1-3. (a) Tipagine nagude aida ka bi gupai ti ni nga tooni wiiri ni gigiri ko? (b) Tipagine Yekova aida gako aboro du ti ni ni gigiri yo?

MO Makianga gupai ku berãro yo nga, gu nagude du na nyemuse nambakada tooni wiiri ko ndu ku sukuru yo. Ri du wa ka ri bi gupai nga ri ima zunda ko na gako roko ni kina gigirihe. Gipai re nasa kpoto gu gude re si du wenengai na si nayugo gupai fu kura aboro nga avunguko nangera angera fuoko.

² Barani nga Yekova, naida ani du ni gigiri rani. (Atambuahe 18:26) Ko ima ino gupai nga padu ani ni gigiri rani naundo rani aundo. Na ho du ani ni ni gigiri rani,  ani nafu taarimo fuko.​—Yezekere 36:22; Mo gedi 1 Petero 2:12.

³ Ginipai padu gigiri ayugoho? Na tipagine du padu ni gigiri rani ti ni tipa kina gaani wenepai? Wa ani kaa wisigo agi asanahe re, ani ima rengba ka bi bete agu ariapai si aida ani mangihe ni tirani.

4, 5. (a) Tipagine si aida ani du ti ni gigiri? (b) Ginipai kusikusiahe ayugoho furani tipa wai Yekova abi pa giro?

⁴ Ga Yekova kpiapai nitiko ani awirikapa du ni gigiri rani ti ni. (Pa Amotumo 11:44, 45) Sidu, bangua ndupai si aida ani du ti ni ni gigiri rani nga ani naida ka ‘wirika Mbori.’​—AEfeso 5:1.

⁵ Kusikusiahe nayugopai furani ni bakerehe tipa wai Yekova abi pa giro. Yekova asigira kura apai si nimangi nisaha ti aregbo dũ nga gu nabanda gaani wege na ime si du ni gigirihe. (Yeremaya 10:12) Mo berẽnga tipa gu dungu agene zegino agiriso tihe ngbaha, zavura tifuo aboro birikosihe. Ni kpiapai, Yekova akusi agbiro i ayamba ra nga amikrobe, nga agura i abira na kina maikrosikopu. Amikrobe rengbe ka aria gu kere bibiriko ahe ku rogo guhe kaa imisanga boro ya. Gipai re nga kere nyanyaki sunge. Zavura aboro-birĩ-inohe namangasunge amanga na bete agi amikrobe re tipa ami aria agu ahe i nabirikosi he wa ime, wege watadu sende si du ni gigirihe berewe.​—ARomo 1:20.

6, 7. Wai gu ga Moize aNdiko ayugo gupai nga agu aboro nairiso Yekova du wa ka i du ni gigiri yo?

⁶ Ani nabi wai a nyakipa du gigiri rogo gu Ndiko yo Yekova afuhe fu aYisaraere vurube Moize. Ni kpiapai, si aaida aboro du ni gigiri yo tipa Yekova idi na gayo  iriso. Ti Uru Dada Ingapai, gbiamotumo anaazunda ti ni bara ue. (Pa Amotumo 16:4, 23, 24) Na mbata fu kura aboromotumo rengbe ka fu motumo, si aniidi i zundu beyo na nduyo. (Gate 30:17-21; 2 Pekapai 4:6) Rogo kura abangiriba, gu mbusa naanidu tipa basasangba agu andiko naadu tipa girisotise angia kpio.​—Pa Amotumo 15:31; Pa Geda Aboro 19:17-20.

⁷ Na ginipai du tipa rani areme? Ani rengbe ka wirika badungu apai tipa ga Yekova arugute rogo aNdiko. (Maraki 3:6) Si nayugoho ziazia nga si naida ga Yekova amoyambu du ni gigiri yo. Ga Yekova arugute aarianga tihe te. Areme, ko naida gupai kindi be airisiko nga i du ni gigiri yo.​—Yakoba 1:27.

8. Rogo gini agene si aida ani du ni gigiri rani ngbaha?

⁸ Rogo ga Yekova bipai, du gigiri ima susa gupai gbua nga ka banda kpotorani, gaani aroko, na gaani akporo ni gigirihe. Du gigiri nakoda gaani raka naabaha. Si nakoda gaani irisombori, mangapai, gbiati gaani aberã. Nirengo, tipa ani du ni gigiri rani bangiri Yekova, ani du wa ka ani du ni gigiri rani rogo agene dunduko rogo gaani raka yo.

9, 10. Ka du ni gigiri rani rogo gaani irisombori nayugo ginipai?

⁹ Ziazia irisombori. Ani arengbanga ka rimiso tirani ku rogo ziree pambori ngba ai gene te. Ho aYisaraere adu ni ni zizi yo Babera yo, agu aboro nake yo kirikiri nangia agu aboro naima rimiso tiyo ku rogo wasiwasi mangapai nangia ga apagano pambori. Yesaya agumbapai ni sangbanebi nga, aYisaraere nika karaga tiyo akaraga ku Yisaraere yo berewe na ki sigira ndikidi irisombori. Yekova aya fuyo: “Oni kúru erẽ ku sa yo, ka oni zádi nga birikobiriko he wa sa ya.” Si aarengbanga i kodi gayo irisombori na agu ayugopai,  asino, watadu agu asino mangaapai nangia ga gu ziree pambori nga ga Babera te.​—Yesaya 52:11.

¹⁰ Areme, ndikidi aKristano nane ziree pambori kinawo a. (Mo gedi 1 AKorindo 10:21.) Rogo zegino dunduko, badungu asino atitase, asino aboro, gbiati aida narurii agu ayugopai nga ga ziree pambori. Ni kpiapai, rogo badungu asino mangaapai nga ga aboro, aboro idi kuti gupai nga he gu du rogo rani yo naraka araka kindi tifuo kpi ani, na badungu asino atitase narurii gi ida re. (Batungusipai 9:5, 6, 10) Si naida aKristano ne ngbatunga agi asino atitase re. Gaani aborokporo ima rengba ka sosoda rani ani mangi bete agi apai re. Ono wa duhe nga ani naida Yekova nibi rani ni gigiri rani, ani ambunga gi sosodahe re si du na ome kurii rani te.​—Amokedi 5:29.

11. Ka du gigiri rogo gaani mangapai yo nayugo gine?

¹¹ Ziazia mangapai. Tipa Yekova nibi rani ziazia, ani du wa ka ani ne wasiwasi kodaba ngba arikoho dunduko. (Mo gedi AEfeso 5:5.) Rogo Ziazia Kekeapai yo, Yekova nagumba gupai furani nga, “oni né pa bari.” Ko ima gumbaha ziazia nga agu aboro namanga wasiwasi mangapai na aidanga ka saberã ya, i “adia nga kumbo ga Mbori ngbi te.”​—1 AKorindo 6:9, 10, 18; mo bi gu 22 Rukutu Kekeapai du ti digido gi buku re.

12, 13. Tipagine si aida ani du ti ni gigiri rogo gaani aberã?

¹² Gigiri aberã. Dedede, aberã nandu sa mangaapai. (Matayo 5:28; 15:18, 19) Wene aberã nafõ rani ani mangipai ngba gigiri gene. Kina rengo ngaha nga, ani nga aboro zangarengba, sidu, kura aregbo kinaho ani kaa duadu na gbegberẽ aberã. Ho gbegberẽ berã nika niye ni ku berãrani yo, si naida ani doho nibasa. Ka ani amanganga ha wo ya, fuo bete aregbo, ani ima rengba ka bi gupai nga kpotoraniyo berewe ni gigirihe te. Ani ima  rengba ka ida ka tona manga gupai ani aberãha. Kuba gure, ani du wa ka ani hiisi berãrani na ziazia aberã. (Mo gedi AFiripoio 4:8.) Sidu, si naida ani ne agu ahe du wa agu aũngbarago du ni wasiwasihe watadu agu du na zuu. Si naida ani du na rubangirise na agu apai ani agedaha, ani abihe, na kini fura tipaha.​—Atambuahe 19:8, 9.

¹³ Tipa ka nye rogo ga Mbori nyemuse yo, ani du wa ka ani du ziazia rogo gaani irisombori, mangapai, gbiati gaani aberã. Ono padu ani ni gigiri rani ti kpotorani na kina nyanyakipaha fu Yekova.

14. Tipagine duhe ti ni ni nyanyakipa pai ani du ni gigiri rani ti kpotorani?

¹⁴ Ho ani abanda kpotorani ni na gaani arago ni gigirihe, ani gbiati agu aboro du pati rani nika gbia undo agbia. Ani nika du wenengai, na kura aboro nika du na nyemu ka sungo pati rani. Ono kura dungu nduapai kinaho si aida ani du ti ni gigiri ti kpotorani. Padu ani gigiri nataasarimo Yekova. Mo berẽnga kurii gipai re: Ka mo abi gude ti aregbo du ni bibiriko ru, mo ima rengba ka du na gbegberẽ berã tipa avunguru. Wakina gure a, ka ani angeranga wenengai fuo tirani na kini bandatirani gigiri ya, aboro ima rengba ka du na gbegberẽ berã tipa Yekova. Pauro aya: “Ka ani fú nga ũkota rogo gu pai yo wa sa ya, ya ka i dingisa nga pai ti gaani mangaapai ya; ono rogo apai yo dunduko ani nimbakadi rimorani, wa amangipa Mbori.”​—2 AKorindo 6:3, 4.

15, 16. Ginipai rengbe ani ka mangaha tipa ka bandatirani gigiri?

¹⁵ Kpotorani na gaani aroko. Si naida pa banda ani tirani gigiri du ni papara agu apai ani amangaha naˈauru dunduko. Ni kpiapai, si naida ani nimbedi ime dedede,  naˈauru dunduko ka rengba du. Si naida ani zundu berani na sabuni gbiati ime, gbe, mbata fu manga riahe watadu ka ririahe na tifuo ndu ani ku bambu-agino yo watadu tifuo zada ani bibiriko he. Pa zunda ani berani rengbe kaa ngera wa taatapai, ono si nga nyanyakipa pai tipa ka sa abakteria gbiati kaza ka si gbandakanga ya. Si ima rengba ka batasa unga rani a. Ka si du nga bambu-agino berani te, ani ima rengba ka gbata kura wene agene tipa ka kpisido gbegberẽ rago. Agu aYisaraere naadu mbata anaadunga na wene bambu-agino beyo te, sidu, i anaakpisido gbegberẽ rago kutii sende yo, tuturũ ti akporo gbiati ime.​—Pa Fu Rugute ni Ue he 23:12, 13.

¹⁶ Anga si nga si naida gaani aroko ni gbeberã aboro, ni kere genoho, watadu gu vovo aroko nakura te. Ono si naida si du ni gigirihe. (Mo gedi 1 Timoteo 2:9, 10.)  Si naida wai ani avoda gaani aroko nitaasi rimo Yekova ataasa.​—Tito 2:10.

17. Tipagine si aida ani banda gaani akporo na agu ahe du pati rani ti ni ni gigirihe?

¹⁷ Gaani kporo na agu ahe du pati rani. Ka si vurangia ani naraka kina wari vurũ, si naida gaani akporo du ni gigirihe. Si naida gaani aũnduge du ni gigirihe, gbe, ka si du nga ani namangasunge na ni tipa kaa ndu tipa adunguratise watadu ho ani atungusapai ni. Nirengo, gene tungusapai yo, ani naafura na kura aboro tipa raka rogo gigiri paradizo kpotosende. (Ruka 23:43; Yugoti 11:18) Wai kpurani angera gbiati agu arago du pati rani ima rengba ka yugo gupai nga ani nambakada tirani awere tipa raka rogo gu gigiri vovo zegino re.

18. Tipagine si aida gaani ba irisombori du ti ni ni gigirihe?

¹⁸ Gaani ba irisombori. Ani nayugo gupai nga padu gigiri nga nyanyakipa pai ni banda ani gaani ba irisombori ni gigirihe, singia Bambu Kindo watadu gu ba ani amanga kikindigi adunguratise rogoho. Ho aboro aye ni ni bambataha ku Bambu Kindo yo, dedede, i nabi wai abi duhe ni gigirihe. Gipai re nataasarimo Yekova. Ni du ani ni awirina rogo dungurati, ani dunduko du na gu momu nga ga undo na giriso Bambu Kindo na ka bandaha si du ni wene mbakadi mbakadihe.​—2 Pekapai 34:10.

19. Gini apai si aida ani nehe?

¹⁹ Wa vura duhe nga Ziazia Kekeapai atangara rimo gu gbegberẽ apai dunduko si aida ani nehe te, si na kina bangua arengo rogoyo nga gu rengbe ka unda rani ani rugutirani na wai Yekova abi agu apai re. Ko aidanga ani vu gundö watadu ka kpibuda watadu dia kere angua kutii kpotorani yo te. Ka singia ani nga abakurea Mbori, ani  nika ne manga ngbatunga agi apai re ane. Tipagine? Bambiko ani na dudunguro irisa tipa gu gamahe nga ga unga. Ngbatunga gi mangaapai re ima rengba ka guruso gaani raka, ka gbarasapa du kpotorani wenengai, na ka imisa agu aboro du pati rani. Badungu aboro namanga asadatise ka rugusa gi mangaapai re tipa ka banda kpotoyo. Ono tie, ni du ani ni abakurea Yekova, ani na bawene ndupai berani ka rugusa gi mangaapai re​—gaani nyemuse tipa Mbori. Paranga degude sa aya: “Mbiko ga Yekova undo, mi agirisi gimi raka, na mi ki mbu gu gbegberẽ ahe nazibaha tire. . . . Mi naberãha nga mi aarengbanga ka manga agi ariapai re nitire te.” Ani sakingo pai tipa bangua arengo nga ga Baibiri bisue rengbe ka undo boro ni rugusi gi gbegberẽ mangaapai re.

20, 21. Gini ngbatunga mangaapai Yekova aida ani nehe?

²⁰ ‘Wa du ani na agi akidohe be rani tie re, amangure, ani gírisi tirani be gu meteka dunduko nga ga borose na toro, nimbakadi ziaziapai nzunzu rogo gunde ti Mbori.’ (2 AKorindo 7:1) Yekova naida gupai berani nga ani ne gu gbegberẽ mangaapai rengbe ka gbarasa gaani aberã watadu kpotorani.

²¹ Nyanyaki ndupai tipa ka ‘gírisa tirani be meteka dunduko’ gu furayo tipaha rogo 2 AKorindo 6:17, 18. Yekova naya furani: “Ka oni zádi nga birikobiriko he ya.” Fuoho, ko nakidohe nga: “Mi ki di roni adia kugume, ki du fu roni ni Baroni, oni ki du fere ni awire nga akumba na ade.” Nirengo, Yekova nika kpinyemu rani kina wai baagude naakpinyemu awirini ka i ne agu apai nga gu rengbe ka sa yo i du ni bibiriko yo bangiri ko.

22-25. Gini abangua arengo nga ga Ziazia Kekeapai rengbe ka undo rani ani ne bibiriko mangaapai?

²² ‘Mo kpínyemu Gbia nga ga Mbori kpotoroyo  dunduko, na mbisimoro dũ, na ga berã dũ.’ (Matayo 22:37) Gere nga bangua nyanyakipa rugute furani dunduko. (Matayo 22:38) Yekova ima rẽ ani kpinyemu ko na mbisimo rani dũ. Wai gu rengbehe ka du nga ani nakpinyemu ko ka si dunga ani sia gupai nga gu rengbe ka guruso gaani raka watadu ka gbarasa berãrani? Kuba gure, ani namangapai na omerani dunduko tipa ka yugo irisa tipa gu unga ko nafuhe furani.

²³ ‘[Yekova] nafu unga fu aboro dũ, na onga na ahe dunduko.’ (Amokedi 17:24, 25) Kangia bakureamo afu kparakpara gamahe foro, ya mo mo rengbe ka baha kusayo watadu ka gbarasaha? Unga nga iˈiriwo pa gamahe be Yekova. Ani nabi gi gamahe re na nyanyakipaha. Sidu, si naida ani mangisunge na gaani raka ngba gu gene nga gu nika fu taarimo fuko.​—Atambuahe 36:9.

²⁴ ‘Mo nikpínyemu kuaro wa mo akpinyemu tiro.’ (Matayo 22:39) Bibiriko mangaapai aimisanga kina rani sa te. Si ima rengba ka imisa agu aboro du pati rani a, dedede, nga agu aboro ani akpinyemu yo ni bakerehe. Ni kpiapai, gu boro naraka rogo bangisa kporo sa na bavugundö ima rengba ka gbia kere kaza ti gbida ngime gu gundö re. Ono ho ani ambu gbegberẽ mangaapai ni, ani nayugo gupai nga ani nakpinyemu agu aboro du pati rani.​—1 Yoane 4:20, 21.

²⁵ ‘Mo tíngidi he fuyo ya i raki fu abazogo, fu aguyo asiayo pai fuyo, ki nigi sangba.’ (Tito 3:1) Rogo dungu aringara, si nga kuo ndiko ka boro du na kura ngbatunga kerengua beni watadu ka ni amangasunge na ni. Wa duhe nga Yekova nazinahe furani ani irisi abazogo, ani nairisa ngbatunga agu andiko re airisa.​—ARomo 13:1.

26. (a) Ginipai si aida ani mangihe tipa Yekova idi na gaani irisombori? (b) Tipagine du bandatise ti ni gigiri bangiri Mbori ni bawene gene raka kisusi?

 ²⁶ Ka ani aida ka du ni abakurea Yekova, si ima rengba ka ida ani mangi bete ariapai. Kangia wo duhe, si nika ida ani tonaha kina awere. Dedede, si ni taatapai ka rugusa bibiriko mangapai te, ono ani ima rengba ka mangaha! Yekova nakido rani nga ko nika undo rani aundo. Ko naya: “Mi nga Yekova ga Mbori, nayugo pai foro sa u, nga gu ko nangbe ku mbata yo foro ngba gu gene mo ka ndu ngba ha.” (Yesaya 48:17) Ho ani amangapai ni na omerani dũ tipa ka bandatirani gigiri, ani ima rengba ka du na gu kido nga ani nataasarimo gaani Mbori.