ʼe mole liʼakina anai tatou e Sehova. Koteʼuhi ʼe tokaga tuʼumaʼu anai kia natou ʼae ʼe agatonu kia te ia.—Pesalemo 41:13.