1. Ana Maloŵe ga Mlungu gakusatujiganya cici?

MPAKA tukombole kumalana ni yakusawusya yosope ligongo lyakuti Yehofa ali Mkwiganya jwetu Jwamkulungwa. (Yes. 30:20, 21) Maloŵe gakwe gakusatupa cilicose catukusasosecela kuti ‘tupakombole kutenda yosope’ soni “kuliŵicila cilepe kusyesyene kutenda masengo gambone galigose.” (2 Tim. 3:17) Patukukuya yajikusajiganya Baibulo tukusaŵa ŵalunda mnope kwapunda ŵakusasala kuti tukusosekwa kukuya “lunda lwa cilamboci.”—1 Akoli. 3:19; Sal. 119:97-100.

2. Ana mungani ajino citulijiganye cici?

² Mpela mwacituyiwonele, lunda lwa cilamboci ndaŵi syejinji, lukusatulimbikasya kuti tulinonyeleje. M’yoyo, mpaka yitusawusyeje kuŵambala kaganisye soni katende ka yindu ka ŵandu ŵam’cilamboci. Baibulo jikusasala kuti, “Mlolecesye kuti pakasawoneka jwine jwalijose jwampaka amsokonasye ni maloŵe ga umanyilisi waunami, gele gakusatyocela ku misyungu ja ŵandu.” (Akolo. 2:8) Mungani ajino citukambilane yaŵatite ŵandu pakutanda kulupilila yindu yiŵili yaunami yaŵele Satana mkwajiganya ŵandu. Mumbali jilijose, citulole ligongo lyakwe lunda lwa cilamboci luli lwangakamucisya. Citulolesoni ligongo lwakwe lunda lwa m’Maloŵe ga Mlungu, luli lwapenani mnope kupunda yiliyose yacikutenda cilamboci.

3-4. Ana yindu yacenjile camtuli ku United States pakwamba ya mwaŵajiwonelaga ŵandu ngani ja gonana mu yaka ya m’ma 1920 mpaka 1929?

³ Mu yaka yandanda ya m’ma 1900, ku United States kwapali kucenga kwekulungwa pakwamba muŵajiwonelaga ŵandu ngani ja gonana. Ŵandu ŵajinji ŵakulupililaga kuti gonana kwasosekwaga kutendekwa pasikati pa ŵalombane soni nganijiŵa ngani jakujiŵeceta palipose. Nambo kaneko kajiwone ka nganiji kacenjile ni kutanda kujiwona mwakulemweceka soni yeleyi yawandile mnope.

 ⁴ Yaka ya m’ma 1920 mpaka 1929, ŵandu ŵacenjile mnope ndamo syawo soni mwaŵajiwonelaga ngani ja gonana panyuma pa Ngondo Jandanda ja Pacilambo Cosope. Jwakuwungunya jwine jwasasile kuti ngani jakwamba ya gonana jatandite kusimanikwa “m’mafilimu, m’malo gayisangalalo, m‘nyimbo, m’mabuku, soni mu yindu yakuŵilanjila malonda.” Mu yaka yeleyo, muŵaŵinilaga ŵandu yatendekasyaga ŵane kutanda ganisya ya gonana soni ŵawalaga mwangalicimbicisya. Baibulo jasasile kala pakwamba ya masiku gakumalisya kuti ŵandu caciŵa “ŵakunonyela yakusangalasya.”—2 Tim. 3:4.

5. Ana cici cacitendekwe ni kucenga kwa ndamo syambone kutandila mu 1960?

⁵ Kutandila m’yaka ya m’ma 1960, ngani syakwamba kutama pampepe ŵandu ŵangalombana, kugonana kwa acalumepe kapena acakongwepe, soni kumasya ulombela pa magongo galigose syawandile mnope. Mu yakusangalasya yejinji ŵalosyaga mnope yagonana. Ana yeleyi yakwete yakuyicisya yamtuli? Jwamlijiganye jwine jwasasile kuti ŵandu aŵele ali mkusimana ni yakusawusya yejinji kutandila paŵalesile kukuya ndamo syambone. Yakusawusya yakwe yili mpela, kuwunduka ulombela, kutupa kwa maŵasa ga nangolo jumo, kulagasika nganisyo, nambosoni kulolela yakuŵagula. Yakuyicisya yine yili yakuti pana yilwele yakupelegana yejinji kupitila mkugonana mpela Esi (AIDS). Yosopeyi yikulosya kuti lunda lwa cilamboci luli lwangakamucisya.—2 Pet. 2:19.

6. Ligongo cici mwakusajiwonela ŵandu ndamo ja gonana m’cilamboci yili yakamulana ni yakusasaka Satana?

⁶ Mwakusajiwonela ŵandu ngani ja gonana, yili yakamulana ni yakusasakaga Satana. Mwangakayicila, jwalakwe akusasangalala kwawona ŵandu ali mkamulicisya masengo mwakulemweceka mtuka waŵapelece Mlungu wa gonana soni ali ngakuwucimbicisya ulombela. (Aef. 2:2) Naga ŵandu akwete ndamo syakusakala akusalosya kuti ngakucimbicisya mtuka waŵapelece Yehofa kwa ŵandu kuti akoleje ŵanace.—1 Akoli. 6:9, 10.

7-8. Ana Baibulo jikusasala yamtuli pangani ja gonana?

⁷ Ŵandu ŵakusakuya lunda lwa cilamboci akusanyosya ndamo syapenani sya m’Baibulo, akusasala kuti nganisiŵa sisyesyene. Ŵandu ŵeleŵa mpaka awusyeje kuti, ‘Ligongo cici Mlungu ŵatupanganyisye ni nganisyo syakumbila ya gonana soni kaneko ni kutusalila kuti tusiŵambaleje?’ Jemanjaji akusawusya ciwusyoci ligongo lyakuti akusaganisya mwakulemweceka kuti naga ŵandu  akusaka kutenda cindu cine cakwe, nikuti akusosekwa kucitenda basi. Nambo Baibulo jikusasala yakulekangana ni yeleyi. Baibulo jikusatujiganya kuti tukusosekwa kuŵambala yakumbila yakusakala ya mtima wetu. (Akolo. 3:5) Konjecesya pelepa, Yehofa apelece mtuka wa ulombela kuti gaŵe malo gambone gakumacisya yakumbila ya gonana. (1 Akoli. 7:8, 9) Dongosoloji jikusatendekasya kuti jwamlume ni jwamkongwe ŵalombane asangalaleje pakugonana mu ulombela soni akadandawulaga kuti akutenda yakulemweceka.

⁸ Mwakulekangana ni lunda lwa cilamboci, Baibulo jikusatulimbikasya kuti tujiwoneje ngani ja gonana mwakuŵajilwa. Baibulo jikusasala kuti kugonana kuli kwakusangalasya kwa ŵalombane. (Mis. 5:18, 19) Nambope, Baibulo jikusasala kuti, “Jwalijose aŵeje jwakumanyilila kucilamula cilu cakwe, pakucicimbicisya ni kucisamala cenene, pangacisakasya. Mkayikosya yakusaka ya cilu cenu ya usakwa kapena kuti kulepela kucilamulila cilakolako ca gonana, mpela mwakusatendela ŵandu ŵa mitundu jine ŵangammanyilila Mlungu.”—1 Ates. 4:4, 5.

9. (a) Ana kukuya lunda lwa penani lwa m’Maloŵe ga Mlungu kwakamucisye camtuli ŵandu ŵa Yehofa ŵa mu yaka ya m’ma 1900 yandanda? (b) Ana ni maloŵe ga lunda gapi gagakusimanikwa pa 1 Yohane 2:15, 16? (c) Mwakamulana ni lilemba lya Aloma 1:24-27, ana ni ndamo syakusakala syapi syatukusosekwa kusiŵambala?

⁹ Ca kundanda kwa m’yaka ya m’ma 1900, ŵandu ŵa Yehofa nganasokonecelaga nganisyo ni ndamo sya ŵandu ‘ŵasyamalile sooni.’ (Aef. 4:19) Jemanjaji ŵalingagalingaga kutenda yindu mwakamulana ni malamusi ga Yehofa. Mu Sanja ja Mlonda ja Meyi 15, 1926, jasasile kuti, “jwamlume soni jwamkongwe akusosekwa kuŵa jwamswela mu nganisyo kapena mu yitendo yakwe pakwamba ya mundu jwakulekangana najo yiŵalo.” Mwangajigalila yindu yayatendekwaga m’cilambomo pandaŵijo, ŵandu ŵa Yehofa ŵapitilisyepe kukuya lunda lwa penani lwa m’Maloŵe ga Mlungu. (Aŵalanje 1 Yohane 2:15, 16.) Kusala yisyene, tukusayamicila mnope ligongo lya kola upile wa kukuya Maloŵe ga Mlungu. Tukumyamicilasoni Yehofa ligongo lyakuti akusatupa cakulya causimu ca pandaŵi jakwe cacikusatukamucisya kuti tukasokonecelaga nganisyo ni lunda lwa ku cilamboci pangani ja ndamo syambone. *—Aŵalanje Aloma 1:24-27.

10-11. Ana Baibulo jikusatukalamusya kuti masiku gakumalisya kucitendekwa cici?

¹⁰ Baibulo jasasile kuti masiku gambesi ŵandu caciŵa “ŵakulinonyela acimsyene.” (2 Tim. 3:1, 2) Ngatukusasimonga patukuyiwona kuti cilamboci cikulimbikasya ndamo jakulinonyelaji. Buku jine (encyclopedia) jasasile kuti m’yaka ya m’ma 1970, “mabuku gakusala yakwayana ni ndamo jakulinonyela gatupile mnope mwacitema.” Gane mwa mabukuga galimbikasyaga ŵandu ŵaŵagaŵalangaga kuti ngakusosekwa kucenga cilicose pakwamba mwaŵelele kapena kuganisya kuti pangali cakulemweceka cilicose ni mwaŵelele. Mwacisyasyo, alole yine yajasasile bukuji pajatite, “Mkusosekwa mlinonyeleje ligongo mli mundu jwakusalala mnope, jwakusosekwa soni jwakusangalasya, jwanganasimanikweje pacilambo capasi citandilile.” Bukuji jasasile kuti, “Mundu akusosekwa kusagula jika ndamo syakusosekwa kola soni kutenda cilicose cakuciwona kuti cili cambone kapena cakusosekwa.”

¹¹ Ana wawojo pakwete papikene yeleyi? Satana ŵamlimbikasisye Hawa kutenda yakulandana ni yeleyi. Jwalakwe jwasasile kuti “timciŵa mpela mwaŵelele Mlungujo, timcimanyilila yindu yambone ni yakusakala.” (Gen. 3:5) Masiku agano, ŵandu ŵajinji ali ŵakulinonyela mnope soni ŵangasaka kuti ŵandu ŵane kapena Mlungu ŵasalile cacili cambone kapena cakusakala. Mwacisyasyo, ndamoji jiwonecele mnope pakwamba mwakusawuwonela ŵandu ulombela.

12. Ana ŵandu akusalimbikasya cici pakwamba mwakusawuwonela ulombela?

¹² Baibulo jikusajiganya ŵalume ni ŵakongwe ŵalombane kuti akusosekwa kucimbicisyana soni kusunga  cilanga ciŵatesile pandaŵi jiŵalombanaga. Baibulo jikusijalimbikasya ŵalombane kutama yimpepe mu ulombela. Jikusati, “Jwamlume akusatyokaga kwa babagwe ni mamagwe ni kuja kulumbikana ni ŵamkwakwe ni kuŵa cilu cimo.” (Gen. 2:24) Mwakulekangana ni yeleyi, ŵandu ŵakusajendela lunda lwa cilamboci akusiŵalimbikasya ŵandu kuti ajiwoneje nganiji mwakulekangana, akusasala kuti jwamlombele jwalijose mpaka atendeje yiliyose yakusaka. Alole yajasasile buku jine pangani ja kulekangana ulombela. Bukuji jacenjile “lumbilo lwakusatenda ŵandu pakulombana lwakuti, ‘kwa ndaŵi josope jatuciŵa wosope umi,’ ni kuŵa ‘kwa ndaŵi josope jatuciŵa tuli mkunonyelana.’” Kuwuwona ulombela m’litala lyeleli, kutendekasisye kuti maulombela gejinji gamaleje soni kuti ŵandu ŵajinji alajeje mnope nganisyo. Mwangakayicila, nganisyo syakwete ŵandu syangawucimbicisya ulombela sili syakuloŵela.

13. Asale ligongo limo lyalikusamtendekasya Yehofa kuŵengana ni ŵandu ŵakunyada?

¹³ Baibulo jikusasala kuti, “Ambuje akusaŵengana ni mundu jwalijose jwali jwamwano [jwakunyada, NW].” (Mis. 16:5) Ligongo cici Yehofa akusaŵengana ni ŵandu ŵakunyada? Ligongo limo lili lyakuti ŵandu ŵakwete ndamo jakulinonyelaji akusaŵa ŵakulikwesya mpela mwakusatendela Satana. Agambe ganicisya kulikwesya kwa Satana juŵasakaga kuti Yesu amlambileje jwalakwe! (Mat. 4:8, 9; Akolo. 1:15, 16) Ŵandu ŵakusakola nganisyo syakulemweceka mpela syelesi akusakulupilila kuti lunda lwa cilamboci luli lwakuloŵela kwa Mlungu.

14. Ana lilemba lya Aloma 12:3, likusatukamucisya camtuli pangani jakuliwona mwakuŵajilwa?

¹⁴ Baibulo jikusatukamuciya kuti tuliwoneje mwakuŵajilwa. Jikusatusalila kuti tukusosekwa kulinonyelaga mwangapelenganya malile. Yesu jwasasile kuti, “Mumnonyeleje mjenu mpela yimkuti pakulinonyela mwasyene.” Yeleyi yikulosya kuti tukusosekwa tuyiwoneje mwakuŵajilwa yatukusosecela  acimsyewe. (Mat. 19:19) Baibulo ngajikusatujiganyaga kuti twawoneje ŵane kuti ali ŵangasosekwa. Mmalo mwakwe jikusasala kuti, “Mkatendaga kandu ni mtima wakulinonyela kapena wakulikwesya. Nambo mŵeje ŵakulinondiya soni jwalijose amwoneje mjakwe kuti ali jwakumpunda jwalakwejo.”—Afil. 2:3; aŵalanje Aloma 12:3.

15. Ligongo cici akuyiwona kuti yajikusasala Baibulo pangani jakuliwona kuŵa jwakusosekwa yili yakamucisya mnope?

¹⁵ Masiku agano, ŵandu ŵajinji ŵakusaliwona kuti ali ŵalunda akusanyosya yajikusasala Baibulo. Jemanjaji akusaganisya kuti naga akwawona ŵane kuti ali ŵakwapunda nikuti ciŵawoneje kuŵa ŵakuloŵela. Nambo, ana ndamo jalimbikasisye Satanaji jikwete ni yakuyicisya yamtuli? Ana wawojo ayiweni yamtuli? Ana ŵandu ŵakulinonyela ali ŵakusangalala? Ana jemanjaji akwete maŵasa gakusangalala? Ana jemanjaji akwete acimjawo ŵambone? Ana ali paunasi wambone ni Mlungu? Kutyocela pa yindu yayiweni, ana mpaka ajile kuti lunda lwa cilambo ni lwalukwete yakuyicisya yambone kupunda lunda lwalukusimanikwa m’Maloŵe ga Mlungu?

16-17. Ana tukusosekwa kuyamicila cici, soni ligongo cici?

¹⁶ Ŵandu ŵakusakuya lunda lwa cilamboci, ali mpela ŵandu ŵali paulendo ni akuwusyana mwampaka ajendele kuti akayice kwakwawula citamileco wosopewo asokonecele. Yesu jwasasile pakwamba ya ŵandu “ŵalunda” ŵa mundaŵi jakwe kuti, “Jemanjaji ali ŵakulongolela ŵandu ŵangalola. Naga mundu jwangalola akumlongolela jwangalola mjakwe wosopewo tacigwila mwisimbo.” (Mat. 15:14) Kusala yisyene, lunda lwa cilamboci luli lwangakamucisya kwa Mlungu.

¹⁷ Maloŵe ga Mlungu gali ga lunda soni galosisye kuti “gakusakamucisya pakwiganya yindu yisyesyene, kulekasya ulemwa, kongolela yangalumbana ni pakwiganya ŵandu ya kulungamika.” (2 Tim. 3:16) Tukusayamicila mnope kuti Yehofa kupitila m’likuga lyakwe, akusatucenjela ku lunda lwa cilamboci. (Aef. 4:14) Cakulya causimu cakusatupa jwalakwe cikusatulimbikasya kuti tukuyeje Maloŵe gakwe. Welewu wuli upile wekulungwa wakulongoleledwa ni lunda lwakudalilicika mnope lwalukusasimanikwa m’Baibulo.