Nafana mare apartheid tan Afriky Atsimo nanomboko tamy 1948 firaka tamy voanivoanalohan’ny taon̈o 1990 tan̈y. a Tan̈atin’ny fotoan̈a zen̈y, naro olo nan̈ano raha tsy rariny tamin’olo tsy nitovy karazan̈a taminany. Metisy i Kallie ke nikonten̈a olo joby tamy fotoan̈a zen̈y. Karaha ty nivolan̈iny: “Ndray olo samby tsy malandy mbala nifan̈avakavaka fo.”

 Vavolombelon̈on’ i Jehovah an Afriky Atsimo an̈y baka amy foko isan-karazany. Akôry eky nataondrô tamy fotoan̈an’ny fan̈avakavahan̈a io? Aviô ino raha ianarantsika koa fa mandiniky tantarandrô?

 Nan̈ano lagrevo olo sasany tan Afriky Atsimo fôtony irô tsy nan̈eky fan̈avakavahan̈a volon-koditry. Maro olo nigadrain̈y ndreky nivonen̈a fôtony irô nanohitry lalàn̈a napetrakan’ny fanjakan̈a. Vokatran’izen̈y, nahaikafiry fo mpanohitry fanjakan̈a aby io. Fa Vavolombelon̈on’i Jehovah ndraiky nan̈araka lalàn̈a napetrakan’ny fanjakan̈a fo ke irô tsy nan̈ano lagrevo na nitady fomba han̈ongan̈ana fanjakan̈a. Nangala tahaka Kristianin̈y tamy taonjato voanalohany irô ke ‘nan̈eky manampahifan̈a’ fo.​—Romanina 13:1, 2.

 Matetiky Vavolombelon̈on’i Jehovah niforsen̈a hilan̈y amin’ny antòko araiky. Kanefa izikoa irô nan̈ano zen̈y, irô tsy vitan’ny nanohan̈a adin’ny pôlitiky fo fa mety niady tamy rahalahy ndreky ranabavindrô foeky koa. Karaha ty iziô nivolan̈in’ny Thembsie: “Tamin’ny 1976, maro mpianatran’ny lise niforsen̈a han̈ano rotaka.” Karaha ty koa nambarany: “Irô mpianatra mpirotaka aby io nitety tran̈o nitaon̈o mpianatra hafa hiaraka amindrô. Izikoa anao tsy man̈eky, tara hely tran̈onao niroandrô na anao mety nivonendrô tamy popoko!” Vavolombelon̈on’i Jehovah i Theophilus. Nisy sefon’ny fikambanan̈a ara-pôlitiky araiky nivolan̈a taminany karaha ty: “Lelahy malandy io koa fa resinay, anao tsy maintsy hivonenay fôtony anao tsy niaro tanin-drazan̈anao.”

 Naro prôblemo natrefin’ny Vavolombelon̈on’i Jehovah tan Afriky Atsimo tan̈y tan̈atin’ny fan̈avakavahan̈a in̈y, fa irô nanompo Zan̈ahary fo ke niaraka nivory. (Hebreo 10:24, 25) Tamy fotoan̈a zen̈y, maro fiangonan̈a tsy afaka nan̈amboatra Tran̈o Fivorian̈a, fôtony ankamaraozan’olo masikiny. b Karaha ty nambaran’i Enver: “Tan̈atin’ny taon̈o maro, zahay tsy maintsy namondro tran̈o efa ratsy, ke tran̈onay foeky namezan’i papako fiangonan̈a an̈anaovan̈a fivorian̈a. Indroe isaka herin̈iandra tran̈onay natao Tran̈o Fivorian̈a. Ndraikindraiky, mandilatran’ny 100 mpan̈atriky tao. Koa fa ravan̈a fivorian̈a, matetiky irô namezanay haotahaota ndreky raha igiahin̈y.”

 Rahalahy aby io nahita fomba mahomby handrisihan̈a prôblemo vokatran’ny fan̈avakavahan̈a in̈y. Ohatra araiky amy zen̈y, tamin’ny faritanin’ny Limpopo tan̈y, nisy rahalahy malandy araiky nirahin̈y han̈ano kabaro tamy fivoriamben’ny faritry tamy tanin’olo joby, kanefa izy tsy nahazo lalan̈a niditry tamy faritry io. Ke izy nandeha tamy tômpin’ny tany narikitry faritry nisy olo joby io. Malandy baka tômpin’ny tany io. Irô aroe amy zay nan̈ano fan̈arahan̈a. Ke natao fivoriambe io, mpan̈atriky tamin’ny ilany ambadiky, fa rahalahy mpan̈ano kabaro mpitsidiky io ndraiky tamin’ny ilany amy tanin’ny lelahy malandy io.

 Tamy fotoan̈an’ny fan̈avakavahan̈a io, olo joby ndreky olo malandy tsy afaka niaraka nipetraka tamy faritry araiky. Ke matetiky isaka faritany itorian̈a ahitan̈a olo mitovy kolera. Vavolombelon̈on’i Jehovah tsy maintsy niezaka nandanjalanja tamy fomba nandaminan̈a mpitory koa fa hanompo. Mety ho sahiran̈a irô izikoa mandeha amy faritany tsisy tômpiny. Tamy fotoan̈a io nisokajian̈a karany i Krish. Karaha ty nambarany: “Matetiky tsisy lôtely mety hidokoan’olo joby, ke zahay tsy maintsy nandry tan̈atin’ny tomabily na tambanin’ny vodin-draha. Koa fa kiaka andra, zahay nandeha nisasa tamy ladosin’ny station. Kanefa ndraikindraiky firaka tamy ladosy aby io koa mbala nisy soratra ‘Olo Fotsy Fo.’ Fa ndray tiô raha aby zen̈y, mpitory nazoto nanompo fo sady ravoravo nitory tamin’olo lian̈a tambanivolo.”

 Fa ndray tiô raha aby zen̈y, vahoakan’i Jehovah nahainaro fo. Nanjary ara-dalàn̈a apartheid io tamin’ny 1948. Tamy fotoan̈a zen̈y, 4 831 isan’ny mpitory tan Afriky Atsimo. Nahatakatra 58 729 isan’ny mpitory tany koa fa nifoan̈ana lalàn̈a io tamin’ny 1994. Tsy vôly nitombo isan’ny mpitory. Tamin’ny 2021 iziô, nahatakatra 100 112 mpitory an Afriky Atsimo.

 Tamin’ny fotoan̈an’ny apartheid in̈y, Vavolombelon̈on’i Jehovah tan Afriky Atsimo nipetraka tamy tany ten̈a nisy fan̈avakavahan̈a. Ke irô tsy maintsy nifen̈y mare ho tia ndreky hiray sain̈y amy karazan’olo jiaby ndreky nandrisiky olo han̈ano karaha zen̈y koa. Amy fomba akôry? Irô nampianatra ndreky nan̈araka toro lalan̈a amy Baiboly. (Asan’ny Apostoly 10:34, 35) Nata feno olo tsy fankatia man̈odidin̈y irô, irô niray sain̈y ndreky nifankatia fo.​—Jaona 13:34, 35.

 Tamin’ny 1993, nisy fivoriambe nahitan̈a olo isan-karazany nalamin̈in’ny Vavolombelon̈on’i Jehovah tan Afriky Atsimo. Nisy olo maventiventy tamy pôlitiky nahita Vavolombelon̈on’i Jehovah tan Afriky Atsimo ravoravo mitsena ndreky mihôroko irô vahiny baka amy tany samy hafa vo avy amin’ny aéroport. Karaha ty ho izy: “Efa ela nivaha prôblemontsika izikoa atsika niray sain̈y karaha ataonarô io.”