Kex jeʼel baʼalak meyaj ka beetkeʼ, kʼaʼajaktecheʼ «tiʼ tuláakal xup muukʼeʼ ku yantal u náajalil» (Proverbios 14:23). ¿Baʼax náajalil? Yáaxeʼ k-náajal utiaʼal k-manik baʼax kʼaʼabéettoʼon. Dioseʼ u yaʼalmaj u tsʼáaik baʼax kʼaʼabéet tiʼ le máaxoʼob meyajtikoʼ (Mateo 6:31, 32). Baʼaleʼ toʼoneʼ unaj xan k-tsʼáaik k-óol meyaj (2 Tesalonicailoʼob 3:10).

Tukult baʼaxten ka meyaj. Le meyajoʼ ku yáantik máak utiaʼal ka yanak le baʼaxoʼob kʼaʼabéet tiʼoʼ. Josué, juntúul xiʼipal yaan 25 jaʼab tiʼeʼ, ku yaʼalik: «Wa ku páajtal a mantenerkaba ta juunaleʼ táan a wilik u yutsil a meyaj».

Tsʼoʼoleʼ a tsʼáaik a wóol meyajeʼ ku yáantkech utiaʼal a tsʼáaik cuenta bukaʼaj baʼaloʼob jeʼel u páajtal a beetkeʼ. U jaajileʼ maʼ chéen chʼaʼabil u sen meyaj máakiʼ, yéetel yaan horaeʼ nak óol. Baʼaleʼ wa sáakʼ óolecheʼ yaan u kiʼimaktal a wóol, tumen yaan a beetik u maas maʼalobil ku páajtal (Proverbios 26:14). Aaron, le máax t-aʼalaj teʼ yáax xookoʼ, ku yaʼalik: «Ken tsʼoʼokok in meyajeʼ, yaan horaeʼ jach kaʼanaʼanen, yéetel maʼ xaaneʼ mix máak il le baʼaxoʼob tin sen beetoʼ; baʼaleʼ teneʼ in wojel tin tsʼáaj in wóol meyaj, le oʼolal jach kiʼimak in wóol».

Le Bibliaoʼ ku yaʼalikeʼ ku bin utsil tiʼ le xiib «maʼalob u meyaj[oʼ]» bey xan tiʼ le koʼolel ku tsʼáaik u yóol meyaj «yéetel kiʼimak óola[loʼ]» (Proverbios 22:29; 31:13). U jaajileʼ, maʼ tu páajtal k-kanik tubeel wa baʼax chéen ichil junsúutukiʼ. Tsʼoʼoleʼ mix máak uts tu tʼaan u beetik baʼax u yojel maʼ tu jóokʼol maʼalobil tiʼ. Maʼ xaaneʼ le oʼolal yaʼab máak maʼ kiʼimak u yóol yéetel u meyajiʼ, tumen maʼ tu tsʼáaik u yóol u kan tubeel.

U jaajileʼ jeʼel u yantal kiʼimak óolal tiʼ máak kex jeʼel baʼalak meyaj yaantiʼeʼ, chéen unaj u kanik u beet tubeel. «Wa ka tsʼáaik a wóol utiaʼal a meyaj maʼalobeʼ yaan u jach kiʼimaktal a wóol —ku yaʼalik Wiliam, máax yaan 23 jaʼab tiʼ—. Baʼaleʼ wa maʼ ta tsʼáaik a wóoleʼ maʼ ken a wuʼuyaba maʼalobil.»

Maʼ a tuklik chéen bajux ken a náajalte. Tukle: «¿Baʼaxten kʼaʼanaʼan le meyajaʼ? ¿Baʼax jeʼel u yúuchul wa mix máak beetkeʼ? ¿Kux túun wa maʼ tu beetaʼal maʼalobil? ¿Baʼax utsil ku taasik tiʼ uláakʼ máakoʼob le meyaj kin beetkoʼ?».

Le u tsʼook kʼáatchiʼoʼ maas kʼaʼanaʼan, tumen u núukileʼ jeʼel u yáantkech utiaʼal u kiʼimaktal a wóol yéetel le meyaj yaantechoʼ. Tak Jesús tu yaʼalaj: «Maas ku taasik kiʼimak óolal u tsʼaʼabal wa baʼax ke u kʼaʼamal wa baʼax» (Baʼaxoʼob [Hechos] 20:35). A meyajeʼ maʼ chéen ku taasik utsil tiʼ a patrón wa tiʼ a clientesiʼ, baʼaxeʼ tak tiʼ a láakʼtsiloʼob; maʼ xaaneʼ tak tiʼ uláakʼ máakoʼob kʼaʼabéet áantaj tiʼob.

A paalal. Le taatatsil wa maamatsil ku tsʼáaik u yóol meyajeʼ kaʼapʼéel bix u yáantik u paalal. Yáaxeʼ ku páajtal u tsʼáaiktiʼob le baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ: janal, nookʼ, yéetel junpʼéel naj utiaʼal u kajtaloʼob; beyoʼ ku beetik le baʼax kʼubéentaʼantiʼ tumen Diosoʼ (1 Timoteo 5:8). Tsʼoʼoleʼ ku kaʼansiktiʼob u kʼaʼanaʼanil u tsʼáaik u yóoloʼob meyaj. Sebastián, le máax t-aʼalaj teʼ yáax xookoʼ, ku yaʼalik: «In taataeʼ maʼalob u yilik le meyajoʼ: maʼ tu tuus mix tu yookol, yéetel desde úuchjeakil u tsʼaamaj u yóol meyaj, maases de carpintero. Yoʼolal in taataeʼ tin kaneʼ jach ku taasik utsil le meyaj k-beetik yéetel k-kʼaboʼ, tumen le nuʼukuloʼob k-beetkoʼ jeʼel u meyaj tiʼ uláakʼ máakoʼobeʼ».

Máaxoʼob kʼaʼabéet áantaj tiʼob. Apóstol Pabloeʼ tu yaʼalaj tiʼ le cristianoʼob «ka u tsʼáa u yóol[oʼob] meyaj», beyoʼ jeʼel u yantal baʼax u tsʼáaʼob tiʼ «le máax yaan baʼax kʼaʼabéettiʼoʼ» (Efesoiloʼob 4:28). Wa k-tsʼáaik k-óol meyaj utiaʼal k-tséentik k-paalaleʼ, maʼ xaaneʼ yaan u páajtal k-áantik tak le máaxoʼob yaan baʼax kʼaʼabéettiʼoboʼ (Proverbios 3:27). Bey túunoʼ yaan u páajtal k-uʼuyik u kiʼimak óolalil k-áantik wa máax.

Tu Kaʼansajil le Puʼukoʼ, Jesuseʼ tu yaʼalaj: «Wa yaan máax ku obligartikech a wáant u bis u kuuch yóokʼol junpʼéel kilometroeʼ áant u bis yóokʼol kaʼapʼéel kilómetro» (Mateo 5:41). ¿Bix jeʼel a beetik le baʼax tu yaʼal Jesusoʼ? Tu lugar a beetik chéen le ku kʼáataʼaltechoʼ, beet u maasil. Cada wa baʼax kʼiineʼ ilawil a meyaj maas maʼalob yéetel maas séebaʼan. Tsʼáa a wóol a beet maʼalob tak le baʼaxoʼob maʼ tu jáan ilaʼaloʼ.

Wa ka beetik maas tiʼ le ku páaʼtaʼaltechoʼ, maas jatsʼuts ken a wilil le meyajoʼ. ¿Baʼaxten? Tumen teech chʼaʼtuklik a beetik; mix máak obligartikech (Filemón 14). Lelaʼ ku kʼaʼajsiktoʼon Proverbios 12:24: «Le máax ku meyajeʼ ku [mandar]; le maʼakʼóoloʼ ku [mandartaʼal]». Wa maʼ sáakʼ óolecheʼ mantatsʼ ken a wuʼuy táan a mandartaʼal tumen u maasil. Baʼaleʼ wa ka chʼaʼtuklik a beetik u maasil tiʼ le ku kʼáataʼaltechoʼ yaan a wuʼuyik teech le ka mandaroʼ.

Wa j-meeyjilecheʼ k-felicitartikech, baʼaleʼ maʼ u tuʼubultecheʼ yaan baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantak tiʼ le meyajoʼ. Jaaj, le Bibliaoʼ ku yaʼalik unaj k-tsʼáaik k-óol meyaj (Proverbios 13:4). Baʼaleʼ maʼ tu yaʼalik ka chʼíikikoʼon chéen tiʼ le meyajoʼ. Eclesiastés 4:6, ku yaʼalik: «Junsúutuk jeʼeleleʼ, [maas] maʼalob tiʼ kaʼa súutuk xul óolal». Lelaʼ u kʼáat u yaʼaleʼ le máax ku chʼíikil chéen tiʼ u meyajeʼ maʼatech u yilik u yich u meyaj, tumen chéen tiʼ u meyaj ku xupik u muukʼ yéetel u tiempo. U beetaʼal beyoʼ chéen bey ka óotaʼak «u laʼapʼal iikʼ[eʼ]».

Le Bibliaoʼ ku yáantkoʼon k-tsʼáa u pʼiis le meyajoʼ. Kex ku yaʼalik ka k-tsʼáa k-óol meyajeʼ, ku tsoliktoʼon xan «máakalmáak le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ» (Filiposiloʼob 1:10). ¿Máakalmáak túun le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ? Letiʼe a máansik tiempo yéetel a familia bey xan yéetel a amigoʼoboʼ. Baʼaleʼ maas kʼaʼanaʼan le baʼaloʼob yaan yil yéetel Diosoʼ, jeʼex a xokik le Bibliaoʼ bey xan a tuukul tiʼ baʼax ku yaʼalik.

Le máaxoʼob ku tsʼaatáantikoʼob le baʼaloʼob maas kʼaʼanaʼantakoʼ maas kiʼimak u yóoloʼob yéetel u meyajoʼob. Wiliam, le máax tsʼoʼok k-yáax aʼalikoʼ, ku yaʼalik: «Juntúul in patrón kaʼacheʼ jach u yojel u tsʼáa u pʼiis tuláakal baʼal. Jach j-meeyjil, le oʼolal u clienteseʼ kiʼimak u yóoloʼob. Baʼaleʼ sáamsamal ken tsʼoʼokok le meyajoʼ ku pʼatik tuláakal utiaʼal u máansik tiempo yéetel u familia bey xan tu religión. Tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ juntúul tiʼ le máaxoʼob maas kiʼimak u yóoloʼob in kʼaj óoloʼ».