“Ohun tí ojú àwọn obìnrin máa ń rí tí wọ́n bá ń bàlágà kì í ṣe kékeré. Wọ́n máa ń kojú ìnira, nǹkan ìdọ̀tí tí wọ́n máa ń rí sì máa ń tojú sún wọn. Lọ́rọ̀ kan ṣá, kì í rọrùn fún wọn!”​—Oksana.

 “Ìgbà míì inú mi á dùn, tó bá yá, inú mi á bà jẹ́. Mí ò mọ̀ bóyá bó ṣe ń ṣe gbogbo ọkùnrin nìyẹn, àmọ́ bó ṣe ń ṣe èmi nìyẹn.”​—Brian.

 Tó o bá ń bàlágà, ó lè máa dùn mọ́ ẹ, kó sì tún máa dẹ́rù bà ẹ́! Àmọ́ báwo lo ṣe lè kojú rẹ̀?

•  Kí ni ìbàlágà?

•  Ara ẹ máa yí pa dà

•  Ìmọ̀lára àti ìṣesí ẹ máa yí pa dà

•  Ohun tó o lè ṣe

 Ìbàlágà jẹ́ ìgbà kan ní ìgbésí ayé èèyàn téèyàn máa ń yára dàgbà di géńdé, tí ìmọ̀lára èèyàn á sì máa yí pa dà. Ìyípadà yìí máa ń lágbára, torí àwọn ẹ̀yà ara rẹ á máa yára dàgbà sí i, àwọn ohun kan á sì máa yí pa dà lára rẹ. Tó bá wá yá, wàá dẹni tó máa lè bímọ.

 Àmọ́ ìyẹn ò túmọ̀ sí pé ọmọ bíbí ló kàn o. Bó o ṣe ń bàlágà á kàn jẹ́ kó o mọ̀ pé o kì í ṣe ọmọdé mọ́ ni, ìyẹn sì lè jẹ́ kó o máa ronú ohun tó lè ṣẹlẹ̀ sí ẹ, tàbí kó máa bà ẹ́ nínú jẹ́ nígbà míì.

 Ìbéèrè: Ọmọ ọdún wo lo rò pé ó yẹ kéèyàn ti bẹ̀rẹ̀ sí i bàlágà?

• 8

• 9

• 10

• 11

• 12

• 13

• 14

• 15

• 16

 Ìdáhùn: Téèyàn bá ti pé ìkankan nínú àwọn ọdún yìí, ó lè bẹ̀rẹ̀ sí í bàlágà.

 A jẹ́ pé kò sídìí fún ẹ láti máa yọ ara ẹ lẹ́nu tó o bá ti ń sún mọ́ ọmọ ọdún mẹ́rìndínlógún, tó ò sì tíì máa bàlágà. Má sì jẹ́ kó yà ẹ́ lẹ́nu tó ò bá tíì pé ọmọ ọdún mẹ́wàá tó o sì ti ń bàlágà. Èèyàn ò lè pinnu ìgbà tóun máa bẹ̀rẹ̀ sí í bàlágà torí ara yàtọ̀ sára.

 Téèyàn bá ti ń bàlágà, ohun tó sábà máa ń tètè kíyè sí ni pé àwọn ẹ̀yà ara rẹ̀ á máa yára dàgbà. Ìṣòro tó kàn wà níbẹ̀ ni pé àwọn ẹ̀yà ara ọ̀hún kì í dàgbà bákan náà, àwọn ibì kan máa ń yára dàgbà tàbí tóbi ju àwọn míì lọ. Torí náà, máà jẹ́ kó ṣàjèjì sí ẹ, bí àpẹẹrẹ, bó o ṣe ń rìn lè fẹ́ máa yí pa dà sí ti tẹ́lẹ̀ torí pé àwọn ẹ̀yà ara kan ti tóbi sí i tàbí gùn sí i. Fọkàn balẹ̀, gbogbo ẹ̀ ṣì máa wà bó ṣe yẹ kó wà.

 Àwọn ohun míì tún máa yí pa dà lára ẹ bó o ṣe ń bàlágà.

 Lára ọkùnrin:

•   Ẹ̀yà ìbímọ á máa tóbi sí i

•   Irun máa hù ní abíyá, abẹ́ àti ojú

•   Ohùn máa ki

•   Ara ẹ lè máa dédé dìde, kí àtọ̀ sì dà lára ẹ nígbà tó ò ń sùn lóru

 Lára obìnrin:

•   Ọmú máa tóbi sí i

•   Irun máa hù ní abíyá àti abẹ́

•   Nǹkan oṣù á bẹ̀rẹ̀ sí í wá

 Lára ọkùnrin àti obìnrin:

•   Ara ẹ lè fẹ́ máa rùn torí òógùn àti kòkòrò àrùn tó ń fa òórùn.

   Àbá: Tó o bá ń wẹ̀ déédéé, tó o sì ń lo lọ́fíńdà tàbí ìpara tó ń dín òórùn kù, ara ẹ ò ní máa rùn.

•   Ìrorẹ́ á máa yọ sí ẹ lára torí kòkòrò tó ń wo ibi tí òróró ti ń sun lára.

   Àbá: Bó tiẹ̀ jẹ́ pé ìrorẹ́ kì í lọ bọ̀rọ̀, ó máa dín kù tó o bá ń fọ ojú ẹ déédéé, tó o sì ń lo ìpara ojú tó ń fọ ìdọ̀tí àti òróró.

 Báwọn ẹ̀yà ara ẹ ṣe ń dàgbà sí i, bó o ṣe ń ronú àti bí nǹkan ṣe máa ń rí lára ẹ náà á máa yí pa dà. Ìṣesí rẹ tiẹ̀ lè ṣàdédé máa yí pa dà.

 “Lọ́jọ́ míì, ẹkún ni màá sun, lọ́jọ́ kejì báyìí, ara mi á yá gágá. Inú lè bí mi nísìnyí o, tó bá fi máa ṣe díẹ̀, inú yàrá ni màá lọ ti ara mi mọ́, tí màá máa ronú.”​—Oksana.

 Ọ̀pọ̀ ọ̀dọ́ tó ń bàlágà ló máa ń bẹ̀rù tí wọ́n á sì máa ṣọ́ra ṣe, àfi bíi pé gbogbo èèyàn ló ń wò wọ́n tó sì ń ṣọ́ wọn. Èyí tó wá máa ń bọ̀rọ̀ jẹ́ fún wọn ni pé ìrísí wọn ti ń yàtọ̀, àwọn èèyàn á sì máa tètè kíyè sí i!

 “Nígbà tí mo bẹ̀rẹ̀ sí í bàlágà, ṣe ni mo máa ń mọ̀ọ́mọ̀ wọ aṣọ tó tóbi, màá wá máa ṣe bí ẹni tó rẹ̀. Lóòótọ́, mo mọ ohun tó fà á tí ara mi fi ń yí pa dà, àmọ́ kò bá mi lára mu rárá, ó máa ń tì mí lójú nígbà míì. Torí bí ara mi ṣe rí látilẹ̀ kọ́ nìyẹn.”​—Janice.

 Èyí tó ṣeé ṣe kó wá fọba lé e ni ojú tí wàá máa fi wo ẹni tí kì í ṣe ọkùnrin tàbí obìnrin bíi tìẹ.

 “Mi kì í rò ó pé ṣe làwọn ọkùnrin ń da èèyàn láàmú mọ́. Ọ̀pọ̀ wọn tiẹ̀ ti wá ń wù mí báyìí, kéèyàn yófẹ̀ẹ́ ẹnì kan kì í kúkú ṣe nǹkan bàbàrà. Kódà, ‘ta lò ń fẹ́’ lọ̀pọ̀ èèyàn wá ń sọ kiri.’”​—Alexis.

 Àwọn ọ̀dọ́ kan máa ń kíyè sí i pé bí àwọn ṣe ń bàlágà, ọkùnrin tàbí obìnrin bíi tàwọn lọkàn àwọn máa ń fà sí. Tó bá ṣẹlẹ̀ sí ẹ, ìyẹn ò túmọ̀ sí pé abẹ́yà-kan-náà-lòpọ̀ ni ẹ́. Lọ́pọ̀ ìgbà, kì í pẹ́ tírú ìmọ̀lára yẹn fi máa ń pòórá.

 “Ọkàn mi bẹ̀rẹ̀ sí í fà sí àwọn ọkùnrin bíi tèmi torí mo máa ń rí àwọn tó rẹwà jù mí lọ dáadáa nínú wọn. Ìgbà tí mo fi máa dàgbà díẹ̀ sí i ni mo bá tún kíyè sí i pé àwọn obìnrin lọkàn mi ń fà sí. Tọkùnrin tobìnrin lọkàn mi wá ń fà sí. Ìyẹn ti di ìtàn báyìí ṣá!”​—Alan.

•    Gbìyànjú láti fi ojú tó tọ́ wò ó. Ká sòótọ́, àwọn ohun kan máa yí pa dà lára ẹ bó o ṣe ń bàlágà, ojú tó o fi ń wo nǹkan àti bọ́rọ̀ ṣe máa ń rí lára ẹ náà máa yí pa dà, àmọ́ ó máa ṣe ẹ́ láǹfààní. Ọ̀rọ̀ tí onísáàmù náà, Dáfídì sọ tiẹ̀ lè mú kó dá ẹ lójú, ó sọ pé: “Lọ́nà amúnikún-fún-ẹ̀rù ni a ṣẹ̀dá mi tìyanu-tìyanu.”​—Sáàmù 139:14.

•   Má fi ara ẹ wé ti ẹlòmíì, kó o sì gbìyànjú láti máà jẹ́ kí bó o ṣe rí gbà ẹ́ lọ́kàn jù. Bíbélì sọ pé: “Ènìyàn . . . ń wo ohun tí ó fara hàn sí ojú; ṣùgbọ́n ní ti Jèhófà, ó ń wo ohun tí ọkàn-àyà jẹ́.”​—1 Sámúẹ́lì 16:7.

•   Máa ṣe eré ìmárale dáadáa, kó o sì máa sinmi. Tó o bá ń sùn dáadáa, o ò ní máa tètè bínú, kò ní máa rẹ̀ ẹ́ jù, o ò sì ní máa fi gbogbo ìgbà sorí kọ́.

•   Má kàn gbà pé òótọ́ ni gbogbo èrò òdì tó ń wá sí ẹ lọ́kàn.’ Rò ó dáadáa, ṣé lóòótọ́ ni gbogbo èèyàn ń ṣọ́ ẹ? Táwọn èèyàn bá tiẹ̀ ń sọ oríṣiríṣi nǹkan nípa ìrísí ẹ tó ń yí pa dà, ìwọ ronú nípa àǹfààní tó wà nínú bí ìrísí ẹ ṣe ń yí pa dà. Bíbélì sọ pé: “Má fi ọkàn-àyà rẹ sí gbogbo ọ̀rọ̀ tí àwọn ènìyàn lè máa sọ.”​—Oníwàásù 7:​21.

•   Tó bá ń ṣe ẹ́ bíi kó o ní ìbálòpọ̀, kọ́ bó o ṣe lè séra ró. Bíbélì sọ pé: “Ẹ máa sá fún àgbèrè. . . . Ẹni tí ó bá ń ṣe àgbèrè ń ṣẹ̀ sí ara òun fúnra rẹ̀.”​—1 Kọ́ríńtì 6:18.

•   Bá òbí ẹ tàbí àgbàlagbà kan tó ṣe é fọkàn tán sọ̀rọ̀ nípa ẹ̀. Lóòótọ́ ó lè kọ́kọ́ ṣe ẹ́ bákàn láti bá wọn sọ̀rọ̀. Àmọ́ o ò ní kábàámọ̀ pé o ṣe é, torí wọ́n máa ràn ẹ́ lọ́wọ́ gan-an.​—Òwe 17:17.

 Òótọ́ ibẹ̀ ni pé: Kì í rọrùn téèyàn bá ń bàlágà. Àmọ́ lásìkò yẹn, wàá dàgbà sí i, bó o ṣe ń ronú àti bí nǹkan ṣe ń rí lára ẹ máa dáa sí i, wàá sì tún lè sún mọ́ Ọlọ́run​—1 Sámúẹ́lì 2:26.