1, 2. ¿Baʼax ku yaʼalik le máakoʼob yoʼolal u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ?

YAʼAB máak aʼalikeʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeobaeʼ jach jatsʼuts u modosoʼob. Anton Gill, juntúul máax ku tsʼíibtik libroʼobeʼ, tu yaʼalaj baʼax beetaʼab tiʼ u j-jaajkunajoʼob Jéeoba tumen le naziʼob teʼ Alemaniaoʼ. Tu yaʼaleʼ jach pʼektaʼaboʼob yéetel tu jaʼabil 1939, kʼaʼal 6 mil j-Jaajkunajoʼob teʼ campos de concentracionoʼ. Tu yaʼalaj xaneʼ kex sen muʼyajnajoʼobeʼ maʼ xuʼul u paklan áantkubaʼobiʼ, mix juntéen baʼatelnajoʼob kex maltratartaʼaboʼob, chúukpaj u yóoloʼob tiʼ Dios yéetel ku béeytal u confiar máak tiʼob.

² Maʼ sen úucheʼ ilaʼab xan bix jatsʼutsil u modos le máaxoʼob meyajtik Dios tu luʼumil Sudáfricaoʼ. Kaʼacheʼ u autoridadil le luʼumiloʼ maʼ tu chaʼik u muchʼkuba junpʼéeliliʼ tuʼux le j-Jaajkunajoʼob yaanal u razaʼoboʼ. Baʼaleʼ tu kʼiinil domingo 18 tiʼ diciembre tiʼ 2011, tu muchʼuba maas tiʼ 78 mil j-Jaajkunajoʼob jejeláas u razaʼob, ku taaloʼob Sudáfrica yéetel tiʼ uláakʼ luʼumiloʼob maʼ sen náachtakiʼ. Tu muchʼubaʼob teʼ estadio maas nojoch yaan Johannesburgo utiaʼal u yuʼubikoʼob u tsoʼolol baʼax ku kaʼansik le Bibliaoʼ. Juntúul tiʼ le máaxoʼob tsʼaʼan u yil  le estadiooʼ, tu yaʼalaj: «Mix juntéen in wil yaʼab máak jach maʼalob baʼax ku beetik. Tuláakloʼob jach maʼalob u vestirmilubaʼob. Tsʼoʼoleʼ tu pʼatoʼob limpioil le estadiooʼ. Chéen baʼaleʼ le baʼax maas jatsʼuts tin wiloʼ, letiʼe bix u biskubaʼob kex yaanal u razaʼoboʼ».

3. ¿Baʼaxten minaʼan uláakʼ religión jeʼex le yaantoʼonaʼ?

³ Le baʼax ku yaʼalik le máakoʼoboʼ ku yeʼesikeʼ minaʼan uláakʼ religión jeʼex u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ (1 Ped. 5:9). ¿Baʼaxten minaʼan uláakʼ religión jeʼex le yaantoʼonoʼ? Tumen le Biblia yéetel u kiliʼich muukʼ Diosoʼ ku yáantkoʼon k-pʼat ‹k-úuchben kuxtal› yéetel ‹k-túumbenkunt k-kuxtal› (Col. 3:9, 10).

4. ¿Baʼaxoʼob ken k-il teʼ xookaʼ, yéetel baʼaxten?

⁴ Jach kʼaʼabéet k-pʼatik k-úuchben kuxtal. Teʼ xookaʼ yaan k-ilik bix jeʼel k-pʼatkeʼ yéetel baʼaxten unaj k-beetik. Yaan k-ilik xan bix jeʼel u kʼexik u kuxtal máak kex yaʼab baʼax kʼaas u beetmeʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan k-ilik baʼax jeʼel u beetik le sukuʼunoʼob úuch joʼopʼok u meyajtikoʼob Jéeoba utiaʼal maʼ u kaʼa beetkoʼob baʼax kʼaaseʼ. Lelaʼ jach unaj u kʼaʼajsaʼaltoʼon, tumen yaan tiʼ le máaxoʼob meyajtik kaʼach Jéeobaoʼ joʼopʼ u tuukuloʼob yéetel u kuxtaloʼob jeʼex u beetkoʼob táanil tiʼ u káajal u meyajtikoʼoboʼ. Le oʼolal unaj k-ilik maʼ k-tuʼubsik le baʼax ku yaʼalik le Bibliaaʼ: «Le máax ku tuklik waʼalakbal maʼalobeʼ, u kanáant maʼ u lúubul» (1 Cor. 10:12).

5. 1) ¿Baʼaxten tu séebaʼanil unaj k-pʼatik le úuchben kuxtaloʼ? Meyajnaktech junpʼéel ejemplo utiaʼal a núukik. (Ilawil le foto yaan tu káajbal le xookaʼ.) 2) ¿Baʼaxoʼob táakaʼan ichil le úuchben kuxtal ku yaʼalik Colosasiloʼob 3:5 tak 9?

⁵ ¿Baʼax jeʼel k-beetik wa sucio k-nookʼ yéetel jelaʼan u bookeʼ? ¿Máasaʼ tu séebaʼanil ken k-pite? Jéeoba xaneʼ u kʼáat ka k-pʼat tu séebaʼanil le baʼaloʼob kʼaastakoʼ. Le oʼolal apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼob teʼ yáax siglo ka u ‹tseloʼob tiʼob› le kʼaakʼas kuxtaloʼ. Koʼoneʼex ilik kaʼapʼéel nukuch kʼebanoʼob tu yaʼalaj Pablo: núupkʼeban yéetel éekʼ kuxtal (xok Colosasiloʼob 3:5-9).

6, 7. 1) ¿Baʼax tu yaʼalaj Pablo unaj u beetik máak utiaʼal u pʼatik le úuchben kuxtaloʼ? 2) ¿Bix u kuxtal kaʼach Sakura, yéetel baʼax áant u kʼexe?

⁶ Núupkʼeban. Le núupkʼeban ku yaʼalik le Bibliaoʼ letiʼe u núupchital juntúul xiib yéetel juntúul koʼolel maʼ tsʼokaʼan u beel tu yéeteliʼ bey xan le homosexualidadoʼ. Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼoboʼ ka u kíims u tsʼíibolalil u wíinkliloʼob. Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ unaj u náachkuntkubaʼob tiʼ le núupkʼebanoʼ. Kex maʼ chéen chʼaʼabileʼ jeʼel u béeytal u náachkuntkuba máak tiʼeʼ.

⁷ Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Sakura, juntúul x-chʼúupal kajaʼan Japón. * Letiʼeʼ ku yuʼubikuba kaʼach tu juunal yéetel mix baʼal u biilal u kuxtal. Le oʼolal le yaan 15 años tiʼoʼ joʼopʼ u núupchital yéetel jejeláas xiiboʼob. Yoʼolal baʼax ku beetkeʼ óoxtéen abortarnaji. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Ka káajeʼ kin wuʼuyik yaabiltaʼanen, kanáantaʼanen yéetel maʼ tin juunal yaneniʼ. Chéen baʼaleʼ ka máan kʼiineʼ joʼopʼ in sajaktal yéetel in wuʼuyik maʼ kanáantaʼaneniʼ». Le yaan 23 años tiʼoʼ joʼopʼ u xokik le Biblia yéetel u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ ka tu kʼexaj u kuxtal. Jach uts tu yich le baʼaxoʼob ku kanikoʼ. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ béeychaj u yuʼubik perdonartaʼan yéetel tu pʼataj le kʼaakʼas kuxtal ku bisik kaʼachoʼ. Bejlaʼeʼ precursora regular yéetel maʼatech u yuʼubikuba chéen tu juunal.  Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach kiʼimak in wóol in wilik bix u yeʼesikten sáamsamal u yaabilaj Jéeoba».

8. ¿Baʼaxoʼob jeʼel u yéekʼkuntik u kuxtal máak tu táan Jéeobaeʼ?

⁸ Éekʼ kuxtal. Le «éekʼ kuxtal» ku yaʼalik le Bibliaoʼ jach yaʼab baʼax táakaʼan ichil, maʼ chéen le núupkʼebanoʼ. Táakaʼan u tsʼuʼutsʼaʼal chamal wa u tsikbaltaʼal baʼaloʼob kʼaastak chéen utiaʼal ka cheʼejtaʼak (2 Cor. 7:1; Efe. 5:3). Táakaʼan tak baʼaloʼob ku beetik máak ken yanak chéen tu juunal jeʼex u xokik libroʼob ku yajsik u kʼaakʼas tsʼíibolaloʼob wa u chaʼantik pornografía. Lelaʼ jeʼel u beetik u suuktal tiʼ máak u masturbarkubaʼeʼ (Col. 3:5). *

9. ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa ku yajsik máak u tsʼíibolalil u núupchitaleʼ?

⁹ Le máaxoʼob suuk u chaʼantikoʼob pornografíaoʼ ku yajskoʼob u tsʼíibolalil u núupchitaloʼob. Bey túunoʼ ku suut bey junpʼéel vicio u yantal relaciones sexuales tiʼobeʼ. Tsʼoʼok u yilaʼaleʼ le máaxoʼob suuk u chaʼantikoʼob pornografíaoʼ ku yuʼubikubaʼob bey jeʼex juntúul máax suuk u drogarkuba wa suuk u káaltaleʼ. Le oʼolal u suuktal u chaʼantik máak pornografíaeʼ yaʼab talamiloʼob ku taasik, ku suʼlaktal máak, maʼ tu tsʼáaik u yóol meyaj, maʼ u yaabiltmaj u yataniʼ, ku divorciarkuba tiʼ u núup wa ku kíimskuba. Juntúul máakeʼ tu chʼaʼtuklaj u xuʼulul u chaʼantik pornografía, ka máan junpʼéel añoeʼ, tu yaʼalaj: «Bejlaʼeʼ kin wuʼuyik in yaabiltminba».

10. ¿Baʼax áant Ribeiro utiaʼal u xuʼulul u chaʼantik pornografía?

¹⁰ Yaʼab máakeʼ ku yuʼubik maʼ tu páajtal u pʼatik u chaʼantik pornografía. Chéen baʼaleʼ wa ku tsʼáaik u yóoleʼ jeʼel u páajtal u pʼatkeʼ. Lelaʼ bey tu beetil Ribeiro, juntúul máak kajaʼan Brasil. Tu táankelmileʼ bin kajtal yaanal tuʼux ka ook meyaj tuʼux ku maʼanal juʼun. Ichil le juʼunoʼob ku maʼanloʼ yaan u revistailoʼob pornografíaiʼ, le oʼolal ku chaʼantik. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jujunpʼíitileʼ suukchaj in chaʼantik pornografía, pʼáateʼ láaj hora in kʼáat ka jóokʼok le koʼolel kajakbal tin wéetel utiaʼal ka seguernak in chaʼantik u videoiloʼob pornografíaoʼ». Junpʼéel kʼiin táan u meyaj Ribeirooʼ tu yilaj le libro Le baʼax jeʼel u taasik kiʼimak óolal ichil le familiaoʼ, tsʼaʼan ichil u jaats libroʼob kun juchʼbil. Tu chʼaʼajeʼ ka joʼopʼ u xokik. Le baʼax tu kanoʼ le péeks utiaʼal u xokik le Biblia yéetel u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. Baʼaleʼ xáanchaj ka béeychaj u xulik u chaʼantik pornografía. ¿Baʼax áante? Letiʼeʼ ku yaʼalik: «In orar, in xokik le Biblia yéetel in tuukul tiʼ le baʼax kin kanikoʼ tu beetaj in yaabiltik Jéeoba. In yaabilaj tiʼ Jéeobaeʼ le péeksen in xul in chaʼantik pornografía». Yéetel u yáantaj le Biblia bey xan u yáantaj le kiliʼich muukʼoʼ Ribeiroeʼ béeychaj u pʼatik le úuchben kuxtaloʼ. Ka máan kʼiineʼ okjaʼanaji, bejlaʼeʼ ku beetik u ancianoil tiʼ junpʼéel múuchʼulil.

11. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal maʼ u taaktal k-chaʼantik pornografía?

¹¹ Jeʼex k-ilkoʼ Ribeiroeʼ anchaj u beetik uláakʼ baʼaloʼob, maʼ chéen u xokik le Bibliaoʼ. Kʼaʼabéetchaj u tuukul tiʼ baʼax ku xokik utiaʼal u kʼuchul tu puksiʼikʼal. Tsʼoʼoleʼ tu kʼáataj u yáantaj Dios. Bey túunoʼ u tuukul tiʼ baʼax ku xokik yéetel u orareʼ le áant utiaʼal u maas yaabiltik Jéeoba, bey úuchik u xulik u chaʼantik pornografíaoʼ. Tuláakloʼon jach unaj k-yaabiltik Jéeoba yéetel k-pʼektik baʼax kʼaas utiaʼal maʼ u  páakʼaltoʼon le kʼaakʼas vicioaʼ (xok Salmo 97:10).

12. ¿Baʼax áant Stephen utiaʼal u xuʼulul u pʼuʼujul yéetel u poochʼil?

¹² Yaan máakeʼ séeb u tsʼíikil, le oʼolal séeb u tʼaan kʼaas yéetel ku beetik u yaatal u yóol máak. Lelaʼ ku beetik u muʼyaj máaxoʼob yanoʼob ichil u familia. Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Stephen, juntúul taatatsil kajaʼan Australia. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Séeb in poochʼil yéetel séeb in pʼuʼujul tu yoʼolal jeʼel baʼaxakeʼ. Óoxtéen tin pʼatinba yéetel in watan, yaan kaʼach k-divorciartikba». Junpʼéel kʼiineʼ káaj u xokikoʼob le Biblia yéetel u j-jaajkunajoʼob Jéeobaoʼ. ¿Bix binik tiʼ Stephen ka káaj u tsʼáaik ichil u kuxtal le baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ? Letiʼeʼ ku yaʼalikeʼ joʼopʼ u biskuba tubeel. Kaʼacheʼ ku yuʼubik jach séeb u pʼuʼujul, baʼaleʼ bejlaʼeʼ maʼatech. Teʼ kʼiinoʼobaʼ Stepheneʼ siervo ministerial yéetel u yataneʼ tsʼoʼok u xáantal káajak u beetik u precursora regularil. U ancianoiloʼob u múuchʼulileʼ ku yaʼalikoʼob: «Stepheneʼ maʼatech u séeb pʼuʼujul, kabal u yóol yéetel jach sáakʼóol». Ku yaʼalikoʼob xaneʼ mix juntéen u yiloʼob u pʼuʼujul. Stepheneʼ u yojel maʼ chéen tu juunal béeychaj u kʼexik u modosiʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Yaʼab utsiloʼob tsʼoʼok in kʼamik úuchik in chaʼik u yáantken Jéeoba in kʼex in modos».

13. 1) ¿Baʼaxten maʼ maʼalob u pʼuʼujul máakiʼ? 2) ¿Baʼax ku yaʼalik le Biblia unaj k-beetkoʼ?

¹³ Le Bibliaoʼ ku yaʼalik maʼ k-pʼuʼujul, maʼ k-poochʼil yéetel maʼ k-awat tʼaan (Efe. 4:31). Tumen le modos beyaʼ ku túulchʼintik máak u beet loob tiʼ u maasil. Maʼ xaaneʼ yaan máax tuklikeʼ maʼ kʼaasiʼ, baʼaleʼ maʼatech u tsʼáaikoʼob nojbeʼenil tiʼ Dios. Le oʼolal yaʼab máaxoʼob meyajtik Jéeobaeʼ tsʼoʼok u kʼexik u modosoʼob yéetel tsʼoʼok u túumbenkuntik u kuxtaloʼob (xok Salmo 37:8-11).

14. ¿Bix k-ojéeltik jeʼel u béeytal u kʼexik u modos juntúul máak séeb u pʼuʼujuleʼ?

¹⁴ Koʼoneʼex ilik baʼax úuch tiʼ Hans, ku beetik u ancianoil Austria. U coordinadoril le múuchʼ ancianoʼob tu múuchʼuliloʼ, ku yaʼalik: «Letiʼeʼ juntúul sukuʼun maʼatech u kaxtik baʼateʼel tiʼ mix máak». Chéen baʼaleʼ letiʼeʼ maʼ bey kaʼachoʼ. Letiʼeʼ jach paal ka káaj u sen káaltal yéetel séeb u kaxan baʼateʼel. Juntéenjeak kalaʼaneʼ jach pʼuʼujeʼ ka tu kíimsaj u novia. Tu yoʼolal leloʼ, kʼaʼal veinte años cárcel. Baʼaleʼ kex kʼaʼaleʼ maʼ kʼexpaj u modosiʼ. Ka máan kʼiineʼ u maamaeʼ tu yaʼalaj tiʼ juntúul anciano ka xiʼik u xíimbalteʼ. Hans túuneʼ káaj u xokik le Bibliaoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach istikyaj úuchik in pʼatik le bix in kuxtal kaʼachoʼ. Baʼaleʼ jach tu yáanten kaʼapʼéel teksto. Junpʼéeleʼ Isaías 55:7, tuʼux ku yaʼalik: ‹J-loolob wíinikeʼ u pʼat [u] kʼaakʼas kuxtal›. Le uláakʼoʼ Yáax tiʼ Corintoiloʼob 6:11, teʼeloʼ ku tʼaan tiʼ jujuntúul máaxoʼob tu pʼatoʼob u kʼaakʼas kuxtaloʼob le ka káaj u meyajtikoʼob Diosoʼ. Ich yaʼab añoseʼ Jéeobaeʼ chúukpaj u yóol u yáanten yéetel u kiliʼich muukʼ utiaʼal in túumbenkuntik in kuxtal». Letiʼeʼ okjaʼanaj le tiaʼan teʼ carceloʼ. Ka tu tsʼáaj diecisiete años yéetel táanchumukeʼ chaʼab u jóokʼol. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kin tsʼáaik u graciasil tiʼ Jéeoba úuchik u chʼaʼikten óotsilil yéetel úuchik u perdonartiken».

15. ¿Baʼax suuk u beetik yaʼab máak, baʼaleʼ toʼoneʼ baʼax maʼ unaj k-beetkiʼ?

¹⁵ Uláakʼ baʼax unaj u pʼatik máakeʼ letiʼe tuusoʼ. Yaʼab máakeʼ ku tuus utiaʼal maʼ u boʼotik impuesto wa utiaʼal maʼ u castigartaʼal. Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ u Diosil  le jaajoʼ (Sal. 31:5). Le oʼolal ku yaʼalik maʼk-tusik k-sukuʼunoʼob, baʼaxeʼ unaj k-aʼalik u jaajil mantatsʼ (Efe. 4:25; Col. 3:9). Unaj k-aʼalik u jaajil kex suʼlakoʼon wa kex ka castigartaʼakoʼon tu yoʼolal (Pro. 6:16-19).

16. ¿Baʼax jeʼel u yáantkoʼon k-pʼat le úuchben kuxtaloʼ?

¹⁶ Chéen t-juunaleʼ maʼ tu béeytal k-kʼexik k-kuxtal. Sakura, Ribeiro, Stephen yéetel Hanseʼ maʼ chéen chʼaʼabil úuchik u pʼatkoʼob le bix u kuxtaloʼob kaʼachoʼ. ¿Baʼax túun áantoʼob? Jach áantaʼaboʼob tumen u «tʼaan Dios» bey xan tumen le kiliʼich muukʼoʼ (Luc. 11:13; Heb. 4:12). Toʼon xaneʼ jeʼel u yáantkoʼon k-xokik le Biblia sáamsamaloʼ, k-tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik yéetel k-kʼáatik mantatsʼ tiʼ Jéeoba ka u tsʼáatoʼon u naʼatil yéetel u muukʼil utiaʼal k-beetik baʼax ku yaʼalik (Jos. 1:8; Sal. 119:97; 1 Tes. 5:17). Wa suuk k-líiʼsikba yéetel k-bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ yaan u yáantkoʼon le kiliʼich muukʼoʼ bey xan le Bibliaoʼ (Heb. 10:24, 25). Tsʼoʼoleʼ maʼalob ka meyajnaktoʼon le baʼaxoʼob ku tsʼáaiktoʼon u kaajal Jéeoba jeʼex le revistaʼoboʼ, JW Broadcasting, JW Library yéetel le sitio jw.org (Luc. 12:42).

17. ¿Baʼax ken k-kan teʼ tuláakʼ xookoʼ?

¹⁷ Teʼ xookaʼ tsʼoʼok k-ilik jujunpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob kʼaastak unaj k-pʼatkoʼ. Chéen baʼaleʼ, ¿yaan wa uláakʼ baʼax unaj k-beetik utiaʼal kaʼ u kʼamoʼon Dios? Yaan, unaj k-túumbenkuntik k-kuxtal. Tsʼoʼoleʼ unaj k-kanáantik maʼ k-kaʼa lúubul tiʼ baʼax kʼaas. Teʼ xook ku segueroʼ yaan k-kanik bix jeʼel k-beetkeʼ.