¿A wojel wa?

¿Tu áakʼabil wa ka síij Jesús ka bin ilbil tumen le astrologoʼoboʼ?

U Evangelioi Mateoeʼ ku yaʼalikeʼ tsʼeʼetsʼek «j-ojéelajoʼob, lakʼin u taaloʼob[eʼ]» bin u yiloʼob Jesús yéetel tu bisoʼob yaʼab siibaloʼob tiʼ (Mateo 2:1-12). Le Bibliaoʼ maʼatech u yaʼalik jaytúul j-ojéelajoʼob wa astrologoʼob (kʼaj óolaʼanoʼob xan «magoʼob») bin u yiloʼob Jesús. Le oʼolaleʼ, mix baʼal eʼesik wa óoxtuloʼob jeʼex u creertaʼaloʼ. Tsʼoʼoleʼ maʼatech u yaʼalaʼal u kʼaabaʼob teʼ Bibliaoʼ.

Le Biblia de Estudio tiʼ le Nueva Versión Internacional ku yaʼalik tu yoʼolal Mateo 2:11: «Le j-ojéelajoʼoboʼ maʼ anchajoʼob tu yéetel le j-kanan tamanoʼob tu áakʼabil ka síij Jesús jeʼex u tuklik yaʼab máakoʼoboʼ. Tsʼoʼok u máan jujumpʼéel mesoʼob ka bin u yiloʼob Jesús tu “yotoch”». Lelaʼ bey u yeʼesik le baʼax tu beetaj Herodes utiaʼal u yilik u kíimsik Jesusoʼ. Letiʼeʼ tu yaʼalaj ka kíimsaʼak tuláakal le mejen paalaloʼob yaan kaʼapʼéel jaʼaboʼob wa menos tiʼob yanoʼob kaʼach Belén yéetel tu baʼlikoʼoboʼ. Lelaʼ bey tu beetilaʼ tumen tu chʼaʼaj en cuenta le baʼax aʼalaʼabtiʼ tumen le astrologoʼoboʼ (Mateo 2:16).

Wa tu áakʼabil ka síij Jesús ka xiʼik ilbil kaʼach tumen le astrologoʼob yéetel ka u bisoʼob oro yéetel uláakʼ siibaloʼob tiʼeʼ, maʼatan kaʼach u tsʼáaik María chéen kaʼatúul chʼíichʼoʼob le ka tu bisaj u kʼub Jesús tu temploi Jerusalén cuarenta kʼiinoʼob síijikoʼ (Lucas 2:22-24). Lelaʼ letiʼe baʼax ku yaʼalik le Ley unaj u tsʼaʼabal tumen le óotsiloʼob maʼ tu páajtal u máankoʼob utúul chan taman utiaʼal u tsʼáaikoʼoboʼ (Levítico 12:6-8). Maʼ xaaneʼ le koʼokoj baʼaloʼob tu síiaj le astrologoʼoboʼ meyajnaj tiʼ José yéetel tiʼ María le ka binoʼob Egiptooʼ (Mateo 2:13-15).

¿Baʼaxten tak tu kampʼéel kʼiin kíimik Lázaro ka kʼuch Jesús teʼ tuʼux mukaʼanoʼ?

U jaajileʼ, yaʼab baʼax eʼesik Jesús páaʼt u máan tiempo utiaʼal ka kʼuchuk kampʼéel kʼiin kíimik Lázaro. ¿Baʼaxten k-aʼalik beyaʼ? Utiaʼal k-ilkeʼ koʼox xakʼaltik baʼax ku yaʼalik u Evangelioi Juan capítulo 11.

Ka jach kʼojaʼanchaj Lázaro, u amigo Jesús kajaʼan Betaniaeʼ, u kiikoʼobeʼ tu túuxtoʼob aʼalbil tiʼ Jesús (versiculoʼob 1 tak 3). Le tuʼux yaan Jesús le ka bin aʼalbiltiʼoʼ, bey óoliʼ kaʼapʼéel kʼiin u xíimbalil tak Betaniaeʼ (Juan 10:40). Baʼaleʼ, Lazaroeʼ mi kíim le kʼiin ka aʼalaʼab tiʼ Jesús kʼojaʼanoʼ. ¿Baʼax tu beetaj Jesús? «Pʼáat uláakʼ kaʼapʼéel kʼiin teʼ tuʼux yaan kaʼachoʼ», ka tsʼoʼokeʼ ka jóokʼ utiaʼal u bin Betania (versículo 6 yéetel 7). Úuchik u páaʼtik kaʼapʼéel kʼiin yéetel úuchik u bisiktiʼ uláakʼ kaʼapʼéel kʼiin utiaʼal u kʼuchul tak Betaniaeʼ, Jesuseʼ kʼuch teʼ tuʼux mukaʼan Lázaro kampʼéel kʼiinoʼob kíimikoʼ (versículo 17).

Jesuseʼ tsʼoʼokiliʼ u kaʼa kuxkíintik kaʼatúul máakoʼobeʼ: utúul tiʼ letiʼobeʼ tu kuxkíintaj táant u tsʼoʼokol u kíimileʼ, yéetel uláakʼ utúuloʼ maʼ xaaneʼ tu kuxkíintaj tsʼoʼok u máan wa jaypʼéel oraʼob kíimik, baʼaleʼ láayliʼ teʼ kʼiin kíimikoʼ (Lucas 7:11-17; 8:49-55). ¿Jeʼel wa túun u páajtal u kuxkíintik utúul máax tsʼoʼok kampʼéel kʼiin kíimik yéetel tsʼoʼok u káajal u kʼastal u wíinklileʼ? (Versículo 39.) Upʼéel libro ku tʼaan tiʼ baʼax ku yaʼalik le Bibliaoʼ, ku yaʼalikeʼ yaan tiʼ le judíoʼoboʼ ku tuklikoʼob «maʼ tu páajtal u kaʼa kuxtal utúul máak tsʼoʼok kampʼéel kʼiin kíimik, tumen tu kampʼéel kʼiineʼ tsʼoʼok u káajal u kʼastal u wíinklil, yéetel ku tuklaʼaleʼ u pixaneʼ tsʼoʼok u bin, tumen chéen óoxpʼéel kʼiin ku pʼáatal tu yiknal le wíinkliloʼ».

Wa jeʼel máaxak yaan teʼ tuʼux mukaʼan Lázaro ku tuklik maʼ tu béeytal u kaʼa kuxkíintaʼaleʼ, u kaʼaj u yil kaʼach le páajtalil yaan tiʼ Jesús utiaʼal u kaʼa kuxkíintik le kimenoʼoboʼ. Aktáan teʼ sajkab tuʼux tsʼaʼan Lazarooʼ, Jesuseʼ tu kʼaʼam aʼalaj: «¡Lázaro, jóokʼen teʼeloʼ!». Le máak kimen túunoʼ «jóokʼi» (versículo 43 yéetel 44). Jeʼex k-ilkoʼ le kimenoʼoboʼ yaan u kaʼa kuxkíintaʼaloʼob, tsʼoʼoleʼ mix baʼal ku pʼáatal kuxaʼanil tiʼ máak ken kíimik (Juan 11:25).