LE BAʼAXOʼOB K-LÍIʼSMOʼ
U testigoʼob Jéeoba yaan Nueva Zelandaeʼ, ¿taak wa u beetkoʼob loob tiʼ u maasil?
Tu kʼiinil 21 tiʼ octubre tiʼ 1940, u gobiernoil Nueva Zelandaeʼ tu yaʼaleʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ ku binoʼob tu contra le gobiernooʼ yéetel ku beetkoʼob loob tiʼ u máakiloʼob le luʼumiloʼ. Kex yaʼab problemas tu taasaj le baʼax aʼalaʼab tu contraʼoboʼ letiʼobeʼ maʼ xuʼul u meyajtikoʼob Jéeobaiʼ. Seguernaj u muchʼkubaʼob utiaʼal u kaanbaloʼob tiʼ Jéeoba kex u yojloʼob jeʼel u atacartaʼaloʼob wa jeʼel tak u bisaʼaloʼob kʼalbileʼ.
Andy Clarke, u yíicham juntúul u testigo Jéeoba ku kʼaabaʼtik Maryeʼ, tu yileʼ u yataneʼ deporsi u chʼaʼtukultmaj maʼ u xuʼulul u bin reunión kex u yojel jeʼel tak u kʼaʼalaleʼ. Andyeʼ maʼ suuk u láakʼintik kaʼach u yatan teʼ tuʼux ku bin kaanbaloʼ, chéen baʼaleʼ le ka tu yojéeltaj jeʼel u kʼaʼalal u yataneʼ tu chʼaʼtuklaj u láakʼintik. Tu yaʼalajtiʼ: «Wa yaan a bisaʼal cárceleʼ, ka bisaʼaken tak teen». Desde teʼ kʼiin jeʼeloʼ Andyeʼ káaj u láakʼintik u yatan tiʼ tuláakal le reuniónoʼoboʼ. Ka máan kʼiineʼ Andyeʼ okjaʼanaji. Le baʼax tu chʼaʼtuklaj u beetik Maryoʼ chéen junpʼéel ejemplo tiʼ le baʼax tu beetaj le sukuʼunoʼob kajaʼanoʼob kaʼach Nueva Zelanda tu kʼiiniloʼob le kaʼapʼéel nojoch guerraoʼ.
Maʼ xuʼul u adorarkoʼob Jéeobaiʼ
Juntéenjeak le táan u kʼaʼaytaj John Murrayoʼ, juntúul sukuʼun yaan 78 años tiʼeʼ, maʼach tumen le policíaoʼ. Le sukuʼunoʼ taʼak u pool, aʼalaʼabeʼ táan bin u líiʼsik máakoʼob tu contra le gobiernooʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼ chéen letiʼ taʼak u pooliʼ, taʼak xan u pool u maasil sukuʼunoʼob yéetel bisaʼaboʼob tu táan le tribunaloʼoboʼ. Yanoʼobeʼ multartaʼaboʼob, uláakʼoʼobeʼ kʼaʼaloʼob maas tiʼ tres meses yéetel lelaʼ maʼ chéen juntéen bey beetaʼabiktiʼoboʼ.
Yoʼolal le baʼax tsʼoʼok u kankoʼob teʼ Bibliaoʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ maʼ tu yóotaj u beetoʼob le servicio militaroʼ (Isaías 2:4). Como taak u yuʼubikoʼob u tʼaan Jéeobaeʼ maʼ táakpajoʼob teʼ guerra le ka aʼalaʼabtiʼoboʼ, le oʼolal jach maltratartaʼaboʼob. Kex ochenta u túulal sukuʼunoʼob bisaʼaboʼob kʼalbil tuʼux jach keʼel yéetel sen maltratartaʼaboʼob, kex beyoʼ seguernaj u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel kiʼimak óolal.
Letiʼobeʼ maʼ tu perdertoʼob tiempoiʼ, tu séebaʼanil káaj u muchʼkubaʼob bey múuchʼulileʼ. Ku muchʼkubaʼob utiaʼal u kaanbaloʼob tiʼ Jéeoba yéetel ku tsikbaltikoʼob tiʼ uláakʼ máakoʼob baʼax ku yaʼalik u le Bibliaoʼ. Yaan tuʼuxoʼobeʼ béeychaj u beetik u asambleaʼob, chéen baʼaleʼ kʼaʼabéet tiaʼan juntúul soldado ilik baʼax ku beetkoʼobiʼ. Yaʼab tiʼ le máaxoʼob kʼalaʼanoʼob kaʼach teʼ campos de detenciónoʼ tiʼ tu kʼaj óoltoʼob u jaajiliʼ yéetel tiʼ xan okjaʼanajoʼobiʼ.
Bruce, u tʼuupil u hijo Andy yéetel Mary t-aʼalaj tu káajbaleʼ, tu yilaj u maas muʼukʼaʼankúuntik u fe ichil le bukaʼaj tiempo bisaʼan kʼalbiloʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «In tiaʼal teneʼ bey jeʼex in bin escuelaeʼ. Béeychaj in tsikbal yéetel sukuʼunoʼob úuch káajak u meyajtikoʼob Jéeoba yéetel yaʼab baʼax tin kanaj tiʼob».
Tu añoil 1944, le gobiernooʼ tu yaʼalaj yaan u jáalkʼabtik jujuntúul tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ u nuuktakil le soldadoʼoboʼ maʼ tu chaʼajoʼobiʼ, tumen tu yaʼaloʼobeʼ wa ku jáalkʼabtikoʼobeʼ yaan u seguer u tsikbaltikoʼob u tʼaan Dios tiʼ le máakoʼoboʼ. Le informe tsʼíibtaʼaboʼ ku yaʼalik kaʼachi: «U jaajileʼ minaʼan libertad tiʼob utiaʼal u tsikbaltikoʼob u tʼaan Dios tiʼ u maasil, pero mix bikʼin kun kʼexbil u tuukuloʼob mix u maʼakal u chiʼob».
Maʼ tu beetkoʼob loob tiʼ u maasil
Le ka prohibirtaʼab le baʼax ku beetik u testigoʼob Jéeoba Nueva Zelandaoʼ jach yaʼab tuʼuxoʼob ojéeltaʼabi, yaʼab máakoʼob taakchaj u yojéeltikoʼob baʼax úuchi. Ka máan kʼiineʼ yaʼab máaxoʼob tu tsʼáajoʼob cuenta maʼ jaaj le baʼax aʼalaʼaboʼ. Tu tsʼáajoʼob cuenta xaneʼ le xiiboʼob yéetel le koʼoleloʼob meyajtik Diosoʼ utsul máakoʼob. Le baʼax úuchaʼ tu beetaj u maas yaʼabtal u testigoʼob Jéeoba Nueva Zelanda. Tu añoil 1939, chéen 320 Testigoʼob yaniʼ pero tu añoil 1945, tu chukaj 536 u túulal.
Jujuntúul tiʼ le máaxoʼob yaan autoridad tiʼoboʼ utsoʼob yéetel tu tsʼáajoʼob cuenta maʼ maʼalob úuchik u prohibirtaʼal le baʼax ku beetik le Testigoʼoboʼ. Juntéeneʼ taʼak u pool juntúul u testigo Jéeoba tumen táan u tsikbaltik u tʼaan Dios tiʼ uláakʼ máakoʼob, pero le juezoʼ maʼ tu yóotaj u beet le juiciooʼ. Le ka tsʼoʼok u yuʼubik le takpool ku beetaʼaloʼ le juezoʼ tu yaʼalaj: «Jach suʼtsil le takpool ku beetaʼalaʼ. Maʼ junpʼéel kʼeban u tʼoʼoxol Bibliaʼob tiʼ le máakoʼoboʼ. Le takpoolaʼ ku bin tu contra u derechos máak».
Le táan u bin u tsʼoʼokol le guerraoʼ chaʼab u kaʼa kʼaʼaytaj u testigoʼob Jéeoba, le oʼolal tu maas tsʼáaj u yóol u tsikbaltoʼob u tʼaan Dios tiʼ le máakoʼoboʼ. Tu añoil 1945, le sucursaloʼ tu túuxtaj cartaʼob tiʼ le congregaciónoʼob yanoʼob Nueva Zelandaoʼ. Le cartaoʼ tu yaʼalaj: «Unaj k-eʼesik utsil tiʼ tuláakal máak yéetel maʼ unaj k-baʼateʼel tu yéeteloʼobiʼ. Maʼ u tuʼubul teʼexeʼ le máakoʼoboʼ jach ku creerkoʼob baʼax ku kaʼansaʼaltiʼob tu religiónoʼob yéetel jach u kʼáatoʼob kuxtal jeʼex u kaʼansaʼaltiʼoboʼ [...]. Kʼaʼajakteʼexeʼ le máakoʼobaʼ u mejen tamanoʼob Jéeoba le oʼolal kʼaʼabéet k-natsʼkoʼob tu yiknal bey xan le Reinooʼ».
Teʼ kʼiinoʼobaʼ u testigoʼob Jéeoba kajaʼanoʼob Nueva Zelandaeʼ ku tsikbaltikoʼob tiʼ u vecinoʼob yéetel tiʼ le turistaʼob baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Juntéeneʼ tu kaajil Turangieʼ kantúul tiʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ tsikbalnajoʼob yéetel 67 u túulal turistaʼob ku taaloʼob tiʼ 17 luʼumiloʼob, lelaʼ úuch chéen ichil wa jaypʼéel horaʼob.
Le máakoʼob kajaʼanoʼob Nueva Zelandaoʼ ku tsʼáaikoʼob cuentaeʼ u testigoʼob Jéeobaeʼ maʼ kʼasaʼanoʼobiʼ yéetel maʼ taak u beetkoʼob loob tiʼ mix máakiʼ. Tsʼoʼok u tsʼáaikoʼob cuenta xaneʼ letiʼobeʼ jach ku respetarkoʼob le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ. Cada añoeʼ tu lu’umil Nueva Zelandaeʼ u cientosil máakoʼob ku káajal u meyajtikoʼob Jéeoba. Desde tu añoil 2019, teʼ luʼumilaʼ yaan maas tiʼ catorce mil Testigoʼob meyajtik Jéeoba yéetel kiʼimak óolaliʼ.
Sukuʼunoʼob u muchʼmubaʼob u xokoʼob le Biblia le maʼ sen úuch prohibirtaʼak u meyaj le Testigoʼob tu añoil 1940
Mejen najoʼob beetaʼab teʼ campo de detenciónoʼ (Isla del norte, Nueva Zelanda)
Campo de detención yaan Hautu (Isla del norte, Nueva Zelanda)
U testigoʼob Jéeoba u muchʼmubaʼob tu añoil 1949, letiʼobeʼ kʼaʼaloʼob yoʼolal baʼax ku creerkoʼob