I “Azaki” Kuru Kaĩkaĩ Waraga
Natona kina ti gu regbo i akuru bara gu gbigbi kaĩkaĩ waraga re Ein Gedi yo rogo 1970, rengba aadunga tipa gedaha te. I amangisunge na gu makana nga 3-D ki bi gupai nga gi kaĩkaĩ waraga re na papara kekeapai nga ga Pa Amotumo ti ni, kodihe na rimo Mbori
ROGO 1970, agu aboro nageteka kuru ahe sende yo akuru bara gbigbi kaĩkaĩ waraga sende yo rogo gu rago nga Ein Gedi, Yisaraere yo, mbembedi pangba Baime Tikpo ku dioyo. I abi gu kaĩkaĩ waraga re ti gu regbo i aage bambutiria, nga gu naagbi ti gu regbo i agbarasi gu rago re, bara rogo sita kama agarã. Mbiko gupai nga gu kaĩkaĩ waraga re aima gbi ni kerehe, rengba adunga wa ka boro gedihe te; i aarengbanga ka zakaha zanga si mburuwo te. Ono tie, mbiko gu undo nga ga gu makana i ayambaha nga 3-D, i arengbe ka bi gu kekeapai naadu ti gu kaĩkaĩ waraga re, si kini du wa ka i ya i ima ‘zakaha.’ Na mbiko gu undo nga ga gu vovo amakana nakura awere, boro ima rengba ka geda gu kekeapai duti ni.
Gini kekeapai naadu ti gu kaĩkaĩ waraga re? Gu kaĩkaĩ waraga re adu na kekeapai ti ni nga ga Baibiri. Gu kekeapai nye ti gu kaĩkaĩ waraga re nga kekeapai nga ga agu averesi duti tonatona gu buku nga ga Pa Amotumo. Agi averesi re na rimo Mbori rogoho rogo pa-Ebere, rogo gu kekeapai nga Tetragrammaton. Si nangera wa ka i ya i akehe bangbanda 50 kama agarã na 400 kama agarã, na gere kini yugu gupai nga si nga gu yangara kuru Ziazia Kekeapai kisusi rogo pa-Ebere yo i akuru baraha tingbafuo kurayo bara Kaĩkaĩ Awaraga Baime Tikpo (Qumran). Gu bakeapai nga Gil Zohar akepai rogo gu waraga apangbanga i ayambaha nga The Jerusalem Post ki ya, “Mbata fu i tona geda gu kekeapai nga ga Pa Amotumo i akurubaraha Ein Gedi yo re, gu Kaĩkaĩ Awaraga Baime Tikpo garãha adu nga 2,000, i akehe ti yangara regbo gu yekaru i aayambaha nga Second Temple, agarã adu dagbaha nga kutu na gu kekeapai i ayambaha nga Aleppo Codex nga gu i akehe rogo 10 kama agarã.” Ringbisihe kuti abangbasia abainipai, gi kekeapai i akuru baraha Ein Gedi yo re nayugo gupai nga gu kekeapai nga ga aMasora nga aNdiko, “i aima digo ni bandaha tipa agarã naima susa kutu, na agu aingahe akehe amangihe aʹariangaha te.”