Àwọn kan rò pé tí àwọn bá kọ ẹni tí àwọn ń fẹ́ sílẹ̀, ìyẹn á mú kí ayé àwọn dára sí i. Ní ti àwọn míì, kò wù wọ́n kí ìgbéyàwó wọn tú ká, síbẹ̀ wọn ò lè fipá mú ẹnì kejì wọn kó má lọ. Àmọ́, ó fẹ́rẹ̀ẹ́ jẹ́ gbogbo àwọn tó kọ ara wọn sílẹ̀ ló pa dà wá rí i pé nǹkan le fún àwọn lẹ́yìn ìkọ̀sílẹ̀ ju bí àwọn ṣe rò lọ. Tó bá jẹ́ pé àìpẹ́ yìí ni ìwọ àti ẹni tí ò ń fẹ́ kọ ara yín sílẹ̀, ó ṣeé ṣe kí o ti rí i pé ìkọ̀sílẹ̀ wà lára ohun tó le jù láti fara dà. Á dáa ká jọ ṣàyẹ̀wò àwọn ìmọ̀ràn Bíbélì tó lè ràn ẹ́ lọ́wọ́ láti kojú àwọn ìṣòro tí ìkọ̀sílẹ̀ máa ń fà.

Ìdààmú tí ìṣòro owó, ọmọ títọ́ àti ìdánìkanwà máa ń fà fúnni kọjá wẹ́rẹwẹ̀rẹ, irú èrò bẹ́ẹ̀ kì í sì í kúrò lọ́kàn bọ̀rọ̀. Judith Wallerstein tó jẹ́ onímọ̀ nípa ìrònú àti ìwà ẹ̀dá sọ pé ọ̀pọ̀ ọdún lẹ́yìn tí tọkọtaya bá kọ ara wọn sílẹ̀ ni wọ́n á ṣì máa rò ó pé ẹnì kejì já àwọn jù sílẹ̀ tàbí pé ó dalẹ̀ àwọn. Wọ́n tiẹ̀ lè rò pé ṣe ni ìgbésí ayé kún fún ìjákulẹ̀, ìṣòro àti ìdánìkanwà.”

OHUN TÓ O LÈ ṢE

• Má ṣe bo ìbànújẹ́ mọ́ra. Tí o bá ṣì nífẹ̀ẹ́ ẹni tí ẹ ti jọ kọ ara yín sílẹ̀, àárò rẹ̀ á ṣì máa sọ ẹ́. Kódà, kí àárín  ẹ̀yin méjèèjì máà gún nígbà tí ẹ wà pa pọ̀, ó ṣì lè máa dùn ẹ́ gan-an pé o kò láyọ̀ bó o ṣe rò pé wàá ní nínú ìgbéyàwó. (Òwe 5:18) Tó bá ń ṣe ẹ́ bíi pé kí o sunkún má ṣe pa ẹkún yẹn mọ́ra nítorí ìtìjú, torí pé “ìgbà sísunkún” wà.—Oníwàásù 3:1, 4.

• Má ṣé máa dá wà. Lóòótọ́, ó lè wù ẹ́ pé kó o dá wà kí o lè dárò ohun tó ṣẹlẹ̀. Àmọ́ dídáwà yẹn kò tún gbọ́dọ̀ pọ̀ jù. (Òwe 18:1) Gbìyànjú kó o máa sọ̀rọ̀ tó ń gbéni ró tó o bá wà láàárín àwọn ọ̀rẹ́ rẹ, torí bí o bá ń ṣàròyé ṣáá nípa ẹni tí ò ń fẹ́ tẹ́lẹ̀, o lè mú kí ọ̀rọ̀ náà sú àwọn tí ò ń rojọ́ fún, wọ́n tiẹ̀ lè máa yẹra fún ẹ tó bá yá. Tó bá pọn dandan kó o ṣe àwọn ìpinnu pàtàkì kan lẹ́yìn ìkọ̀sílẹ̀, á dáa kó o kọ́kọ́ gba ìmọ̀ràn lọ́dọ̀ ẹnì kan tí o fọkàn tán.

• Máa tọ́jú ara rẹ. Ìkọ̀sílẹ̀ sábà máa ń fa àárẹ̀ síni lára, irú bí ẹ̀jẹ̀ ríru tàbí akọ ẹ̀fọ́rí, ìyẹn túúlu. Ìdí nìyẹn tó fi yẹ kí o máa jẹun déédéé, kí o máa ṣeré ìmárale, kí o sì máa sùn dáadáa.—Éfésù 5:29.

• Kó àwọn nǹkan tó lè mú kí inú ẹni tí ẹ jọ kọ ara yín sílẹ̀ máa bí ẹ kúrò nítòsí, tó fi mọ́ àwọn nǹkan tí o kò nílò mọ́. Àmọ́, tọ́jú àwọn ìwé ìsọfúnni tó ṣe pàtàkì. Tí o bá mọ̀ pé gbogbo ìgbà tó o bá ń rí fọ́tò ìgbéyàwó rẹ ni ọkàn rẹ á máa bà jẹ́, á dáa kí o palẹ̀ rẹ̀ mọ́ kí o sì tọ́jú wọn fún àwọn ọmọ rẹ.

• Yẹra fún èrò tí kò tọ́. Obìnrin kan tó ń jẹ́ Olga kọ ọkọ rẹ̀ sílẹ̀ torí pé ó ṣe panṣágà. Ó ní: “Gbogbo ìgbà ni mo máa ń bi ara mi pé, ‘kí ló wà lára obìnrin yẹn tí kò sí lára mi?’” Àmọ́ Olga wá rí i pé tí òun bá ń gba èrò òdì yìí láyè òun á kàn máa fa ‘ìdààmú bá ẹ̀mí’ ara òun ni.—Òwe 18:14.

  Àwọn míì ti wá rí i pé tí àwọn bá ń kọ bí nǹkan ṣe rí lára àwọn sínú ìwé, ọkàn àwọn máa ń balẹ̀, ara sì máa ń tu àwọn. Àmọ́ bí o bá pinnu láti máa kọ èrò rẹ sílẹ̀, á dáa kí o máa kọ èrò tó dáa tó o fẹ́ fi rọ́pò èrò òdì tó o ní tẹ́lẹ̀. (Éfésù 4:23) Gbé àpẹẹrẹ méjì yìí yẹ̀ wò:

  Èrò òdì: Èmi ni mo fà á ti ẹnì kejì mi fi lọ hùwà àìṣòótọ́.

  Èrò tó dáa: Ká ní mo tiẹ̀ níwà kan tí kò dáa, ẹnì kejì mi ò lẹ́tọ̀ọ́ láti tìtorí ìyẹn ṣèṣekúṣe.

  Èrò òdì: Ó dà bíi pé mo ṣi ọkọ fẹ́, mo kàn fi gbogbo àkókò tó yẹ kí n fi ṣe nǹkan gidi láyé mi ṣòfò lọ́dọ̀ rẹ̀ ni.

  Èrò tó dáa: Ohun tó lè múnú mi dùn ni pé kí n gbà pé ohun tó ṣẹlẹ̀ ti ṣẹlẹ̀, kí n sì máa gbé ayé mi lọ.

• Má ṣe fetí sí ọ̀rọ̀ tó ń duni. Bí àwọn ẹbí àti ọ̀rẹ́ wa bá tiẹ̀ fẹ́ràn wa, wọ́n lè sọ̀rọ̀ tó máa dùn wá. Bí àpẹẹrẹ, wọ́n lè sọ pé: ‘Kò tiẹ̀ yẹ kí o fẹ́ irú obìnrin yẹn tẹ́lẹ̀,’ tàbí kí wọ́n sọ pé ‘Ọlọ́run kórìíra ìkọ̀sílẹ̀.’ * Ìmọ̀ràn Bíbélì ni pé: “Má fi ọkàn-àyà rẹ sí gbogbo ọ̀rọ̀ tí àwọn ènìyàn lè máa sọ.” (Oníwàásù 7:21) Obìnrin kan tó ń jẹ́ Martina tí òun àti ọkọ rẹ̀ kọ ara wọn sílẹ̀ lọ́dún méjì sẹ́yìn, sọ pé: “Dípò kí n máa ro àròdùn lórí ọ̀rọ̀ tó ń duni tí wọ́n bá sọ sí mi, ṣe ni mo máa ń gbìyànjú láti máa wo nǹkan bí Ọlọ́run ṣe máa wò ó. Torí pé ìrònú tirẹ̀ ga ju tiwa lọ.”—Aísáyà 55:8, 9.

• Máa Gbàdúrà sí Ọlọ́run. Ọlọ́run rọ àwọn olùjọ́sìn rẹ̀ pé kí wọ́n ‘kó gbogbo àníyàn wọn lé òun,’ pàápàá lákòókò tí wọ́n bá ní ìdààmú ọkàn.—1 Pétérù 5:7.

Obìnrin kan tó ń jẹ́ Juliana, tó lo ọdún mọ́kànlá [11] nílé ọkọ sọ pé: “Mo bẹ ọkọ mi pé kó má kọ̀ mí sílẹ̀, àmọ́ ó kọ̀ mi. Inú òun àti obìnrin tí ó lọ fẹ́ ń bí  mi gan-an ni.” Bí ọ̀pọ̀ àwọn tó ti kọ ara wọn ṣe máa ń bínú sí ara wọn nìyẹn, kódà lẹ́yìn ọ̀pọ̀ ọdún tí wọ́n bá ti fi ara wọn sílẹ̀. Àmọ́ tí ọmọ bá ti wà láàárín àwọn méjèèjì, kò sí bí wọn ò ṣe ní máa bá ara wọn sọ̀rọ̀.

OHUN TÓ O LÈ ṢE

• Máa bá ẹni tó o fẹ́ tẹ́lẹ̀ sọ̀rọ̀ tọ̀wọ̀tọ̀wọ̀. Àwọn ohun tó bá pọn dandan nìkan ni kẹ́ ẹ máa sọ, sì jẹ́ kó mọ níwọ̀n. Ọ̀pọ̀ tí rí i pé ìmọ̀ràn yìí mú kí àlàáfíà wà láàárín àwọn.—Róòmù 12:18.

• Má ṣe máa sọ̀rọ̀ burúkú sí ẹni tó o fẹ́ tẹ́lẹ̀. Tó bá ṣe ohun tó múnú bí ẹ, máa rántí ìmọ̀ràn Bíbélì tó sọ pé: “Ẹnikẹ́ni tí ó bá fawọ́ àwọn àsọjáde rẹ̀ sẹ́yìn kún fún ìmọ̀.” (Òwe 17:27) Tí ẹ bá jọ ń sọ̀rọ̀, tí ó sì ti ń di àríyànjiyàn, tọ́rọ̀ náà ò sì fẹ́ lójú mọ́, o lè sọ pé: “Màá lọ ronú sí ọ̀rọ̀ yẹn, àá tún máa ríra nígbà míì.”

• Rí i pé gbogbo àkọsílẹ̀ tó dà yín pọ̀ tẹ́lẹ̀ lo fòpin sí, irú bí ohun tó ní í ṣe pẹ̀lú ọ̀rọ̀ òfin, ìnáwó àti àkọsílẹ̀ ní ilé ìwòsàn.

Obìnrin kan tó ń jẹ́ Maria sọ bí nǹkan ṣe rí lẹ́yìn tí òun àti ọkọ rẹ̀ kọ ara wọn sílẹ̀, ó ní: “Gbogbo ìgbà ni ọmọbìnrin mi kékeré máa ń sunkún, bó ṣe tún bẹ̀rẹ̀ sí í tọ̀ sílé nìyẹn. Ọmọbìnrin mi àgbà náà kì í fẹ́ sọ ohun tó wà lọ́kàn rẹ̀ fún mi.” Ó tiẹ̀ lè jẹ́ pé ìgbà tí àwọn ọmọ rẹ máa nílò rẹ gan-an ni wàá máa rò ó pé o kò ráyè tàbí pé kò sí ohun tó o lè ṣe láti ràn wọ́n lọ́wọ́.

OHUN TÓ O LÈ ṢE

• Rọ àwọn ọmọ rẹ kí wọ́n máa bá ẹ sọ̀rọ̀ kódà tó o bá tiẹ̀ wò ó pé ọ̀rọ̀ tí wọ́n sọ ju ẹnu wọn lọ.—Jóòbù 6:2, 3.

• Má gbàgbé bí o ṣe jẹ́ sí àwọn ọmọ rẹ. Ó lè wù ẹ́ pé kí o rí ẹni fọ̀rọ̀ lọ̀, àwọn ọmọ rẹ sì lè fẹ́ kó o fi àwọn ṣe alábàárò rẹ. Àmọ́, ìyẹn kò bá a mu rárá, torí pé kò dáa kí àwọn ọmọ kéékèèké máa kó ìṣòro àgbàlagbà lé ọkàn. (1 Kọ́ríńtì 13:11) Má sẹ sọ àwọn ọmọ rẹ tó ṣì kéré di alábàárò rẹ tàbí kí ìwọ àti ẹni tó o fẹ́ tẹ́lẹ̀ wá máa rán ọmọ sí ara yín.

• Jẹ́ kí ayé ọmọ rẹ ní ìtumọ̀. Tó o bá fẹ́ bẹ́ẹ̀, o ṣì lè wà nílé tí ẹ̀ ń gbé tẹ́lẹ̀, kó o sì máa bá ìgbòkègbodò tẹ́ ẹ máa ń ṣe tẹ́lẹ̀ lọ. Ó tún ṣe pàtàkì pé kó o má ṣe jáwọ́ nínú ìjọsìn Ọlọ́run, kí ìwọ àti àwọn ọmọ rẹ máa ka Bíbélì kẹ́ ẹ sì máa jọ́sìn Ọlọ́run pa pọ̀ gẹ́gẹ́ bí ìdílé.—Diutarónómì 6:6-9.

Bó tilẹ̀ jẹ́ pé ẹ ti kọ ara yín sílẹ̀, o ṣì lè máa gbé ayé rẹ lọ. Ọdún mẹ́rìndínlógún [16] ni obìnrin kan tó ń jẹ́ Melissa fi wà nílé ọkọ, ó sọ pé: “Nígbà tí èmi àti ọkọ mi kọ ara wa sílẹ̀, mo bẹ̀rẹ̀ sí í rò ó pé, ‘kì í ṣe báyìí ni mo fẹ́ kí ayé mi rí.’” Àmọ́ ní báyìí, ó ń gbé ayé rẹ̀ nìṣó láìka ti ipò tó wà sí. Ó tún sọ pé: “Mi ò yọ ara mi lẹ́nu mọ́, mo ti gbà pé ohun tó ṣẹlẹ̀ ti ṣẹlẹ̀, látìgbà yẹn ni ọkàn mi ti fúyẹ́.”