1. Mang fan ni ngat piyu Babylon nga rarogon Daniel ni profet?

 KAB pagel Daniel ni profet u nap’an ni fek piyu Babylon nib kalbus min chuweg ko nam rok. Ba tamilang ni ngat piyu Babylon ko n’en nra guyed u rarogon Daniel, ya ir be’ ‘nib pichoay ndariy bang u dow nib tagan’ ma ke yib u ba tabinaw nib ga’ fan. (1 Sam. 16:7) Bochan e re n’ey, ma aram mar filed boch ban’en ngak ya nge yag ni pigpig u tafen e en pilung.​—Dan. 1:3, 4, 6.

2. Uw rogon Daniel u wan’ Jehovah? (Ezekiel 14:14)

² Gathi fan nib t’uf Daniel rok Jehovah e bochan nib pichoay ara bochan e maruwel ni ma rin’ u tafen e en pilung, ya bochan rarogon e re miti girdi’ ni dugliy ni nge mang. Bin riyul’ riy e, rayog ni ka fini gaman sogonap’an 20 e duw rok Daniel u nap’an ni yog Jehovah ni taareb rogorad Noah nge Job ni aram l’agruw e pumoon nib n’uw nap’an ni ur pigpiggow ngak Jehovah ni yow ba yul’yul’. (Gen. 5:32; 6:9, 10; Job 42:16, 17; mu beeg e Ezekiel 14:14.) Ki ulul Jehovah ni nga i t’ufeg u n’umngin nap’an e yafos rok.​—Dan. 10:11, 19.

3. Mang e gad ra weliy ko re article ney?

³ Gad ra weliy ko re article ney murung’agen l’agruw i fel’ngin Daniel ni aram e n’en ni ayuweg ni nge t’uf rok Jehovah. Som’on e gad ra weliy murung’agen reb nge reb e gal fel’ngin ney nge ngiyal’ ni i dag riy. Ma bin migid e gad ra guy e n’en ni ayuweg Daniel ni nge maruweliy e gal fel’ngin ney. Ma bin tomur e gad ra weliy rogon nrayog ni ngad folwokgad rok. Yugu aram rogon ni kan ngongliy e re article ney ni fan ko piin fel’ yangaren, machane gad gubin nrayog ni ngad filed ban’en ko n’en ni rin’ Daniel.

4. Uw rogon ni dag Daniel ni ir be’ nib m’uthan’? Mu weliy reb e kanawo’.

⁴ Girdi’ nib m’uthan’ e rayog ni nge rus, machane der ma pag e marus rok ni nge taleg ndabi rin’ e tin nib fel’. Daniel e ir reb e pagel nrib m’uthan’. Am lemnag l’agruw ban’en ni buch ni dag riy ni ir be’ nib m’uthan’. Bin som’on e rayog ni buch u sogonap’an l’agruw e duw nga tomuren ni gothey piyu Babylon yu Jerusalem.  I lik’aynag Nebukadnezzar ni Pilung nu Babylon ba liyos nib ga’ ni k’aring e marus ngak. I yog ngak urngin e pumoon ni yad ma maruwel rok ni yad ba llowan’ nib muun Daniel ngay nra thang e fan rorad ni faanra dabiyog ni ngar weliyed e lik’ay rok ngak nge fan. (Dan. 2:3-5) Ba t’uf ni nge rin’ Daniel ban’en nib papey ya ra danga’, ma boor e girdi’ nra yim’. Ere yan i “wenignag ngak e en ni pilung ni dab kaan rin’ e tin ni ke yog, nge yog ni nge weliy ngak e en ni pilung fan fare lik’ay rok.” (Dan. 2:16) Ba t’uf ni nge par nib m’uthan’ me dag nib gel e michan’ rok. Der yog e Bible ni ka i weliy Daniel fan e lik’ay u m’on riy. Ere yog ngak Shadrak, nge Meshak, nge Abednego ni fa dalip i pagel ni fager rok “ni ngar yibilgad ngak Got nu tharmiy nge runguyrad nge dag fare lik’ay ngorad nge fan.” (Dan. 2:18) I fulweg Jehovah taban e meybil rorad. Me ayuweg Daniel ni nge weliy fan e lik’ay rok Nebukadnezzar. Ere da kun thang e fan rok Daniel nge pi fager rok.

5. Mang ban’en ni ki buch nib t’uf ni ngki dag Daniel riy nib m’uthan’?

⁵ Ba ngiyal’ u tomuren ni weliy Daniel fan fare liyos nib ga’ nni guy u malik’ay, miki buch ban’en nib t’uf ni ngki dag riy nib m’uthan’. Ki lik’aynag Nebukadnezzar ban’en ni ki k’aring e marus ngak. I lik’aynag ba ke gek’iy nib ga’ ken. Ere par Daniel nib m’uthan’, ma aram me weliy ko en pilung fan fare lik’ay rok miki yog ngak nra kireb lolugen u lan ba ngiyal’ min chuweg ko pilung. (Dan. 4:25) Rayog ni nge lemnag e re pilung nem ni be togopuluw Daniel ngak me yog ni ngan thang e fan rok. Yugu aram rogon, me par Daniel nib m’uthan’ me weliy fan e re lik’ay nem.

6. Mang e rayog ni ayuweg Daniel ni nge par nib m’uthan’?

⁶ Mang e rayog ni ayuweg Daniel ni nge par nib m’uthan’ u n’umngin nap’an e yafos rok? Nap’an ni kab pagel mab mudugil ni fil ban’en rok e chitiningin nge chitamangin. Dariy e maruwar riy nra folgow ko fonow ni pi’ Jehovah ngak e piin gallabthir u Israel, ma aram mar filew e Motochiyel rok Got ngak fakrow. (Deut. 6:6-9) Gathi kemus ni manang Daniel fa Ragag i Motochiyel, ya ku manang boor ban’en ni bay ko re Motochiyel nem. Bod ni manang e n’en nrayog ni nge kay be’ nu Israel nge n’en ndabiyog ni nge kay. b (Lev. 11:4-8; Dan. 1:8, 11-13)  Ku manang Daniel chepin e girdi’ rok Got nge n’en ni buch rorad u nap’an ndar folgad ko pi motochiyel rok Jehovah. (Dan. 9:10, 11) Pi n’en ni i buch u lan e yafos rok Daniel e k’aring ni nge pagan’ ngay ni bay Jehovah nge pi engel rok nib gel gelngin ni yad be ayuweg.​—Dan. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

7. Mang e ki ayuweg Daniel ni nge par nib m’uthan’? (Kum guy e sasing.)

⁷ I fil Daniel e pi babyor ni i yoloy e pi profet rok Got nib muun ngay e pi yiiy rok Jeremiah. Bochan e re n’ey, ma aram fan ni yan i boch nga tomuren me nang ndab ki n’uw nap’an ma bay ni pag e pi Jew ko kalbus u Babylon. (Dan. 9:2) I guy Daniel rogon ni riyul’ e thin rok Jehovah ma dariy e maruwar riy ni gelnag e re n’ey e pagan’ rok ngak, ma piin nri ma pagan’rad ngak Got e rayog ni ngar pared nib m’uthan’rad. (Mu taarebrogonnag ko Roma 8:31, 32, 37-39.) Bin th’abi ga’ fan riy e ba ga’ ni ma meybil Daniel ngak e Chitamangin ni bay u tharmiy. (Dan. 6:10) I weliy e denen rok ngak Jehovah nge pi n’en bay u laniyan’, miki ning e ayuw ngak. (Dan. 9:4, 5, 19) Ku ir be’ nib girdi’ ni bod gadad, ere dan gargeleg ni bay e re fel’ngin ney rok. Ya maruweliy ni nge yag ngak u daken e fol Bible ni i tay, nge meybil, ma be pagan’ ngak Jehovah.

8. Mang e ba t’uf ni ngad rin’ed ya nge yag nda pared nib m’uthan’dad?

⁸ Mang e ba t’uf ni ngad rin’ed ya nge yag nda pared nib m’uthan’dad? Rayog ni nge pi’ e gallabthir rodad e athamgil nga lanin’dad ni ngad pared nib m’uthan’dad, machane dabiyog ni ngar pied e re fel’ngin ney ngodad ni bod rogon e chaw. Ya ra nge yag e re fel’ngin ney ngak be’ ma bod ni nge fil reb e salap nib beech. Reb e kanawo’ nrayog ni nge yag e re salap ney riy ngom e aram e ngaum yaliy e pi n’en ma rin’ e en be skulnagem mag folwok rok. Ere ku arrogon nrayog ni ngad pared nib m’uthan’dad ni faan gad ra fal’eg i yaliy rogon ni ma dag yugu boch e girdi’ e re fel’ngin ney ma gad folwok rorad. Ere mang e kad filed rok Daniel? Ba t’uf ni ngad nanged e n’en bay ko Thin rok Got nib fel’ rogon ni bod ir. Thingar ki chugur e tha’ u thildad Jehovah ni aram e ngaud nonad ngak ni gubin ngiyal’ ma gad be weliy ngak urngin ban’en ni bay u lanin’dad. Kub t’uf ni nge pagan’dad ngak Jehovah me mich u wan’dad nra ayuwegdad ni gubin ngiyal’. Faan gad ra rin’ e pi n’ey, ma nap’an ni yira skengnag e michan’ rodad, ma aram e gad ra par nib m’uthan’dad.

9. Faan gad ra par nib m’uthan’dad, ma mang boch i angin nra yib ngodad?

⁹ Faan gad ra par nib m’uthan’dad, maku bay boch i angin nra yib ngodad. Am lemnag e n’en ni buch rok Ben. I un nga reb e skul u Chiyamen ni gubin e girdi’ riy nib mich u wan’rad ni ke sum e girdi’ ko gamanman ma de mich u wan’rad fagi n’en ni bay u Bible ni be weliy murung’agen e ngiyal’ nni sunmiy urngin ban’en. Ere bay borran ni mab e kanawo’ ngak ni nge yan i sak’iy nga p’eowchen e class rok nge weliy fan nib mich u wan’ ni kan sunmiy urngin ban’en nib fos. De rus ni nge weliy e n’en nib mich u wan’. Ere mang angin ni yib riy? I yog Ben ni gaar, “Ri fal’eg e sensey rog e motoyil, me fek e gi babyor ni baaram ni ug weliy e thin riy nge yan i xeroxnag ma ra reb e bitir u class me pi’ bang ngak.” Mang e rin’ e piin yad Ben nga class? I gaar Ben, “Boor i yad e motoyil ngog ma rogned ni yad baadag e n’en kug rin’.” Be m’ug ko n’en ni buch rok Ben ni piin nib m’uthan’rad e ba ga’ ni ma tay yugu boch e girdi’ farad. Ku rayog ni ngar ayuweged yugu boch e girdi’ ni ngar nanged Jehovah. Ere bay fan ni ngad guyed rogon ni ngad pared nib m’uthan’dad.

10. Mang e yul’yul’?

¹⁰ Fare bugithin ni Hebrew ni fan ko “yul’yul’” ara “t’ufeg u fithik’ e yul’yul’” ni bay u lan e Bible e ba ga’ ni yima fanay ni nge yip’ fan e t’ufeg  ni ma dag Got ko pi tapigpig rok. Ku yima fanay e re bugithin ney ni nge yip’ fan e t’ufeg ni ma dag e pi tapigpig rok Got ngorad. (2 Sam. 9:6, 7) Yul’yul’ rodad e rayog ni nge munmun me gel. Am lemnag rogon ni buch e re n’ey rok Daniel.

11. Mang reb e ban’en ni skengnag e yul’yul’ rok Daniel u nap’an ni ke pilibthir? (Mu guy e sasing ni bay u wuru’ e re ke babyor ney.)

¹¹ Boor yay ni un skengnag e yul’yul’ rok Daniel ngak Jehovah u n’umngin nap’an e yafos rok. Machane reb e tin th’abi ga’ e skeng ni mada’nag e yib ngak u nap’an ni ke pag 90 e duw rok. Ngiyal’ nem e ke milfan yu Babylon nga tan pa’ yu Media nge yu Persia ma Darius ni Pilung e ir e be gagiyegnag. Pi tayugang’ ni ur maruwelgad rok Darius ni Pilung e dubrad daken Daniel ma da ur ted fan e Got rok. Ere ra makathgad ni ngan thang e fan rok Daniel. Ra k’aringed e en pilung ni nge pi’ ba motochiyel nra m’ug riy ko ra par Daniel nib yul’yul’ ngak e Got rok fa en pilung. Kemus ni n’en nib t’uf ni nge rin’ Daniel ni nge micheg nib yul’yul’ ngak e en pilung ma taareb rogon ko tin ka bay e girdi’ e aram e nge tal ndab ki meybil ngak Jehovah u lan 30 e rran. Machane i siyeg ni nge rin’ e re n’ey. Bochan e re n’ey, ma aram mi non’ nga lan tafen e layon. Machane me tow’athnag Jehovah ko yul’yul’ ni tay ni aram e ayuweg nde k’ad e layon. (Dan. 6:12-15, 20-22) Ere uw rogon nrayog ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah ni bod Daniel?

12. Uw rogon ni yag ni nge par Daniel nib yul’yul’ ngak Jehovah?

¹² Ra ngad yul’yul’gad ngak Jehovah mab t’uf ni ngari gel e t’ufeg rodad ngak. I par Daniel nib yul’yul’ ngak Jehovah ni bochan e rib t’uf rok e Chitamangin ni bay u tharmiy. Dariy e maruwar riy nri t’uf Jehovah rok Daniel ni bochan e ma tay e tayim ni nga i fal’eg i lemnag pi fel’ngin Jehovah nge rogon ni ma dag. (Dan. 9:4) Ku ma fal’eg i lemnag urngin ban’en nib manigil ni ke rin’ Jehovah ni fan ngak nge girdi’ rok, ma ma pining e magar riy ngak.​—Dan. 2:20-23; 9:15, 16.

13. (a) Mang boch e magawon ni ma mada’nag e pi fel’ yangaren u lan e ulung rodad ni ma skengnag e yul’yul’ rorad? Mu weliy ban’en ni ke buch. (Kum guy e sasing.) (b) Mang e rayog ni nga mog u nap’an nra fith e girdi’ ko ba fel’ u wan’ e Pi Mich Rok Jehovah e pumoon ni ma un ko pumoon nge ppin ni ma un ko ppin fa danga’ nrogon ni ke m’ug ko fare video?

¹³ Pi fel’ yangaren u lan e ulung rodad e yad bod Daniel nib liyegrad e girdi’ ndarur ted fan Jehovah nge pi motochiyel rok. Pi girdi’ ney e  rayog ndubrad daken e piin nib t’uf Got rorad. Ku bay boch i yad ni ma guy rogon ni nge k’aring e marus ko pi fel’ yangaren ney ya nge dab kur yul’yul’gad ngak Jehovah. Mu tay fanam i yan ko n’en ni buch rok reb e pagel ni ma par u Australia ni ka nog Graeme ngak. Nap’an ni yan nga high school me mada’nag reb e magawon nib mo’maw’. I fith e sensey ko bitir u class rok ko mang e yad ra rin’ ni faanra bay reb e fager rorad ni ke yog ngorad ni ir reb e pagel ni ma un ko pagel ara ir reb e ppin ni ma un ko ppin. I yog e re sensey nem ni gubin e bitir u class nib fel’ u wan’rad e biney e ngongol e nga ranod ra sak’iygad nga bang u lan e re singgil nem, ma piin nde fel’ u wan’rad e biney e ngongol e nga ranod ra sak’iygad nga yugu bang. I yog Graeme ni gaar, “Gubin e bitir u lan e class nranod ra muulunggad nga taabang, ma yigoo gamow reb e pagel ni ku ir reb e Pi Mich e gu warow gu sak’iygow nga bang ni yigoo gamow.” N’en ni buch ni migid e ri skengnag e yul’yul’ rok Graeme ngak Jehovah. I yog ni gaar: “I moningnagmow e tin ka bay e bitir u class ni kub muun e sensey romad ngay nge mada’ ko ngiyal’ ni ke m’ay e class. Gu athamgil u rogon nrayog rog ni nggu weliy e michan’ rog u reb e kanawo’ nib puluw ma dabi m’ug riy ni kug damumuw, machane dariy taa ban’en ni gog ngorad nra motoyilgad ngay.” Uw rogon e re n’ey u wan’ Graeme? I yog ni gaar, “Dabug ni ma moningnageg e piin gamad nga class, machane rug felfelan’ ni bochan e gu par ni gub yul’yul’ ngak Jehovah mug weliy e michan’ rog.” c

14. Mang reb e kanawo’ nrayog ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah?

¹⁴ Faan gad ra folwok rok Daniel ni aram e ngari t’uf Jehovah rodad, ma aram e rayog ni ngad dugliyed u wan’dad ni ngad pared ni gad ba yul’yul’ ngak. Rra t’uf Jehovah rodad ni faan gad ra fil murung’agen pi fel’ngin. Bod nrayog ni ngad filed murung’agen e pi n’en ke sunmiy. (Rom. 1:20) Faanra ga baadag ni ngari t’uf Jehovah rom mu um tayfan, ma rayog ni ngam beeg fapi article ni bay u tan fare thin ni “Was It Designed?” ara mu yaliy e pi video ni bay riy. Ku rayog ni ngam man u daken e n’en ni bay ko fa gal ke brochure ni Was Life Created? nge The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking. Mu tay fanam i yan ko n’en ni yog reb e walag nib pin ni kab fel’ yangaren u Denmark ni ka nog Esther ngak u murung’agen e gal ke babyor ney ni gaar: “Rib manigil rogon ni be weliy boch ban’en. Gal ke brochure ney e der yog ngom e n’en nge mich u wan’um, ya kemus ni be yog boch ban’en nib riyul’ ma gur e ngam dugliy e n’en nge mich u wan’um.” Ben ni faan kan weliy murung’agen e yog ni gaar: “Gal ke babyor ney e ri gelnag e michan’ rog. I micheg ngog ni Got e sunmiy e yafos.” Tomuren ni ga ra fil e gal ke babyor ney ma dabisiy nra puluw u wan’um e n’en be yog e Bible ni be gaar: “Somol romad ma Got romad! Ba’ rogom ni nga nog e sorok ngom, min ta’ fam, ma ba’ rogom ni nge mil suwon urngin ban’en ngom. Yi gur e mu sunumiy urngin ban’en.”​—Rev. 4:11. d

15. Mang reb e kanawo’ nrayog ni ngari chugur e tha’ u thilmew Jehovah riy?

¹⁵ Reb e kanawo’ ni ngari t’uf Jehovah rodad riy e aram e ngad filed murung’agen Jesus ni Fak. Ireray e n’en ni rin’ reb e walag nib pin ni kab fel’ yangaren ni ma par u Chiyamen ni ka nog Samira ngak. I yog ni gaar: “I yag ni nggu nang Jehovah nib fel’ rogon u daken Jesus.” Nap’an ni kab bitir Samira mab mo’maw’ ni nge tamilang u wan’ nrayog ni nge mang Jehovah e fager rok mab t’uf rok. Machane rayog ni nge nang rogon laniyan’ Jesus. Ki ulul ngay ni gaar,  “Gu baadag Jesus ya ba gol ma ma t’ufeg e piin bitir.” Nap’an ni yoor ban’en ni fil u murung’agen Jesus, ma aram me yag ni nge chugur e tha’ u thilrow Jehovah. Mang fan? I yog ni gaar: “Munmun me tamilang u wan’ug ni Jesus e rib fel’ rogon ni ma m’ug rarogon e Chitamangin rok. Boor ban’en u rarogorow ni taareb rogon. Gu nang ni ireray reb i fan ni l’og Jehovah Jesus nga fayleng, ni aram e nge bing e kanawo’ ko girdi’ ni ngar nanged rarogon nib fel’ rogon.” (John 14:9) Faanra ga baadag ni ngari chugur e tha’ u thilmew Jehovah, mag tay e tayim ni ngam fil urngin ban’en nrayog ni ngam fil u murung’agen Jesus. Faan ga ra rin’ e re n’ey, ma aram e rra t’uf Jehovah rom mag par ni gab yul’yul’ ngak.

16. Mang angin nra yib ngodad ni faan gad ra par ni gad ba yul’yul’? (Psalm 18:25; Mikah 6:8)

¹⁶ Piin yad ba yul’yul’ e ba ga’ ni ma yag boch e fager ngorad nib chugur thilrad ma ma par e fager rorad ndabi kireb. (Ruth 1:14-17) Maku reb e, piin yad ba yul’yul’ ngak Jehovah e bay fan ni ngar pared nib gapas lanin’rad. Mang fan? Ya ke micheg Jehovah nra yul’yul’ ngak e piin yad ba yul’yul’ ngak. (Mu beeg e Psalm 18:25; Mikah 6:8. e) Am lemnag e re n’ey​—En Ke Sunmiydad ni gubin ma rayog rok e baadag ni ngari chugur thildad! Ma faanra ba chugur thildad ma dariy ban’en nrayog ni nge daregdad rok ndemtrug ko skeng, ara be’ ni be togopuluw ngodad, ara yam’. (Dan. 12:13; Luke 20:37, 38; Rom. 8:38, 39) Ere rib ga’ fan ni ngad folwokgad rok Daniel ma gad par ni gad ba yul’yul’ ngak Jehovah!

17-18. Ku mang e rayog ni ngad filed rok Daniel?

¹⁷ Kemus ni l’agruw i fel’ngin Daniel ni kad weliyed murung’agen ko re article ney. Machane ka boor ban’en nrayog ni ngad filed rok. Bod ni pilyeg Jehovah e changar rok nge guy boch ban’en, miki guy boch ban’en u malik’ay, miki pi’ Jehovah gelngin ni nge weliy fan boch e yiiy. Boor e pi yiiy ney ni ke lebug. Ma boch e be weliy murung’agen boch ban’en nra buch boch nga m’on ni bay rogon ngak urngin e girdi’ u fayleng.

¹⁸ Bin migid e article e gad ra weliy riy murung’agen l’agruw e yiiy ni yog Daniel. Ra tamilang e pi n’ey u wan’dad, ma aram e rayog ni nge ayuwegdad ni gad gubin ni ngad dugliyed boch ban’en u fithik’ e gonop e chiney. Ku rayog ni nge ayuwegdad ni ngad pared nib m’uthan’dad ma gad ba yul’yul’, ya nge yag nda pared ni kad fal’eged rogodad ni fan ko pi skeng ni bay da mada’naged ndab ki n’uw nap’an.