1, 2. 1) Wa saatlecheʼ, ¿baʼax jeʼel u páajtal u meyajtech utiaʼal a nuʼuktikabaeʼ? 2) ¿Baʼax u tsʼaamajtoʼon Jéeoba utiaʼal k-nuʼuktikba?

 KOʼOX aʼalikeʼ tiaʼanech tiʼ junpʼéel desiertoeʼ, junpʼéel lugar tuʼux minaʼan cheʼob, minaʼan jaʼ yéetel jach táaj choko yooxoliʼ. Teʼeloʼ le kʼaʼamkach iikʼ yanoʼ ku líiʼsik le arenaoʼ, leloʼ ku beetik u saʼatal a wich. ¿Bix túun ken a wojéeltil tuʼux bandail kan bin? Kʼaʼabéet juntúul máak utiaʼal nuʼuktikech wa junpʼéel baʼal utiaʼal a nuʼuktikaba, maʼ xaaneʼ junpʼéel brújula, junpʼéel mapa, le Kʼiin yéetel le estrellaʼoboʼ wa junpʼéel GPS. U meyajtech junpʼéel tiʼ le baʼaloʼobaʼ jeʼel tak u salvartik a kuxtaleʼ.

 ² Yaan kʼiineʼ yoʼolal le problemas yaantoʼonoʼ k-uʼuyik bey saatloʼoneʼ. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ u tsʼaamaj ichil k-tuukul junpʼéel baʼal utiaʼal k-nuʼuktikba, lelaʼ letiʼe concienciaoʼ (Santiago 1:17). Teʼ xookaʼ yaan k-ilik baʼax le concienciaoʼ yéetel bix u meyaj. Yaan k-ilik bix jeʼel u páajtal k-kaʼansikeʼ, baʼaxten unaj k-chʼaʼik en cuenta u conciencia u maasil yéetel baʼaxten maʼalob ka yanaktoʼon junpʼéel conciencia maʼalob u meyaj.

3. ¿Baʼax le concienciaoʼ?

³ Le concienciaoʼ junpʼéel baʼal jach jatsʼuts u siimajtoʼon Dios. Lelaʼ ichil k-tuukul yaan yéetel ku yeʼesiktoʼon baʼax maʼalob yéetel baʼax maʼ maʼalobiʼ, hasta bey ku tʼankoʼoneʼ. Le tʼaan «concienciaoʼ» ich griegoeʼ u kʼáat u yaʼal «u kʼaj óoltikuba máak». Le oʼolaleʼ wa maʼalob u meyaj k-concienciaeʼ yaan u yaʼaliktoʼon jach bixoʼoniʼ, yaan u yaʼaliktoʼon wa maʼalob le baʼax táan k-tuklikoʼ bey xan le baʼax táan k-uʼuyik ichil k-puksiʼikʼaloʼ. Jeʼel u péeksikoʼon k-beet baʼax maʼalobeʼ yéetel jeʼel u náachkuntkoʼon tiʼ baʼax kʼaaseʼ. Kéen k-beet baʼax maʼalobeʼ k-concienciaeʼ yaan u beetik u kiʼimaktal k-óol, baʼaleʼ kéen k-beet baʼax kʼaaseʼ yaan u beetik k-chiʼichnaktal (ilawil nota 5).

4, 5. 1) ¿Baʼax úuch tiʼ Adán yéetel Eva tumen maʼ tu chʼaʼajoʼob en cuenta u concienciaʼobiʼ? 2) Le baʼax tu beetaj Job yéetel Davidoʼ, ¿baʼax ku kaʼansiktoʼon yoʼolal bix u meyaj le concienciaoʼ?

⁴ Cada juntúul tiʼ toʼon unaj u yilik wa yaan u chaʼik u nuʼuktaʼal tumen u conciencia. Adán yéetel Evaeʼ maʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼaloʼob tumen u concienciaʼobiʼ le oʼolal kʼebanchajoʼob. Ka tsʼoʼokeʼ tu tsʼáajoʼob cuenta maʼ maʼalob baʼax tu beetoʼobiʼ, chéen baʼaleʼ tsʼokaʼaniliʼ u  kʼebantaloʼobeʼ. Maʼ tu yuʼuboʼob u tʼaan Diosiʼ (Génesis 3:7, 8). Adán yéetel Evaeʼ jach maʼalob u concienciaʼob kaʼachi tumen minaʼan u kʼebanoʼob, le oʼolal u yojloʼob kaʼach maʼ maʼalob le baʼax táan u beetkoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ tu chʼaʼtukloʼob maʼ u beetkoʼob baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u concienciaʼobiʼ.

⁵ Yaʼab máakoʼobeʼ kex kʼeban wíinikoʼobeʼ tsʼoʼok u chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen u concienciaʼob. Juntúul tiʼ le máakoʼobaʼ Job. Letiʼeʼ tu chaʼaj u nuʼuktaʼal tumen u conciencia, le oʼolal tu beetaj baʼax maʼalob yéetel páajchaj u yaʼalik: «Maʼ kun antal baʼax oʼolal u yaatal u yóol in puksiʼikʼal» (Job 27:6). Le ka tʼaanaj Job tiʼ u «puksiʼikʼaleʼ» táan kaʼach u tʼaan tiʼ u conciencia. Chéen baʼaleʼ Davideʼ yaan kʼiineʼ maʼ tu chʼaʼaj en cuenta u concienciaiʼ ka tu beetaj baʼax maʼ maʼalobiʼ. Le oʼolaleʼ «yaachaj u yóol u puksiʼikʼal» (1 Samuel 24:5). Letiʼeʼ táan kaʼach u taʼakal u pool tumen u conciencia, le oʼolal unaj u yuʼubik u tʼaan utiaʼal maʼ u kaʼa lúubul tiʼ baʼax kʼaas.

6. ¿Baʼax eʼesik tiʼ tuláakal máak tsʼaʼan junpʼéel conciencia?

⁶ Tak le máaxoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeobaoʼ u yojloʼob yaan baʼaloʼob maʼ kʼaas u beetaʼaliʼ yéetel yaneʼ kʼaas wa ka beetaʼak. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Ichil u tuukuloʼobeʼ táan u taʼakal u pooloʼob wa táan u yaʼalaʼal mix baʼal kʼaas u beetmoʼob» (Romanos 2:14, 15). Óoliʼ tuláakal máakeʼ u yojel maʼ maʼalob ka u kíims u yéet máakiliʼ mix ka ookolnakiʼ. Kex maʼ tu tsʼáaikoʼob cuentaeʼ táan u chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen le conciencia tsʼaʼantiʼob tumen Diosoʼ. Táan xan u beetkoʼob baʼax ku yaʼalik le nuʼuktajoʼob u tsʼaamaj Dios utiaʼal u yáantkoʼon k-beet baʼax maʼaloboʼ.

7. ¿Baʼaxten yaan kʼiineʼ le concienciaoʼ jeʼel u pʼáatal maʼ maʼalob bix u nuʼuktikoʼoneʼ?

 ⁷ Yaan kʼiineʼ le concienciaoʼ jeʼel u pʼáatal maʼ maʼalob u nuʼuktikoʼoneʼ. Le baʼaloʼob maʼ maʼalobtak k-tuklik yéetel k-uʼuyikoʼ jeʼel u beetik u kʼastal bix u meyaj k-concienciaeʼ. Utiaʼal ka meyajnak tubeeleʼ kʼaʼabéet k-kaʼansik (Génesis 39:1, 2, 7-12). Utiaʼal k-kaʼansik k-concienciaeʼ Jéeobaeʼ ku tsʼáaiktoʼon u espíritu santo bey xan le nuʼuktajoʼob yaan teʼ Bibliaoʼ (Romanos 9:1). Beoraaʼ koʼox ilik bix jeʼel u páajtal k-kaʼansikeʼ.

8. 1) Le baʼax k-uʼuyik ichil k-puksiʼikʼaloʼ, ¿baʼax jeʼel u beetik tiʼ k-concienciaeʼ? 2) ¿Baʼax unaj k-tuklik táanil tiʼ k-beetik wa baʼax?

⁸ Yaan máakoʼobeʼ ku tuklikoʼobeʼ u chaʼik u nuʼuktaʼaloʼob tumen u concienciaʼobeʼ u kʼáat u yaʼal u beetkoʼob le baʼax ku yaʼalaʼaltiʼob tumen u puksiʼikʼaloʼoboʼ. Ku tuklikoʼobeʼ unaj u nuʼuktaʼaloʼob tumen u puksiʼikʼaloʼob. Chéen baʼaleʼ le baʼax k-uʼuyik ichil k-puksiʼikʼaloʼ jeʼel u tuskoʼoneʼ. Lelaʼ jach yaan u muukʼ yéetel jeʼel u beetik maʼ u meyaj maʼalob k-concienciaeʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Minaʼan uláakʼ baʼax maas séeb u tuus yéetel jach kʼasaʼan ke le puksiʼikʼaloʼ. ¿Máax jeʼel u páajtal u kʼaj óoltik tubeeleʼ?» (Jeremías 17:9). Le oʼolaleʼ kex kʼaas junpʼéel baʼaleʼ jeʼel u káajal k-tuklik maʼ kʼaaseʼ. Tuukulnakoʼon tiʼ Pablo, letiʼeʼ antes tiʼ u beetkuba apóstoleʼ tu chʼaʼpachtaj u discípuloʼob Cristo. Kex beyoʼ ku yaʼalaʼaltiʼ tumen u conciencia maʼalob le baʼax táan u beetkoʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ Pabloeʼ tu kaneʼ kʼaʼabéet u kaʼansik u conciencia jeʼex uts tu tʼaan Jéeobaeʼ (Hechos 23:1; 1 Corintios 4:4; 2 Timoteo 1:3). Le ka tu kanaj Pablo bix u yuʼubikuba Jéeoba yoʼolal le baʼaxoʼob ku beetkoʼ tu tsʼáaj cuenta kʼaʼabéet u kʼexik bix u tuukul. Lelaʼ  ku kaʼansiktoʼoneʼ táanil tiʼ k-beetik wa baʼaxeʼ maʼalob ka k-tukle: «¿Baʼax u kʼáat Jéeoba ka in beete?».

9. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-respetartik Dioseʼ?

⁹ Wa k-yaabiltmaj wa máaxeʼ k-kanáantik maʼ k-beetik junpʼéel baʼax maʼ uts tu tʼaaniʼ. Le oʼolaleʼ tumen k-yaabiltmaj Jéeobaeʼ maʼ k-kʼáat xan k-beet baʼax u pʼeekiʼ. Koʼox ilik baʼax tu beetaj Nehemías. Le ka tu beetaj u gobernadorileʼ maʼ tu kaxtaj u ayikʼalkúuntikubaiʼ. ¿Baʼaxten? Tumen letiʼeʼ ku chʼaʼik saajkil tiʼ Dios wa ku «respetartik baʼax ku yaʼalik Dios» (Nehemías 5:15). Nehemíaseʼ maʼ u kʼáat kaʼach u beet junpʼéel baʼal u pʼeek Diosiʼ. Toʼon xaneʼ maʼ k-kʼáat k-beet junpʼéel baʼal maʼ uts tu tʼaan Jéeobaiʼ. Le kéen k-xok le Bibliaoʼ k-ilik baʼax uts tu tʼaan yéetel baʼax u pʼeek (ilawil nota 6).

10, 11. ¿Baʼax nuʼuktajiloʼob yaan teʼ Biblia jeʼel u yáantkoʼon k-il wa yaan k-ukʼik bey xan bukaʼaj ken ukʼe?

¹⁰ Maʼ xaaneʼ yaan kʼiineʼ ku kʼaʼabéettal k-tuklik wa yaan k-ukʼik cerveza wa uláakʼ wa baʼal jeʼex leloʼ. ¿Baʼax nuʼuktajiloʼob yaan teʼ Biblia jeʼel u yáantkoʼon k-il baʼax ken k-beeteʼ? Yáaxeʼ unaj k-kʼaʼajsikeʼ le Bibliaoʼ maʼ tu yaʼalik wa kʼaas u yuʼukʼul alcohol. Hasta ku yaʼalikeʼ le vinooʼ junpʼéel baʼal u siimaj Dios tiʼ wíinik (Salmo 104:14, 15). Chéen baʼaleʼ Jesúseʼ tu yaʼalaj tiʼ u discípuloʼob maʼ unaj «u píitmáan» u yukʼikoʼobiʼ (Lucas 21:34). Pabloeʼ tu yaʼalaj xan tiʼ le sukuʼunoʼob maʼ u yoksikubaʼob «tiʼ kʼiinbesajoʼob tuʼux mix baʼal ku tsʼaʼabal u pʼiis» mix «tiʼ káaltalil» (Romanos 13:13). Tu yaʼaleʼ «mix juntúul» tiʼ le j-káaltal máakoʼob «ken u tiaʼalintoʼob u Reino Dios[oʼ]» (1 Corintios 6:9, 10).

¹¹ Cada juntúul tiʼ toʼoneʼ maʼalob ka u tukle: «¿Kin wuʼuyik wa jach kʼaʼabéet in wukʼik? ¿Kʼaʼabéet wa in wukʼik utiaʼal in wuʼuyikinba maʼalobil? ¿Kʼaʼabéet wa in wukʼik  utiaʼal maʼ in chʼaʼik saajkil? ¿Ku páajtal wa in tsʼáaik u pʼiis bukaʼaj kin wukʼik? ¿Cada baʼax kʼiin kin wukʼik? * Le kéen yanaken yéetel in amigoʼobeʼ, ¿kʼaʼabéet wa in wukʼik alcohol utiaʼal u kiʼimaktal in wóol?». Jach maʼalob xan ka k-kʼáat tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon k-tukult tubeel baʼax ken k-beete (xok Salmo 139:23, 24). Le kéen k-beet leloʼ k-kaʼansik k-conciencia u chʼaʼ en cuenta le nuʼuktajoʼob yaan teʼ Bibliaoʼ. Chéen baʼaleʼ yaan uláakʼ baʼal unaj k-chʼaʼik en cuenta, koʼox ilik baʼaxiʼ.

12, 13. 1) ¿Baʼaxten cada juntúuleʼ yaanal baʼax ku chaʼabal u beetik tumen u conciencia? 2) Wa uláakʼ máak yaanal bix u tuukul tiʼ toʼoneʼ, ¿bix jeʼel k-eʼesik k-chʼaʼik en cuenta u concienciaeʼ?

¹² Cada máakeʼ yaanal bix u meyaj u conciencia. Maʼ xaaneʼ le baʼax ku chaʼiktoʼon k-beetik k-concienciaoʼ tiʼ uláakʼ máakeʼ maʼ tu chaʼabaltiʼ tumen u conciencia. Yaan horaeʼ toʼoneʼ jeʼel k-ukʼik cervezaeʼ, chéen baʼaleʼ uláakʼ máakeʼ maʼ. ¿Baʼaxten cada juntúuleʼ yaanal baʼax ku chaʼabal u beetik tumen u conciencia?

¹³ Yaan horaeʼ yaanal bix u yilik máak wa baʼax yoʼolal bix líiʼsaʼanil, yoʼolal baʼaxoʼob u máansmaj ichil u kuxtal, wa yoʼolal bix u tuukul u láakʼtsiloʼob. Maʼ xaaneʼ yaan máaxeʼ jach ku káaltal kaʼachi le oʼolal bejlaʼeʼ u chʼaʼtukultmaj maʼ u yukʼik mix junpʼíitiʼ (1 Reyes 8:38, 39). Chéen tukleʼ ka waʼalik tiʼ wa máax wa jeʼel u yukʼik cervezaeʼ, chéen baʼaleʼ letiʼeʼ ku yaʼaliktech maʼ tu yukʼik, ¿bix ken a wuʼuyilaba?¿Yaan wa a tsʼíikil? ¿Yaan wa u  seguer a sen chokʼiktiʼ? ¿Yaan wa a waʼaliktiʼ ka u yaʼaltech baʼaxten maʼ u kʼáat u yukʼiʼ? ¿Máasaʼ maʼ ken a beete? Maʼ ken a beete tumen ka chʼaʼik en cuenta u conciencia.

14, 15. 1) ¿Baʼax úuch tu kʼiiniloʼob Pablo? 2) ¿Baʼax tu yaʼalaj Pablo maʼ unaj k-beetkiʼ?

¹⁴ Tu kʼiiniloʼob le apóstol Pablooʼ úuch junpʼéel baʼal tu yeʼesaj maʼ junpʼéeliliʼ bix u meyaj u conciencia máakiʼ. Yaan tiʼ le bakʼ ku koʼonol kaʼach teʼ mercadooʼ kʼubaʼan tiʼ imagenoʼob (1 Corintios 10:25). Pabloeʼ maʼ kʼaas u yilik kaʼach ka maʼanak yéetel ka jaantaʼak le bakʼ jeʼeloʼ. Utiaʼal letiʼeʼ tuláakal baʼal utiaʼal jaantbileʼ tiʼ Jéeoba u taal. Chéen baʼaleʼ yaan jujuntúul sukuʼunoʼob ku adorarkoʼob kaʼach imagenoʼobeʼ maʼ maʼalob u yilkoʼob u jaantaʼal le bakʼ jeʼeloʼ. Pabloeʼ maʼ xaaneʼ jeʼel u tuklik kaʼacheʼ: «In concienciaeʼ jeʼel u chaʼik in jaantikeʼ, teneʼ jeʼel u páajtal in jaantik le baʼax in kʼáateʼ».

¹⁵ Pero Pabloeʼ maʼ tuukulnaj beyoʼ. Letiʼeʼ ku chʼaʼik en cuenta bix u yuʼubikuba le sukuʼunoʼoboʼ, le oʼolal kex yaan baʼaloʼob jeʼel u páajtal u beetik kaʼacheʼ maʼ tu beetiʼ. Pabloeʼ tu yaʼaleʼ «maʼ unaj k-kaxtik chéen k-utsiliʼ», «tumen mix Cristo tu kaxtaj chéen u yutsil[iʼ]» (Romanos 15:1, 3). Jeʼex Jesúseʼ Pabloeʼ maʼ tu kaxtaj u yutsiliʼ baʼaxeʼ tu kaxtaj u yutsil u maasil (xok 1 Corintios 8:13; 10:23, 24, 31-33).

16. ¿Baʼaxten maʼ unaj k-juzgartik juntúul sukuʼun yoʼolal baʼax ku chaʼabal u beetik tumen u concienciaeʼ?

¹⁶ Chéen baʼaleʼ, ¿baʼax unaj k-beetik wa juntúul sukuʼuneʼ ku chaʼabaltiʼ tumen u conciencia u beetik junpʼéel baʼal maʼ maʼalob k-ilik toʼoniʼ? Maʼ unaj k-juzgarkiʼ mix k-aʼalik maʼ maʼalob baʼax ku beetkiʼ (xok Romanos 14:10). Jéeobaeʼ u tsʼaamaj k-conciencia utiaʼal k-nuʼuktikba toʼon maʼ utiaʼal k-nuʼuktik u maasiliʼ (Mateo 7:1).  Toʼoneʼ maʼ unaj k-beetik mix k-aʼalik junpʼéel baʼal jeʼel u beetik u jatskuba le sukuʼunoʼoboʼ. Baʼaxeʼ unaj k-ilik ka yanak yaabilaj ichiloʼon yéetel ka múul meyajnakoʼon (Romanos 14:19).

17. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul tiʼ u conciencia máakeʼ?

¹⁷ Apóstol Pedroeʼ tu yaʼalaj: «Maʼ u xuʼulul u yantalteʼex junpʼéel maʼalob conciencia» (1 Pedro 3:16). U kʼaasileʼ yaʼab máaxoʼobeʼ maʼ tu chʼaʼikoʼob en cuenta le baʼaxoʼob ku yaʼalik Jéeobaoʼ le oʼolal kéen máanak kʼiineʼ ku xuʼulul u meyaj tubeel u concienciaʼob. Pabloeʼ tu yaʼaleʼ  «u conciencia le máakoʼobaʼ bey tóokaʼan yéetel junpʼéel chakjoleʼen fierro[eʼ]» (1 Timoteo 4:2). Le kéen chuʼujuk máakeʼ wa jach nojoch le tuʼux chuʼujoʼ ku taamtal u cicatrizil yéetel ku pʼáatal mix baʼal ku yuʼubikiʼ. Bey xan u yúuchul tiʼ u conciencia le máax maʼ tu xuʼulul u beetik baʼaloʼob kʼaastakoʼ, kéen máanak kʼiineʼ ku xuʼulul u taʼakal u pool tumen u conciencia, lelaʼ jeʼel tak u pʼáatal maʼ tu meyajeʼ.

18, 19. 1) ¿Bix u yáantkoʼon k-conciencia? 2) ¿Baʼax unaj k-beetik wa kex tsʼoʼok k-arrepentireʼ láayliʼ chiʼichnak k-concienciaeʼ?

¹⁸ Wa maʼ jach maʼalob k-uʼuyikbaeʼ maʼ xaaneʼ k-concienciaeʼ táan u yaʼaliktoʼon yaan baʼax maʼ maʼalob tsʼoʼok k-beetkiʼ. Le kéen k-uʼuyba beyaʼ yaan u páajtal k-ilik baʼax maʼ maʼalob t-beetiʼ yéetel u xuʼulul k-beetik. Unaj k-kaanbal tiʼ le baʼaxoʼob ku yúuchultoʼonoʼ beyoʼ maʼ k-kaʼa beetik. Kʼaʼajaktoʼoneʼ Davideʼ kex kʼebanchajeʼ áantaʼab  tumen u conciencia utiaʼal ka arrepentirnak. Tu pʼektaj le baʼax tu beetoʼ yéetel tu yilaj maʼ u kaʼa beetik baʼax kʼaas tu táan Jéeoba. Ka tsʼoʼokeʼ Davideʼ tu yaʼalaj tiʼ Jéeoba: «Techeʼ jach ka weʼesik a wutsil, listoech utiaʼal perdonar» (Salmo 51:1-19; 86:5; ilawil nota 7).

¹⁹ Chéen baʼaleʼ yaan kʼiineʼ kex tsʼoʼok u arrepentir máakeʼ láayliʼ maʼ maʼalob u yuʼubikuba yoʼolal le baʼax tu beetoʼ. Yaan kʼiineʼ jach ku lúubul u yóol yéetel ku kʼuchul tak u yuʼub mix baʼal u biilal. Wa bey a wuʼuyikabaoʼ kʼaʼajaktecheʼ maʼ tu páajtal a kʼexik baʼax tsʼoʼok u yúuchul. Maʼ xaaneʼ teʼ súutuk ka lúubech tiʼ baʼax kʼaasoʼ a wojel maʼ maʼalob baʼax ka beetkiʼ kex beyoʼ beoraaʼ Jéeobaeʼ tsʼoʼok u perdonarkech, tsʼoʼok u tuʼubsik a kʼebanoʼob. Beoraaʼ limpio yanilech tu táan yéetel a wojel táan a wilik a beetik baʼax uts tu tʼaan. Kex beyoʼ yaan kʼiineʼ a puksiʼikʼaleʼ yaan u beetik a chiʼichnaktal yoʼolal le  baʼax ta beetoʼ, teʼ súutukoʼob beyoʼ kʼaʼajaktecheʼ «Dioseʼ maas nojoch tiʼ k-puksiʼikʼal» (xok 1 Juan 3:19, 20). Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le yaabilaj yéetel le chʼaʼ óotsilal ku yeʼesiktech Diosoʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal ka xuʼuluk a chiʼichnaktal yéetel a chʼaʼik suʼtaleʼ. Jéeobaeʼ tsʼoʼok u perdonarkech, wa jach ka creertik leloʼ yaan u kiʼimaktal a wóol, yéetel a concienciaeʼ maʼ ken u beet a chiʼichnaktal (1 Corintios 6:11; Hebreos 10:22).

20, 21. 1) ¿Baʼax ken u yáantoʼon k-beet le libroaʼ? 2) ¿Bix jeʼel k-eʼesik tiʼ Jéeoba jach k-yaabiltmeʼ?

²⁰ Le libroaʼ yaan u yáantkech a kaʼans a conciencia utiaʼal u yaʼaliktech wa yaan baʼax maʼ maʼalob táan a beetkiʼ. A conciencia túuneʼ yaan u kanáantkech teʼ tu tsʼook kʼiinoʼob jach yaj le kuxtalaʼ. Yaan xan u yáantkech a tsʼáa ichil a kuxtal le nuʼuktajoʼob yaan teʼ Biblia le kéen kʼaʼabéetchajkoʼ. Chéen baʼaleʼ le libroaʼ maʼatech u taasik junpʼéel lista tiʼ le baʼaxoʼob unaj u beetik wa maʼ unaj u beetik máakoʼ. Toʼoneʼ k-tsʼoʼokbesik «u ley Cristo», lelaʼ chʼaʼabaʼan tiʼ le nuʼuktajoʼob u tsʼaamaj Diosoʼ (Gálatas 6:2). Kex yaan hora minaʼan junpʼéel ley aʼalik maʼ maʼalob ka beetaʼak wa baʼaxeʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa jeʼel u páajtal k-beetkeʼ (2 Corintios 4:1, 2; Hebreos 4:13; 1 Pedro 2:16). Baʼax unaj k-beetkeʼ k-eʼesik tiʼ Jéeoba jach k-yaabiltmaj yéetel le baʼaxoʼob k-chʼaʼtuklik k-beetkoʼ.

²¹ Le kéen tuukulnakoʼon tiʼ le nuʼuktajoʼob ku tsʼáaik Dios yéetel kéen k-tsʼáaʼob ichil k-kuxtaleʼ ‹ku yiijtal k-tuukul› yéetel ku béeytal k-kʼaj óoltik baʼax maʼalob yéetel baʼax maʼ maʼalobiʼ. Tsʼoʼoleʼ k-kanik tuukul jeʼex u tuukul Jéeobaeʼ (Hebreos 5:14). Le kéen k-beet beyaʼ k-kaʼansik k-conciencia utiaʼal ka u nuʼuktoʼon tuláakal u kʼiinil k-kuxtal yéetel utiaʼal ka u yáantoʼon pʼáatal ichil u yaabilaj Dios.