1, 2. Ana ŵani ŵampaka jakamucisye buku ja Nyimbo ya Solomo, soni ligongo cici? (Alole ciwulili cacili pandanda pa nganiji.)

‘ALOLE yakuti kalolegane kakwe, soni kamulana magasa mwacinonyelo! Ŵani ŵampaka akane kuti ŵanduŵa akunonyelana mnope!’ Syelesi sili nganisyo sya jwamkulungwa jwine jwa mumpingo jwagambile kuŵeceta ngani ja ulombela. Ŵalombane kweneŵa pakwenda pasikati pa luŵala lwakuŵinila, jwalakwe akuganisya kuti, ‘Ana ulombela wawowu ciwutame mpaka kalakala? Payikumala yaka, ana cajendelecele kunonyelana mnope kapena cinonyelo cawo cicimela mapapiko ni guluka?’ Naga cinonyelo capasikati pa jwamlume ni jwamkongwe cili cakulimba, soni cangamala cikusaŵa cakusalala mnope. Nambope, ligongo lyakuti maulombela gejinji gakumala, luli lunda kuliwusya naga yili yakomboleka kunonyelana mpaka kalakala.

² Atamose mundaŵi ja Mwenye Solomoni jwa ku Yisalayeli, cinonyelo cisyesyene casoŵaga. Pakusala ya ndamo sya ŵandu pandaŵijo, Solomoni ŵatite: “Pasikati pa ŵandu 1,000 mbatilepo jwamlume jumope jwagoloka, nambo nganimbata jwamkongwe jwagoloka atamose jumo. Yambatile ni ayi: Mlungu jusyesyene ŵapanganyisye ŵandu ŵagoloka, nambo ŵanduwo apanganyisye matala  gawo gamajinji.” (Mlal. 7:26-29) Ligongo lya acakongwe ŵangakulupilila ŵaŵalambilaga Bala, ndamo sya ŵandu syasakele mwati kwaliji kwakusawusya kwa Solomoni kupata jwamlume kapena jwamkongwe jwa ndamo syambone. * Nambope ndakatulo jaŵalembile yaka 20 munyuma mwakwe, jakolanjidwa kuti Nyimbo ya Solomo, jikusalosya kuti cinonyelo cangamala pasikati pa jwamlume ni jwamkongwe mpaka cipatikane. Ndakatuloji jikulosyasoni mwacikusaŵela cinonyeloci, soni mwampaka ŵandu alosyane cinonyeloci. Ŵakulambila Yehofa ŵalombele ni ŵanganalombele ŵakwe mpaka alijiganye yejinji pakwamba ya cinonyeloci mwakulijiganya buku ja m’Baibulo jeleji.

3. Ligongo cici cinonyelo cisyesyene pasikati pa jwamlume ni jwamkongwe cili cakomboleka?

³ Aŵalanje Nyimbo ya Solomo 8:6. Liloŵe lyakuti “lilamba lya Ya” lyaŵalikamulicisye masengo pakusala ya cinonyelo lili lyamacili mnope. Cinonyelo cisyesyene cili “lilamba lya Ya” ligongo lyakuti Yehofa ni Mkutandisya jwa cinonyelo celeco. Jwalakwe ŵampanganyisye mundu m’cilandanicisyo cakwe kuti akomboleceje kola cinonyelo. (Gen. 1:26, 27) Mlungu paŵampelece Hawa kwa Adamu, maloŵe gaŵaŵecete Adamu galiji gandakatulo. Mwangakayicila, Hawa ŵalipikene kuti ali jwakulumbikana ni Adamu, ligongo “ŵatyocele” mwa jwalakwe. (Gen. 2:21-23) Yili yakomboleka jwamlume ni jwamkongwe kola cinonyelo cakulimba, soni cangamala ligongo lyakuti Yehofa ŵapele ŵandu mtima wakulosyana cinonyelo.

4, 5. Mwakata alondesye ngani ja m’buku ja Nyimbo ya Solomo.

⁴ Panasoni yindu yine yayikusalosya kuti jwamlume ni jwamkongwe akunonyelana ngaŵagape kwamba kola cinonyelo cangamala. Yine mwa yindu yeleyi ayilosisye cenene mu buku ja Nyimbo ya Solomo. Ngani ja mu bukuji ŵajilembile mpela nyimbo jangali yida, jakwamba cinonyelo capasikati pa msikana jwine jwa ku Sunemu kapena Sulemu ni jwakunonyelwa jwakwe jwaŵaliji mkucinga. Solomoni jwaŵatamaga ciŵandika mgunda waŵalolelaga msikanajo, ŵajigalice ni kusalala kwakwe, m’yoyo ŵam’ŵilasisye. Nambope, kutandila kundanda kwa nganiji yikuwoneka kuti msikanaju akusamnonyela mnope mkucinga jula. Solomoni pakulingalinga kuti aŵe jwakwe, msikanaju akusala yakulosya kuti akusacilila kuŵa ni jwakunonyelwa jwakwe. (Nyimbo 1:4-14) Mkucinga jula paŵapite kuŵatamaga Solomoni ŵatandite kuŵecetana maloŵe gacinonyelo ni msikanajo.—Nyimbo 1:15-17.

⁵ Solomoni akuwujila ku Yelusalemu ali amjigele msikanajo, nambo mkucinga jula akwakuya. (Nyimbo 4:1-5, 8, 9) Yosope yakutenda Solomoni kuti msikanajo aŵe jwakwe ngayikukamula. (Nyimbo 6:4-7; 7:1-10) Kaneko mwenyejo akumkunda msikanajo kuti awujile kumangwakwe. Nyimboji jikusamala ni maloŵe ga msikanajo gakusacilila kuti jwakunonyelwa jwakwe “awutuce mpela ciŵalama” kukumjigala.—Nyimbo 8:14.

6. Ligongo cici yikusaŵa yakusawusya kumanyilila mena ga ŵandu mu yindu mpela seŵelo?

⁶ Nyimbo jaŵalembile Solomoniji jili jakamucisya, soni jakusangalasya mnope. Nambo kumanyilila kuti maloŵe ganegakwe gaŵecetegwe ni ŵani mu nyimboji, kuli kwakusawusya. (Nyimbo 1:1) Buku jine (The New Interpreter’s Dictionary of the Bible) jagopolela maloŵe ga m’Baibulo, jasasile kuti “yindu mpela kamulana kwa ngani, jwakutagulila, soni mena ga ŵandu ŵaŵaŵecete nganijo nganiyiŵa yakusosekwa mnope.” M’yoyo, komboleka kuti mena ga ŵakuŵeceta nganagalemba kuti gakasokonasya ndakatulo ja Solomoniji. Nambope, mpaka tumanyilile jwaŵaŵecete maloŵe ganegakwe pakulola  yaŵaŵeceteyo, soni kuti ŵaŵecetanaga ni ŵani. *

7, 8. Ana mpaka tujile wuli pakwamba ya “maloŵe gakulosya cinonyelo” gagakusimanikwa mu Nyimbo ya Solomo? Apelece cisyasyo.

⁷ M’buku ja Nyimbo ya Solomo mwana “maloŵe gakulosya cinonyelo” gamajinji gapasikati pa msikana jula ni mkucinga. Atamose kuti yaŵasasile mwelemuyi yikulosya yaŵatendaga ŵandu ŵa ku Asia yaka 3,000 yipiteyo, soni mpaka yiwonece yakusimonjesya kwa ŵandu ŵa moŵa agano, nambo yikwete ngopolelo syejinji, soni mwaŵapikanilaga mundu mumtima pamsalile maloŵega ngaŵa mkuŵa yacilendo kwetuwe. Mwambone, mkucinga akuyamicila meso gakusalala ga msikanajo pakugalandanya ni “meso ga njuŵa.” (Nyimbo 1:15) Nambo, msikanajo ngakugalandanya meso ga mkucingajo ni meso ga njuŵa, nambo ni njuŵa jisyesyenejo. (Aŵalanje Nyimbo ya Solomo 5:12) Jwalakwe ŵayiwonaga kuti mwanace jwa liso jwesungulilwe ni ceswela jwa mkucingajo jwaliji jwakusalala mpela njuŵa jili mkoga mu mkaka.

⁸ Ngaŵa kuti yosope yayisasile mu nyimboji yili yakwamba kusalala kwa cilupe. Alole yaŵasasile mkucingaju pakwamba ya maloŵe ga msikanajo. (Aŵalanje Nyimbo ya Solomo 4:7, 11.) Jwalakwe ŵatite ngomo sya msikanajo ‘syasululaga uci wa pamasyega.’ Ligongo cici? Ligongo lyakuti uci wa pamasyega ukusalyolyopela mnope kupunda uci wanganiwuŵa pamasyega. Maloŵe gakuti “uci ni mkaka yili pasi pa lulimi [lwenu],” gakugopolela kuti maloŵe gakwe gali gakunong’a, soni gambone mpela uci ni mkaka. Mwangakayicila, mkucingaju pakusala kuti “mli jwakusala palipose, . . . mwa mmwejo mwangali cilema cilicose,” munganisyo mwakwe mwana yejinji ngaŵaga kusalala kwa kucilupe.

9. (a) Ana pakusasosekwa cici kuti ŵalombane anonyelaneje? (b) Ligongo cici ŵalombane akusosekwa kulosyana cinonyelo?

⁹ Ulombela nganiwuŵa kamulanape kwa ŵandu ŵaŵili, nambo pakusasosekwa cinonyelo. Cinonyelo cili cimanyilo ca maŵasa ga Ciklistu. Nambo, ana cinonyelo cakwe cili catuli? Ana cili cinonyelo cakulongoleledwa ni malamusi ga m’Baibulo? (1 Yoh. 4:8) Ana cikusapwatikapo cinonyelo cakupagwa naco mpela cacikusaŵa pasikati pa ŵandu ŵam’liŵasa limo? Ana cili cinonyelo cacikusaŵa pasikati pa mundu ni mjakwe jwakusakamulana najo mnope? (Yoh. 11:3) Kapena cili cinonyelo capasikati pa jwamlume ni jwamkongwe? (Miy. 5:15-20) Kusala yisyene, cinonyelo ca ŵandu ŵalombane cikusapwatika mitundu jacinonyelo josopeji. Mundu ngaŵa mkwamba kusala kuti akwete cinonyelo nambo cikusawonecela mwakamulana ni yitendo yakwe. M’yoyo, ŵalombane ngakusosekwa kunda kuti yakutendekwa ya lisiku ni lisiku yalepelekasyeje kulosyana cinonyelo. Kutenda yeleyi mpaka kukamucisye kuwucenjela ulombelawo, soni mpaka uŵe wakusangalasya. Mu ndamilo syele ŵandu akusasoselana ŵakulombana nawo, ni kutenda ulombela jwamlume ni jwamkongwe mkanamanyigane cenene, kumanyilila kuti akusasosekwa kuŵecetana maloŵe gacinonyelo mpaka kwakamucisye kuti cinonyelo cawo cikule, soni kuti ulombela ujendelecele kwenda cenene.

10. Ana kumbucila yatukusatenda pakulosyana cinonyelo mpaka kukole yakuyicisya yatuli?

¹⁰ Kulosyana cinonyelo pasikati pa ŵandu ŵalombane kukwetesoni yakuyicisya yine yambone. Mwenye Solomoni ŵamsalile msikana jwa ku Sulemu jula kuti camlinganyicisye “yakusalalisya ya golidi, yakola yuma ya silifa.” Ŵamsalile maloŵe gakumlumba, ŵatite kuti msikanajo ‘ŵaliji jwakusalala mpela  lwesi lwamtundu, jwacasa mpela lyuŵa lyakuŵala.’ (Nyimbo 1:9-11; 6:10) Nambo msikana jula ŵaliji jwakulupicika kwa jwakunonyelwa jwakwe, mkucinga. Ana cici cacamlimbikasisye, soni kumtondoya pandaŵi jaŵalekangene ni jwakunonyelwa jwakwe? Jwalakwe akusala pa Nyimbo ya Solomo 1:2, 3. (Aŵalanje) Jwakumbucilaga yaŵatendaga mkucinga jula pakumlosya cinonyelo. Kwa jwalakwe yaŵatendaga mkucingayo yaliji ‘yambone kupunda finyo’ jwakusasangalasya mtima, soni lina lya mkucinga lyaliji lyakutamika mtima pasi mpela “mawuta gakununjila cenene gakutaga” mumtwe. (Sal. 23:5; 104:15) Kusala yisyene, kumbucila mwaŵalosyanilaga cinonyelo mpaka kwakamucisye kuti cinonyelo cikamala. M’yoyo, ŵalombane akusosekwa kulosyanaga cinonyelo ndaŵi ni katema.

11. Ana Aklistu ŵanganaŵa peŵasa mpaka alijiganye cici kwa msikana jwa ku Sulemu pakwamba ya kwimusya cinonyelo?

¹¹ Buku ja Nyimbo ya Solomo mwanasoni yine yampaka yakamucisye Aklistu ŵanganaŵa pa ulombela, mnopemnope ŵakusosasosa ŵakulombana nawo. Msikana jula nganamnonyela Solomoni. Jwalakwe ŵalumbilile asikana acimjakwe ŵa ku Yelusalemu kuti, “Akalinga kwimusya cinonyelo mwa une mpaka pacicisacile cinonyeloco.” (Nyimbo 2:7; 3:5) Ligongo cici? Ligongo ngaŵa yambone kugwila m’cinonyelo ni mnyamata kapena msikana jwalijose jwagambile kucingangana najo. M’yoyo, Mklistu jwakusaka jwakulombana najo akusasosekwa kwembeceya kaje mpaka ali ampatile mundu jwampaka amnonyele yisyesyene.

12. Ana msikana jwa ku Sulemu ŵamnonyelaga mkucinga ligongo cici?

¹² Ana msikana jwa ku Sulemu jula ŵamnonyelaga mkucinga ligongo cici? Yisyene kuti mkucingajo ŵaliji jwakuwoneka cenene mpela “ciŵalama.” Magasa gakwe galiji gakulimbangana mpela “yisyano ya golidi,” soni ngongolo syakwe syaliji syakusalala, soni syakulimba mpela “njalamila sya mabo.” Nambo nganagamba kuŵape jwakusalala kapena jwamacili. Msikanajo ŵaŵecete kuti, “Mpela citela ca aposi pasikati pa yitela ya m’citekete, ni mwaŵelele jwakunonyelwa jwangu pasikati pa anyamata ŵane.” Kwa msikana jwakusamkulupilila Yehofa kuŵeceta m’yiyi pakwamba jwamlume, nikuti mnyamatajo ŵaliji jwausimu.—Nyimbo 2:3, 9; 5:14, 15.

13. Ana mkucinga ŵamnonyelaga msikana jula ligongo cici?

¹³ Uli pakwamba ya msikana jwa ku Sulemu?  Atamose kuti ŵaliji jwakusalala mnope mwati mpaka mwenye ŵele pandaŵijo ŵakwete “acakongwe 60 ni ŵane ŵapambali 80, soni ŵane ŵangaŵalanjika” ŵamsakaga, msikanaju ŵaliwonagape kuti ali “liluŵa wamba lya mu ngulugulu nyasa.” Msikanaju ŵaliji jwakulitimalika, soni jwakulinandiya. Ni ligongo lyakwe mkucingajo ŵam’wonaga “mpela liluŵa pasikati pa miŵa.” Jwalakwe ŵaliji jwakulupicika kwa Yehofa.—Nyimbo 2:1, 2; 6:8.

14. Ana ngani ja cinonyelo ja mu Nyimbo ya Solomo jikwajiganya cici Aklistu ŵakusaka kulombela?

¹⁴ Malemba gakusalimbisya mnope Aklistu kulombela “mwa Ambuje.” (1 Akoli. 7:39, NW) Mklistu jwakusaka kulombela akusaŵambala kutanda kunonyelana ni jwamlume kapena jwamkongwe jwangakulupilila, nambo akusasosasosa jwakulombana najo pasikati pa ŵakumtumicila Yehofa ŵakulupicika. Nambosoni, kuti ŵalombane aŵeje pamtendele, soni kuti akamulaneje pa yindu yakwayana ni kulambila, wosope akusosekwa kuŵa ŵakulupicika, soni ŵakulipeleka kwa Mlungu. Syelesi sili ndamo syakusosekwa kulola mwa mundu jwakusaka kulombana najo. Mkucinga ni msikana jula ŵamanyiganaga kuti jwalijose akwete ndamo syelesi.

15. Ana msikana jwa ku Sulemu ŵapelece cisyasyo catuli kwa acalume ni acakongwe ŵakusamjogopa Mlungu?

¹⁵ Aŵalanje Nyimbo ya Solomo 4:12. Ligongo cici mkucinga ŵasasile kuti jwakunonyelwa jakwe ali “mpela mgunda wewugalile m’lutenje”? Ŵandu wosope ngaŵa mkwinjila mu mgunda wawuli m’lutenje. Mpaka ajinjile naga awugwile pamlango basi. Msikana jwa ku Sulemu ŵaliji mpela mgunda welewu ligongo ŵamnonyelaga mkucinga jula, juŵasakaga kulombana najo. Pakana kwanonyela mwenye, jwalakwe ŵalosisye kuti ŵaliji mpela “lipupa” ngaŵa “litanga” lyalikusawuguka mnope. (Nyimbo 8:8-10) M’yoyosoni, acalume ni acakongwe ŵakusamjogopa Mlungu akusamsunjila cinonyelo cawo jwacaciŵa ŵamkwawo.

16. Ana Nyimbo ya Solomo jikutujiganya cici pakwamba ya citomelo?

¹⁶ Mkucinga jula paŵam’ŵendile msikanaju kuti akajende yimpepe, acalumbugwe msikanaju nganakunda. Mmalo mwakwe ŵampele masengo gakulindilila mgunda wa mipeleya. Ligongo cici? Ana nikuti jemanjajo nganamkulupililaga mlumbugwawojo? Kapena ŵaganisyaga kuti msikanajo akwete yakulinga yakulemweceka? Jemanjajo ŵatesile yeleyo ni cakulinga cakumcenjela mlumbugwawojo kuti akasimana ni yakulingwa. (Nyimbo 1:6; 2:10-15) Lyeleli lili lijiganyo lyambone kwa Aklistu ŵanganalombele: Pali pacitomelo, akusosekwa kusamala kuti citomelo cawo ciŵe ceswela. Akusosekwa kuŵambala kuŵa paŵaŵilipe pangawonecela kwa ŵane. Atamose kuti yili yakomboleka kulosyana cinonyelo mwakuŵajilwa, nambo akusosekwa kuŵambala kutenda yampaka yalemwekasye.

17, 18. Ana kulijiganya buku ja Nyimbo ya Solomo kwakamucisye catuli?

¹⁷ Acalume ni acakongwe ŵajinji ŵaciklistu akusatanda ulombela ali mkunonyelana mnope. Pakuŵa ulombela wuŵatandisye Yehofa uli wangamala, ŵalombane akusosekwa kutenda yakuti malamba ga cinonyelo cawo gakasima, soni akusosekwa kutenda yakuti cinonyelo cawo cikuleje.—Maliko 10:6-9.

¹⁸ Pakusosasosa jwakulombana najo, akusosekwa kupata mundu jwakuti cacimnonyela kusyesyene, soni cacitenda yakuti cinonyeloco cikasima, mpela mwatuyiwonele mu Nyimbo ya Solomo. Cinga akusosasosa jwakulombana najo kapena ŵalombele kala, tuli ŵakusacilila kuti akole cinonyelo cisyesyene, cacili “lilamba lya Ya.”—Nyimbo 8:6.