Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ yaabiltaʼanoʼob ichil u kaajal Dioos
Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ yaabiltaʼanoʼob ichil u kaajal Dioos
«[Le máaxoʼob] pakʼaʼanoʼob tu teemplo le yuumtsiloʼ ku loolankiloʼob [...]. Tak tu nuxibiloʼobeʼ yaan u yichankiloʼob.» (SALMO 92:13, 14, Los Salmos en Maya, LSM.)
1. Yaʼab máakeʼ, ¿bix u yilik le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ?
JÉEOBAEʼ u yaabilma tuláakal le máaxoʼob u jach kʼubmaj u yóoloʼob tiʼoʼ, ichil le jeʼeloʼobaʼ tiaʼan le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ. Baʼaleʼ, láalaj jaʼabeʼ, tu luʼumil Estaados Úunidoseʼ, óoliʼ medio miyoon máakoʼob chʼijaʼanoʼobeʼ maʼatech u yeʼesaj yaabilaj tiʼob yéetel maʼatech u kanáantaʼaloʼob. Tsʼoʼoleʼ, lelaʼ maʼ chéen Estaados Úunidos táan u yúuchliʼ, tuláakal tuʼux ku yilaʼal maʼatech u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼe máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ. Upʼéel moʼolayeʼ kiaʼalikeʼ utiaʼal yaʼab máakoʼobeʼ le chʼijaʼanoʼoboʼ tsʼoʼok u pʼáatal mix baʼal u beelaloʼob, maʼatan u páajtal u meyajoʼob yéetel chéen ku tsʼáaikoʼob u maasil meyaj tiʼ máak, le oʼolal maʼatech u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼob.
2. 1) ¿Bix u yilik Jéeoba le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob chúukaʼan u yaabilajoʼob tiʼoʼ? 2) ¿Baʼax jatsʼuts tʼaaniloʼob k-xokik teʼ Salmo 92:12-15?
2 Jéeoba Diooseʼ jach u yaabilma le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob chúukaʼan u yaabilajoʼob tiʼoʼ. Letiʼeʼ ku yilik baʼax yaan ichil k-puksiʼikʼal maʼ le baʼaloʼob maʼ tu páajtal k-beetkoʼ (2 tiʼ Corintoiloʼob 4:16). Teʼ Biibliaoʼ k-xokik le líiʼsaj óol tʼaanoʼobaʼ: «Le utsil máakoʼoboʼ ku loolankiloʼob jeʼebix u loolankiloʼob le xaʼanoʼoboʼ [ich ebreoeʼ ta·már wa paalma dáatilera], yéetel ku chʼíijiloʼob jeʼebix u seedroiloʼob Liibanoeʼ. Jeʼebix kuxaʼan cheʼob pakʼaʼanoʼob tu teemplo le Yuumtsiloʼ ku loolankiloʼob tu táankabil u nail k-Jajal Dioos. Tak tu nuxibiloʼobeʼ yaan u yichankiloʼob; bíin yanakoʼob mantatsʼ muʼukʼaʼanoʼob yéetel toj u yóoloʼob; yaan u kʼaʼaytikoʼob le Yuumtsil, in j-kananoʼ, le máax tojoʼ yéetel tiʼ letiʼeʼ minaʼan mix jumpʼéel kʼaas» (Salmo 92:12-15, LSM). Koʼoneʼex k-ilik baʼax u kʼáat u yaʼal le tʼaanoʼobaʼ, tumen yaan u yáantkoʼon k-il le nojoch áantaj ku tsʼaʼabal tiʼe múuchʼulil tumen le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ.
«Tak tu nuxibiloʼobeʼ yaan u yichankiloʼob»
3. 1) ¿Baʼaxten ku keʼetel le utsul máakoʼob yéetel le paalmasoʼ? 2) Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ¿bix u yeʼeskoʼob láayliʼ táan u yichankiloʼobeʼ?
3 Le salmiistaoʼ ku ketik le utsul máakoʼoboʼ yéetel le paalmas ku tsʼáaikoʼob ich kʼaabaʼtaʼanoʼob daatiles, pakʼaʼanoʼob kaʼach «tu táankabil u nail k-Jajal Dioos», yéetel kiaʼalikeʼ «tak tu nuxibiloʼobeʼ yaan u yichankiloʼob». Le tʼaanoʼobaʼ jach ku líiʼskoʼob u yóol máak. Teʼ jáardinoʼob yanoʼob teʼ kʼiinoʼob jeʼeloʼ suuk u yilaʼal jatsʼuts kaʼanal paalmaʼobiʼ, leloʼobaʼ maʼ chéen ku jatsʼutsʼkíintkoʼob kaʼach le jáardinoʼoboʼ, ku tsʼáaikoʼob xan yaʼabach ichoʼob, yaan kʼiineʼ ku máan maas tiʼ sieen jaʼaboʼob táan u yichankiloʼob. * Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob láayliʼ chúukaʼan u yóoloʼob u meyajtoʼob Jéeoba Diooseʼ láayliʼ táan u «[y]ichankil[oʼob] tiʼ tuláakal utsil meyaj[eʼ]» (Colosenses 1:10, Le Tumben Nuptʼan).
4, 5. 1) ¿Baʼax ku keʼetel yéetel u yich cheʼob? 2) Aʼal máaxoʼob kiaʼalik le Biiblia, kex tsʼoʼok u chʼíijloʼobeʼ, láayliʼ táan u kiʼikiʼtʼantoʼob Jéeobaeʼ.
4 Jéeobaeʼ ku páaʼtik ka «[k-]kiʼikiʼtʼant[...] u kʼaabaʼ yéetel k-chiʼ», le kiʼikiʼ tʼaanaʼ ku keʼetel yéetel le ichoʼob ku tsʼáaik le cheʼoboʼ (Tiʼ Hebreob 13:15). Wa tsʼoʼok a chʼíijleʼ, ¿ku páaʼtik wa xan Dioos ka a kiʼikiʼtʼant u kʼaabaʼ? Ku páaʼtik.
5 Le Biibliaoʼ ku tʼaan tiʼ máakoʼob, kex tsʼoʼok u chʼíijloʼobeʼ, maʼ sajakchaj u tsʼáaʼob kʼaj óoltbil u kʼaabaʼ Dioosiʼ bey xan le baʼaxoʼob u tukulmaj u beetkoʼ. Maas tiʼ «setenta jaʼaboʼob» yaan tiʼ Moises ka yéeyaʼab u beet u profeetai yéetel ka tʼaanak tu kʼaabaʼ Jéeoba (Salmo 90:10; Éxodo 4:10-17). Le profeeta Danieloʼ, kex tsʼoʼok u chʼíijil kaʼacheʼ maʼ xuʼul u tʼaan tiʼ u nojoch páajtalil Jéeobaiʼ. Maʼ xaaneʼ, maas tiʼ 90 jaʼaboʼob yaan tiʼ Daniel ka túuxtaʼab tʼambil tumen Béelsasar utiaʼal ka u tsol baʼax u kʼáat yaʼal le tsʼíib chíikpaj teʼ pakʼ mix máak páajchaj u naʼatkoʼ (Daniel, kapiitulo 5). ¿Baʼax jeʼel u yaʼalaʼal yoʼolal áapostol Juan tu chʼijaʼaniloʼ? Tu tsʼook u kʼiiniloʼob u kuxtal, tiʼ le yaʼabach jaʼaboʼob tu máansaj táan u meyajtik Dioosoʼ, kʼalaʼab tu iislai Paatmos «tu yoʼolal t[u] tseʼektilak u tʼaan Kʼu [wa Dioos], yéetel tu yoʼolal úuchik [u y]aʼalik u jaajil tu yoʼolal Jéesukriisto» (Apocalipsis 1:9). Maʼ xaaneʼ kʼajaʼantech uláakʼ máakoʼob kiaʼalik le Biiblia tu kiʼikiʼtʼantoʼob u kʼaabaʼ Dioos kex tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ (1 Samuel 8:1, 10; 12:2; 1 Reyes 14:4, 5; San Lucas 1:7, 67-79; 2:22-32).
6. Teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ, ¿baʼax meyaj u tsʼaamaj Jéeoba tiʼe sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ?
6 Ka tu chʼaʼachiʼitaj áapostol Paablo baʼax tiaʼalaj profeeta Joeleʼ, tiaʼalaj: «Tiʼ le u tsʼook kʼiinoʼoboʼ, ku yaʼalik Kʼu [wa Dioos], bin in kaʼaj in wek in Pixan [wa in kiliʼich muukʼ] tu yóokʼol tuláakal máakoʼob [tak tu yóokʼol le «nuxiboʼob[oʼ]»]; [...] u tiaʼal ka tʼaanakoʼob tin woʼolal» (Baʼaxoʼob [Hechos] 2:17, 18; Joel 2:28). Teʼ tu tsʼoʼok kʼiinoʼobaʼ, Jéeobaeʼ láayliʼ táan u yaʼalik tiʼe sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob yanoʼob ichil le yéeyaʼanoʼob utiaʼal u binoʼob kaʼan bey xan le yanoʼob ichil le «uláakʼ j-tamanoʼob[oʼ]», ka u kʼaʼaytoʼob baʼax u tukulmaj u beetik (San Juan 10:16). Yaʼab tiʼ letiʼobeʼ tsʼoʼok u máan yaʼabach jaʼaboʼob káajak u kʼaʼaytkoʼob le Reeino yéetel u yáantkoʼob uláakʼ máakoʼoboʼ.
7. Aʼal bix u kʼaʼaytkoʼob le Reeino le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob kex maʼ yaʼab jeʼel u páajtal u beetkoʼobeʼ.
7 Koʼoneʼex tʼaan tiʼ Sonia. Letiʼeʼ káaj u beetik u x-táanilkunsajil tu jaʼabil 1941. Kex máan yaʼab jaʼaboʼob táan u muʼyajtik upʼéel nojoch kʼojaʼanileʼ, tu yotocheʼ tiʼ tu tsʼáaj xook tiʼ yaʼab máakoʼobiʼ. Soniaeʼ tiaʼalaj: «In tiaʼal teneʼ jach kʼaʼanan in kʼaʼaytik le maʼalob péektsiloʼ. U jaajileʼ, kin wilik bey in kuxtaleʼ yéetel maʼ tin tuklik in pʼatik». Maʼ úucheʼ, tiaʼanoʼob tiʼ upʼéel ospitaal táan u páaʼtik u yokloʼob tu yiknal le j-tsʼak yajoʼ, Sonia yéetel Olive, u kiikeʼ, tu kʼaj óoltoʼob Janet (utúul koʼolel taʼaytak u kíimil); letiʼob túuneʼ tu tsikbaltoʼob tiʼ Janet le maʼalob péektsil ku tsʼáaik alab óolaloʼ. U maama Janeteʼ, kex jach katoolikaeʼ, jach jatsʼuts tu yilij bix úuchik u yeʼesaʼal yaabilaj tiʼ u iija, le oʼolaleʼ tiaʼalaj jeʼel u xokik le Biibliaoʼ yéetel tsʼoʼok u káajal u beetik baʼax ku kanik. Techeʼ, ¿ka wilik wa a kʼaʼaytik le Reeino ken xiʼikech jeʼel tuʼuxakeʼ?
8. Kex tsʼoʼok u chʼíijil Kalebeʼ, ¿bix úuchik u yeʼesik u yojel yaan u yáantaʼal tumen Jéeoba, yéetel bix xan jeʼel u páajtal u beetik le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob jeʼex tu beetaj Kaleboʼ?
8 Kex tumen maʼ tu páajtal u beetkoʼob yaʼab tumen tsʼoʼok u chʼíijloʼobeʼ, ken u kʼaʼaytoʼob mantatsʼ le Reeino yéetel x-maʼ saajkiloʼ táan u beetkoʼob jeʼex tu beetil Kalebeʼ, le chúukaʼan óol íisraelita tu láakʼintaj Moises 40 jaʼaboʼob teʼ x-tokoy luʼumoʼ. Yaan kaʼach 79 jaʼaboʼob tiʼ Kaleb ka kʼáat máan tu áalkab jaʼi Jordan utiaʼal ka okok teʼ luʼum aʼalaʼan u tsʼaʼabal tiʼoboʼ. Ka tsʼoʼok u baʼateʼel seeis jaʼaboʼob ichil u soldaadoʼob Íisraeleʼ, jeʼel kaʼach u tuklik u pʼáatal chéen chital jeʼeleleʼ. Baʼaleʼ maʼ tu beetiʼ. Letiʼeʼ maʼ tu chʼaʼaj saajkil u kʼáatik ka chaʼabak u tsʼáanchaʼatik le «nukuch kaajoʼob kʼalaʼantak yéetel u tuulumiloʼob[oʼ]», le yanoʼob tu witsiloʼob Judaoʼ; teʼeloʼ tiʼ kajaʼan le áanakimoʼoboʼ, máakoʼob jach táaj kaʼanaltakoʼob. Yéetel u yáantaj Jéeobaeʼ, Kalebeʼ tu jóoʼsaj le áanakimoʼob tiʼ u kaajaloʼoboʼ (Josué 14:9-14; 15:13, 14). Wa ka kiʼikiʼtʼantik xan u kʼaabaʼ Dioos mantatsʼeʼ, letiʼeʼ yaan u yáantkech jeʼex úuchik u yáantik Kaleboʼ. Tsʼoʼoleʼ, wa ku chúukpajal a wóol a meyajt Jéeobaeʼ, letiʼeʼ yaan u chaʼik a kuxtal teʼ túumben yóokʼol kaaboʼ (Isaías 40:29-31; 2 San Pedro 3:13).
«Bíin yanakoʼob mantatsʼ muʼukʼaʼanoʼob yéetel toj u yóoloʼob»
9, 10. ¿Bix jeʼel u pʼáatal mantatsʼ muʼukʼaʼan u oksaj óolal le kristiaanoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ? (Ilaʼak le kuaadro yaan teʼ t.j. 7.)
9 Ka tʼaanaj le salmiista tiʼ u yich le kʼaʼaytaj ku beetik le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, tiaʼalaj: «Le utsil máakoʼoboʼ ku loolankiloʼob jeʼebix u loolankiloʼob le xaʼanoʼoboʼ [ich ebreoeʼ ta·már wa paalma dáatilera], yéetel ku chʼíijiloʼob jeʼebix u seedroiloʼob Liibanoeʼ. Tak tu nuxibiloʼobeʼ yaan u yichankiloʼob; bíin yanakoʼob mantatsʼ muʼukʼaʼanoʼob yéetel toj u yóoloʼob» (Salmo 92:12, 14, LSM).
10 ¿Baʼax jeʼel a beetik utiaʼal maʼu lúubul a wóol a meyajt Dioos kex tsʼoʼok a chʼíijleʼ? Le paalmaoʼ utiaʼal ka ilaʼak jatsʼutseʼ, mantatsʼ kʼaʼabéet jaʼ tiʼ. Tech xaneʼ wa ka xokik u tʼaan Dioos yéetel ka muchʼkaba yéetel u kaajaleʼ jeʼel u páajtal xan a jóoʼsik u yutsil le jaajil yaan teʼ Biiblia ku keʼetel yéetel jaʼoʼ (Salmo 1:1-3; Jeremías 17:7, 8). U tsʼáaik a wóol a meyajt Diooseʼ le beetik a jach yaabiltaʼal le sukuʼunoʼoboʼ. Bey u yeʼesik le bix úuchik u yilaʼal Jéeoyada, utúul chʼijaʼan nojoch j-kʼiin tu kaajil Íisrael úuchi.
11, 12. 1) ¿Baʼax tu beetaj Jéeoyada yoʼolal u reeinoi Juda? 2) ¿Bix úuchik u táanilkuntik Jéeoyada le jaajil áadorasionoʼ?
11 Le x-kʼasaʼan reeina Áataliyaoʼ, le ka tu kíimsaj tuláakal u yáabiloʼob utiaʼal ka pʼáatak le góobernasion chéen tiʼ letiʼoʼ, maʼxaaneʼ maas tiʼ 100 jaʼaboʼob yaan tiʼ Jéeoyada. ¿Baʼax túun kaʼach jeʼel u beetik Jéeoyada wa tsʼoʼok u chʼíijleʼ? Letiʼ yéetel u yataneʼ seeis jaʼaboʼob tu taʼakoʼob Jéeoas, le juntúuliliʼ yáabil Áataliya maʼ kíimsaʼaboʼ. Jéeoas túun unaj u kʼamik le reeinooʼ. Ka tu chukaj sieete jaʼaboʼob tiʼ Jéeoaseʼ, úuch upʼéel baʼal maʼ tu páaʼtaʼaliʼ: Jéeoyadaeʼ tu beetaj reeyil Jéeoas yéetel tu túuxtaj ka kíimsaʼak Áataliya (2 Crónicas 22:10-12; 23:1-3, 15, 21).
12 Jéeoyadaeʼ, tumen letiʼ kanáant le reeyoʼ, tu tsʼáaj tu tuukul Jéeoas ka u táanilkúunt le jaajil áadorasionoʼ yéetel «tu beetaj jumpʼéel núup tʼaan tu yéetel le kaaj jeʼel bix yéetel le ajawoʼ [wa le reeyoʼ], utiaʼal ka u beetubaʼob u kaajal Yuumtsil». Jéeoyadaeʼ tiaʼalaj tiʼe kaaj ka u xuʼuls u teemplo le dioos Baaloʼ, u áaltariloʼob, u íimajeniloʼob Baal yéetel le j-kʼiin meyajtikoʼ. Tiaʼalaj xan aʼal tiʼ Jéeoas ka u yaʼal ka chʼaʼajoʼoltaʼak u meyajtaʼal Jéeoba teʼ teemplooʼ yéetel ka utskíintaʼak tuʼux tsʼoʼok u kʼastal le teemplooʼ. «Le baʼaxoʼob tu beetaj Joaseʼ [wa Jéeoaseʼ], tojtakoʼob tu yich Yuumtsil, tumen kaambanaj tiʼ j-kʼiin Joiada [wa Jéeoyada]». (2 Crónicas 23:11, 16-19; 24:11-14; 2 Reyes 12:2.) Jéeoyadaeʼ 130 jaʼaboʼob yaan tiʼ ka kíimi, yéetel tu náajaltaj ka mukaʼak tuʼux ku mukaʼal le reeyoʼoboʼ, tumen «maʼalob tu bisajubail tu yéetel Íisrael, tu yéetel Kʼu [wa Dioos] bey xan tu yéetel u kʼuʼulnaj [wa teemplo]» (2 Crónicas 24:15, 16).
13. Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ¿bix jeʼel u yeʼeskoʼob yaabilaj tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ u yotocheʼ?
13 Maʼ xaaneʼ, táan a muʼyajtik upʼéel kʼojaʼanil wa táan a máansik upʼéel talamil maʼ tu chaʼik a jach jóokʼol kʼaʼaytaj, baʼaleʼ láayliʼ tiaʼan ta kʼab a beetik baʼax utstutʼaan Dioos yéetel a múul meyaj yéetel u kaajaleʼ. Eʼes a yaabilmaj u yotoch Jéeoba. Maʼ a xulik a bin teʼ muchʼtáambaloʼob yéetel táakpajkechiʼ, jóokʼen xan teʼ kʼaʼaytaj le jaytéen ku páajtaleʼ. Wa ka beetik baʼax kiaʼalik le Biibliaoʼ bey xan wa maʼ tu xuʼulul a wáantik le «palitsil chúukpajaʼan u yóol yéetel yaan u naʼat[oʼ]» yéetel maʼ tu xuʼulul a wáantaj teʼ múuchʼuliloʼ, yaan a muʼukʼankúuntik u yóol le sukuʼunoʼoboʼ (San Mateo 24:45-47). Jeʼel xan a péeksik u yóol le sukuʼunoʼob «utiaʼal ka yanak[tiʼob] yaakunaj yéetel utiaʼal [ka u beetoʼob] baʼax uts[oʼ]». (Tiʼ Hebreob 10:24, 25; Tiʼ Filemón 8, 9). Wa ka beetik xan baʼax kiaʼalik le áapostol Paabloaʼ yaan xan a taasik utsil tiʼ u maasil: «Le chʼijaʼan máakoʼoboʼ unaj maʼ káaltal máakoʼobiʼ, tsikbeʼenoʼob yéetel toj u tuukuloʼob, unaj uts yaniloʼob tiʼ u yoksaj óolaloʼob, tiʼ u yaakunajoʼob yéetel tiʼ u chúukaʼan óolaloʼob. Bey xan le chʼijaʼan koʼoleloʼoboʼ unaj [u] kuxtaloʼob ich kiliʼichil, maʼ unaj u líikʼsaj tʼaanoʼobiʼ mix u káaltaloʼobiʼ. Unaj u yeʼesikoʼob jumpʼéel maʼalob kuxtal» (Tiʼ Tito 2:2-4).
14. ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetik le sukuʼunoʼob úuch joʼopʼok u beetik u nuxibiloʼob utiaʼal ku táanilkuntoʼob le jaajil áadorasionoʼ?
14 ¿Tsʼoʼok wa u máan yaʼab jaʼaboʼob káajak a beetik a nuxibi? Utúul sukuʼun úuch joʼopʼok u beetik u nuxibileʼ, tiaʼalaj: «Le baʼaxoʼob tsʼoʼok a kanik tiʼ tuláakal u jaʼabiloʼob a kuxtaloʼ, maʼ u meyajtech utiaʼal a jóoʼsik a wutsil. Aʼal tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼob ku yáantechoʼob teʼ meyajoʼob yantech teʼ múuchʼuliloʼ yéetel áant le máaxoʼob taak u kaambaloʼob utiaʼal ku jóoʼsoʼob utsil tiʼ le baʼaxoʼob tsʼoʼok a kankoʼ [...]. Ilawil baʼax jeʼel u páajtal u beetik u maasileʼ yéetel áantoʼob ka u beetoʼob maas maʼalob. Áantoʼob utiaʼal ka páatak u kʼamkoʼob u meeyjil le múuchʼulil ken yanak u jaʼabil tiʼoboʼ» (Deuteronomio 3:27, 28). Wa ka jóokʼol mantatsʼ a kʼaʼayt le Reeinooʼ, leloʼ yaan u taasik utsil tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼob.
Ku kʼaʼaytkoʼob Jéeobaeʼ, utúul Dioos toj u bejiloʼob
15. Le kristiaanoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ¿baʼax jeʼel u beetkoʼob utiaʼal u kʼaʼaytkoʼob «Yuumtsileʼ [...] toj» u bejiloʼob?
15 Le kristiaanoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ yéetel kiʼimak óolal ku tsʼoʼokbeskoʼob u meeyjil u kʼaʼaytkoʼob «Yuumtsileʼ [...] toj» u bejiloʼob. Wa teech tsʼoʼok u chan yantal a jaʼabileʼ, a tʼaanoʼob yéetel baʼaxoʼob ka beetkeʼ kʼaʼabéet u yeʼeskoʼob Yuumtsil Jéeoba kanáantikech yéetel «tiʼ letiʼeʼ minaʼan mix jumpʼéel kʼaas» (Salmo 92:15). Le paalmaoʼ yéetel x-maʼ tʼaanil ku tsʼáaik kʼaj óolbil u jach táaj jatsʼuts moodos le Máax beetmailoʼ. Baʼaleʼ, Jéeobaeʼ u tsʼaamajtech u páajtalil a tʼaan tiʼ letiʼ tu táan le máaxoʼob táan u kʼamkoʼob le jaajil áadorasionoʼ (Deuteronomio 32:7; Salmo 71:17, 18; Joel 1:2, 3). ¿Baʼaxten jach kʼaʼanan ka tʼaanakech tiʼ letiʼ?
16. Josueiʼ, ¿bix tu yeʼesil kʼaʼabéet u kʼaʼaytaʼal «Yuumtsileʼ [...] toj» u bejiloʼob?
16 Le tsʼoʼok kaʼach u nuxibta Josue, le máax nuʼuktik kaʼach u kaajil Íisraeloʼ, «tu túuchiʼitaj tʼambil tuláakal le íisraelitaʼoboʼ, paʼteʼ yéetel u nuukiloʼob, u joʼolpóopiloʼob,» u jueesiloʼob, utiaʼal u kʼaʼajsiktiʼobeʼ Jéeobaeʼ toj tuláakal u bejiloʼob. Tiaʼalaj tiʼob: «Tsʼoʼok u béeychajal tuláakal baʼax tu séeb chiʼitaj [wa tiaʼalaj] Yuumtsil. Mix jumpʼéel u séeb chiʼ j-pʼáat wa maʼ béeychajiʼ» (Josué 23:1, 2, 14). Le tʼaanoʼobaʼ tu maas tsʼáaj tu tuukuloʼob maʼ u xuʼulul u chúukpajal yóoloʼob u meyajtoʼob Dioos. Baʼaleʼ, ka tsʼoʼok u kíimil Josueiʼ, le paalaloʼob káaj u líikʼloʼoboʼ maʼ u kʼaj óoloʼob kaʼach Jéeobaiʼ mix le baʼax tu beetaj utiaʼal u yáantik le kaajoʼ. Le oʼolaleʼ, le íisraelitaʼoboʼ káaj u beetkoʼob baʼax kʼaas tu táan Jéeoba yéetel káaj u meyajtkoʼob le Baaloʼoboʼ, le maʼ jaajil dioosoʼoboʼ (Jueces 2:8-11).
17. Teʼ t-kʼiinoʼobaʼ, ¿bix tsʼoʼok u yáantik Dioos u kaajal?
17 Le baʼax ku tsikbaltik le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, maʼ le beetik u chúukpajal k-óoliʼ. Baʼaleʼ, ku maas muʼukʼaʼantal k-oksaj óolal tiʼ Jéeoba yéetel tiʼ le baʼaxoʼob u yaʼalmaj u beetik, ken k-uʼuy u tsikbaltkoʼob «le nukuch baʼaloʼob» tsʼoʼok u yilkoʼob u beetik Dioos yoʼolal u kaajal teʼ tu tsʼook kʼiinoʼobaʼ (Jueces 2:7; 2 San Pedro 1:16-19). Wa tsʼoʼok u máan yaʼab jaʼaboʼob ookkech ichil u kaajal Diooseʼ, maʼ xaaneʼ ka kʼaʼajsik le kʼiinoʼob tuʼux maʼ jach yaʼab máaxoʼob kʼaʼaytik le Reeino teʼ tuʼux kajaʼanechoʼ, wa le ka jach chʼaʼapachtaʼab le sukuʼunoʼob ikil u kʼaʼaytajoʼoboʼ. Jeʼex máanik le jaʼaboʼoboʼ, techeʼ tsʼoʼok a wilik u luʼsaʼal tumen Jéeoba jujumpʼéel tiʼ le baʼaxoʼob talamkúuntik le kʼaʼaytajoʼ yéetel bix tsʼoʼok u beetik u «séeb» nojochtal u kaajal (Isaías 54:17; 60:22). Tsʼoʼok xan a wilik bix úuchik u jach bin u naʼataʼal tubeel jujumpʼéel u kaʼansajiloʼob le Biibliaoʼ yéetel bix úuchik u bin u maas maʼalobtal u meyaj u kaajal Dioos (Proverbios 4:18; Isaías 60:17). Le oʼolaleʼ, maʼalob ka wil a tsikbaltik tiʼ uláakʼ sukuʼunoʼob bix tsʼoʼok u yáantik Jéeoba u kaajal. ¡Lelaʼ jach ku líiʼsik yéetel u muʼukʼankúuntik yóol le sukuʼunoʼoboʼ!
18. 1) ¿Baʼax eʼesik, kex máanak le jaʼaboʼoboʼ, ku taasik utsiloʼob u kʼaʼaytaʼal «Yuumtsileʼ [...] toj» u bejiloʼob? 2) ¿Bix tsʼoʼok u yáantkech Jéeoba ich a kuxtal?
18 ¿Baʼax jeʼel u páajtal a waʼalik tiʼ bix tsʼoʼok u kanáantkech yéetel tiʼ bix tsʼoʼok u tsʼáaiktech nuʼuktaj Jéeobaeʼ? (Salmo 37:25; San Mateo 6:33; 1 San Pedro 5:7.) Marta, utúul kiik tsʼoʼok u chan yantal u jaʼabileʼ, jach suuk kaʼach u líiʼsik u yóol uláakʼ sukuʼunoʼob yéetel le tʼaanoʼobaʼ: «Jeʼel baʼaxak ka úuchkeʼ, maʼ náachtal tiʼ Jéeoba. Letiʼeʼ maʼ ken u chaʼa a lúubul». Le tsolnuʼukaʼ jach tu líiʼsaj u yóol Tolmina; letiʼeʼ okjaʼanaj tu yáax jaʼabiloʼob 1960, le ka tu tsʼoʼoksaj u xokik le Biiblia yéetel Martaoʼ. Letiʼeʼ ku kʼaʼajsik: «Ka kíim in wíichameʼ, jach lúub in wóol, baʼaleʼ diosboʼotik tiʼ le tsolnuʼukoʼobaʼ tiʼ chʼaʼatuklaj in bin tiʼ tuláakal le muchʼtáambaloʼoboʼ. Jéeoba xaneʼ tu tsʼáajten u muukʼil utiaʼal in jóokʼol táanil». Letiʼe tsolnuʼukoʼob xan ku tsʼáaik Tolmina tiʼe máaxoʼob ku xookoʼob tu yéeteloʼ. Teech xaneʼ jeʼel a muʼukʼankúuntik u oksaj óolal a wéet sukuʼuniloʼob wa ka líiʼsik u yóoloʼob yéetel ka tsikbaltiktiʼob le maʼalob baʼaloʼob tsʼoʼok u beetik Jéeoba yoʼolal u kaajaloʼ.
Jéeobaeʼ u yaabilmaj le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼob jach u kʼubmaj u yóoloʼob tiʼoʼ
19, 20. 1) ¿Bix u yilik Jéeoba le meyaj ku beetik le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ? 2) ¿Baʼax tiʼ kun tʼaan uláakʼ xookoʼ?
19 Le máakoʼob bejlaʼaʼ maʼatech u tsʼáaikoʼob nib óolal, yéetel maʼatech u jach eʼeskoʼob yaabilaj tiʼ le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ (2 tiʼ Timoteo 3:1, 2). Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ ken kʼaʼajsaʼakoʼobeʼ, ku kʼaʼajsaʼaloʼob yoʼolal baʼaxoʼob tu beetoʼob úuchi, ku kʼaʼajsaʼaloʼob yoʼolal bixoʼob úuchi maʼ yoʼolal bixoʼob bejlaʼeʼ. Baʼaleʼ, le Biibliaoʼ kiaʼalik: «Tumen Kʼueʼ [wa Diooseʼ] toj, yéetel maʼ bíin u tuʼubs le baʼax tsʼoʼok a beetikeʼexoʼ yéetel le yaakunaj tsʼoʼok a weʼesikeʼex tiʼoʼ ikil ta wáantilakeʼex le sukuʼunoʼob tiʼ le oksaj óolaloʼ, jumpʼéel baʼax láayliʼ táan a beetikeʼex[eʼ]» (Tiʼ Hebreob 6:10). Jéeobaeʼ maʼatech u tuʼubsik tuláakal le maʼalob meyaj tsʼoʼok a beetikoʼ. Yéetel láayliʼ maʼalob u yilik le baʼax táan a beetik xan bejlaʼoʼ. Jach beyoʼ, utiaʼal Jéeobaeʼ, le máaxoʼob chúukaʼan u yóoloʼob kex tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, láayliʼ táan u tsʼáaikoʼob icheʼ, láayliʼ tʼaʼaj yóoloʼob u meyajtoʼob Diooseʼ. Lelaʼ kieʼesik Jéeobaeʼ jach yaan u páajtalil, tumen letiʼ tsʼáaik muukʼ tiʼob (Tiʼ Filiposiloʼob 4:13).
20 ¿K-ilik wa xan le sukuʼunoʼob tsʼoʼok u chan yantal u jaʼabiloʼob jeʼex u yilaʼaloʼob tumen Jéeobaoʼ? Wa k-ilkoʼob xan beyoʼ, yaan k-jach eʼesik yaabilaj tiʼob (1 San Juan 3:18). Teʼ tuláakʼ xookoʼ yaan u yeʼesaʼal jujumpʼéel bix jeʼel k-eʼesik yaabilaj tiʼob ken k-áantoʼob yéetel le baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ.
Yaʼab kristiaanoʼobeʼ úuch joʼopʼok u meyajtkoʼob Dioos. ¿Baʼax áantkoʼob utiaʼal maʼ u xuʼulul u meyajtkoʼob Dioos yéetel utiaʼal u pʼáatal muʼukʼaʼan u oksaj óolaloʼob? Koʼoneʼex ilik baʼax tsʼoʼok u yaʼalik jujuntúul tiʼ letiʼobiʼ:
«Jach kʼaʼanan u xokik máak le teekstos ku yeʼeskoʼob bix u kanáantkoʼon Jéeobaoʼ. Óoliʼ tuláakal áakʼabeʼ kin láaj kʼaʼajsik baʼax kiaʼalik le Salmo 23 yéetel le Salmo 91.»—Olive, okjaʼanaj tu jaʼabil 1930.
«In chʼaʼatukultmaj in wantal tu yoorai le tseʼektajoʼob ku máansaʼal utiaʼal le kun okjaʼoboʼ yéetel kin jach chʼenxikintik baʼax kiaʼalaʼaliʼ, kin wilik bey teen in ka okjaʼeʼ. In kʼaʼajsik in kʼubmimba in meyajt Jéeobaeʼ ku jach áantken utiaʼal ka chúukpajak in wóol tiʼ letiʼ.»—Harry, okjaʼanaj tu jaʼabil 1946.
«Jach kʼaʼabéet k-payalchiʼ sáamsamal, mantatsʼ kʼaʼabéet k-kʼáatik tiʼ Jéeoba ka u yáantoʼon, ka u kanáantoʼon yéetel ka u yeʼestoʼon u yutsil; tiʼ tuláakal baʼax k-beetkeʼ maʼ unaj k-tuʼubsik Dioosiʼ.» (Proverbios 3:5, 6.)—Antônio, okjaʼanaj tu jaʼabil 1951.
«In wojéeltik yaan xan uláakʼ sukuʼunoʼob táan u chúukpesik u yóoloʼob u meyajtkoʼob Jéeoba kex tsʼoʼok u máan yaʼabach jaʼaboʼob joʼopʼok u beetkoʼobeʼ, ku maas líiʼsik in wóol utiaʼal maʼin xulik in meyajtik Dioos.»—Joan, okjaʼanaj tu jaʼabil 1954.
«Maʼ maʼalob u nojbaʼalkúuntkuba máakiʼ. Tuláakal baʼax yantoʼoneʼ, Dioos tsʼaamiltoʼon yoʼolal u yutsil, maʼ tumen wa k-náajalmiʼ. K-tuukul beyaʼ ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ k-jóokʼol tiʼe maʼalob bej k-biskoʼ, yéetel ku yáantkoʼon utiaʼal maʼ u xuʼulul k-jóoʼsik utsil tiʼ le nuʼuktaj ku tsʼaʼabaltoʼon utiaʼal ka chúukpajak k-óol tak tu xuuloʼ.»—Arlene, okjaʼanaj tu jaʼabil 1954.
[Tsolajiloʼob]
^ xóot’ol 3 Kaada u pʼóocheʼ jeʼel tak u taasik miil upʼéelal u yicheʼ yéetel u aalileʼ jeʼel tak u chukik oocho kiilos wa maas tiʼeʼ. Upʼéel liibroeʼ kiaʼalikeʼ «ukúul paalma ku sen tsʼáaik icheʼ jeʼel tak u tsʼáaik kaʼapʼéel wa óoxpʼéel tóonelada daatil ichil tuláakal u kuxtaleʼ».
[U kʼáatchiʼiloʼob le xookoʼ]
[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 9]
¿Baʼax jeʼel a núukikeʼ?
• ¿Bix u yichankil le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ?
• ¿Baʼaxten jach kʼaʼanan le muʼukʼaʼan oksaj óolal yaan tiʼe kristiaanoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ?
• Le máaxoʼob tsʼoʼok u chʼíijloʼoboʼ, ¿bix jeʼel u kʼaʼaytkoʼob «Yuumtsileʼ [...] toj» u bejiloʼob?
• ¿Baʼaxten Jéeobaeʼ jach u yaabilmaj le máaxoʼob úuch joʼopʼok u beetkoʼob le meyaj u tsʼaamajtiʼoboʼ?