1. Ligongo cici wosopewe tukusosekwa citondoyo?

WOSOPEWE tukusasosekwa citondoyo. Umi wetu ugambile gumbala ni yakutengusya soni yakulagasya nganisyo. Komboleka kuti tukusalaga ligongo lya yakusawusya yayikusayika ligongo lya ucekulu, ulwele, kapena kwasika kwa jwakunonyelwa jwetu. Ŵane mwa m’weji tukusalaga ni ngalwe syakutyocela kwa ŵandu ŵane. Kombolekasoni kuti tukulaga ni yaciwawa yayikutupilatupilape. Yeleyi yikututendekasya kuŵa ŵakusimicisya kuti ‘ndaŵi japajika soni jakusawusyaji’ jikulosya kuti tukutama masiku gambesi soni kuti lisiku palikumala tukusaŵa tuli mkuŵandicila m’cilambo casambano. (2 Tim. 3:1) Komboleka kuti tuŵele mkwembeceya kwandaŵi jelewu kuti tulole kwanilicikwa kwa yilanga ya Yehofa, nambo yakusawusya ni payikutupilatupilape. Sambano, ana citondoyo mpaka tucipate kwapi?

2, 3. (a) Ana tukumanyilila yamtuli pakwamba ya Habakuku? (b) Ligongo cici citulijiganye buku ja Habakuku?

² Kuti tupate kwanga kwa ciwusyoci, kwende tukambilane buku ja Habakuku. Atamose kuti Malemba gangasala yejinji yakwamba umi wa Habakuku soni masengo gakwe, buku jakolanjidwa ni lina lyakweji jili jakulimbikasya. Lina lyakwe likusagopolela “Kumbatila.” Yeleyi  yikulosya mwakusatendela Yehofa pakututondoya. Jwalakwe akusaŵa mpela atukumbatile mwacinonyelo. Habakuku jwaŵecetanaga ni Mlungu soni jwawusyaga yiwusyo. Jwalakwe jwawusyaga yiwusyo m’malo mwa m’weji. Yaŵakambilanagayo, Yehofa ŵamsalile Habakuku kuti ayilembe.—Hab. 2:2.

³ Kupitila mu kuŵecetanaku, Baibulo jikusatusalila yejinji yakwamba jwakulocesya Habakuku, juŵalagasikaga nganisyo pandaŵijo. Buku ja Habakuku jili mbali ja “yindu yosope yaŵayilembile kalakala” soni ŵayisunjile m’Maloŵe ga Mlungu, jajili Baibulo, kuti ‘kupitila mkupilila kwetu soni citondoyo ca m’Malemba, tukole cembeceyo.’ (Alo. 15:4) Ana buku ja Habakuku mpaka jitukamucisye camtuli? Mpaka jitukamucisye kumanyilila ngopolelo ja kumkulupilila Yehofa. Konjecesya pelepa, yakulocesya yayili m’buku ja Habakuku yikusatusimicisya kuti yili yakomboleka kwendelecela kuŵa ŵakuwusimana mtima atamose kuti tukusimana ni yakusawusya. Sambano kwende tulole yajikusasala buku ja Habakuku.

4. Ligongo cici Habakuku jwasokonecele nganisyo?

⁴ Aŵalanje Habakuku 1:2, 3. Habakuku jwatamaga mu ndaŵi jakusawusya mnope. Jwalakwe jwalagaga mnope nganisyo ligongo jwasyungulilidwe ni ŵandu ŵakusakala. Ana kusakalaku kukamasile cakaci? Ligongo cici Yehofa jwajigele ndaŵi jelewu ngatendapo kandu? Yindu yangali cilungamo soni yangalwe yaŵayiwonaga Habakuku yatendekwaga ni ŵandu ŵam’cilambo cakwe. Jwalakwe jwalipikanaga kuti pangali cikamucisyo cilicose. M’yoyo, mundaŵi jakusawusyaji, jwalakwe ŵamŵendile Yehofa kuti amkamucisye. Komboleka kuti Habakuku jwatandite ganisya kuti Yehofa nganayikosyaga. Yawonekaga kuti Mlungu ngatendapo kandu mwacitema. Ana m’wejisoni tukusalipikana mpela muŵapikanilaga Habakuku?

5. Ana m’buku ja Habakuku mwana lijiganyo lyakusosekwa mnope lyapi? (Alole ciwulili cacili kundanda kwa nganiji.)

⁵ Ana Habakuku jwalesile kumkulupilila Yehofa? Ana jwalakwe jwalesile kulupilila yilanga ya Mlungu? Iyayi. Jwalakwe jwamjegamile Yehofa pa yakusawusya yakwe m’malo mwakwegamila ŵandu, yayikulosya kuti nganawujila munyuma. Jwalakwe jwalagaga nganisyo ligongo lyakuti nganapikanicisyaga ligongo lyakwe Yehofa ŵakundile kuti papite ndaŵi jelewu mkanatendepo kandu soni ligongo lyakwe jwakundile jwalakwe kusimana ni yipwetesi. Yehofa ŵamsalile Habakuku kuti alembe yakusawusya yakwe pakusaka kutupa lijiganyo lyakuti, “Ngatukusosekwa kogopa kumsalila jwalakwe yakusawusya yetu soni yiliyose yatukusakayicila.” Mwacinonyelo, jwalakwe akusatulimbikasya kuti tumsalileje yakusawusya yetu mwipopelo. (Sal. 50:15; 62:8) Lilemba lya Misyungu 3:5 likusatulimbikasyasoni kuti ‘tumkulupilileje Yehofa ni mtima wetu wosope’ soni ‘tukajegamilaga pa lunda lwetu.’ Mwangakayicila, Habakuku jwamanyililaga maloŵe gelega.

6. Ligongo cici lipopelo lili lyakusosekwa mnope?

⁶ Habakuku jwatesile yiliyose yakomboleka pakumjegamila Yehofa, juŵaliji mjakwe soni Atati ŵakwe. Habakuku nganagambaga kutamila kudandawula ya yakusawusya yakwe soni kulijegamila jika. M’malo mwakwe, jwapopelaga kwa Yehofa kumsalila mwakupikanila mumtima pa yakusawusya yakwe, cacili cisyasyo cambone kwa m’weji. Konjecesya pelepa, Yehofa jwali jwakupikana lipopelo, akutulimbikasya kuti tumkulupilileje jwalakwe pa yakusawusya yetu. (Sal. 65:2) Patukutenda yeleyi, tuciyiwona mwakusatendela Yehofa pakwanga mapopelo getu. Tucilipikana mpela kuti Yehofa atukumbatile mwacinonyelo soni akututondoya ni kutulongolela. (Sal. 73:23, 24) Jwalakwe cacitukamucisya kumanyilila nganisyo syakwe atamose kuti tukusimana ni yakusawusya. Mapopelo getu gakutyocela  pasi pamtima gakusalosya kuti tukusamkulupilila Mlungu.

7. Ana Yehofa jwatesile wuli ni yakudandawula ya Habakuku?

⁷ Aŵalanje Habakuku 1:5-7. Panyuma pakumsalila yakusawusya yakwe, komboleka kuti Habakuku nganamanyililaga mwacatendele Yehofa. Mpela Mtati jwacinonyelo soni jwakupikanicisya, Yehofa nganamkalipila jwalakwe pa yaŵadandawulaga. Mlungu jwamanyilile kuti Habakuku akulaga soni akusaka cikamucisyo. Yehofa ŵamsalile jwalakwe yaŵasakaga kwatendela Ayuda ŵangakulupicika. Komboleka kuti Habakuku jwaliji jwandanda kumanyilila yacatende Mlungu pakwapa cilango Ayuda ŵangakulupicikaŵa.

8. Ligongo cici yaŵajanjile Yehofa, yamsokonasisye nganisyo Habakuku?

⁸ Yehofa ŵamsalile Habakuku kuti jwaliji jwakoseka kutendapo kandu. Cilango ca ŵandu ŵaciwawa soni ŵakusakala caliji pakuŵandika. Maloŵe gakuti ‘m’masiku genu,’ Yehofa jwalosisye kuti cilango celeci cicitendekwa mundaŵi ja jwakulocesya Habakuku kapena ŵakulocesya ŵane ŵaŵapali mundaŵi ja Habakuku. Yaŵajanjile Yehofayi, ngaŵa ni yaŵajembeceyaga Habakuku, nambo yagambile kusimicisya kuti yakusawusya yicitupilatupila mu Yudeya mosope. Akaladeya (Ŵandu ŵa ku Babulo) ŵaliji ŵangalwe soni ŵaciwawa kulekangana ni ŵandu ŵa mumsinda wa Habakuku, ligongo ŵandu ŵa mumsindawu, ŵamanyililaga malamusi ga Yehofa. Ligongo cici Yehofa ŵasakaga kuti akamulicisye masengo msinda wangalwe wa ŵandu ŵacikusawu kuyikasya cilango pa ŵandu ŵakwe? Yikaŵe kuti wawojo ali Habakuku, akapikene wuli?

9. Ana ni yiwusyo yine yapi yajwawusisye Habakuku?

⁹ Aŵalanje Habakuku 1:12-14, 17. Atamose kuti Habakuku jwapikanicisye yakuti Yehofa ciŵape cilango ŵandu ŵakutenda yakusakala kupitila mwa ŵandu ŵa ku Babulo, nambo jwalakwe jwalagagape nganisyo. Nambope jwaliji jwakulinandiya mwamti jwaliji jwakusimicisya kwendelecelape kumkulupilila Yehofa. Jwalakwe jwasasile kuti Yehofa cajendelecele kuŵa “Lwala” lwakwe. (Det. 32:4; Yes. 26:4) Habakuku jwajendelecele kukulupilila kuti Mlungu ali jwacinonyelo soni jwambone mtima. Ligongo lya yeleyi, jwalakwe nganakola woga mwamti jwam’wusisye Yehofa yiwusyo yine yakuti, Ligongo cici Yehofa jwakundile kuti yitendo ya Ayuda yisakalilesakalilepe? Ligongo cici jwalakwe nganatendapo kandu ndaŵi jijojo? Ligongo cici Mlungu Jwamaciligose jwakundile kuti yakusakala yitupe mnope? Ligongo cici jwagambile “kutama jii” yakusakala payatendekwaga? Yehofa ali “Jwamswela.” Jwalakwe ali ‘jwamswela mnope mwamti nganaŵa alecelele yakusakala.’

10. Ligongo cici ndaŵi sine mpaka tulipikaneje mpela muŵapikanilaga Habakuku?

¹⁰ Ndaŵi sine, mpaka tulipikaneje mpela muŵalipikanile Habakuku. Tukumsapikanila Yehofa. Ni cikulupi, tukusaŵalanga soni kulijiganya Maloŵe gakwe, yayikusatupa cembeceyo. Tukusapikana yilanga yakwe patukupikanila yalikusatujiganya likuga lyakwe. Nambope, mwine mpaka tuliwusyeje kuti, ‘Ana yakusawusya yetu yicimala? Mu ndime syakuyicisyasi citulijiganye yaŵatesile Habakuku.

11. Ana Habakuku jwasimicisye kutenda cici?

¹¹ Aŵalanje Habakuku 2:1. Kuŵecetana kukwapali pasikati pa Habakuku ni Yehofa kwamkamucisye Habakukujo kola mtendele wa mumtima. M’yoyo, jwalakwe jwaliji jwakusimicisya mtima kumjembeceya Yehofa kuti atendepo kandu. Mkupita kwa ndaŵi kusimicisya mtima kwa Habakuku kweleku kwawonecelesoni pajwatite ‘cinjijembeceya mwakuwusimana mtima mpaka pandaŵi jele ŵandu ŵakutulagasya cacisimana ni yipwetesi.’ (Hab. 3:16) Ŵakutumicila ŵane ŵakulupicika ŵa Mlungu ŵajembeceye mwakuwusimana mtima kuti Yehofa atendepo kandu. Cisyasyo cawoci, cikusatulimbikasya ligongo cikusalosya  kuti m’wejisoni mpaka tutende yakulandana ni yeleyi.—Mik. 7:7; Yak. 5:7, 8.

12. Ana tukulijiganya cici kutyocela kwa Habakuku?

¹² Ana kusimicisya mtima kwa Habakuku kukusatujiganya cici? Candanda, ngatukusosekwa kuleka kupopela kwa Yehofa, atamose tusimane ni yakusawusya yamtuli. Caŵili, tukusosekwa kupikanila yakusatusalila Yehofa kupitila m’Maloŵe gakwe soni m’likuga lyakwe. Catatu, tumjembeceyeje Yehofa mwakulitimalika soni tumkulupilileje mnope jwalakwe kuti cacimasya yakusawusya yetu pandaŵi jakwe. Naga tukwendelecela kuŵecetana ni Yehofa soni kumpikanila jwalakwe ni mtima wakwembeceya, mpela muŵatendele Habakuku, tucikola mtendele wamumtima, yampaka yitukamucisye kuŵa ŵakupilila. Cembeceyo cetu cicitukamucisya kuŵa ŵakuwusimana mtima, yayicitukamucisyasoni kuŵa ŵakusangalala atamose kuti tukusimana ni yakusawusya. Cembeceyo cikusatukamucisya kola cikulupi cakuti Atati ŵetu ŵakwinani cacitendapo kandu.—Alo. 12:12.

13. Ana Yehofa ŵamtondweye camtuli Habakuku?

¹³ Aŵalanje Habakuku 2:3. Kusala yisyene, Yehofa jwasangalele ni Habakuku ligongo lyakola mtima wakwembeceya. Mlungu jwamaciligose, jwamanyililaga mnope yakusawusya ya Habakuku. M’yoyo, Mlungu jwamtondweye mwacinonyelo, kumsimicisya jwakulocesya Habakuku kuti camjanje yiwusyo yakwe yosope. Yakusawusya ya Habakuku yaliji yakuti ciyimale pacangakaŵa. Yaliji mpela Mlungu akumsalila Habakuku kuti, “M’wusimane mtima, mungulupilile une. Cinjanje lipopelo lyenu, atamose yiwoneceje mpela kuti ciyijigale ndaŵi jelewu.” Yehofa ŵamkumbwisye jwalakwe kuti cacikwanilisya yilanga yakwe pandaŵi jakwe. M’yoyo, jwalakwe ŵamlimbikasisye Habakuku kuti ajembeceye kwanilicikwa kwa yilanga yakwe. Yeleyi yamlimbikasisye Habakuku.

14. Ana tuŵeje ŵakusimicisya ya cici pandaŵi jatusimene ni yakusawusya?

¹⁴ Kwembeceya Yehofa mwakulitimalika soni kupikanila mwalung’wanu yakusatusalila, kucitukamucisya kola cikulupi. Kucitukamucisyasoni kola mtendele wamumtima atamose kuti tukusimana ni yakusawusya. Yesu jwatusimicisye kuti mpaka tumkulupilile Yehofa jwali Jwakusunga Ndaŵi Jwamkulungwa, mwangaganicisya ya “ndaŵi kapena nyengo” jele Yehofa nganaŵe kutusalila. (Mase. 1:7) M’yoyo, kwende tukawujila munyuma, nambo tujembeceyeje mwakulinandiya, mwakulupicika, soni mwakuwusimana mtima. Tukamulicisyeje masengo cenene ndaŵi jetu mwakumtumicila Yehofa mwakamulana ni lunda lwetu.—Mak. 13:35-37; Aga. 6:9.

15, 16. (a) Ana m’buku ja Habakuku tukusapata yilanga yakusosekwa mnope yapi? (b) Ana yilanga yeleyi yikutujiganya cici?

¹⁵ Ŵandu ŵakulungama ŵakusamkulupilila jwalakwe, Yehofa ŵalagucisye kuti, “Jwakulungama cacitama mwacikulupi cakwe,” soni cilamboci cicigumbala ni umanyilisi wa ucimbicimbi wa Yehofa.” (Hab. 2:4, 14) Yisyene, ŵandu ŵakumkulupilila Mlungu cacipocela mbote ja umi.

¹⁶ Pandanda, cilanga cacili pa lilemba lya Habakuku 2:4 mpaka ciwoneceje kuti cili cangasosekwa mnope. Nambo ndumetume Paulo jwaciweni cilanga ca Yehofaci kuŵa cakusosekwa mnope, mwamti jwakamwile maloŵe ga pa lilembali kakwana katatu. (Alo. 1:17; Aga. 3:11; Aheb. 10:38) Mpaka tuŵe ŵakusimicisya mtima kuti jwakulungama atamose asimane ni yakusawusya yamtuli, nambo naga akwendelecela kuŵa jwakulupicika kwa Yehofa cacikuwona kwanilicikwa kwa yilanga yakwe. Yehofa akusaka kuti tuganicisyeje mnope ya cembeceyo cetu ca msogolo.

17. Ana buku ja Habakuku jikutusimicisya ya cici?

¹⁷ Buku ja Habakuku jikutupa lijiganyo lyakusosekwa mnope kwa wosope ŵatukutama m’masiku gakumalisya gano. Yehofa akulagucisya ya umi wangamala kwa jwalijose jwali jwakulungama  jwakusamkulupilila jwalakwe. Kwende wosope tujendelecele kucilimbisya cikulupi cetu soni tumkulupilileje Mlungu atamose tusimane ni yakusawusya yamtuli. Kupitila mwa Habakuku, Yehofa akutusimicisya kuti catukamucisyeje soni kutukulupusya. Mwacinonyelo, jwalakwe akutuŵenda kuti tumkulupilileje soni tujembeceyeje mwakuwusimana mtima kuti calinganye yindu pandaŵi jakwe. Pasi pa Ucimwene wa Mlungu cilambo cosope cicigumbala ni ŵandu ŵakusangalala soni ŵamtendele ŵakusamlambila Yehofa.—Mat. 5:5; Aheb. 10:36-39.

18. Ana yaŵaŵecete Yehofa yamkamucisye wuli Habakuku?

¹⁸ Aŵalanje Habakuku 3:16-19. Yaŵaŵecete Yehofa, yamkamucisye mnope Habakuku. Jwalakwe jwaganicisyaga mwakusokoka yindu yakusimonjesya yaŵatesile Yehofa pakwakamucisya ŵandu ŵakwe. Yakuyicisya yakwe, cikulupi ca Habakuku calimbile mnope. Jwalakwe jwamanyilile kuti Yehofa catendepo kandu mwacitema. Yeleyi yamtondweye Habakuku, atamose kuti jwamanyililaga kuti yakusawusya yakwe ciyijendelecelepe. Jwalakwe nganakayicilagasoni. M’malo mwakwe, jwakulupililaga kuti Yehofa camkulupusye. Yaŵasasile Habakuku yayikusimanikwa mu ndime 18 mpaka uŵe umboni wakuti jwalakwe ŵamkulupililaga Mlungu. Ŵandu ŵane ŵalijiganye mnope ya Baibulo, akusakulupilila kuti maloŵe gagali pa ndimeji gakusagopolela kuti, “Cinjigulukaguluka ni kusangalala mwa Ambuje, Cinjiŵina kuti sangalale mwa Mlungu.” Maloŵe gagakusimanikwamundime 16-19 gali gakulimbikasya kwabasi. Yehofa atulagucisye yindu yakusangalasya mnope nambosoni akutusimicisya kuti apano akutenda yindu pakusaka kwanilisya yatulagucisyeyi.

19. Ana tukusosekwa kutenda cici kuti Yehofa atutondoye mpela muŵatendele ni Habakuku?

¹⁹ Lijiganyo lyalili m’buku ja Habakuku lili lyakuti tumkulupilileje Yehofa. (Hab. 2:4) Kuti tujendelecele kumkulupilila Yehofa, tukusosekwa kulimbisya unasi wetu ni jwalakwe. M’yoyo tukusosekwa (1) tujendelecele kupopela kwa jwalakwe, kumsalila yayikutulagasya nganisyo; (2) kupikanila mwalung’wanu Maloŵe ga Yehofa soni malamusi galigose gatukusapocela kupitila m’likuga lyakwe; soni (3) tuŵeje ŵakulupicika soni ŵakuwusimana mtima patukwembeceya kwanilicikwa kwa yilanga yakwe. Yeleyi ni yaŵatesile Habakuku. Atamose kuti jwalakwe jwalasile mnope nganisyo pajwaŵecetanaga ni Yehofa, nambo pambesi pakwe jwaliji jwakusangalala soni jwakulimba. Naga tukumsyasya Habakuku, m’wejisoni Atati ŵetu ŵakwinani cacitucenjela soni kutukumbatila mwacinonyelo. Celecitu cili citondoyo cekulungwa mnope patukutama m’cilambo cakusakalaci.