1. ¿Tiʼ baʼax tʼaanaj Jesús yéetel u disipuloʼob teʼ tu tsʼook áakʼab tu máansaj tu yéeteloʼoboʼ?

TEʼ TU tsʼook áakʼab anchaj Jesús yéetel u disipuloʼoboʼ óoliʼ treinta u téenel tʼaanaj tiʼ le yaabilajoʼ. Tu yaʼalajtiʼob unaj u paklan yaabiltikubaʼob (Juan 15:12, 17). Lelaʼ letiʼe baʼax kun chíikbesik máax u disipuloʼoboʼ (Juan 13:34, 35). Le yaabilaj tu yaʼalaj ka eʼesaʼakoʼ maʼ chéen tu puksiʼikʼal máak ken u yuʼubiʼ, baʼaxeʼ ku péeksik máak u yáant u maasil. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Mix máak maas nojoch u yaabilaj tiʼ lelaʼ: ka u kʼub u kuxtal máak tu yoʼolal u amigoʼob. Teʼexeʼ in amigoʼex wa ka beetkeʼex baʼax kin waʼalikteʼex» (Juan 15:13, 14).

2. 1) ¿Baʼax modosil ku yeʼesik le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ? 2) ¿Baʼax kʼáatchiʼiloʼob ken k-núuk teʼ xookaʼ?

² Le máaxoʼob meyajtik Dios teʼ kʼiinoʼobaʼ láayliʼ ku yeʼeskoʼob le yaabilaj ku kaxtik u yutsil u maasiloʼ, le oʼolal ku biskubaʼob tubeel (1 Juan 3:10, 11). K-ilik k-eʼesik yaabilaj kex jeʼel tuʼuxak kaajil k-taaleʼ, kex jeʼel baʼalak idioma k-tʼankeʼ yéetel jeʼel bixak líiʼsaʼaniloʼoneʼ. Baʼaleʼ maʼ xaaneʼ k-tuklik: «¿Baʼaxten jach unaj  k-eʼesik yaabilaj teʼ kʼiinoʼobaʼ? ¿Bix u líiʼsaʼal k-óol tumen Jéeoba yéetel Jesús? ¿Bix jeʼel k-eʼesik yaabilaj jeʼex tu beetil Jesús utiaʼal k-líiʼsik u yóol u maasileʼ?» (1 Cor. 8:1).

3. ¿Bix u yuʼubikuba le máakoʼob teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ?

³ Le kuxtal teʼ «tu tsʼook kʼiinoʼob[aʼ]» chuup yéetel «yaj óolal», le oʼolal yaʼab máakoʼob chiʼichnakoʼob (2 Tim. 3:1-5; Sal. 90:10). Yaʼabeʼ ku tsʼíiboltik ka kíimik. Ku tuklaʼaleʼ cada añoeʼ ku kíimskuba maas tiʼ 800 mil máakoʼob, lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ juntúul cada 40 segundos. Ichiloʼobeʼ tiaʼan tak jujuntúul máaxoʼob meyajtik Diosiʼ.

4. ¿Máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakil tu yaʼaloʼob maas maʼalob ka kíimkoʼob?

⁴ Jujuntúul máaxoʼob meyajt Dios úuchjeakileʼ jach chiʼichnakchajoʼob, le oʼolal tu tsʼíiboltoʼob ka kíimkoʼob. Jeʼex Jobeʼ tu yaʼalaj tsʼoʼok u náakal u yóol kuxtal, tumen jach yaj baʼax ku muʼyajtik, le oʼolal tu tsʼíiboltaj ka kíimik (Job 7:16; 14:13). Ka tu yilaj Jonás maʼ úuch le baʼax ku páaʼtik kaʼachoʼ, lúub u yóoleʼ ka tu yaʼalaj: «Yuumtsil kin kʼáat óoltik tiʼ teech ka lukʼes in kuxtal. [Maas] maʼalob ka kíimken» (Jon. 4:3). Profeta Elíaseʼ jach náakʼ baʼax ku yúuchultiʼeʼ ka tu kʼáataj tiʼ Dios ka chaʼabak u kíimil. Tu yaʼalaj: «¡Yuumtsil, way ku xuʼululeʼ! ¡Lukʼes in kuxtal, tumen teneʼ maʼ maas maʼaloben tiʼ in taataʼobiʼ!» (1 Rey. 19:4). Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ jach tu yaabiltoʼob yéetel maʼ u kʼáat ka kíimkoʼob kaʼachiʼ. Maʼ tu kʼeyoʼob yoʼolal le bix tu yuʼubilubaʼoboʼ, baʼaxeʼ tu yeʼesaj u yaabiltmoʼob yéetel tu yáantoʼob utiaʼal ka taakchajak u seguer u kuxtaloʼob utiaʼal ka u beetoʼob baʼax maʼalob mantatsʼ.

5. ¿Baʼaxten jach unaj k-yaabiltik le sukuʼunoʼob teʼ kʼiinoʼobaʼ?

⁵ Kex u maas yaʼabil le sukuʼunoʼob maʼatech u chaʼik u jach lúubul u yóoloʼoboʼ, yaʼabeʼ táan u aktáantkoʼob nukuch talamiloʼob, le oʼolal kʼaʼabéet u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼob yéetel u líiʼsaʼal u yóoloʼob. Yanoʼobeʼ ku chʼaʼpachtaʼaloʼob wa ku pʼaʼastaʼaloʼob. Uláakʼoʼobeʼ ku yaʼalaʼal baʼal tiʼob tumen u yéet meyajoʼob wa jach kaʼanaʼanoʼob tumen ku pʼáatloʼob meyaj u maasil tiempo wa tumen ku chiʼichnaktaloʼob yoʼolal le meyaj ku beetkoʼoboʼ. Yaan xaneʼ ku aktáantkoʼob nukuch problemaʼob tu familiaʼob tumen maʼ tu xuʼulul u yaʼalaʼal baʼal tiʼob tumen u núupoʼob maʼatech u meyajtikoʼob Jéeoba. Yoʼolal le baʼaloʼobaʼ yaʼab sukuʼunoʼobeʼ jach ku kaʼanaloʼob yéetel ku chiʼichnaktaloʼob. ¿Máax jeʼel u yáantkoʼob utiaʼal maʼ u lúubul u yóoloʼobeʼ?

6. Jéeobaeʼ ¿bix u líiʼsik u yóol le máaxoʼob meyajtikoʼ?

⁶ Jéeobaeʼ, ¿bix u líiʼsik u yóol le máaxoʼob meyajtikoʼ? Junpʼéel bix u beetkeʼ letiʼe kéen u yaʼaltiʼob mix bikʼin kun xuʼulul u yaabiltikoʼoboʼ. Úuchjeakileʼ u kaajil Israeleʼ líikʼ wal u yóol ka tu yuʼubaj u yaʼalik Jéeoba le tʼaanoʼobaʼ: «Uts a lúubul tiʼ teen, koʼoj a tojol in tiaʼal, teneʼ in yaabilmajech». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan tiʼob: «Maʼ a chʼaʼik saajkil tumen teneʼ tiʼ yanen ta wéeteleʼ» (Isa. 43:4, 5). Jeʼex k-ilkoʼ Jéeobaeʼ u yaabiltmaj cada juntúul tiʼ toʼon yéetel koʼoj k-tojol tu táan. * Le Bibliaoʼ ku yaʼalik tiʼ le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ: «¡Letiʼeʼ j-páajtalil, bíin u tokech! Yuumtsileʼ bíin kiʼimakchajak u yóol ta woʼolal» (Sof. 3:16, 17).

7. ¿Tiʼ baʼax chíikaʼan le yaabilaj ku yeʼesik Jéeoba tiʼ le ku yeʼesik juntúul maamatsiloʼ? (Ilawil le dibujo yaan tu káajbal le xookaʼ.)

 ⁷ Kex jeʼel baʼaxak ka u aktáant le máaxoʼob meyajtik Diosoʼ, letiʼeʼ yaan u yáantkoʼob yéetel yaan u líiʼsik u yóoloʼob. U libroil Isaíaseʼ ku yaʼalik: «Letiʼ bíin tséentikeʼex, méekʼbil bíin u biseʼex[,] bíin xan u kukíinteʼex tu píixoʼob utiaʼal u kiʼimakkúunt a wóoleʼex. Jeʼel bix u kiʼimakkúuntaʼal u yóol juntúul paal tumen u maamaeʼ, bey bíin in kiʼimakkúunt a wóoleʼexoʼ» (Isa. 66:12, 13). Le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ ku beetik k-tuukul tiʼ juntúul maamatsil u méekʼmaj u chaambal yéetel táan u báaxal tu yéetel. Lelaʼ ku yeʼesik bukaʼaj u yaabiltmil Jéeoba le máaxoʼob meyajtikoʼ. Mix juntéen unaj k-tuklik wa maʼ u yaabiltmoʼoniʼ (Jer. 31:3).

8, 9. ¿Bix u yáantkoʼon k-kʼaʼajsik u yaabiltmoʼon Cristo?

⁸ Toʼoneʼ yaan uláakʼ baʼax oʼolal k-aʼalik u yaabiltmoʼon Jéeoba. Juan 3:16, ku yaʼalik: «Dioseʼ tumen jach u yaabiltmaj yóokʼol kaabeʼ tu tsʼáaj u juntúuliliʼ Paal, utiaʼal beyoʼ maʼ u xuʼulsaʼal tiʼ le máaxoʼob ken u tsʼáa u fejoʼob tiʼ letiʼoʼ, baʼaxeʼ ka yanaktiʼob kuxtal minaʼan u xuul». Jesús xaneʼ tu yeʼesaj u yaabiltmoʼon úuchik u tsʼáaik u kuxtal t-oʼolal. Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ mix le talamiloʼob wa le chiʼichnakiloʼob jeʼel u náachkuntkoʼon «tiʼ u yaakunaj Cristoeʼ» (Rom. 8:35, 38, 39). ¿Máasaʼ le yaabilaj beyaʼ ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-tsʼáaik k-óol k-meyajt Dios?

⁹ Kéen k-aktáant wa baʼax talamil ku beetik u lúubul k-óoleʼ, unaj k-kʼaʼajsik u yaabiltmoʼon Cristo utiaʼal u chúukpajal k-óol (xok 2 Corintoiloʼob 5:14, 15). Le yaabilajaʼ yaan u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-meyajtik Jéeoba. Jeʼel u yáantkoʼon xan kéen muʼyajnakoʼon yoʼolal nukuch loobiloʼobeʼ, chʼaʼpachtajil wa uláakʼ baʼax chiʼichnakkúuntikoʼoneʼ.

10, 11. ¿Máaxoʼob unaj u líiʼskoʼob u yóol le sukuʼunoʼob ku muʼyajoʼoboʼ? Tsole.

¹⁰ Uláakʼ baʼax ku meyaj tiʼ Jéeoba utiaʼal u líiʼsik k-óoleʼ letiʼe múuchʼuliloʼ. Kéen k-yaabilt le sukuʼunoʼoboʼ k-eʼesik k-yaabiltmaj Dios. Unaj k-áantkoʼob u yiloʼobeʼ yaabiltaʼanoʼob xan tumen Jéeoba (1 Juan 4:19-21). Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ: «Seguernak a paklan líiʼsik a wóoleʼex yéetel a paklan muʼukʼaʼankúuntik  a wóoleʼex jach jeʼex táan a beetkeʼexoʼ» (1 Tes. 5:11). Lelaʼ ku yeʼesikeʼ maʼ chéen le ancianoʼob unaj u líiʼskoʼob u yóol le sukuʼunoʼoboʼ, baʼaxeʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-líiʼsik u yóoloʼob jeʼex u beetik Jéeoba yéetel Jesuseʼ (xok Romailoʼob 15:1, 2).

¹¹ Le sukuʼunoʼob yaan depresión tiʼoboʼ, maʼ xaaneʼ kʼaʼabéet u binoʼob yiknal doctor (Luc. 5:31). Le ancianoʼob yéetel u maasil sukuʼunoʼoboʼ u yojloʼob letiʼobeʼ maʼ doctoroʼobiʼ. Baʼaleʼ u yojloʼob kʼaʼabéet u beetkoʼob le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Tʼaaneneʼex yéetel le máaxoʼob jach yaachajaʼan u yóoloʼoboʼ utiaʼal a líiʼskeʼex u yóoloʼob, áanteʼex le máaxoʼob minaʼan u muukʼoʼoboʼ, yanakteʼex paciencia tiʼ tuláakal máak» (1 Tes. 5:14). Kʼaʼabéet k-eʼesik yaabilaj, paciencia yéetel k-tsʼáaikba tu lugar le máaxoʼob ku muʼyajoʼob kéen tʼaanakoʼon tu yéeteloʼoboʼ. Maʼalob ka k-tukle: «¿Kin líiʼsik wa u yóol le sukuʼunoʼob táan u muʼyajoʼoboʼ? ¿Baʼax unaj in beetik utiaʼal in maas áantkoʼob?».

12. ¿Bix áantaʼabik juntúul kiik tumen le sukuʼunoʼob tu múuchʼuliloʼ?

¹² ¿Baʼax utsil jeʼel u taasik k-eʼesik yaabilaj tiʼ le máaxoʼob ku muʼyajoʼoboʼ? Juntúul kiik kajaʼan Europaeʼ ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ ku taaktal in kíimskinba. Baʼaleʼ yaan yaʼab máaxoʼob áantken. Le sukuʼunoʼob tin múuchʼuliloʼ tsʼoʼok u salvartikoʼob in kuxtal. Ku líiʼskoʼob in wóol yéetel yaabilaj. Chéen wa jaytúul u yojloʼob yaan depresión teniʼ, baʼaleʼ tuláakloʼob ku yáantkenoʼob mantatsʼ. Juntúul sukuʼun yéetel u yataneʼ ku kanáantkenoʼob jeʼex in taataʼobeʼ. Ku yilik u yáantkenoʼob jeʼel baʼaxak horaeʼ, tak tu tsʼuʼ áakʼab». U jaajileʼ maʼ tuláakloʼon jeʼel u páajtal k-áantaj beyoʼ. Baʼaleʼ le baʼaxoʼob k-aʼalikoʼ jach jeʼel u yáantik le sukuʼunoʼob yaan depresión tiʼoboʼ. *

13. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ?

¹³ Unaj k-uʼuyik baʼax ku yaʼalikoʼob (Sant. 1:19). Junpʼéel bix k-eʼesik k-yaabiltmaj le sukuʼunoʼoboʼ letiʼe k-jach uʼuyik baʼax ku yaʼalikoʼoboʼ. ¿Bix jeʼel k-líiʼsik u yóol máax lubaʼan u yóoleʼ? Unaj k-tuklik bix jeʼel k-uʼuyikba wa toʼon le lubaʼan k-óoloʼ yéetel unaj k-kʼáatiktiʼob bix u yuʼubikubaʼob utiaʼal k-naʼatkoʼob tubeel. Le bix u yilaʼal u táan k-ichoʼ jeʼel u chíikbesik wa jach tu jaajil taak k-áantkoʼob yéetel yaabilajeʼ. Wa le sukuʼun u kʼáat u tsikbalttoʼon tuláakal le baʼaxoʼob ku yúuchultiʼoʼ, unaj u chúukpajal k-óol k-uʼuye, maʼ unaj k-xotʼik u tsikbaloʼobiʼ. Wa k-beetik beyoʼ maas yaan k-naʼatik bix u yuʼubikubaʼob. Tsʼoʼoleʼ maas jeʼel u confiaroʼob tiʼ toʼoneʼ yéetel jeʼel u yuʼubikoʼob le baʼax ken k-aʼaltiʼoboʼ. Wa ku yilkoʼob jach taak k-áantkoʼobeʼ jeʼel u líikʼil u yóoloʼobeʼ.

14. ¿Baʼaxten unaj k-kanáantik baʼax k-aʼalik?

¹⁴ Unaj k-kanáantik baʼax k-aʼalik. Wa le máax yaan depresión tiʼ ku yuʼubik bey táan k-aʼalik baʼal tiʼeʼ maas yaan u yaatal u yóol. Kex taak k-áantikeʼ, maʼ kun páajtal k-líiʼsik u yóol. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Yaan máaxoʼob ku beetkoʼob loob yéetel u tʼaanoʼob, baʼaleʼ u tʼaanoʼob le j-ojéeloʼoboʼ ku tsʼáaikoʼob toj óolal» (Pro. 12:18). Toʼoneʼ maʼ k-kʼáat k-beet u yaatal u yóol mix máak yéetel baʼax k-aʼalikiʼ, baʼaleʼ wa  maʼ k-kanáantik baʼax k-aʼalikeʼ jeʼel k-beetik u yaatal u yóoloʼobeʼ. Le oʼolal utiaʼal k-líiʼsik u yóoloʼobeʼ unaj k-tuukul tiʼ bix u yuʼubikubaʼob (Mat. 7:12).

15. ¿Baʼax jeʼel u meyajtoʼon utiaʼal k-líiʼsik u yóol u maasil yéetel yaabilajeʼ?

¹⁵ Meyajnaktoʼon le Bibliaoʼ (xok Romailoʼob 15:4, 5). Le baʼaxoʼob ku yaʼalik le Bibliaoʼ jeʼel u líiʼsik u yóol máakeʼ, tumen ku taal tiʼ «le Dios áantkoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol yéetel ku líiʼsik k-óoloʼ». Le oʼolaleʼ unaj u meyajtoʼon le libro Áantaj utiaʼal u xakʼalxook u j-Jaajkunajoʼob Jéeoba utiaʼal k-ilik baʼax tekstoil yéetel baʼax publicacionil jeʼel u meyajtoʼon utiaʼal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ.

16. ¿Baʼax modosil unaj k-eʼesik kéen k-líiʼs u yóol le máaxoʼob yaan depresión tiʼoboʼ?

¹⁶ Unaj k-eʼesik yaabilaj. Jéeobaeʼ letiʼe «Taatatsil jach nojoch u chʼaʼ óotsilaloʼ yéetel le Dios mantatsʼ ku líiʼsaj óoloʼ», le oʼolal ku yáantik le máaxoʼob meyajtikoʼ (xok 2 Corintoiloʼob 1:3-6; Luc. 1:78; Rom. 15:13). Pabloeʼ tu yeʼesaj le jatsʼuts modosaʼ, tumen tu beetaj jeʼex Jéeobaeʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Le ka yanchajoʼon ta wiknaleʼexoʼ, t-eʼesaj k-utsil tiʼ teʼex jeʼex u beetik juntúul maamatsil ku kanáantik yéetel yaabilaj u mejen paalaleʼ. Bey túunoʼ, tu yoʼolal le nojoch yaabilaj t-uʼuyaj ta woʼolaleʼexoʼ, jach yéetel kiʼimak óolal t-kʼubaj tiʼ teʼex, maʼ chéen u maʼalob péektsilil Diosiʼ baʼaxeʼ tak k-kuxtal, tumen kʼuchoʼon k-jach yaabilteʼex» (1 Tes. 2:7, 8). Wa k-eʼesik yaabilaj jeʼex Dioseʼ, jeʼel k-meyaj tiʼ letiʼ utiaʼal u núukik u oración le máaxoʼob lubaʼan u yóoloʼoboʼ.

17. ¿Baʼax unaj k-kʼaʼajsik utiaʼal u béeytal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ?

¹⁷ Unaj k-kʼaʼajsikeʼ tuláakal le sukuʼunoʼob j-kʼebanoʼoboʼ. Yaan kʼiineʼ ku beetkoʼob baʼax maʼ maʼalobiʼ. Wa k-tuklik maʼ ken u beetoʼob baʼax maʼ maʼalobeʼ yaan u yaatal k-óol (Ecl. 7:21, 22). Kʼaʼajaktoʼoneʼ Jéeobaeʼ maʼatech u kʼáatiktoʼon ka k-beet baʼax u yojel maʼ tu páajtal k-beetik. Wa k-beetik jeʼex letiʼoʼ yaan u chúukpajal k-óol k-muʼyajt baʼax maʼ jach maʼalob ku beetaʼaltoʼoniʼ (Efe. 4:2, 32). Maʼ unaj k-beetik u tuklikoʼob maʼ táan u tsʼáaik u yóol u beetoʼob baʼax maʼalobiʼ yéetel maʼ k-ketikoʼob yéetel u maasil utiaʼal maʼ k-beetik u yaatal u yóoloʼob. Baʼaxeʼ mantatsʼ unaj k-aʼaliktiʼob maʼalob baʼax ku beetkoʼob. Leloʼ yaan u líiʼsik u yóoloʼob yéetel yaan u yáantkoʼob u meyajtoʼob Jéeoba yéetel kiʼimak óolal (Gal. 6:4).

18. ¿Baʼaxten k-tsʼíiboltik k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼob yéetel yaabilajoʼ?

¹⁸ Jéeobaeʼ u yaabiltmaj le máaxoʼob meyajtikoʼ. Bey xan Jesús, le oʼolal tu tsʼáaj u kuxtal tu yoʼolal tuláakal máak (Gal. 2:20). Toʼon xaneʼ unaj k-yaabiltik tu jaajil k-óol le sukuʼunoʼoboʼ yéetel k-áantkoʼob yéetel yaabilaj. Utiaʼal k-líiʼsik u yóoloʼob mantatsʼeʼ unaj k-ilik «maʼ u xuʼulul k-beetkeʼex le baʼaxoʼob ku yáantajoʼob utiaʼal ka yanak jeetsʼeliloʼ bey xan le baʼaxoʼob ku meyajoʼob utiaʼal u paklan líiʼsik u yóol máakoʼ» (Rom. 14:19). K-tsʼíiboltik ka kʼuchuk u kʼiinil u suʼutul paraísoil le Luʼumaʼ, tumen teʼeloʼ mix máak kun lúubul u yóoliʼ. Le kʼojaʼaniloʼob, le baʼateltáambaloʼob, le kíimiloʼ, le chʼaʼpachtajiloʼ, le talamiloʼob ku yantal ichil le familiaʼoboʼ yéetel le baʼaxoʼob beetik u yaatal u yóol máakoʼ yaan u xuʼulul. Kéen tsʼoʼokok le mil años kun Reinar Cristooʼ, tuláakal máak kun pʼáatal minaʼan u kʼeban. Jéeobaeʼ yaan u máatik bey u paalaloʼob tuláakal le máaxoʼob maʼ kun lúubloʼob teʼ tu tsʼook túuntaj óolaloʼ, bey túunoʼ yaan u yantaltiʼob «u kiʼichkelem jáalkʼabtajil u paalal Dios» (Rom. 8:21). Le oʼolaleʼ maʼ unaj u xuʼulul k-eʼesik yaabilaj utiaʼal k-líiʼsik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ yéetel unaj k-paklan áantikba utiaʼal ka ookkoʼon teʼ túumben luʼum u yaʼalmaj Dios u tsʼáaikoʼ.