1. Ana tukusosekwa kutenda cici kuti kulambila kwetu kuŵe kwakumsangalasya Mlungu, soni ligongo cici?

YESU jwatite, “Ŵakulambila ŵasyesyene tacalambila Atati mwakulongoleledwa ni msimu, soni usyesyene, pakuŵa Atati akusasosa ŵandu ŵati mpela ŵelewo kuti amlambileje.” (Yohane 4:23; 6:44) Jwalijose jwetuwe “asimicisyeje kuti yakusayijiticisyaga Ambuje yili yapi.” (Aefeso 5:10) Nambo yeleyi yili yakusawusya, ligongo Satana akusasaka kuti tutendeje yindu yangamsangalasya Yehofa.—Ciwunukuko 12:9.

2. Alondesye yayatendekwe ciŵandika Litumbi lya Sinayi.

² Ana Satana akusalingalinga kutusokonasya mwamtuli? Litala limo lili kusokonasya umanyilisi wetu pa cacili cambone soni cakusakala. Ana akukumbucila yiyatendecele mtundu wa Ayisalayeli paŵataŵile masakasa gawo ciŵandika Litumbi lya Sinayi? Mose jwakwesile mwitumbi, soni ŵandu ŵamjembeceyaga. Kaneko ŵanduŵa ŵapesile ni kwembeceya, ni ŵamŵendile Aloni kuti ŵapanganyicisye mlungu. Aloni ŵapanganyisye mwanace jwa ng’ombe jwa golidi. Kaneko ŵanduwo ŵatesile cindimba. Ŵaŵinaga mwakusyungulila mwanace jwa ng’ombejo kwineku ali mkumtindiŵalila. Ŵakulupililaga kuti pakumtindiŵalila nikuti akumlambila Yehofa. Nambo kuganisya kwawo kuti cakutendekwaci cili “cindimba ca Yehofa” nganikutendekasya kuti cindimbaco ciŵe cakwiticika. Yehofa ŵayiweni kuti kweleku kuli kulambila yakupanganyidwa  soni ŵandu ŵajinji ŵawile. (Ekisodo 32:1-6, 10, 28) Ana tukulijiganya cici? Tukalilambusyaga. “Tukakwaya cilicose cangaswejela,” soni tumkundeje Yehofa kuti atujiganye cacili cambone soni cakusakala.—Yesaya 52:11; Esekiele 44:23; Agalatiya 5:9.

3, 4. Ligongo cici yili yakusosekwa mnope kuwungunya muyatandile yindimba yejinji yayiwandile masiku agano?

³ Yesu ali pacilambo capasi, ŵajiganyisye ŵandumetume ŵakwe kuti alosyeje cisyasyo cambone cakalambile keswela. Yesu ali awile, ŵandumetume ŵajendelecele kwajiganya ŵandumetume ŵasambano yiwundo ya Yehofa. Nambo ŵandumetume paŵawile, payice ŵakwiganya ŵawunami ŵaŵayice ni nganisyo syakusakala soni misyungu ni yindimba yacikusa mumpingo. Ŵayikene pakuyipa mena gane yindimba yeleyi kuti yiwoneceje mpela ya Ciklistu. (2 Atesalonika 2:7, 10; 2 Yohane 6, 7) Yindimba yejinji mwa yeleyi yipalipe masiku agano soni yikwendelecelape kuwandisya yikulupi yaunami soni yamisimu. *—Ciwunukuko 18:2-4, 23.

⁴ Masiku agano, yindimba soni maholide yili mbali jakusosekwa mnope paumi wa ŵandu. Nambope naga akwendelecela kulijiganya mwakusayiwonela yindu Yehofa, cayiwone kuti akusosekwa kucenga kaganisye kawo pakwamba mwakusayiwonela yindimba yine. Kutenda yeleyi kuli kwakusawusya, nambope mpaka aŵe ŵakusimicisya kuti Yehofa cacakamucisya. Kwende tulole muyatandile yindimba yine yayili yakuwanda kuti tumanyilile cenene mwakusayiwonela Yehofa.

5. Ana cici cacikulosya kuti Yesu nganapagwa pa 25 December?

⁵ M’mikuli jejinji pacilambopa, akusatenda cindimba ca  Kilisimasi pa 25 December. Yeleyi yili m’yoyo ligongo lyakuti ŵandu ŵajinji akusaganisya kuti lili lisiku lyaŵapagwile Yesu. Baibulo jangasala lisiku kapena mwesi waŵapagwile Yesu, nambo jikusagamba kulondesya ya nyengo jiŵapali. Luka jwalembile kuti Yesu paŵapagwaga ku Betelehemu “ŵakucinga yilango ŵatamaga mwitinji cilo,’ kuyisamalilaga yilango yawo. (Luka 2:8-11) Mmwesi wa December, mkuli wa Betelehemu ukusaŵa wakusisima, jikusagwa ula, soni mesi gakusakamulana, m’yoyo ŵakucinga yilango ngaŵa mkutama pasa ni yilango yawo cilo. Ana pelepa tukulijiganya cici? Yeleyi yikulosya kuti Yesu ŵapali mu ndaŵi ja citukuta, ngaŵa mu December. Baibulo soni yakutendekwa ya mu mbili yikulosya kuti ŵapagwile pasikati pa miyesi jatukujikolanga masiku agano kuti September ni October.

6, 7. (a) Ana misyungu jejinji jajikusatendekwa pa Kilisimasi jatandite camtuli? (b) Ana tukusosekwa kwapaga ŵane mituka pa ligongo lyapi?

⁶ Sambano ana Kilisimasi jatandite wuli? Kilisimasi jatyocele ku yindimba yacikusa, mpela cindimba ca Ciloma ca Saturnalia, caŵamtendelaga mlungu jwa unamalima lina lyakwe Saturn. Buku jine (The Encyclopedia Americana) jikusalondesya kuti, “Cindimba ca Ciloma ca Saturnalia, cacatendekwaga mkatikati mwa mwesi wa December, catandisye misyungu jakusangalalila Kilisimasi. Mwambone, kulya mwakupundanganya mnope, msyungu wakupeleka mituka, soni kupamba makandulo, yatyocele ku cindimba celeci.” Nambosoni cindimba cakusangalalila kupagwa kwa mlungu jwa lyuŵa jwa Pelesiya jwakolanjikwa kuti Mithra catendekwaga pa December 25.

⁷ Nambope, masiku agano ŵandu ŵajinji ŵakusasangalalila Kilisimasi ŵangaganisyaga kuti cindimbaci catyocele kucikusa. Akusagamba kujiwona Kilisimasi kuŵa ndaŵi jakusangalala ni maŵasa gawo, kulya yakulya yambone, soni kupelegana mituka. Yisyene kuti tukusosekwa kwanonyela  ŵandu ŵamwiŵasa mwetu, acimjetu, soni kuti Yehofa akusasakaga kuti ŵakutumicila ŵakwe aŵeje ŵakoloŵa magasa. Mpela mwalikusasalila lilemba lya 2 Akolinto 9:7 kuti, “Mlungu akusiŵanonyela ŵakusapeleka mwakusangalala.” Yehofa ngakusasakaga kuti twapeje mituka ŵane payakutendekwa yapajikape. Ŵandu ŵa Yehofa akusasangalala kungulucila pampepe soni kupelegana mituka ndaŵi jilijose mwangajembeceya kupata kanekakwe. Akusapeleka mituka ligongo lyakuti akusiŵanonyela ŵane.—Luka 14:12-14.

8. Ana ŵakulupilila ya ndondwa ŵampele Yesu mituka ali napagwape? Alondesye.

 ⁸ Pakukamucisya nganisyo syakupelecela mituka pa Kilisimasi, ŵandu ŵajinji akusati acalume ŵalunda ŵatatu ŵaŵayice kukumlola Yesu ali likandi, ŵamjigalile mituka. Yili yisyene kuti acalumeŵa ŵajigele mituka pakwika kukumlola Yesu. Mu ndaŵi ja m’Baibulo, yaliji yakuwanda kupeleka mituka kwa ŵandu ŵakusosekwa. (1 Ayimwene 10:1, 2, 10, 13) Nambo ana akumanyilila kuti acalume ŵeleŵa ŵaliji ŵakulupilila ndondwa, ŵakutenda yamasenga soni ŵangalambila Yehofa? Nambosoni jemanjaji nganajawula kukumlola Yesu ali agambile kupagwa kwene mwicinga mwakulila ng’ombe. Nambo ŵapite kukumlola ndaŵi jine ali “mwanace jwamwana” soni ali mkutama m’nyumba.—Mateyu 2:1, 2, 11.

9. Ana ni yindimba yapi yakusangalalila lisiku lyakupagwa yayikusakolanjidwa m’Baibulo?

⁹ Lisiku lyakupagwa kwa mwanace likusaŵa lyakusangalasya. (Salimo 127:3) Nambo yeleyi ngayikugopolela kuti tusangalalileje lisiku lyakupagwa. Aganicisye ayi, m’Baibulo akusakolanga yindimba yiŵilipe yakusangalalila lisiku lyakupagwa. Cindimba cimo cili cakupagwa kwa Mwenye Falao jwa ku Iguputo, soni cine cakupagwa kwa Mwenye Helodi Antipa. (Aŵalanje Genesesi 40:20-22; Maliko 6:21-29.) Pangali jumo mwa mayimwene gelega juŵaliji jwakutumicila Yehofa. Nambosoni pangali patukusaŵalanga m’Baibulo kuti jwakulambila Yehofa jwasangalalilepo lisiku lyakupagwa.

10. Ana Aklistu ŵandanda ŵakuwonaga wuli kusangalalila masiku gakupagwa?

¹⁰ Buku jine (The World Book Encyclopedia) jasasile kuti Aklistu ŵandanda “ŵaciwonaga cindimba cilicose cakusangalalila  lisiku lyakupagwa kuŵa misyungu jacikusa.” Misyungu jeleji jatyocelaga ku yikulupi ya unami. Mwambone, Agiliki ŵandanda ŵakulupililaga kuti mundu jwalijose akusapagwa ni msimu wawukusamcenjela. Soni ŵaganisyaga kuti msimuwu wakolaga mkamulano wine wakwe ni mlungu juŵapagwaga palisiku lyakupagwa kwa mundu. Konjecesya pa yikulupi yacikusayi, ŵandu aŵele ali mkupwatikanya kumbucila masiku gakupagwa ni kulupilila ndondwa.

11. Ana Yehofa akusapikana wuli mumtima patukuŵa ŵakoloŵa magasa?

¹¹ Ŵandu ŵajinji akusaganisya kuti lisiku lyawo lyakupagwa lili lyapajika lyakusajembeceya kuti ŵandu ŵane palisikulyo ŵayamicile soni kwalosya cinonyelo. Nambo mpaka twalosye cinonyelo ŵandu ŵa mwiŵasa mwetu soni acimjetu kwa caka cosope, mmalo mwakwamba kwalosya pa cakutendekwa capajikape. Yehofa akusasaka kuti tuŵeje ŵacinonyelo soni ŵakoloŵa magasa ndaŵi syosope. (Aŵalanje Masengo 20:35.) Tukusam’yamicila Yehofa lisiku lililyose ligongo lya mtuka wapenani wa umi, ngaŵa palisiku lyakupagwape.—Masalimo 8:3, 4; 36:9.

12. Ana lisiku lya kuwa likusapunda wuli lisiku lya kupagwa?

¹² Lilemba lya Jwakulalicila 7:1 likusati, “Mbili jambone jikusapunda mawuta gambone, soni lisiku lyakuwa likusapunda lisiku lyakupagwa.” Ana mpaka yikombolece wuli kuti lisiku lyetu lyakuwa liŵe lyakupunda lisiku lyetu lyakupagwa? Patwapagwaga twaliji mkanituŵe kutenda cilicose cambone kapena cakusakala. Nambo patukukamulicisya masengo umi wetu kumtumicila Yehofa soni kwatendela ŵane yambone, tukusalitendela “mbili jambone,” soni Yehofa cacitukumbucila atamose patuwile. (Yobu 14:14, 15) Ŵandu ŵa Yehofa ŵangasangalalila lisiku lyawo lyakupagwa kapena lya Yesu. Kusala yisyene, cakutendekwa cimo caŵatulamwile Yesu kuti tukumbucileje cili ciwa cakwe.—Luka 22:17-20; Ahebeli 1:3, 4.

13, 14. Ana cindimba cakusangalalila Isitala catyocele kwapi?

¹³ Ŵandu ŵajinji akusatenda cindimba ca Isitala paganisya kuti akukumbucila lisiku lyaŵajimwice Yesu ku ŵawe. Nambo ana Yesu ŵalamwile ŵandu kuti asangalalileje lisiku lyakwimuka kwakwe? Iyayi, nganiŵalamula. Mabuku gakuŵeceta ya mbili jakala gakusatusalila kuti Aklistu ŵandanda nganasangalalilaga lisiku lyakwimuka kwa Yesu, soni kuti lisikuli  ni yakutendekwa yakwe yatandile ku dini syacikusa. Buku jine jatite, “M’Malangano ga Sambano pangali palipose papakusalosya kuti kalakala ŵandu ŵatendaga cindimba ca Isitala. Pangali lisiku kapena ndaŵi jine jakwe jele Aklistu ŵandanda ŵajiwonaga kuŵa japajika mnope.”

¹⁴ Ana Yehofa pakusiŵawona ŵandu ali mkuwanganya misyungu ja dini syaunami ni kwimuka kwa Mwanace jwakwe, akusasangalala? Kusala yisyene, ngakusasangalala. (2 Akolinto 6:17, 18) Nambosoni Yehofa nganatulamula kuti tusangalalileje kwimuka kwa Yesu.

15. Ana misyungu jajikusatendekwa pali pasigele lisiku limo soni palisiku lyakusangalalila caka casambano jatyocele kwapi?

¹⁵ Atamose kuti misyungu jikusalekangana cilambo ni cilambo, nambo m’mikuli jejinji uli msyungu wawo kutama ngagona mpaka sikati ja cilo ca pa December 31, ni cakulinga cakusaka “kulola mwacikumalila caka cakalaco.” Cilo celeci pakusatendekwa yindu mpela kolelwa, ndamo jagonana, kupelegana mituka soni kusala yacamtendele mundu jwine mu caka casambano. Nambo yindimba yejinji yayikusatendekwa masiku agano m’mikuli jejinji yatyocele ku yindimba yacikusa. Buku jine jasasile kuti, “Ku Loma, lisiku lyandanda lya caka casambano lyaliji lyakusangalalila mlungu jwakolanjikwa kuti Janus, juŵaliji mlungu jwa mageti soni matanga, soni jwakulola yindu yasambano ni yakala.  . . . Mu 487 A.D, * kusangalalila caka casambano kwacenjile ni kuŵa lisiku lyeswela mu dini sya Ciklistu lyaŵalikolasile kuŵa Cindimba ca Kuwumbala. Pandanda, nganakundaga kuti yindimba yiliyose yitendekweje pa lisikuli ligongo ŵandu ŵangatumicila Mlungu ŵakuyaga msyunguwu. Nambo mwapanandipanandi yeleyi yacenjile  mwamti kutenda yindimbayi kwatandilesoni.” (Buku jakolanjikwa kuti World Book Encyclopedia jajalembedwe mu 1966, Volume 14, peji 237.)

16, 17. Ana tukusosekwa kuganicisya ya cici patukukosecela cindimba ca ulombela?

¹⁶ Cindimba ca ulombela jili ndaŵi jakusangalala. Ŵandu akusasangalala m’matala gakulekanganalekangana pa cilambo cosope pa ndaŵi ja cindimbaci. Ŵandu ŵangaganisyaga kwajatyocele misyungu jajikusatendekwa pa cindimba. M’yoyo ŵangamanyililaga kuti misyungu jine jatyocele ku yikulupi ya dini syacikusa. Nambo Aklistu ŵakusaka kulombana akusosekwa kulolecesya kuti cindimba cawo ciŵe cakumsangalasya Yehofa. Naga akuwungunya kujatandile misyungu jajikusatendekwa pacindimba ca ulombela, nikuti cacikombola kusagula yakutenda mwalunda.—Maliko 10:6-9.

¹⁷ Ŵandu akusakulupilila kuti misyungu jine jajikusatendekwa pacindimba ca ulombela jikusapeleka ‘upile’ ku liŵasa lyasambanolyo. (Yesaya 65:11) Mwacisyasyo, m’mikuli jine ŵandu akusiŵaponyela ŵandu ŵakulombana mpunga kapena yindu yine yakulandana ni yeleyi. Akusakulupilila kuti kutenda yeleyi kukusakamucisya ŵakulombanawo kuti cakole ŵanace, kuŵa ŵakusangalala, kutama ni umi welewu soni kwacenjela ku yakusakala. Nambo Aklistu akusaŵambala misyungu jilijose jajikusatyocela ku dini syaunami.—Aŵalanje 2 Akolinto 6:14-18.

18. Ana ni yiwundo yine yapi ya m’Baibulo yayikusakamula masengo pa yindimba ya ulombela?

¹⁸ Aklistu ŵakusaka kulombela akusosekwa kulolecesya kuti cindimba cawo ciŵe cakusangalasya soni cakucimbicika, nambosoni kutendekasya jwalijose jwayice kusangalala. Acalendo ŵaŵilanjidwe ngakusosekwa kuŵeceta maloŵe gacipongwe,  gakuŵagula, soni gangapeleka ucimbicimbi kwa ŵakulombana kapena kwa ŵandu ŵane. (Misyungu 26:18, 19; Luka 6:31; 10:27) Cindimba ca ulombela wa Aklistu ngacikusosekwa kulimbikasya ndamo ja “kulilosya ni yindu yakwete mundu paumi wakwe.” (1 Yohane 2:16) Naga akukosecela cindimba ca ulombela, akusosekwa kusimicisya kuti cakomboleje kukumbucila ya lisikuli ni mtima wakusangalala.—Alole Maloŵe Gakumbesi 28.

19, 20. Ana msyungu wagundanya mabotolo watyocele kwapi?

¹⁹ Ndamo jakuwanda jajikusatendekwa pa cindimba ca ulombela soni yindimba yine jili kugundanya mabotolo. Pa msyunguwu, jumo akusasala maloŵe gakuŵenda majali pele ŵane akusanyakulila matambula kapena mabotolo gawo mwinani. Ana Aklistu akusosekwa kuwuwonaga wuli msyunguwu?

²⁰ Buku jine (International Handbook on Alcohol and Culture) jasasile kuti msyungu wakugundanya mabotolo watyocele ku msyungu wacikusa wakala. “Pandaŵiji yakumwa yaŵayiwonaga kuŵa yapajika ŵayipelekaga mbopesi kwa milungu.” Pakutenda yeleyi, “ŵaŵendaga mwakupeleka lipopelo lyaŵasalaga maloŵe gakuti, ‘akole umi welewu!’ kapena ‘cilu cambone!’” Mu ndaŵi jakala ŵandu ŵanonyelaga kukwesya mwinani yikapu pakuŵenda majali kwa milungu jawo. Nambo mwelemu ni ngaŵa mwakusapelecela Yehofa majali.—Yohane 14:6; 16:23.

21. Ana ni mitundu jine japi ja yindimba jele Aklistu akusosekwa kujiŵambala?

²¹ Patukuganicisya yakuja kusimanikwa pacindimba cilicose, tukusosekwa kuganicisya ya ndamo jajikapagwe  ku cindimbaco. Mwambone, pa yindimba yine, ŵandu akusaŵina mwakupundanganya, kukolelwa, nambosoni kutenda yacikululu. Yindimba yeleyi yikusalimbikasyasoni ndamo syakusakala mpela kugonana kwa acalumepe kapena acakongwepe nambosoni kulimbikasya msimu wakunonyela mnope cilambo cakwe. Naga tukujigala nawo mbali mu yindimba mpela yeleyi, ana mpaka tujile kuti tukuyiŵenga yisyene yakusayiŵenga Yehofa?—Masalimo 1:1, 2; 97:10; 119:37.

22. Ana cici campaka cimkamucisye Mklistu kusagula kutenda nawo cindimba kapena iyayi?

²² Aklistu akusosekwa kusamala mnope kuti aŵambale yindimba yine yangamcimbicisya Mlungu. Ndumetume Paulo jwalembile kuti, “Cinga mkulya kapena mkumwa kapena mkutenda cilicose, mtendeje yosope kuti mumcimbicisye Mlungu.” (1 Akolinto 10:31; alole Maloŵe Gakumbesi 29.) Nambo yeleyi ngayikugopolela kuti yindimba yosope yili yakamulana ni ya cikululu, dini jaunami, kapena msimu wakunonyela mnope cilambo cakwe. Naga cindimbaco ngacikukasa yiwundo ya m’Baibulo, tukusosekwa kusagula acimsyewe cinga kutenda nawo kapena iyayi. Tukusosekwasoni kuganicisya mwampaka yakusagula yetu yakwayile ŵandu ŵane.

23, 24. Ana mpaka twalondecesye wuli ŵa mwiŵasa mwetu ŵanganaŵa ŵa Mboni pa yakusagula yatutesile yakwaya yindimba yine yakwe?

²³ Komboleka kuti apano alesile kutenda nawo yindimba yangamsangalasya Yehofa. Nambo ŵandu ŵane ŵa mwiŵasa mwawo ŵanganaŵa Ŵamboni mpaka aganisyeje kuti wawojo ngakwanonyela soni kuti ngakwasaka kwene. Jemanjaji mpaka aŵeceteje kuti ndaŵi ja yindimbape ni jajili jambone kuti maŵasa gasangalalileje pampepe. M’yoyo ana mpaka  atende wuli? Pana matala gejinji gampaka ŵalocesye ŵa mwiŵasa mwawo kuti akusiŵanonyela soni akusiŵawona kuŵa ŵakusosekwa. (Misyungu 11:25; Jwakulalicila 3:12, 13) Payakutendekwa yine mpaka ŵaŵilanje kuti akungulucile yalumo.

²⁴ Naga ŵacibale ŵawo akusaka kumanyilila ligongo lyakwe yindimba yine yili yangaŵajilwa kwa wawojo, mpaka atende cenene kuwungunya m’mabuku mwetu, soni pa jw.org kuti apate yakwakamucisya kwasalila ligongo lyakwe ngakusatenda nawo. Akusosekwa kusamala kuti ŵacibale ŵawo akaganisya kuti wawojo akusaka kupunda pa yakuŵecetanayo kapena kwakanganicisya kuti aganisyeje mwakuganicisya wawojo. Nambo ŵakamucisye kulola kuti wawojo candanda ŵaganicisye mnope kaneko ŵatesile jika cakusagula. Mŵeje ŵakuwusimana mtima soni “ndaŵi syosope maloŵe genu gaŵeje gakunong’a, mpela kuti mgatasile njete.”—Akolose 4:6.

25, 26. Ana acinangolo mpaka ŵakamucisye wuli ŵanace ŵawo kunonyela yiwundo ya Yehofa?

²⁵ Yili yakusosekwa mnope kuti wosopewe tumanyilileje cenene magongo gagakusatutendekasya ngatenda nawo yindimba yine yakwe. (Ahebeli 5:14) Cakulinga cetu cili kumcimbicisya Yehofa. Naga tuli acinangolo, tupateje ndaŵi jakwakamucisya ŵanace ŵetu kupikanicisya soni kunonyela yiwundo ya m’Baibulo. Naga ŵanacewo akum’wona Yehofa kuŵa jusyesyene kwa jemanjajo, nikuti cacisaka kumcimbicisya.—Yesaya 48:17, 18; 1 Petulo 3:15.

²⁶ Yehofa akusaŵa jwakusangalala mnope pakutuwona kuti tukutenda yiliyose yampaka tukombole kuti tumlambileje m’litala lyeswela soni lya cilungamo. (Yohane 4:23) Nambo ŵajinji akusaganisya kuti mundu nganaŵa atesile yindu mwacilungamo m’cilambo cangali cilungamoci. Ana yeleyi yili yisyene? Tucilijiganya yeleyi mungani jakuyicisya.