Yaan baʼax jach jeʼel u taasiktech kiʼimak óolal ichil a kuxtaleʼ

YAʼAB máakoʼobeʼ chéen chʼiikil u kaxtoʼob ayikʼaliloʼob bey xan u xupoʼob. Yanoʼobeʼ ku yilik u beetkubaʼob famosoi, uláakʼoʼobeʼ chéen ku kaxkoʼob u maas maʼalobkíintkoʼob le meyaj u yojel u beetoʼoboʼ, yéetel yaan xaneʼ ku kʼubik u kuxtaloʼob utiaʼal u yáantik uláakʼ máakoʼob. Baʼaleʼ yaʼab xaneʼ maʼ u yojloʼob baʼax oʼolal kuxaʼanoʼobiʼ.

¿Kux túun teech? ¿A wojel wa baʼax oʼolal kuxaʼanech? ¿Baʼaxten maʼ ta tuukul tiʼ jujumpʼéel baʼaxoʼob tsʼoʼok u beetik wíinik utiaʼal ka a wil wa ku taasikoʼob kiʼimak óolal? ¿Bix jeʼel u yantal u beelal a kuxtaleʼ?

Maʼ kʼaas u yantal taakʼin tiʼ máakiʼ mix u kiʼikúuntik u yóol

Eclesiastés 7:12 ku yaʼalik: «Ojéelajeʼ bey taakʼineʼ ku yáantaj, baʼaleʼ ojéelajeʼ ku tsʼáaik kuxtal tiʼ j-ojéelaj». U jaajileʼ, le taakʼinoʼ kʼaʼabéet utiaʼal le kuxtaloʼ, maases wa yaan u familia máak utiaʼal u tséente (1 Timoteo 5:8).

¿Máasaʼ ku taasiktoʼon kiʼimak óolal le baʼaxoʼob jeʼel u páajtal k-manik yéetel le taakʼinoʼ? Kex Jesucristo tu yaʼalaj minaʼan tuʼux u tʼalkúuntik u pooleʼ, yanchaj kʼiinoʼob tu jaantaj kiʼikiʼ jaanloʼob, tu yukʼaj maʼalob vinoʼob yéetel  yanchaj xan upʼéel u nookʼ jach koʼoj u tojol (Mateo 8:20; Juan 2:1-11; 19:23, 24).

Baʼaleʼ Jesuseʼ maʼ chʼíik u kaxt u kiʼikúuntik u yóoliʼ. Letiʼeʼ jach u yojel baʼaxten taal way Luʼumeʼ, le oʼolal tu yaʼalaj: «U kuxtal máakeʼ maʼ tu taal tiʼ u yaʼabil le baʼaloʼob yantiʼoʼ». Tsʼoʼoleʼ ka tu tsikbaltaj upʼéel kettʼaan yaan yil yéetel utúul máak ayikʼal jach yanchaj u yich u paakʼal yéetel tu tuklaj: «¿Baʼax kin in beete? Tumen minaʼan tuʼux in líikʼsik u yich in paakʼaloʼobiʼ. [...] Bin in kaʼaj in paʼaj in chʼiiloʼobeʼ utiaʼal ka in beet [maas] nuuktakoʼob, tiʼ kin in líikʼes tuláakal u yich in paakʼaloʼobeʼ yéetel tuláakal le baʼaloʼob yantenoʼ. Ku tsʼoʼokoleʼ bíin in waʼal tiʼ in pixan: Pixan, yaʼab baʼaloʼob a líikʼesmaj utiaʼal yaʼab jaʼaboʼob; jeʼelen, jaanen, ukʼulnen, kiʼimakkúunt a wóol». ¿Maʼalob wa le baʼax tu tuklaj u beetik le máakaʼ? Le kettʼaanoʼ ku seguer u yaʼalik: «Aʼalaʼab tiʼ tumen Jajal Dios: J-maʼ naʼat wíinik, yaan a kíimil tiʼ le áakʼabaʼ; le baʼaloʼob a líikʼesmajoʼ, ¿máax bíin tiaʼalintik?». Kex ka u líiʼs kaʼach le máak u yich u paakʼaloʼ, ken kíimkeʼ maʼ kun páajtal u kiʼi óoltik tuláakal le ayikʼalil yantiʼoʼ. Utiaʼal túun u tsʼoʼoksik u tsikbaleʼ, Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Bey u yúuchul tiʼ le máax ku muchʼkíintik ayikʼaliloʼob chéen u tiaʼalint letiʼ, baʼaleʼ óotsil tu táan Jajal Dios» (Lucas 12:13-21).

U jaajileʼ maʼ kʼaas u yantal taakʼin tiʼ máakiʼ mix u kiʼikúuntik u yóoliʼ. Baʼaleʼ, le baʼaloʼobaʼ maʼ letiʼe maas kʼaʼananoʼoboʼ. U ayikʼaltal máak tu táan Dios, wa u yilik u lúubul utsil tiʼeʼ, letiʼe baʼax maas kʼaʼanan u yilik u kaxtik máakoʼ.

¿Kʼaʼanan wa u beetkuba máak famosoi?

Yaʼab máakoʼobeʼ chéen chʼiikil u beetubaʼob famosoi. U tsʼíiboltik máak u beetik upʼéel wa baʼax utiaʼal u kʼaʼajsaʼaleʼ, maʼ kʼaasiʼ. Eclesiastés 7:1 ku yaʼalik: «Tsiikileʼ [maas] maʼalob tiʼ kiʼibok jaʼ. U kʼiinil yúuchul kíimileʼ [maas] maʼalob, tiʼ u kʼiinil u yúuchul síijil».

Le ken kíimik máakeʼ, jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal bey tsʼíibtaʼab tuláakal baʼax tu beetaj ichil u kuxtaleʼ. Wa maʼalob le baʼaxoʼob tu beetoʼ, u kʼiinil u kíimileʼ maas jach maʼalob tiʼ u kʼiinil u síijil, tumen ken síijik máakeʼ maʼ u beet mix baʼaliʼ.

Rey Salomón, le máax tsʼíibt u libroi Eclesiastesoʼ, yaan kaʼach utúul u sukuʼun ku kʼaabaʼtik Absalón; Absaloneʼ u kʼáat kaʼach ka kʼaʼajsaʼak mantatsʼ. Letiʼeʼ yanchaj óoxtúul u paalal, baʼaleʼ jach táankelmoʼob ka kíimoʼob, le oʼolal Absaloneʼ pʼáat minaʼan u chʼiʼibal utiaʼal beetik u kʼaʼajsaʼal. ¿Baʼax túun tu beetaj? Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ tu beetaj «jumpʼéel nojoch multuun tu táax luʼumil [le Reyoʼ], ka tu tsʼáaj kaʼach u kʼaabaʼ tiʼ, tumen minaʼan kaʼach mix juntúul u paal utiaʼal maʼ u tuʼubsaʼal u kʼaabaʼ» (2 Samuel 14:27; 18:18). Baʼaleʼ le multuunilaʼ tak bejlaʼa maʼ kaxtaʼak u xéexetʼaleʼ. Utiaʼal le máaxoʼob xokik le Bibliaoʼ, Absaloneʼ, utúul máax maʼatech u yuʼubik tʼaan yéetel tu yóotaj u tok u reino David, u taata.

Bejlaʼeʼ yaʼab máakoʼob xaneʼ ku yilik u lúubloʼob utsil tu táan máakoʼob mantatsʼ ku jelpajal baʼax utstutʼaanoʼob. Baʼaleʼ ¿mantatsʼ wa ku lúubloʼob utsil tiʼ le máakoʼoboʼ? Teʼ libro La cultura del narcisismo, Christopher Lascheʼ tu tsʼíibtaj: «Bejlaʼeʼ chéen jeʼel u páajtal u beetkuba máak famosoi wa táankelem, wa jatsʼuts u yilaʼal yéetel wa ku beetik upʼéel baʼax mix máak uláakʼ beetik, le oʼolal le famaoʼ jach maʼatech u xáantal yéetel le máaxoʼob ku kʼuchul lúubloʼob utsil tiʼ le máakoʼoboʼ ku  yilik u beetkoʼob tuláakal le ku páajtal utiaʼal maʼ u xuʼulul u lúubloʼob utsiltiʼoboʼ». Lelaʼ ku beetik u joʼopʼol u sen káaltaloʼob yéetel u drogarkubaʼob, tsʼoʼoleʼ lelaʼ ku beetik u maas séeb kíimloʼob. Jeʼex k-ilkoʼ, u yilik u beetkuba máak famosoileʼ chéen kunel.

Le oʼolaleʼ, ¿tu táan máax unaj k-kaxtik lúubul utsil? Le ka tʼaanaj tiʼ jujuntúul máaxoʼob tu tsʼoʼokbesoʼob u Leyeʼ, Jéeobaeʼ tu yaʼalaj: «Bíin in beet u tsʼíibtaʼal u kʼaabaʼob utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuul ichil in [wotoch], yaan ichil in tulumoʼoboʼ; bíin in tsʼáa jumpʼéel kʼaabaʼ tiʼob utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuul, mix bikʼin bíin tuʼupuk» (Isaías 56:4, 5). Teʼ kʼiinoʼob xanaʼ le máaxoʼob beetik baʼax u kʼáat Jéeobaeʼ, yaan u tsʼaʼabal «jumpʼéel kʼaabaʼ tiʼob». Jéeobaeʼ yaan u kʼaʼajsik u kʼaabaʼob «utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuul», lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ mix bikʼin bíin tuʼubsaʼakoʼob. Lelaʼ letiʼe kʼaabaʼ ku yaʼalik le Biblia unaj k-kaxkoʼ, k-lúubul utsil tu táan Jéeoba.

U profecía Isaíaseʼ ku tʼaan tiʼ le kʼiin ken tsʼaʼabak «le kuxtal minaʼan u xuul» way Luʼum tiʼ le máaxoʼob chúukpaj u yóol u meyajtoʼob Diosoʼ. Lelaʼ letiʼe baʼax u kʼáat Dios ka yanak kaʼach tiʼ wíinik desde tu káajbaloʼ (1 Timoteo 6:12, 19). Le oʼolaleʼ, ¿maʼ wa maas maʼalob ka k-kaxt le kuxtal minaʼan u xuul ke ka k-kaxt baʼaloʼob maʼatech u xáantaloʼob yéetel maʼatech u taaskoʼob mix upʼéel utsiloʼ?

Yaan uláakʼ baʼax maas kʼaʼabéet u beetaʼal

Yaʼab artistaʼobeʼ u kʼáat u maas maʼalobkíintoʼob le meyaj ku beetkoʼob utiaʼal ka jóokʼok jach jeʼex u kʼáatoʼobeʼ. Baʼaleʼ lelaʼ maʼ tu béeytal tumen upʼíit u kʼiinil u kuxtal wíinik. Hideo, le máax tiʼ tʼaanajoʼon teʼ yáax xookoʼ, kex tsʼoʼok 90 jaʼaboʼob tiʼeʼ, láayliʼ táan u kaxtik kaʼach u maas maʼalobkíintik le meyaj ku beetikoʼ. Tak wa utúul artista ku kiʼimaktal u yóol tumen jach jóokʼ maʼalobil u meyajeʼ, baʼaleʼ tumen tsʼoʼok u chʼíijleʼ maʼ tu páajtal u beetik le bukaʼaj ku beetik kaʼach tu táankelmiloʼ. Baʼaleʼ ¿baʼax jeʼel u beetik wa ka páajchajak u kuxtal utiaʼal kʼiinoʼob minaʼan u xuuleʼ? Chéen máans ta tuukul bukaʼaj súutukil kun yantaltiʼ utiaʼal u jóokʼol maas maʼalobil u meyaj.

¿Baʼax jeʼel u páajtal u yaʼalaʼal yoʼolal le áantaj ku tsʼaʼabal tiʼ le máakoʼoboʼ? Jach maʼalob u yilaʼal u xupik máak baʼax yantiʼ utiaʼal u yáantik le óotsiloʼoboʼ. Le Bibliaoʼ ku yaʼalik: «Yaan [maas] kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax tiʼ u kʼaʼamal wa baʼax» (Beetaʼanoʼob [Hechos] 20:35). U jaajileʼ, u yáantik máak u yéet wíinikileʼ ku taasik kiʼimak óolal. Baʼaleʼ leloʼ, ¿jeʼel wa u luʼsik tuláakal le talamiloʼoboʼ? Maʼ yaʼab jeʼel u páajtal u beetik máak yoʼolal u yéet wíinikileʼ. Kex jeʼel bukaʼaj áantaj ka tsʼaʼabaktiʼobeʼ yaan upʼéel baʼax maas kʼaʼanan ku bineltiktiʼob. ¿Baʼax túuniʼ?

Upʼéel baʼax maas kʼaʼanan u yantal tiʼ máak

Ka kaʼansajnaj Jesús teʼ puʼukoʼ, letiʼeʼ tu yaʼalaj baʼax maas kʼaʼanan u yantal tiʼ máak: «Kiʼ u yóoloʼob le máaxoʼob ku kʼaj óoltikoʼob u yóotsilil u pixanoʼoboʼ, tumen utiaʼaloʼob u [reinoi] kaʼan» (Mateo 5:3). Jeʼex k-ilkoʼ le Bibliaoʼ ku kaʼansikeʼ, le kiʼimak óolaloʼ maʼ tu taal tiʼ ayikʼalil, tiʼ fama, tiʼ le baʼaxoʼob jach u yojel u beet máakoʼ mix tiʼ u yáantik máak u yéet wíinikil. Baʼaxeʼ ku taal tiʼ k-adorartik Dios.

Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le máaxoʼob maʼ u kʼaj óoloʼob Diosoʼ ka u yil u kaxtkoʼob. Le oʼolal tu yaʼalaj: «[Dioseʼ] tiʼ jumpʼéeliliʼ kʼiʼikʼ tu beetaj tuláakal máakoʼob, utiaʼal ka kajlakoʼob tiʼ tuláakal yóokʼol kaab, yéetel tu tsʼáaj le kʼiinoʼob yéetel le kúuchiloʼob tuʼux unaj u kajtaloʼob, utiaʼal u kaxtikoʼob Jajal Dios, wa ku páajtal u kaxtikoʼob táan u tʼatʼalkʼaboʼobeʼ, kex tu jaajileʼ Jajal Dioseʼ maʼ náach yanil tiʼ [cada juntúul] tiʼ toʼoniʼ. Tumen tiʼ Jajal Dios kuxaʼanoʼon, tiʼ letiʼ k-péek yéetel tiʼ letiʼ yanoʼon» (Beetaʼanoʼob 17:26-28).

K-adorartik Dioseʼ letiʼe baʼax jeʼel u maas taasiktoʼon kiʼimak óolal ichil k-kuxtaloʼ. Wa k-beetkeʼ yaan xan u tsʼáaiktoʼon u páajtalil u yantaltoʼon «kuxtal minaʼan u xuul». Tuukulnen tiʼ Teresa, letiʼeʼ jach kʼaj óoltaʼabi, tumen letiʼe yáax artista afroamericana tsʼaʼabtiʼ upʼéel jach nojoch meyaj u beet tiʼ upʼéel u programai televisión ku máansaʼal utéen tiʼ upʼéel semana  yéetel ku xáantal kaʼach upʼéel hora. Baʼaleʼ maʼ xáanchaj ka tu pʼataj tuláakal lelaʼ. ¿Baʼaxten? Letiʼeʼ tu yaʼalaj: «Tsʼoʼok in tsʼáaik cuentaeʼ u nuʼuktik u kuxtal máak yéetel baʼax ku yaʼalik Dioseʼ letiʼe baʼax maas maʼalob jeʼel u páajtal u beetaʼaloʼ». Teresaeʼ maʼ u kʼáat kaʼach ka xuʼuluk u lúubul utsil tiʼ Dios ikil u meyaj tiʼ upʼéel programa tuʼux ku yeʼesaʼal maʼ kʼaas u núup chital máak kex maʼ tsʼokaʼan u beeliʼ yéetel u beetaʼal loob tiʼ máakiʼ. Le oʼolaleʼ, xuʼul u beetik u artistai utiaʼal u beetik upʼéel baʼax maas jeʼel u tsʼáaik u beelal u kuxtaleʼ, tu kʼububa utiaʼal u maas kʼaʼayt u maʼalob péektsilil le Reinooʼ yéetel tu yilaj u yáantik uláakʼ máakoʼob utiaʼal ka u natsʼubaʼob xan tiʼ Dios.

Utúul tiʼ u yéet meyajoʼob Teresaeʼ tu yaʼalaj yoʼolal le baʼax tu chʼaʼatuklaj u beetik Teresaoʼ: «Jach lúub in wóol ka tin wilaj u pʼatik u meyaj, tumen in tiaʼaleʼ upʼéel jach maʼalob meyaj kaʼach. Baʼaleʼ u jaajileʼ tu kaxtaj upʼéel baʼax maas maʼalob». Ka máan kʼiineʼ Teresaeʼ kíimi. Baʼaleʼ tak le tsʼoʼok u kíimloʼ, le u yéet meyaj kaʼachoʼ, tu yaʼalaj: «Letiʼeʼ jach kiʼimak u yóol kaʼach, yéetel minaʼan uláakʼ baʼax jach jeʼel u taasik kiʼimak óolal tiʼeʼ. ¿Jeʼel wa xan u páajtal k-aʼalik beyoʼ?». Le máaxoʼob ku tsʼáaikoʼob táanil ichil u kuxtaloʼob u meyajtikoʼob Dioseʼ, kex ka kíimkoʼobeʼ yaan u kaʼa kuxkíintaʼaloʼob yáanal u Reino Dios (Juan 5:28, 29).

Jéeobaeʼ yaan baʼax u tukulmaj u beetik yoʼolal le Luʼumaʼ bey xan yoʼolal u kajnáaliloʼob. Letiʼeʼ u kʼáat ka k-ojéelt le baʼax ken u beetoʼ yéetel ka yanaktoʼon le kuxtal minaʼan u xuul tiʼ upʼéel Paraíso way Luʼumeʼ (Salmo 37:10, 11, 29). Bejlaʼeʼ u kʼiinil k-maas kʼaj óoltik Jéeoba, le Máax beet le kaʼanoʼob yéetel le Luʼumaʼ, yéetel k-ojéeltik xan baʼax u tukulmaj u beetik t-oʼolal. Le u j-jaajkunajoʼob Jéeoba yanoʼob teʼ tuʼux kajaʼanechoʼ jeʼel u yáantkechoʼob a wojéelt le baʼaloʼobaʼ. Aʼaltiʼob taak a kaambal wa tsʼíibnen tiʼ le máaxoʼob beetik le revistaaʼ.

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 5]

¿Maʼalob wa le baʼax tu tuklaj u beetik le máak ayikʼal tu chʼaʼachiʼitaj Jesús tu kettʼaanoʼ?

[U tsolajil le oochel teʼ táan juʼun 7]

¿A kʼáat wa ka yanaktech kuxtal minaʼan u xuul tiʼ upʼéel Paraíso way Luʼumeʼ?