1. ¿Bukaʼaj meyaj ku beetik le kiikoʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ, yéetel baʼax problemas ku aktáantkoʼob? (Ilawil u yáax páginail le revistaaʼ).

JACH jatsʼuts k-ilik bukaʼaj kiikoʼob u tsʼaamaj u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba. Letiʼobeʼ ku táakpajloʼob teʼ muchʼtáambaloʼoboʼ, ku jóokʼloʼob kʼaʼaytaj yéetel ku yeʼeskoʼob yaabilaj tiʼ le sukuʼunoʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ yaan tiʼ letiʼobeʼ ku yáantajoʼob utiaʼal u yutskíintaʼal le tuʼux k-muchʼikbaoʼ. Chéen baʼaleʼ yaʼab tiʼ letiʼobeʼ ku aktáantkoʼob problemas. Yanoʼobeʼ táan u kanáantkoʼob u papáʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob, uláakʼoʼobeʼ maʼ maʼalob u tratartaʼaloʼob tumen u láakʼtsiloʼobiʼ. Yéetel yanoʼobeʼ tu juunaloʼob ku líiʼsik u paalaloʼob yéetel ku yilik u tsʼáaikoʼob le baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ.

2. ¿Baʼaxten jach unaj k-ilik k-áantik le kiikoʼoboʼ?

² ¿Baʼaxten jach unaj k-ilik k-áantik le kiikoʼoboʼ? Tumen teʼ yóokʼol kaabaʼ maʼatech u tratartaʼal maʼalob le koʼoleloʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ letiʼe Biblia aʼaliktoʼon xan ka k-áantoʼoboʼ. Le apóstol Pablooʼ tu yaʼalaj tiʼ le múuchʼulil yaan Roma ka u tratart maʼalob kiik Febe bey xan ka u yáant yéetel le baʼax kʼaʼabéettiʼoʼ (Rom. 16:1, 2). Pabloeʼ antes u káajal u meyajtik Dioseʼ ku mixbaʼalkúuntik le koʼoleloʼob jeʼex u beetik u maasil máakoʼoboʼ. Chéen baʼaleʼ le ka joʼopʼ u adorartik Dioseʼ tu tratartaj le koʼoleloʼob jeʼex úuchik u beetik Jesúseʼ. Tu respetartoʼob yéetel tu yeʼesaj u yutsil tiʼob (1 Cor. 11:1).

3. 1) ¿Jesúseʼ bix úuchik u tratartik le koʼoleloʼoboʼ? 2) ¿Jesúseʼ bix úuchik u yilik le koʼoleloʼob tu adorartoʼob u Taataoʼ?

³ Jesúseʼ jach tu respetartaj le koʼoleloʼoboʼ (Juan 4:27). Maʼ tu beetaj jeʼex le u nuuktakil le religiónoʼob kuxlajoʼob tu kʼiiniloʼ. Junpʼéel diccionarioeʼ ku yaʼalikeʼ «Jesúseʼ mix juntéen tu yaʼalaj junpʼéel baʼal utiaʼal u ofendertik wa utiaʼal u mixbaʼalkúuntik le koʼoleloʼoboʼ». Letiʼeʼ jach tu yaabiltaj le koʼoleloʼob tu adorartoʼob u Taataoʼ. Le ka tu yaʼalaj máaxoʼob ku yilik bey u familiaeʼ tʼaanaj tiʼ xiiboʼob bey xan tiʼ koʼoleloʼob (Mat. 12:50).

4. ¿Baʼax ken k-il teʼ xookaʼ?

 ⁴ Jesúseʼ jach tu yilaj u yáantik le koʼoleloʼob tu meyajtoʼob Jéeobaoʼ. Letiʼeʼ tu agradecertajtiʼob le baʼaloʼob maʼalobtak tu beetoʼoboʼ yéetel tu defendertoʼob. Beoraaʼ koʼox ilik bix jeʼel k-beetik le óoxpʼéel baʼaloʼob tu beetaj Jesúsoʼ.

5. ¿Baʼaxten yaan kiikoʼobeʼ maʼ chéen chʼaʼabil u yilik u biskubaʼob yéetel le sukuʼunoʼob teʼ múuchʼuliloʼ?

⁵ U suukileʼ tuláakal máak, kex xiib wa koʼoleleʼ, uts tu tʼaan u biskuba yéetel u maasil. Chéen baʼaleʼ yaan kiikoʼobeʼ maʼ fácil u beetkoʼobiʼ. ¿Baʼaxten? Koʼox ilik baʼax ku yaʼalik jujuntúul kiikoʼob. Jordaneʼ * ku yaʼalik: «Como maʼ tsʼokaʼan in beeleʼ yaan kʼiineʼ kin wuʼuyik bey minaʼan máax yéetel in tsikbaleʼ yéetel kin wuʼuyik bey maʼ kʼaʼabéeten teʼ múuchʼuliloʼ». Kristen, juntúul precursora bin áantaj táanxelileʼ ku yaʼalik xan: «Le táant a kʼuchul tiʼ junpʼéel múuchʼulileʼ ka wuʼuyik ta juunal yanech». Tsʼoʼoleʼ le máaxoʼob kajakbaloʼob yéetel u láakʼtsiloʼob maʼ Testigoʼoboʼ maas jeʼel u yuʼubikubaʼob tu juunaloʼobeʼ. Bey xan jeʼel u yuʼubikuba le máaxoʼob maʼ tu páajtal u jóokʼloʼob tu yotochoʼob tumen kʼojaʼanoʼoboʼ wa tumen táan u kanáantkoʼob juntúul u láakʼtsiloʼob. Juntúul kiik Annette u kʼaabaʼeʼ ku yaʼalik: «Maases teen kanáantik kaʼach in maama le oʼolal maʼ tu páajtal in bin mix tuʼux».

6. Jeʼex u yeʼesik Lucas 10:38-42, ¿bix úuchik u yeʼesik Jesús jach maʼalob u biskuba yéetel Marta bey xan yéetel María?

⁶ Jesúseʼ tu máansaj tiempo yéetel le kiikoʼoboʼ yéetel tu beetuba u amigoʼob. Letiʼeʼ tu yilaj María yéetel Marta bey u amigaʼobeʼ (xok Lucas 10:38-42). Yoʼolal bix úuchik u tʼanik yéetel u tratartik le kaʼatúul kiikoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼobaʼ anchaj confianza ichiloʼob. Maríaeʼ hasta kulaj yiknal Jesús utiaʼal u kaanbal tiʼ le baʼax ku yaʼalikoʼ. * Marta xaneʼ maʼ sajakchaj u yaʼal tiʼ Jesús maʼ táan u yáantaʼal tumen Maríaiʼ, teʼ súutukil jeʼeloʼ Jesúseʼ tu aprovechartaj u kaʼansiktiʼob jujunpʼéel baʼaloʼob. Tsʼoʼoleʼ tu yeʼesaj jach maʼalob u biskuba tu yéeteloʼob bey xan yéetel Lázaro tumen yaʼab u téenel bin u xíimbaltoʼob (Juan 12:1-3). Yoʼolal le confianza yaantiʼoboʼ le ka kʼojaʼanchaj Lázaroeʼ Marta yéetel Maríaeʼ tu túuxtoʼob aʼalbil tiʼ Jesús ka áantaʼakoʼob (Juan 11:3, 5).

7. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-yaabiltmaj le kiikoʼoboʼ?

⁷ Yaʼab kiikoʼobeʼ maases chéen teʼ muchʼtáambaloʼob ku béeytal u yilkubaʼob yéetel le sukuʼunoʼoboʼ. Le oʼolaleʼ le kéen kʼuchkoʼob teʼ muchʼtáambaloʼ unaj k-aʼaliktiʼob jach kiʼimak k-óol k-ilkoʼob, unaj k-tsikbal tu yéeteloʼob yéetel unaj k-eʼesiktiʼob k-tuukul tu yoʼolaloʼob. Jordan, le kiik tsʼoʼok k-chʼaʼchiʼitik teʼ párrafo 5, ku yaʼalik: «Teneʼ jach maʼalob in wuʼuyikinba kéen felicitartaʼaken yoʼolal in comentarios, kéen invitartaʼaken kʼaʼaytaj bey xan kéen u yeʼes le sukuʼunoʼob u yaabiltmenoʼoboʼ». Le kiikoʼoboʼ unaj u yuʼubikoʼob yaabiltaʼanoʼob yéetel u yilkoʼob k-chʼaʼikoʼob en cuenta. Kia, juntúul kiikeʼ tu yaʼalaj: «Wa maʼ tin bin reunióneʼ seguro yaan u túuxtaʼalten mensaje utiaʼal u kʼáataʼalten bix yaniken. Lelaʼ ku yeʼesikten yaabiltaʼanen tumen le sukuʼunoʼoboʼ».

8. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-eʼesik k-tuukul jeʼex Jesúseʼ?

⁸ Jeʼex tu beetil Jesúseʼ toʼon xaneʼ unaj k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-tsikbal yéetel le kiikoʼoboʼ. Maʼ xaaneʼ jeʼel u páajtal k-invitarkoʼob t-otoch utiaʼal ka múul jaankoʼoneʼ wa chéen utiaʼal k-tsikbal tu yéeteloʼob. Teʼ súutukoʼ unaj k-tsikbal tiʼ  baʼaloʼob jeʼel u líiʼsik u yóoloʼobeʼ (Rom. 1:11, 12). Le ancianoʼoboʼ unaj u yilkoʼob le máaxoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼob jeʼex úuchik u beetik Jesúseʼ. Letiʼeʼ u yojleʼ yaan tiʼ le máaxoʼob maʼ tsʼokaʼan u beeloʼoboʼ maʼ fácil ken u máansil u kuxtaloʼobiʼ. Pero letiʼeʼ tu yaʼaleʼ le baʼax beetik u kiʼimaktal u yóol máakoʼ letiʼe u tsʼáaik u yóol u meyajt Diosoʼ maʼ u tsʼoʼokol u beeliʼ mix u yantal u paalaliʼ (Mat. 19:12; Luc. 11:27, 28).

9. Le ancianoʼoboʼ, ¿bix jeʼel u páajtal u yáantkoʼob le kiikoʼoboʼ?

⁹ Le ancianoʼoboʼ unaj u tratarkoʼob le kiikoʼob yanoʼob teʼ múuchʼulil jeʼex u tratartik máak u maama wa u kiikoʼobeʼ (1 Tim. 5:1, 2). Unaj u jóoʼskoʼob tiempo utiaʼal u tsikbal tu yéeteloʼob antes u káajal le muchʼtáambaloʼ wa kéen tsʼoʼokok. Kristen, le kiik tsʼoʼok k-chʼaʼchiʼitik teʼ párrafo 5, ku yaʼalik: «Juntúul ancianoeʼ tu tsʼáaj cuenta maʼ tin jeʼelel, le oʼolal tu kʼáatajten ka in waʼaltiʼ baʼax kin beetik. Tu líiʼsaj in wóol in wilik jach taak u yáantken». Le kéen u jóoʼs tiempo le ancianoʼob utiaʼal u tsikbaloʼob yéetel le kiikoʼoboʼ ku yeʼeskoʼobtiʼob de ke u chʼaʼamoʼob en cuenta. * Annetteeʼ ku yaʼalik baʼaxten maʼalob ka u jóoʼs tiempo le ancianoʼob utiaʼal u tsikbaloʼob yéetel le kiikoʼoboʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Teneʼ kin maas kʼaj óoltikoʼob yéetel letiʼobeʼ  ku kʼaj óoltikenoʼob xan. Beyoʼ kéen yanakten junpʼéel nojoch problemaeʼ maas chéen chʼaʼabil in wilik in kʼáatiktiʼob áantaj».

10. ¿Baʼax jeʼel u beetik u líikʼil u yóol le kiikoʼoboʼ?

¹⁰ Tuláakloʼon ku kiʼimaktal k-óol kéen felicitartaʼakoʼon yoʼolal le baʼaloʼob maʼalobtak k-beetkoʼ. Wa mix máak beetkeʼ ku lúubul k-óol. Abigaíl, juntúul precursora maʼ tsʼokaʼan u beeleʼ ku yaʼalikeʼ yaan kʼiineʼ ku yuʼubik bey mix máak chʼaʼik en cuentaeʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «Kin wuʼuyik chéen kʼaj óolaʼanen yoʼolal in papá wa yoʼolal in sukuʼun, teneʼ mix máak kʼaj óoltmilen». Beoraaʼ koʼox ilik baʼax tu yaʼalaj Pam, juntúul kiik maʼ tsʼokaʼan u beeliʼ. Letiʼeʼ yaʼab años tu beetaj u misionerail, chéen baʼaleʼ anchaj u suut tu yotoch u kanáant u papáʼob. Bejlaʼeʼ kex maas tiʼ 70 años yaantiʼeʼ láayliʼ precursoraeʼ, letiʼeʼ ku yaʼalik: «Jach ku líikʼil in wóol kéen u yaʼalten le sukuʼunoʼob jach kiʼimak u yóoloʼob yoʼolal le meyaj kin beetkoʼ».

11. ¿Bix tu yeʼesil Jesús jach nojoch baʼal tu yilil le áantaj tsʼaʼabtiʼ tumen le kiikoʼoboʼ?

¹¹ Jesúseʼ tu yeʼesaj jach nojoch baʼal u yilik le áantaj tsʼaʼabtiʼ tumen le kiikoʼoboʼ (Luc. 8:1-3). Letiʼeʼ maʼ chéen tu chaʼaj u yáantaʼal tumen le kiikoʼoboʼ, baʼaxeʼ tu kaʼansaj xan tiʼob baʼaloʼob maʼ tiʼ tuláakal máak tu kaʼansiʼ. Tu yaʼalajtiʼob yaan u kíimsaʼal yéetel yaan u kaʼa kuxkíintaʼal (Luc. 24:5-8). Tu preparartoʼob xan utiaʼal le baʼax ku taal u kʼiin u yúuchul jeʼex úuchik u beetik yéetel le apóstoloʼoboʼ (Mar. 9:30-32; 10:32-34). Junpʼéel baʼax jatsʼuts ku yaʼalik le Biblia yoʼolal le koʼoleloʼoboʼ letiʼe baʼax úuch le ka maʼach Jesúsoʼ. Le apóstoloʼoboʼ púutsʼoʼob pero yaan tiʼ le koʼoleloʼoboʼ maʼ tu pʼatoʼobiʼ, pʼáatoʼob tu yiknal tak le ka kíimoʼ (Mat. 26:56; Mar. 15:40, 41).

12. ¿Baʼax tu kʼubéentaj Jesús tiʼ jujuntúul koʼoleloʼob?

¹² Jesúseʼ tu kʼubéentaj tiʼ jujuntúul koʼoleloʼob meyajoʼob jach kʼaʼanaʼantak. Le ka kuxkíintaʼaboʼ tiʼ le koʼoleloʼob tu yáax eʼesubaoʼ, tsʼoʼoleʼ tu kʼubéentajtiʼob ka xiʼik u yaʼaloʼob tiʼ u discípuloʼob tsʼoʼok u líiʼsaʼal (Mat. 28:5, 9, 10). Le ka tsʼaʼab le espíritu santo tiʼ le discípuloʼob tu fiestail le Pentecostés teʼ año 33, maʼ xaaneʼ tak jujuntúul kiikoʼob anchajoʼobiʼ. Wa tiaʼanoʼob le ka tsʼaʼab le espíritu santooʼ tak letiʼob joʼopʼ u tsikbaltikoʼob ich jejeláas idiomaʼob «le kiʼichkelem baʼaloʼob yaan yil yéetel Diosoʼ» (Hech. 1:14; 2:2-4, 11).

13. 1) Le kiikoʼoboʼ, ¿bix u yáantajoʼob ichil u kaajal Jéeoba? 2) ¿Bix jeʼel k-eʼesik tiʼ le kiikoʼob k-tsʼáaik gracias tiʼob yoʼolal le baʼax ku beetkoʼoboʼ?

¹³ Le kiikoʼoboʼ jach yaʼab meyaj ku beetkoʼob ichil u kaajal Jéeoba, le oʼolal jach unaj u tsʼaʼabal u graciasil tiʼob. Yanoʼobeʼ ku yáantajoʼob utiaʼal u beetaʼal wa utiaʼal u yutskíintaʼal le tuʼuxoʼob k-muchʼikbaoʼ, uláakʼoʼobeʼ ku kankoʼob uláakʼ idioma utiaʼal u maas áantajoʼob yéetel yanoʼobeʼ ku binoʼob áantaj Betel. Uláakʼoʼobeʼ ku binoʼob áantaj tuʼux uchaʼan loob, ku yáantajoʼob utiaʼal u traducirtaʼal le publicaciónoʼoboʼ, precursoraʼob wa misioneraʼob. Jeʼex u beetik xan le sukuʼunoʼoboʼ yaan tiʼ le kiikoʼoboʼ ku binoʼob teʼ Escuela utiaʼal Precursoroʼoboʼ, teʼ Escuela utiaʼal Máaxoʼob Kʼaʼaytik le Reinooʼ wa tu Escuelail Galaad. Tsʼoʼoleʼ yaan xan kiikoʼob tsʼokaʼan u beeloʼobeʼ jach ku yáantik u yíichamoʼob utiaʼal ka u beetoʼob le meyajoʼob tsʼaʼantiʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ. Wa maʼ yoʼolal le áantaj ku tsʼaʼabal tiʼ le sukuʼunoʼobaʼ jeʼel u maas talamtal u beetkoʼob le meyaj kʼubéentaʼantiʼoboʼ (Efe. 4:8). ¿Bix jeʼel k-eʼesik tiʼ le kiikoʼob k-tsʼáaik gracias tiʼob yoʼolal le baʼax ku beetkoʼoboʼ?

14. Jeʼex u yaʼalik Salmo 68:11, ¿baʼax ku beetik le maʼalob ancianoʼoboʼ?

¹⁴ Le maʼalob ancianoʼoboʼ u yojloʼob de ke le kiikoʼoboʼ beyoʼob «junpʼéel nojoch ejército» u tsʼaamaj u yóol meyajeʼ. U yojloʼobeʼ yaʼab tiʼ le kiikoʼoboʼ jach táaj maʼalob u kʼaʼaytajoʼob  (xok Salmo 68:11). Le oʼolal le ancianoʼoboʼ ku yilkoʼob u jóoʼskoʼob u yutsil le baʼax u yojel le kiikoʼobaʼ. Le kiik Abigaíl tsʼoʼok k-yáax tʼaan tu yoʼolaloʼ ku yaʼalikeʼ jach ku líikʼil u yóol le kéen kʼáataʼaktiʼ tumen le sukuʼunoʼob bix u káajsik u tsikbal yéetel u yuumil najoʼ. Letiʼeʼ ku yaʼalik: «U beetaʼal lelaʼ ku beetik in wilik de ke táan in wáantaj ichil u kaajal Dios». Le ancianoʼoboʼ u yojloʼob xaneʼ le kiikoʼob tsʼoʼok u yantal u jaʼabiloʼoboʼ jach jeʼel u yáantkoʼob le kiikoʼob maas x-lóoʼbayanoʼob yéetel le problemas ku yantaltiʼoboʼ (Tito 2:3-5). Jeʼex tsʼoʼok k-ilkoʼ unaj k-yaabiltik yéetel k-tsʼáaik gracias tiʼ le kiikoʼoboʼ.

15. ¿Bey tiʼ baʼax súutukil unaj u defendertaʼal wa u yáantaʼal le kiikoʼoboʼ?

¹⁵ Yaan kʼiineʼ kʼaʼabéet u defendertaʼal yéetel u yáantaʼal le kiikoʼoboʼ (Isa. 1:17). Maʼ xaaneʼ juntúul kiik u divorciarmuba wa viudaeʼ ku kʼaʼabéettal u tʼaan wa máax tu yoʼolal wa u yáantaʼal yéetel jujunpʼéel baʼaloʼob suuk kaʼach u beetik u yíicham. Juntúul kiik tsʼoʼok u chan yantal u jaʼabileʼ maʼ xaaneʼ kʼaʼabéet u yáantaʼal utiaʼal ka tʼaanak yéetel le doctoroʼoboʼ. Tsʼoʼoleʼ juntúul precursora ku beetik uláakʼ meyajoʼob ichil u kaajal Jéeobaeʼ maʼ xaaneʼ kʼaʼabéet u defendertaʼal wa ku criticartaʼal tumen uláakʼ precursoroʼob ikil maʼ tu jach jóokʼol kʼaʼaytaj. ¿Baʼax jeʼel u páajtal k-beetik utiaʼal k-defendertik le kiikoʼoboʼ? Koʼox ilik baʼax tu beetaj Jesús.

16. Jeʼex u yeʼesik Marcos 14:3-9, ¿bix úuchik u defendertaʼal María tumen Jesús?

¹⁶ Jesúseʼ tu defendertaj le kiikoʼob le ka tʼaanaj wa máax tu contraʼoboʼ. Letiʼeʼ tu defendertaj María le ka tʼaanaj Marta tu contraoʼ (Luc. 10:38-42). Letiʼeʼ tu kaʼa defendertaj María le ka kʼeʼey tumen u jaats máakoʼob úuchik u beetik junpʼéel baʼal maʼ utschaj tu yichoʼobiʼ (xok Marcos 14:3-9). Jesúseʼ u yojel baʼaxten tu beetaj María le jeʼeloʼ, le oʼolal tu felicitartaj ka tu yaʼalaj: «Jach maʼalob baʼax tsʼoʼok u beetik tin woʼolal [...]. Le koʼolelaʼ tu beetaj le baʼax yaan tu kʼab u beetkoʼ». Tsʼoʼoleʼ tu yaʼalaj xan: «Jeʼel tuʼuxak tiʼ le yóokʼol kaab ka tsikbaltaʼak le baʼaloʼob maʼalobtak ken u beet le Reinooʼ yaan xan u tsikbaltaʼal le baʼax tu beetaj le koʼolelaʼ». Yéetel beoraaʼ jach táan u yúuchul le baʼax tu yaʼalaj Jesúsaʼ, táan k-tsikbal tu yoʼolal María. ¡Jach túun kiʼimakchaj wal u yóol María le ka tu yuʼubaj le baʼax tu yaʼalaj Jesúsoʼ! Le ka tʼaanaj yoʼolal le baʼax tu beetaj Maríaoʼ tʼaanaj xan tiʼ bix kun úuchul kʼaʼaytaj tiʼ tuláakal yóokʼol kaab.

17. Aʼal bey tiʼ baʼax súutukil kʼaʼabéet u defendertaʼal juntúul kiikeʼ.

¹⁷ ¿Kux túun toʼon? ¿K-defendertik wa xan le kiikoʼob jeʼex úuchik u beetik Jesúsoʼ? Koʼox aʼalikeʼ yaan sukuʼunoʼobeʼ ku yilkoʼobeʼ juntúul kiik maʼ Testigo u yíichameʼ ku kʼuchul tarde teʼ muchʼtáambaloʼ yéetel ku lukʼul chéen pʼel u tsʼoʼokoleʼ. Ku yilkoʼob xaneʼ óoliʼ mix juntéen ku bisik u mejen paalaloʼob. Tu yoʼolal leloʼ ku joʼopʼol u criticarkoʼob yéetel ku yaʼalikoʼobeʼ kʼaʼabéet u tʼaan yéetel u yíicham utiaʼal ka chaʼabak u bisik u mejen paalaloʼob. U jaajileʼ le óotsil kiikoʼ táan u beetik tuláakal le ku páajtaleʼ. Chéen baʼaleʼ yaan baʼaloʼobeʼ maʼ tu páajtal u beetik jeʼex u tukultmiloʼ yéetel u jaajileʼ letiʼe íichamtsil tsʼáaik permiso tiʼ le paalaloʼoboʼ. Kéen úuchuk lelaʼ, ¿baʼax jeʼel u páajtal k-beetkeʼ? Unaj k-felicitartik le kiik ikil u tsʼáaik u yóol u meyajt Jéeobaoʼ yéetel unaj k-tsikbaltik tiʼ u maasil bix u jach tsʼáaik u yóol. Wa k-beetik beyoʼ yaan k-áantaj utiaʼal ka xuʼuluk u criticartaʼal.

18. Aʼal uláakʼ bix jeʼel u yáantaʼal le kiikoʼoboʼ.

¹⁸ Uláakʼ bix k-eʼesik k-yaabiltmaj le kiikoʼoboʼ letiʼe kéen k-áantoʼob yéetel le baʼaxoʼob kʼaʼabéettiʼoboʼ (1 Juan 3:18). Annette, le kiik t-aʼalaj ku kanáantik u maamaeʼ, ku yaʼalik: «Yaan kʼiineʼ in amigoʼobeʼ ku jáan taal u yáantenoʼob  utiaʼal ka páajchajak in beetik uláakʼ baʼaloʼob wa ku taaskoʼobten janal. Yoʼolal le baʼax ku beetkoʼoboʼ kin wuʼuyik u yaabiltmenoʼob yéetel maʼ tuʼubsaʼanen tumen le sukuʼunoʼoboʼ». Juntúul sukuʼun xaneʼ tu yaʼalaj tiʼ kiik Jordan baʼax jeʼel u páajtal u beetik utiaʼal maʼ u séeb kʼastal u cocheeʼ. Le kiikaʼ ku yaʼalik: «Jach ku kiʼimaktal in wóol kéen in wil jach taak u kanáantken le sukuʼunoʼoboʼ».

19. Le ancianoʼoboʼ, ¿baʼax uláakʼ jeʼel u beetkoʼob utiaʼal u yáantkoʼob le kiikoʼoboʼ?

¹⁹ Le ancianoʼoboʼ unaj xan u yilkoʼob bey baʼax kʼaʼabéet tiʼ le kiikoʼoboʼ. U yojloʼobeʼ Jéeobaeʼ táan u yilik bix u tratartaʼaloʼob (Sant. 1:27). Le ancianoʼoboʼ ku yilik u beetkoʼob jeʼex Jesúseʼ. Le oʼolaleʼ tu lugar u pechkubaʼob utiaʼal ka beetaʼak chéen le baʼax ku tuklikoʼoboʼ, ku yilik u yeʼeskoʼob yaabilaj yéetel ku yilik u naʼatkoʼob le kiikoʼoboʼ (Mat. 15:22-28). Wa le ancianoʼob ku kaxtikoʼob bix jeʼel u yáantkoʼob le kiikoʼoboʼ letiʼobeʼ yaan u yuʼubikoʼob chʼaʼanoʼob en cuenta tumen le múuchʼuliloʼ. Bey úuchik tiʼ Kia le ka bin kajtal táanxel najiloʼ. Le ka tu yojéeltaj le superintendente tiʼ grupo yaan u máan tiʼ yaanal najeʼ tu yaʼalaj tiʼ le u maasil sukuʼunoʼob ka áantaʼak le kiikoʼ. Kiaeʼ ku yaʼalik: «Le baʼax tu beetoʼob yéetel le baʼax tu yaʼalajten le ancianoʼoboʼ tu beetaj in wuʼuyik jach yaabiltaʼanen teʼ múuchʼuliloʼ. Tu yáanten xan in wileʼ kéen in aktáant junpʼéel problemaeʼ maʼ tin juunal yaneniʼ».

20, 21. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-yaabiltmaj tuláakal le kiikoʼoboʼ?

²⁰ Le kiikoʼob yanoʼob teʼ múuchʼuliloʼoboʼ jach táaj meeyjiloʼob yéetel kʼaʼabéet u yáantaʼaloʼob. Teʼ xookaʼ tsʼoʼok k-ilik kʼaʼabéet k-beetik jeʼex Jesúseʼ, kʼaʼabéet k-jóoʼsik tiempo utiaʼal k-tsikbal tu yéeteloʼob yéetel k-kʼaj óoltikoʼob. Kʼaʼabéet xan k-eʼesiktiʼob k-agradecertik le meyaj ku beetkoʼob ichil u kaajal Jéeobaoʼ. Yéetel kéen kʼaʼabéetchajkeʼ unaj k-defenderkoʼob.

²¹ Tu tsʼoʼokbal le carta tu túuxtaj le apóstol Pablo tiʼ le sukuʼunoʼob yanoʼob Romaoʼ tu chʼaʼchiʼitaj nueve u túulal kiikoʼob (Rom. 16:1, 3, 6, 12, 13, 15). Le kiikoʼobaʼ jach kiʼimakchaj wal u yóoloʼob le ka tu yuʼuboʼob u kʼaabaʼob bey xan le baʼax ku yaʼalaʼal tu yoʼolaloʼoboʼ. Wa k-áantik le kiikoʼoboʼ yaan k-eʼesiktiʼob jach k-yaabiltmoʼob yéetel jach kʼaʼanaʼanoʼob teʼ múuchʼuliloʼ.