XOOK 16
Unaj k-tsʼáaikba tu contra le Kʼaasilbaʼaloʼ
«Tsʼáabaʼex tu contra le Kʼaasilbaʼaloʼ, letiʼ túuneʼ bíin áalkabnak tiʼ teʼex» (SANTIAGO 4:7).
1, 2. ¿Baʼax unaj k-kʼaj óoltik yoʼolal le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ?
LE KUXTAL ku yaʼalik Jéeoba u tsʼáaiktoʼon teʼ túumben luʼumoʼ jach táaj jatsʼuts. Yaan u yantaltoʼon le jatsʼuts kuxtal u kʼáat Dios ka yanaktoʼonoʼ. Chéen baʼaleʼ teʼ kʼiinoʼobaʼ le yóokʼol kaabaʼ tiaʼan yáanal u kʼab le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ (2 Corintios 4:4). Kex maʼ tu páajtal k-ilkoʼobeʼ k-ojel jach tu jaajil yanoʼob yéetel jach yaan u poderoʼob.
2 Teʼ xookaʼ yaan k-ilik baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ k-náachtal tiʼ Jéeoba yéetel utiaʼal k-kanáantikba tiʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ. Jéeobaeʼ yaan u yáantkoʼon, chéen baʼaleʼ kʼaʼabéet k-kʼaj óoltik baʼax ku meyaj tiʼ u Kʼaasilbaʼal yéetel tiʼ u demonioʼob utiaʼal u tuskoʼonoʼob yéetel utiaʼal u beetkoʼob k-náachtal tiʼ Jéeoba.
‹JEʼEX JUNTÚUL LEÓN KU YÁAKAMEʼ›
3. ¿Baʼax taak u beetik le Kʼaasilbaʼaloʼ?
3 Le Kʼaasilbaʼaloʼ ku yaʼalikeʼ k-adorartik Jéeoba chéen yoʼolal le baʼaloʼob ku tsʼáaiktoʼonoʼ. Ku yaʼalikeʼ wa k-aktáantik nukuch problemaseʼ yaan bin u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba (xok Job 2:4, 5). Wa yaan máax u kʼáat kaanbal tiʼ Jéeobaeʼ le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ ku kaxtik baʼax u beetoʼob utiaʼal ka xuʼuluk u kaanbal. Letiʼobeʼ jach ku pʼuʼujuloʼob kéen u yiloʼob u kʼubik u kuxtal máak tiʼ Jéeoba yéetel u yokjaʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ táan u máan t-baʼpach «jeʼex juntúul león ku yáakam táan u kaxtik máax u táatsʼlukʼteʼ» (1 Pedro 5:8). Letiʼeʼ u kʼáat ka xuʼuluk k-bisikba yéetel Jéeoba (Salmo 7:1, 2; 2 Timoteo 3:12).
4, 5. 1) ¿Baʼax maʼ tu páajtal u beetik le Kʼaasilbaʼaloʼ? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-tsʼáaikba «tu contra le Kʼaasilbaʼaloʼ»?
4 Maʼ unaj k-chʼaʼik saajkil tiʼ u Kʼaasilbaʼal yéetel tiʼ u demonioʼobiʼ tumen Jéeobaeʼ maʼ ken u chaʼa u beetkoʼobtoʼon jeʼel baʼaxak u kʼáatoʼobeʼ. Jéeobaeʼ ku yaʼalikeʼ «yaʼabkach máakoʼob» ken u salvartubaʼob tiʼ «le nojoch muʼyajiloʼ» (Apocalipsis 7:9, 14). Letiʼeʼ ku kanáantik máaxoʼob meyajtik, le oʼolal Satanáseʼ maʼ tu páajtal u beetik maʼ u salvarkubaʼob tiʼ le nojoch muʼyajiloʼ.
5 Unaj k-ilik k-pʼáatal tu yiknal Jéeoba, beyoʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ maʼ kun páajtal u náachkuntkoʼon tiʼ letiʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼaliktoʼon: «Jéeobaeʼ yaan u pʼáatal ta wiknaleʼex wa ka pʼáatleʼex tu yiknal» (2 Crónicas 15:2; xok 1 Corintios 10:13). Yaʼab máaxoʼob meyajt Jéeoba úuchjeakil jeʼex Abel, Enok, Noé, Sara yéetel Moiséseʼ páajchaj u tsʼáaikubaʼob tu contra u Kʼaasilbaʼal tumen maʼ náachchajoʼob tiʼ Jéeobaiʼ (Hebreos 11:4-40). Toʼoneʼ jeʼel xan u páajtal k-tsʼáaikba tu contra le Kʼaasilbaʼaloʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Tsʼáabaʼex tu contra le Kʼaasilbaʼaloʼ, letiʼ túuneʼ bíin áalkabnak tiʼ teʼex» (Santiago 4:7).
TÁAN K-BAʼATEʼEL TU CONTRA LE DEMONIOʼOBOʼ
6. ¿Baʼax u kʼáat u beet le Kʼaasilbaʼaloʼ, yéetel baʼax ku meyajtiʼ?
6 Le Kʼaasilbaʼaloʼ u yojel maʼ tu chaʼabaltiʼ tumen Jéeoba u beetiktoʼon jeʼel baʼaxak u kʼáateʼ. Kex beyoʼ ku meyajtiʼ tuláakal baʼax yaan tu kʼab utiaʼal u beetik u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeoba. Le Kʼaasilbaʼaloʼ tsʼoʼok u máan u milesil años táan u meyajtiʼ jejeláas baʼaxoʼob utiaʼal u náachkuntkoʼon tiʼ Jéeoba. Koʼox ilik jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku meyajtiʼoʼ.
7. ¿Baʼax taak u beetik le Kʼaasilbaʼal tiʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ?
7 Apóstol Juaneʼ tu tsʼíibtaj: «U túulisil yóokʼol kaabeʼ tiaʼan yáanal u páajtalil le Kʼaasilbaʼaloʼ» (1 Juan 5:19). Le Kʼaasilbaʼaloʼ u tsʼaamaj yáanal u páajtalil le kʼasaʼan yóokʼol kaabaʼ yéetel u kʼáat xan ka yanak yáanal u páajtalil le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ (Miqueas 4:1; Juan 15:19; Apocalipsis 12:12, 17). U yojel jach taʼaytak u xuʼulsaʼaltiʼ, le oʼolal ku yilik u beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba. Yaan kʼiineʼ jach chíikaʼan u yilaʼal baʼax ku beetik utiaʼal u tuskoʼon, chéen baʼaleʼ yaan kʼiineʼ jach maʼ chíikaʼaniʼ.
8. ¿Baʼax maʼ unaj u tuʼubul tiʼ le máaxoʼob meyajtik Jéeobaoʼ?
8 Efesios 6:12, ku yaʼalikeʼ táan k-baʼateʼel «tu contra le demonioʼob yanoʼob teʼ kaʼanoʼ». Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ desde ka t-kʼubaj k-kuxtal tiʼ Jéeobaeʼ káaj k-baʼateʼel tu contra le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ. Le oʼolal apóstol Pabloeʼ le ka tu tsʼíibtaj u carta tiʼ le éfesoiloʼoboʼ tu yaʼalajtiʼob maʼ u chaʼik u péeksaʼaloʼob mix u chaʼik u lúuʼsaʼaloʼob (Efesios 6:11, 13, 14).
9. ¿Baʼax taak u beetiktoʼon le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ?
9 Le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ yaʼab baʼaloʼob ku meyajtiʼob utiaʼal u tuskoʼonoʼob. Wa maʼ lúubkoʼon tak beora tiʼ le trampaʼob ku meyajtiʼoʼ maʼ unaj k-confiartikba ka k-tukult deporsi maʼ ken k-lúubul tiʼ mix junpʼéeliʼ. Le Kʼaasilbaʼaloʼ ku yilik bey baʼaxoʼob kʼaastak jeʼel k-tsʼíiboltik k-beetkeʼ yéetel jach letiʼe baʼaxoʼob ku tsʼáaik t-beeloʼ. Chéen baʼaleʼ le Bibliaoʼ ku yaʼalik baʼax trampaʼob ku meyajtiʼ utiaʼal beyoʼ maʼ u tuskoʼon (2 Corintios 2:11; ilawil nota 31). Junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob ku meyajtiʼoʼ letiʼeʼ j-meenil wa espiritismooʼ.
NÁACHKUNTABA TIʼ LE DEMONIOʼOBOʼ
10. 1) ¿Baʼax táakaʼan ichil le j-meeniloʼ? 2) ¿Bix u yilik Jéeoba le j-meeniloʼ?
10 Ichil le j-meeniloʼ táakaʼan tuláakal baʼax ku beetaʼal utiaʼal u natsʼkuba máak tiʼ le demonioʼoboʼ. Ichileʼ tiaʼan le u chuchuknaʼataʼal baʼax ku taal u kʼiin, u jóoʼsaʼal suerte, le pulyaʼajiloʼ bey xan u tʼaan máak yéetel le kimenoʼoboʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ «Jéeobaeʼ u pʼekmaj jeʼel máaxak ka u beet le baʼaloʼobaʼ». Ku yaʼalik xaneʼ wa táan k-beetik baʼax uts tu tʼaan le demonioʼoboʼ maʼ tu páajtal k-adorartik xan Jéeoba (Deuteronomio 18:10-12; Apocalipsis 21:8). Le oʼolal unaj k-náachtal tiʼ tuláakal baʼax yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ (Romanos 12:9).
11. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul tiʼ máak wa uts tu tʼaan junpʼéel baʼax ku beetik le demonioʼoboʼ?
11 Le Kʼaasilbaʼaloʼ u yojleʼ wa uts tu tʼaan máak le baʼaxoʼob ku beetik le demonioʼoboʼ maas chéen chʼaʼabil jeʼel u tuskoʼon yéetel le j-meeniloʼ. Wa k-oksikba tiʼ jeʼel baʼalak yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ yaan u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeoba.
LE KʼAASILBAʼALOʼ TAAK U TUSKOʼON
12. ¿Baʼax u kʼáat le Kʼaasilbaʼal ka u creert le máakoʼoboʼ?
12 Le Kʼaasilbaʼaloʼ taak u tusik tuláakal máak. Le oʼolal jujunpʼíitil u beetik u creerkoʼob «uts le baʼax kʼaasoʼ yéetel kʼaas le baʼax utsoʼ» (Isaías 5:20). Letiʼeʼ u kʼáat ka k-tukleʼ le baʼax ku yaʼaliktoʼon le Bibliaoʼ maʼ ken u taastoʼon mix junpʼéel utsil yéetel maas jeʼel u kiʼimaktal k-óol wa maʼ t-beetik baʼax ku yaʼaliktoʼon Dioseʼ.
13. ¿Baʼax ku yaʼalik le Kʼaasilbaʼal utiaʼal u beetik u kaʼapʼéeltal u tuukul le máakoʼoboʼ?
13 Junpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob maas ku meyaj tiʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ letiʼe u beetik u kaʼapʼéeltal u tuukul máakoʼ. Lelaʼ desde tu kʼiiniloʼob Adán yéetel Eva tu beetaj. Letiʼe tu kʼáataj tiʼ Eva: «¿Jach wa tu jaajil Dioseʼ tu yaʼalajteʼex maʼ unaj a jaantikeʼex u yich mix junkúul tiʼ le cheʼob yaan teʼ jardínaʼ?» (Génesis 3:1). Le ka tʼaanaj yéetel Jéeoba yoʼolal bix u yuʼubik tʼaan Jobeʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ tu yaʼalajtiʼ tu táan le ángeloʼoboʼ: «Jaaj, pero yaan baʼax oʼolal ku yuʼubik a tʼaan» (Job 1:9). Ka tsʼoʼok xan u yokjaʼ Jesúseʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ tu yaʼalajtiʼ utiaʼal u probartik: «Wa u hijoech Dioseʼ aʼal tiʼ le tuunichoʼob ka suunakoʼob waajilaʼ» (Mateo 4:3).
14. ¿Baʼax ku beetik u Kʼaasilbaʼal utiaʼal ka u yoksuba máak tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel j-meenil?
14 Tak teʼ kʼiinoʼobaʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ láayliʼ taak u beetik u kaʼapʼéeltal u tuukul máakeʼ. Utiaʼal ka u yoksuba máak tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel j-meenileʼ ku beetik u tuklaʼaleʼ jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob táakaʼan ichiloʼ maʼ jach kʼaastakiʼ. Yaan tak jujuntúul sukuʼunoʼobeʼ tsʼoʼok u tuʼusloʼob (2 Corintios 11:3). ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u kaʼapʼéeltal k-tuukuleʼ? ¿Baʼax jeʼel k-beetik utiaʼal maʼ u tuskoʼon le Kʼaasilbaʼaloʼ? Koʼox ilik kaʼapʼéel baʼal jeʼel u meyaj tiʼ le Kʼaasilbaʼal utiaʼal u tuskoʼonoʼ: le baʼaxoʼob yéetel k-náaysik k-óoloʼ bey xan le tratamientoʼob k-kʼamkoʼ.
LE KʼAASILBAʼALOʼ KU MEYAJTIʼ LE BAʼAXOʼOB K-TSʼÍIBOLTIK UTIAʼAL U TUSKOʼONOʼ
15. ¿Baʼax náaysaj óolaloʼob jeʼel u beetik k-táakpajal tiʼ baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ?
15 Tuláakal máak uts tu tʼaan u náaysik u yóol. Chéen baʼaleʼ yaʼab tiʼ le videoʼob, películaʼob, baʼaloʼob ku máansaʼal tiʼ televisión, videojuegoʼob yéetel le baʼaxoʼob yaan Internetoʼ maʼ maʼalobtakiʼ tumen yaan baʼax u yiloʼob yéetel le demonioʼoboʼ, yéetel magia bey xan yéetel baʼaxoʼob maʼ tu páajtal u naʼataʼal bix u yúuchul. Yaʼab máakeʼ ku tuklik maʼ kʼaas u náaysik u yóol yéetel le baʼaloʼobaʼ, chéen baʼaleʼ sin ke u tsʼáaik cuentaeʼ táan u tuʼusul tumen le demonioʼoboʼ. Uláakʼ baʼax xan ku meyaj tiʼ le Kʼaasilbaʼal utiaʼal u tusik máakoʼ letiʼe horóscopooʼ, u jóoʼsaʼal suerte yéetel barajas, u xoʼokol u táan u kʼab máak bey xan le bola de cristaloʼ. Le Kʼaasilbaʼaloʼ ku beetik u taaktal u táakpajal máak tiʼ le baʼaloʼobaʼ, ku beetik u yilaʼal bey jatsʼutstakoʼobeʼ yéetel bey maʼ kʼaas u beetaʼaliʼ. Le oʼolaleʼ yaan máakeʼ ku tuklikeʼ mientras maʼ u beetik le baʼaloʼobaʼ maʼ kʼaas ka u chaʼant baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ. ¿Baʼaxten jach unaj k-kanáantikba utiaʼal maʼ k-tuukul beyoʼ? (1 Corintios 10:12).
16. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-náaysik k-óol yéetel baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ?
16 Le Kʼaasilbaʼal yéetel le demonioʼoboʼ maʼ tu páajtal u yojéeltikoʼob baʼaxoʼob k-tuklik. Chéen baʼaleʼ ku tsʼáaikoʼob cuenta yoʼolal baʼaxoʼob k-beetik bey xan kéen u yiloʼob yéetel baʼaxoʼob k-náaysik k-óol toʼon bey xan k-familia. Wa k-náaysik k-óol yéetel películaʼob, paaxoʼob wa libroʼob yaan yil yéetel j-meenil, yéetel pulyaʼajil bey xan yéetel vampiroʼobeʼ yaan k-eʼesik tiʼ le Kʼaasilbaʼal jatsʼuts k-ilik le baʼaloʼobaʼ. Tsʼoʼoleʼ jeʼel tak u yoksik t-pool ka k-beet baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ (xok Gálatas 6:7).
17. ¿Baʼax uláakʼ baʼal jeʼel u meyaj tiʼ le Kʼaasilbaʼal utiaʼal u tusik máakoʼ?
17 Le Kʼaasilbaʼaloʼ u yojel tuláakal máak u pʼeek u kʼojaʼantal. Teʼ kʼiinoʼobaʼ yaʼab máakoʼob kʼojaʼanoʼob, tsʼoʼoleʼ kex ku kaxtikoʼob yaʼab tratamientoʼobeʼ maʼ tu yutstaloʼob (Marcos 5:25, 26). Le oʼolal yanoʼobeʼ jeʼel u beetkoʼob jeʼel baʼalak utiaʼal u yutstaloʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ toʼoneʼ unaj k-ilik maʼ k-kʼamik mix junpʼéel tratamiento yaan baʼax u yil yéetel j-meenil (Isaías 1:13).
18. ¿Baʼax clase tratamientoʼob maʼ unaj k-kʼamkoʼobiʼ?
18 Úuchjeakileʼ tu kaajil Israeleʼ yaan máaxoʼob ku meyajtiʼob «magia». Le oʼolal Jéeobaeʼ tu yaʼalajtiʼob: «Le kéen a tichʼ a kʼabeʼexeʼ teneʼ kin taʼakik in wich tiʼ teʼex. Kex yaʼab oraciónoʼob ka beetkeʼexeʼ teneʼ maʼ tin wuʼuyik» (Isaías 1:15). Jeʼex k-ilkoʼ Jéeobaeʼ junpuliʼ maʼ tu yuʼubik kaʼach u oraciónoʼob. Le oʼolaleʼ jach unaj k-kanáantik maʼ k-beetik mix junpʼéel baʼal jeʼel u beetik u xuʼulul k-bisikba yéetel Jéeobaeʼ, maases wa kʼojaʼanoʼon (Salmo 41:3). Le oʼolal kéen k-chʼaʼtukult u meyajtoʼon wa baʼax tratamientoileʼ jach unaj k-ilik wa minaʼan mix baʼal u yil yéetel j-meenil wa yéetel le baʼaxoʼob táakaʼan ichiloʼ (Mateo 6:13). Wa k-ilik yaan baʼax u yil yéetel le baʼaloʼobaʼ junpuliʼ maʼ unaj k-kʼamkoʼobiʼ (ilawil nota 32).
MAʼ UNAJ K-TSIKBALTIK BAʼALOʼOB YAAN YIL YÉETEL LE DEMONIOʼOBOʼ
19. ¿Baʼaxten yaʼab máakeʼ sajak tiʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ?
19 Yaan máaxeʼ maʼ tu creertik wa jach tu jaajil yaan le Kʼaasilbaʼal yéetel u demonioʼoboʼ, baʼaleʼ yaneʼ yoʼolal baʼaxoʼob uchaʼantiʼobeʼ u yojloʼob jach tu jaajil yanoʼob. Yaʼab máak xaneʼ sajak tiʼ le demonioʼoboʼ, tsʼoʼoleʼ ku creertik le baʼaloʼob maʼ jaajtak suuk u creertaʼal tumen u maasil máakoʼoboʼ. Uláakʼ máakoʼob xaneʼ ku beetkoʼob u sajaktal u maasil kéen u tsikbaltoʼob le baʼaloʼob kʼaastak beetaʼan tiʼ uláakʼ máakoʼob tumen le demonioʼoboʼ. Yaneʼ jach jatsʼuts u yilik le baʼaloʼobaʼ yéetel jach uts tu tʼaan u tsikbaltik tiʼ u maasil. Chéen baʼaleʼ leloʼ chéen ku beetik u sajaktal máak tiʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ.
20. ¿Baʼax maʼ unaj k-beetik utiaʼal maʼ k-áantik le Kʼaasilbaʼaloʼ?
20 Le Kʼaasilbaʼaloʼ jach u kʼáat ka sajakchajak máak tiʼ (2 Tesalonicenses 2:9, 10). Letiʼeʼ jach u yojel bix jeʼel u beetik u creertaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tumen le máaxoʼob jatsʼuts u yilkoʼob le baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ le máakoʼobaʼ jeʼel u joʼopʼol u tsikbaltikoʼob de ke ku yilkoʼob wa ku yuʼubikoʼob baʼaloʼob. Tsʼoʼoleʼ le kéen tsikbaltaʼak le baʼaloʼob tiʼ uláakʼ máakoʼobeʼ ku maas yoksaʼal uláakʼ baʼaloʼob maʼ jaajtakiʼ. Utiaʼal maʼ k-áantik le Kʼaasilbaʼaloʼ maʼ unaj k-tsikbaltik le baʼaloʼobaʼ (Juan 8:44; 2 Timoteo 2:16).
21. Tu lugar k-tsikbaltik baʼaloʼob yaan yil yéetel demonioʼobeʼ, ¿tiʼ baʼaxoʼob maas maʼalob ka tsikbalnakoʼon?
21 Wa yaan baʼaxoʼob beetaʼabtoʼon tumen le demonioʼoboʼ maʼ unaj u máan k-tsikbalt chéen utiaʼal ka ojéeltaʼak tumen u maasiliʼ. Maʼ unaj xan k-sajaktal tiʼ baʼax jeʼel u beetaʼaltoʼon tumen le Kʼaasilbaʼal yéetel le demonioʼoboʼ. Baʼaxeʼ unaj k-tuukul tiʼ le poder tsʼaʼan tiʼ Jesús tumen Jéeobaoʼ yéetel k-tsikbaltik tiʼ uláakʼ máakoʼob (Hebreos 12:2). Jesúseʼ maʼ tu tsikbaltaj tiʼ u discípuloʼob baʼaloʼob yaan yil yéetel le demonioʼob utiaʼal u náaysik u yóoloʼoboʼ. Baʼaxeʼ tu yilaj u tsikbaltiktiʼob baʼaloʼob yaan yil yéetel le Reinooʼ bey xan yéetel «le kiʼichkelem baʼaloʼob yaan yil yéetel Diosoʼ» (Hechos 2:11; Lucas 8:1; Romanos 1:11, 12).
22. ¿Baʼax tsʼoʼok a chʼaʼtuklik a beetik?
22 Maʼ unaj u tuʼubultoʼoneʼ le Kʼaasilbaʼaloʼ yaan u beetik tuláakal baʼax yaan tu kʼab utiaʼal ka xuʼuluk k-bisikba yéetel Jéeoba. Chéen baʼaleʼ tumen k-ojel baʼaxoʼob ku meyajtiʼeʼ tsʼoʼok k-chʼaʼtuklik maʼ k-beetik mix k-táakpajal tiʼ mix baʼal yaan yil yéetel le demonioʼoboʼ. Maʼ unaj k-chaʼik u yantal «tuʼux u meyaj le Kʼaasilbaʼaloʼ» (xok Efesios 4:27). Wa k-tsʼáaikba tu contraeʼ maʼ ken u tusoʼon yéetel yaan k-kanáantaʼal tumen Jéeoba (Efesios 6:11).